Lista atualizada de quirópteros da Amazonia Brasileira
Wai Yin Mok ('); Don E. Wilson p ) ; Lawrence A. Lacey (3) e Regina C C Luizão (')
Resumo
É apresentada uma lista atualizada de quirópteros da região amazônica brasileira, baseada em nossa co-leção de 3.081 exemplares capturados em 12 áreas na Bacia Amazônica e com referência às literaturas ante-riormente publicadas. A lista conta com 95 espécies de 51 gêneros e 9 famílias, sendo 3 espécies (Micro-nycteris hirsuta, Natalus stramineus e Rhogessa túmida) citadas pela primeira vez como ocorrendo na região; e das demais alistadas por pesquisadores anteriores, são registradas e confirmadas 68 espécies.
INTRODUÇÃO
É r e c o n h e c i d o o f e n ô m e n o b i o l ó g i c o d a e s p e c i a ç ã o d i v e r s i f i c a d a e m f l o r a e f a u n a nas r e g i õ e s t r o p i c a i s . O s m e m b r o s d a o r d e m C h i -r o p t e -r a ( M a m m a l i a ) não f a z e m e x c e ç ã o a e s t a r e g r a ( T a m s i t t , 1967; F l e m i n g , 1 9 7 3 ) . A c r e d i -ta-se q u e a q u i r e p t e r o f a u n a na t r ó p i c a ú m i d a Bacia A m a z ô n i c a é a l t a m e n t e r i c a e v a r i a d a .
G o e l d i (1833) p u b l i c o u a p r i m e i r a l i s t a de q u i r ó p t e i o s n o s e u l i v r o Os Mamíferos do Bra-sil o n d e c i t o u a p r e s e n ç a d e 15 e s p é c i e s na
r e g i ã o a m a z ô n i c a .
E m 1934, G o e l d i & H a g m a n n , i n c l u i n d o a l i s t a d e T h o m a s (1901) no " P r ó d o m o d e u m cat á l o g o c r í cat i c o , c o m e n cat a d o d a c o l e ç ã o c e m a m í f e r o s d o M u s e u d o Pará ( 1 8 9 4 1 9 0 3 ) " . d o c u m e n t a r a m a o c o r r ê n c i a d e 22 e s p é c i e s d e q u i -r ó p t e -r o s no E s t a d o d o P a -r á .
V i e i r a (1942) e n c o n t r o u , na c o l e ç ã o d o Dep a r t a m e n t o d e z o o l o g i a da S e c r e t a r i a da A g r i -c u l t u r a d o E s t a d o de São Paulo, e x e m p l a r e s d e 46 e s p é c i e s d e m o r c e g o s , p r o v e n i e n t e s da A m a z ô n i a , p r i n c i p a l m e n t e d o s E s t a d o s d o A m a -zonas e P a r á . P o s t e r i o r m e n t e , na s u a Lista
remissiva dos mamíferos do Brasil (1955), t o
t a l í z a r a m - s e 61 e s p é c i e s d e q u i r ó p t e r o s ama-z ô n i c o s .
A q u i r o p t e r o f a u n a d o s u d e s t e e n o r d e s t e do Pará e d o s T e r r i t ó r i o s d o A m a p á e R o r a i m a f o i r e g i s t r a d a p o r C a r v a l h o ( 1 9 6 0 . 1 9 6 1 , 1962. 1965) e C a r v a l h o & T c c c h e t o n (1967) n o s s e u s e s t u d o s d e m a m í f e r o s .
H a n d l e y ( 1 9 6 7 ) , n o s e u e s t u d o s o b r e a est r a est i f i c a ç ã o v e r est i c a l da q u i r o p est e r o f a u n a , i d e n est i -f i c o u 36 e s p é c i e s d e m o r c e g o s n o s a r r e J o r e s d e B e l é m .
A s c o l e t a s d e P i r l o t (1972) e m C o d a j á s , r i o S o l i m õ e s e M a n a u s r e n d e r a m m o r c e g o s p e r t e n c e n t e s a 15 e s p é c i e s .
Na s u a " L i s t a p r o v i s ó r i a d o s q u i r ó p t e r o s da c o l e ç ã o d o M u s e u P a r a e n s e E m i l i o G o e l d i ( C h i r o p t e r a ) " , P i c c i n i n i ( 1 9 7 4 ) , a i i s t o u 68 es-p é c i e s c o m o es-p r o v e n i e n t e s da B a c i a A m a z ô n i c a d o B r a s i l . T a d d e i et al. (1978) r e - e x a m i n a r a m
a l g u n s e x e m p l a r e s i d e n t i f i c a d o s p o r P i c c i n i n i e a c r e s c e n t a r a m m a i s 2 e s p é c i e s à l i s t a .
Reis & S c h u b a r t (1979) a p r e s e n t a r a m u m a l i s t a d e 17 e s p é c i e s d e q u i r ó p t e r o s c a p t u r a d o s n o P a r q u e N a c i o n a l da A m a z ó n i a , r i o T a p a j ó s , d o P a r á .
N u m e s t u d o s o b r e o p a p e l e p i d e m i o . ó g i c o d e m o r c e g o s h e m a t ó f a g o s na r a i v a h u m a n a , M o k & L a c e y (1980) d o c u m e n t a r a m a p r e s e n ç a d e 32 e s p é c i e s d e m o r c e g o s nas á r e a s u r b a -nas e p e r i - u r b a n a s d e M a n a u s , T e f é . B e n j a m i n C o n s t a n t . B e l é m e M a c a p á .
U i e d a & T a d d e i (1980) i n f o r m a r a m s o b r e a o c o r r ê n c i a d e Molossops brachymeles masti-vus e m M a n a u s , c o m o o p r i m e i r o r e g i s t o des-t a s u b e s p é c i e n o B r a s i l . N o m e s m o a n o , U i e d a d o c u m e n t o u u m Carollia castanae p r o v e n i e n t e d o n o r t e d o M a t o G r o s s o .
( 1 ) —'Instituto Nacional de Pesquisas da Amazônia, Manaus, AM. ( 2 ) — National Museum of Natural History, Washington, D.C.
( 3) — Ex-pesquisador do INPA. Insects Affecting Man and Animals Research Laboratory. USDA. Gainesville. FL.
Taddei & R e i s (1980) d e s c r e v e r a m 8 e s p é cies de m o r c e g o s da i l h a de M a r a c á , d o T e r r i -tório d e R o r a i m a , d e s t a c a n d o a p r e s e n ç a d e
Artibeus fuliginosus c o m o o p r i m e i r o e x e m p l a r b r a s i l e i r o .
Na s u a t e s e , Reis (1981) c i t o u a p r e s e n ç a de 51 e s p é c i e s de q u i r ó p t e r o s nas m a t a s p r i -m á r i a s e c a p o e i r a s da r e g i ã o d e M a n a u s .
D u r a n t e o p e r í o d o d e n o v e m b r o d e 1978 a a g o s t o de 1980, as D i v i s õ e s d e M i c o l o g i a M é -d i c a e P a r a s i t o l o g i a , -d o D e p a r t a m e n t o -d e Pato-logia T r o p i c a l , d o I n s t i t u t o N a c i o n a l de Pesqui-sas da A m a z ó n i a , t r a b a l h a n d o e m c o l a b o r a ç ã o , r e a l i z a r a m n u m e r o s a s c o l e t a s d e m o r c e g o s na Bacia A m a z ô n i c a do Brasil (5°N — 16°S, 46° — 7 4;
W ) . A s c o l e t a s t i v e r a m o o b j e t i v o p r i n c i p a l de f o r n e c e r m a t e r i a l p a r a p e s q u i s a s s o b r e o s ecto e e n d o p a r a s i t o s d e m o r c e g o s n e o t r o p i -c a i s ( M o k & L a -c e y . 1980; M o k . 1980; La-cey, 1982; M o k ef ai, 1 9 8 2 ) . D o s 3 . 0 8 1 e x e m p l a r e s
d e m o r c e g o s q u e c o i e t a m o s . i d e n t i f i c a m o s 71 e s p é c i e s d e 43 g ê n e r o s e 8 f a m í l i a s .
N e s t e t r a b a l h o , a l i s t a m o s o s m o r c e g o s que c a p t u r a m o s , e a c r e s c e n t a m o s n e s t a l i s t a os q u i r ó p t e r o s da r e g i ã o a m a z ô n i c a b r a s i l e i r a , c i t a d o s e m p u b l i c a ç õ e s a n t e r i o r e s . C o n s i d e r a m o s ser ú t i l e n e c e s s á r i a u m a l i s i a a t u a l i -zada d e q u i r ó p t e r o s da A m a z ô n i a b r a s i l e i r a pa-ra a u x i l i a r p e s s o a s i n t e r e s s a d a s na r e a l i z a ç ã o de f u t u r o s t r a b a l h o s .
MATERIAIS E MÉTODOS
A s c o l e t a s d e m o r c e g o s f o r a m r e a l i z a d a s e m 12 á r e a s na B a c i a A m a z ô n i c a ( M a p a ) : M a -n a u s , T e f é , B e -n j a m i -n C o -n s t a -n t e l a u a r e t ê -no Estado d o A m a z o n a s ; B e l é m . T u c u r u í e P a r q u e N a c i o n a l da A m a z ô n i a n o E s t a do d o Pará; Rio Branco no E s t a d o d o A c r e ; P o r t o V e l h o no Es-t a d o d e R o n d ô n i a ; A r i p u a n ã no E s Es-t a d o d o M a Es-t o
G r o s s o ; Ilha d e M a r a c á n o T e r r i t ó r i o d e Ro-r a i m a ; e M a c a p á n o T e Ro-r Ro-r i t ó Ro-r i o d o A m a p á . A s c o l e t a s f o r a m f e i t a s c o m r e d e s d e n y l o n ( ( m í s t --net) d e 6 ou 12 x 2 m , a r m a d a s nas p r o v á v e i s t r a j e t ó r i a s d e v ô o d o s m o r c e g o s , e m l o c a i s rep r e s e n t a t i v o s das v e g e t a ç õ e s da B a c i a . T a m -bém f o r a m c o l e t a d o s m o r c e g o s n o s s e u s
pró-p r i o s h a b i t a t s , t a i s c o m o o c o s d e á r v o r e s , f e n das d e r o c h a s e f o r r o s d e c a s a s .
A i d e n t i f i c a ç ã o t a x o n ó m i c a foi b a s e a d a p r i n c i p a l m e n t e nas c h a v e s d e V i e i r a ( 1 9 4 2 ) . G o o d w i n & G r e e n h a l l ( 1 9 6 1 ) . H u s s o n ( 1 9 6 2 ) , V i z o t t o & T a d d e i ( 1 9 7 3 ) . A d o t a m o s a n o m e n -c l a t u r a d e H o n a -c k i er al. (1982) c o m e x c e ç ã o
d e Mesophylla, q u e é b a s e a d a e m G r e e n b a u m
er al. ( 1 9 7 5 ) . C o n f i r m o u s e a m a i o r i a das i d e n -t i f i c a ç õ e s c o m o s e x e m p l a r e s da c o l e ç ã o d o N a t i o n a l M u s e u m of N a t u r a l H i s t o r y e m W a s h i n g t o n , D . C . O s e x e m p l a r e s e s t ã o d e p o -s i t a d o -s na c o l e ç ã o d e m a m í f e r o -s no I n -s t i t u t o N a c i o n a l d e P e s q u i s a s da A m a z o n i a e no Na-t i o n a l M u s e u m of N a Na-t u r a l H i s Na-t o r y .
RESULTADOS E COMENTARIOS
Da l i s t a a t u a l i z a d a d e q u i r ó p t e r o s da re-g i ã o a m a z ô n i c a b r a s i l e i r a c o n s t a m 95 e s p é c i e s d e 51 g ê n e r o s e 9 f a m í l i a s , s e n d o 3 e s p é c i o s :
Micronycteris hirsuta, Natalus stramineus e
Rhogessa túmida a l i s t a d a s p e l a p r i m e i r a vez
c o m o o c o r r e n d o na r e g i ã o ; e das 92 e s p é c i e s c i t a d a s p o r p e s q u i s a d o r e s a n t e r i o r e s . 68 for a m for e g i s t for a d a s e c o n f i for m a d a s p e l o s p for e s e n -t e s a u -t o r e s .
E M B A L L O N U R I D A E
Rhynchonycteris naso
Sóccopteryx bilineata Saccopteryx leptura
Ssccopteryx gymura ( V i e i r a . 1942; 1955;
P i c c i n i n i , 1974).
Saccopteryx canescens ( V i e i r a , 1942; 1955;
P i c c i n i n i , 1974).
Cormura brevirostris Peropteryx macrotis
Peropteryx kappleri
Peropteryx leucoptera ( V i e i r a , 1942; 1955;
R e i s , 1981).
Centronycteris maximiliani
Diclidurus albus ( V i e i r a . 1942; 1955;
Picci-n i Picci-n i , 1974; R e i s , 1981).
Diclidurus isabellus ( V i e i r a , 1942; 1955)
I 1 I
5*N
-16"
4 6 ° W 7 4 * W
I
Mapa — Procedência dos 3.081 exemplares de quirópte os da Bacia Amazônica.
N O C T I L I O N I D A E
Noctilio albivcntris
Noctilio leporinus ( V i e i r a . 1942; 1949
1955; C a r v a l h o , 1961 1962; P i c c i n i n i , 1974 R e i s . 1 9 8 1 ) .
M O R M O O P I D A E
Pteronotus davyi ( V i e i r a . 1 9 5 5 ) .
Pteronotus parnellii Pteronotus personatus
P H Y L L O S T O M I D A E P h y l r o s t o m i n a e
Micronycteris megalotis
Micronycteris sylvestris
Micronycteris nicefori
Micronycteris hirsuta
Micronycteris minuta
Micronycteris pusilla ( V i e i r a , 1 9 5 5 ) .
Macrophyllum macrophyllum
Tonatia bidens
Tonatia silvícola
Tonatia brasiliensis
Mimon crenulatum
Phyllostomus discolor
Phyllostomus elongatus
Phyllostomus hastatus
Phylloderma stenops
Trachops cirrhosus
Vampyrum spectrum ( V i e i r a , 1942; 1945;
1955; P i c c i n i n i , 1974; R e i s , 1981).
Lonchorhina aurita Chrotopterus auritus
G l o s s o p h a g i n a e
Anoura caudifer
Anoura geoffroyi ( P i c c i n i n i , 1 9 7 4 ) . Glossophaga soricina
Lonchophylla thomasi Lionycteris spurrelli
Lichonycteris degener ( R e i s , 1981).
Choeroniscus minor
C a r o l l i i n a e
Carollia perspicillata Carollia brevicauda Carollia castanea Rhinophylla pumilio Rhinophylla fischerae
S t u r n i r i n a e
Sturnira Ii Hum Sturnira tildae
S t e n o d e r m a t i n a e
Uroderma bilobatum Uroderma magnirostrum Artibeus lituratus
Artibeus jamaicensis
Artibeus fuliginosus Artibeus concolor Artibeus cinereus Artibeus anderseni Vampyrops helleri
Vampyrops brachycephalus
Vampyrops lineatus ( V i e i r a , 1942).
Vampyrops infuscus ( V i e i r a , 1942; 1955).
Vampyressa bidens
Vampyrodes Caraccioli ( V i e i r a , 1955; H a n
d l e y , 1967; P i c c i
-9 n i n i , 1 9 7 4 ) .
Mesophylla macconnelli Chiroderma villosum
Chiroderma trinitatum Ametrida centurio
Sphaeronycteris toxophyllum ( P i c c i n i n i ,
1974).
D e s m o d o n t i n a e
Desmodus rotundus Desmodus youngii Diphylla ecaudata
N A T A L I D A E
Natalus stramineus
FURIPTERIDAE
Furipterus horrens ( P i c c i n i n i , 1 9 7 4 ) .
T H Y R O P T E R I D A E
Thyroptera discifera Thyroptera tricolor
V E S P E R T I L I O N I D A E
Lasiurus borealis ( G o e l d i & H a g m a n n ,
1904; R e i s . 1981).
Lasiurus ega Rhogessa tumida Myotis nigricans Myotis albescens
Myotis simus ( V i e i r a . 1942; 1955; H a n d l e y , 1967; P i c c i n i n i , 1 9 7 4 ) .
Eptesicus brasiliensis Eptesicus furinalis
M O L O S S I D A E
Nyctinomops laticaudatus
Molossops abrasus ( P i c c i n i n i , 1974; U i e d a & T a d d e i , 1980; R e i s , 1 9 8 1 ) .
Molossops planirostris Molossus molossus
Eumops auripendulus ( V i e i r a , 1942; 1955; P i c c i n i n i , 1974)
Eumops bonariensis ( V i e i r a , 1942: 1955).
Eumops glsucinus ( P i c c i n i n i , 1 9 7 4 ) .
Promops nasutus ( V i e i r a , 1 9 5 5 ) .
A s 3 e s p é c i e s de m o r c e g o s q u e e s t ã o s e n d o a p r e s e n t a d a s p e l a p r i m e i r a v e z c o m o d i s -t r i b u í d a s na r e g i ã o a m a z ô n i c a s ã o :
Micronycteris hirsuta ( P e t e r s ) A n d e r s e n , 1906. E x e m p l a r e s c o l e t a d o s (3) — I N P A / R R 7 9 . 1 . 2 6 1 , U S N M 5 3 1 0 1 7 e U S N M 5 3 1 0 1 8 ,
9 a d u l t a s , ilha d e M a r a c á , R o r a i m a .
Natalus stramineus S a n b o r n , 1941
E x e m p l a r c o l e t a d o (1) — I N P A / A 7 9 . 1 . 1 5 R ,
9 j o v e m , A r i p u a n ã , M a t o G r o s s o .
Rhogessa túmida G o o d w i n , 1958
E x e m p l a r c o l e t a d o (1) — U S N M 5 3 0 9 9 1 . 9
a d u l t a , c a m p u s d o I N P A , M a n a u s , A m a z o -n a s .
E n c o n t r a m o s na n o s s a c o l e ç ã o e x e m p l a -res de 11 e s p é c i e s c u j a o c o r r ê n c i a na r e g i ã o a m a z ô n i c a f o i c o n s i d e r a d a r a r a . A q u i c i t a m o s as l o c a l i d a d e s d e o n d e são p r o v e n i e n t e s o s n o s s o s e x e m p l a r e s :
Peropteryx kappleri: c i t a ç ã o p r é v i a p o r P i c c i
n i n i ( 1 9 7 4 ) . C o l e t a m o s 5 e x e m p l a r e s n u -m a g r u t a d e p e d r a no B o s q u e R o d r i g u e s A l v e s e m B e l é m . S ã o o s m e s m o s e x e m -p l a r e s a n a l i s a d o s n o t r a b a l h o d e M o k &am-p;
L a c e y ( 1 9 8 0 ) .
Lonchorhina aurita: c i t a ç ã o p r é v i a p o r V i e i r a
(1942, 1 9 5 5 ) . C o l e t a m o s 1 e x e m p l a r n o l a g o da C a p i v a r a , n o P a r q u e N a c i o n a l d a
A m a z ô n i a , P a r á .
Chrotopterus auritus: c i t a ç ã o p r é v i a p o r V i e i
ra ( 1 9 5 5 ) . C o l e t a m o s 1 e x e m p l a r e m A r i -p u a n ã , M a t o G r o s s o .
Lonchophylla thomasi: p r é v i a s r e f e r ê n c i a s aos m e s m o s e x e m p l a r e s f e i t a s p o r P i c c i n i n i (1974) e T a d d e i e f ai. ( 1 9 7 8 ) . C o l e t a m o s 10 e x e m p l a r e s e m M a n a u s , e s t r a d a M a
-n a u s - C a r a c a r a í K m 60, l a u a r e t ê , i l h a d e M a r a c á , P a r q u e N a c i o n a l d a A m a z ô n i a , P o r to V e l h o e Rio B r a n c o .
Carollia castanea: p r i m e i r o r e g i s t r o p a r a o B r a s i l p o r U i e d a ( 1 9 8 0 ) . C o l e t a m o s 2 e x e m
-p l a r e s na E s t r a d a Rio B r a n c o - X a -p u r i K m 30, A c r e e E s t r a d a BR-364 K m 4 8 , P o r t o V e l h o .
Sturnira tildae: c i t a ç ã o p r é v i a p o r H a n d l e y
( 1 9 6 7 ) . C o l e t a m o s 4 e x e m p l a r e s na es-t r a d a M a n a u s - l es-t a c o a es-t i a r a K m 10, K m 26 e K m 32, e n o c a m p u s do I N P A . M a n a u s .
Vampyrops brachycephslus: c i t a ç ã o p r é v i a por
J o n e s & C a r t e r ( 1 9 7 6 ) . C o l e t a m o s 1 e x e m -p l a r e m Rio B r a n c o , A c r e .
Artibeus fuliginosus: p r i m e i r o r e g i s t r o p a r a o
B r a s i l p o r T a d d e i & Reis ( 1 9 8 0 ) . C o l e t a -m o s 8 e x e -m p l a r e s e -m Rio B r o n c o , Porto V e l h o . P a r q u e N a c i o n a l da A m a z ô n i a e na
e s t r a d a M a n a u s - l t a c o a t i a r a K m 8 0 .
Artibeus anderseni: c i t a d a c o m o A. cinereus
anderseni p o r V i e i r a (1955) c o m l o c a l i d a d e t i p o , P o r to V e l h o . C o l e t a m o s 3 e x e m -p l a r e s na e s t r a d a M a n a u s - M a n a c a -p u r ú K m 2 0 .
Thyroptera discifera: c i t a ç ã o p r é v i a p o r Piccin i Piccin i ( 1 9 7 4 ) . C o l e t a m o s 1 e x e m p l a r e m A r i -p u a n ã , M a t o G r o s s o .
Eptesicus furinalis: c i t a d a c o m o E. fuscus p o r
P i c c i n i n i ( 1 9 7 4 ) . C o l e t a m o s 4 e x e m p l a r e s na e s t r a d a M a n a u s - l t a c o a t i a r á K m 26, e m l a u a r e t ê e M a c a p á .
AGRADECIMENTOS
A g r a d e c e m o s a o C o n s e l h o N a c i o n a l d e D e s e n v o l v i m e n t o C i e n t í f i c o e T e c n o l ó g i c o ( C N P q ) , à F i n a n c i a d o r a d e E s t u d o s e P e s q u i sas (FINEP), a o I n s t i t u t o B r a s i l e i r o d e D e s e n v o l v i m e n t o F l o r e s t a l ( I B D F ) , à F u n d a ç ã o N a c i o -nal d o (ndio ( F U N A I ) , à F o r ç a A é r e a B r a s i l e i r a ( F A B ) , à ELETRONORTE e ao W o r l d W i l d l i f e F u n d . ( W W F ) . p e l o s r e c u r s o s c o n c e d i d o s nas c o l e t a s d e m o r c e g o s ; e ao D r . C. O. H a n d l e y , Jr. p o r s u a a j u d a na c o n f i r m a ç ã o d e a l g u n s e x e m p l a r e s .
SUMMARY
We present an updated checklist on bats of the Amazon Basin in Brazil, based on our collection of 3.081 specimens in 12 areas in the Basin and a review of the existing literature. The list consists of 95 species
belonging to 51 genera and 9 families: 3 species (Mi-cronycteris hirsuta, Natalus stramineus and Rhcgsssa tumida) are being cited for the first time as present in the Amazon Basin; of the remaining 92 species re-ported by previous workers. 68 were registered and confirmed by the present authors.
REFERÊNCIAS BIBLIOGRÁFICAS CARVALHO, C.T.
1960 — Sobre alguns mamíferos do sudeste do Pa-rá Arq. Zool. São Paulo, 11: 121-124. 1961 — Esboço mastofaunistico do Território do Rio
Branco. Rev. Biol. Trop., 9: 1-15.
1962 — Lista preliminar dos mamíferos do Amapá. Pap. Avuls. Dep. Zool. São Paulo, 15:283-297 1965 — Comentários sobre os mamíferos descritos
e figurados por Alexandre R. Ferreira em 1790. Arq. Zool. São Paulo. 12:7-70. CARVALHO, C.T. & TOCCHETON, A.J.
1967 — Mamíferos do nordeste do Pará. Rev. Biol. Trop.. 15: 215-226.
FLEMING. T.H.
1973 — Numbers of mammal species in North and Central American forest communities. Eco-logy. 54 : 555-563.
GOELDI. E.
1893 — Os Mamíferos do Brasil. Rio de Janeiro. Al-ves & Cia.. 181 pp.
GOELDI, E. & HAGMANN. F.
1904 — Prtdomo de um catálogo crítico, comenta-do da coleção de mamíferos comenta-do Museu comenta-do Pará (1894-1903). Bol. Mus. Pa. Emilio Goel-dl, 4: 38-122.
GOODWIN. G.G. & GREENHALL, A.M.
1961 — A review of the bats of Trinidad and Toba-go. Bull. Am. Mus. Nat. Hist.. 122: 199-341. GREENBAUM. I.F.; BAKER, R.J.; WILSON, D.E.
1975 — Evolutionary implications of the karyotypes of the Stenodermine genera Ardops, Aritus, Phyllops, and Ectophylla. Bull. South. Calif. Acad. Sci., 74: 156-159.
HANDLEY, Jr., C O .
1967 — Bats of the canopy of an Amazonian forest. Atas do Simpósio sobre a Biota Amazônica
(Zoologia), 5: 211-282.
HONACKI, J.H.; KINMAN. K.E.; KOEPPL, J.W.
1982 — Mammal Species of the World: a taxonomic •and geographic reference (eds.).
Associa-tion Systematics CollecAssocia-tions, Lawrence, Kansas. 694pp.
HUSSON. A.M.
1962 — The Bats of Suriname. Zoologische Verhan-delingen, Leiden. 58: 1-282
JONES Jr.. J.K. & CARTER. D.C.
1976 — Annotated checklist, with keys to subfami-lies and genera. In: Special Publications the Museum Texas Tech University. Biolo-gy of Bats of the New World Family Phyl-lostomatidae. Part I. eds. R.J. Baker. J.K. Jones, Jr. & D.C. Carter, pp. 7-38.
LACEY. L.A.
1982 — Seasonal variation of Streblid parasites of Carollia perspicillata in the Central Ama-zon Basin of Brazil, (em preparação). MOK. W.Y.
1980 — Ecology of Wangiella dermatitidis in tha Amazon Basin. Proc. V Internat. Co.-.f. on Mycoses. PAHO Sci. Publ. 396: 269-275. MOK, W.Y. & LACEY, L.A.
1980 — Algumas considerações ecológicas sobre morcegos vampiros na epidemiologia da rai-va humana na Bacia Amazônica. Acta Ama-zônica, 10 (2): 335-342.
MOK. W.Y.; LUIZAO. R.C.C.; BARRETO DA SILVA, M.S. 1982 — Isolation of fungi from bats of the Amazon
Basin. Appl. Environ. Microbiol.. 44 (3): 570-575.
PICCININI. R.S.
1974 — Lista provisória dos quirópteros da coleção do Museu Paraense Emílio Goeldi (Chirop-tera). Boi. Mus. Pa. Emílio Goeldi, Zoolo-gia. n.° 77: 1-32
PIRLOT, P.
1972 — Chiroptéres de moyenne Amazonie. Mam-malia, 36: 71-85.
REIS. N.R.
1981 — Estudo ecológico sobre quirópteros das ma-tas primárias e capoeiras da região de Ma-naus. Tese. Fundação Universidade do Ama-zonas — Instituto Nacional de Pesquisas da Amazonia.
REIS. N.R. & SCHUBART. H.O.R.
1979 — Notas preliminares sobre os morcegos do Parque Nacional da Amazonia (Médio Ta-pajós). Acta Amazónica, 9 (3): 507-515 TADDEI, V.A. 8 REIS. N.R.
TADDEI, V.A.; VIZOTTO. L.D.; SAZIMA. I.
1978 — Notas sobre Lionycteris e Lonchophylla nas coleções do Museu Paraense Emilio Goeldi (Mammalia, Chiroptera, Phyllostomi-dae). Boi. Mus. Pa. Emilio Goeldi, Zoolo-gia, n.° 92: 1-14.
TAMSITT, J.R.
1967 — Niche and species diversity in Neotropical bats. Nature, 13: 784-786.
THOMAS, O.
1901 — On a collection of bats from Pará. Ann. Mag. Nat. Hist., 7 (7): 189-193.
UIEDA, W.
1980 — Ocorrência de Carollia castanea na Amazo-nia Brasileira (Chiroptera, Phyllostomidae). Acta Amazônica, 10 (4): 936-938.
UIEDA, W. & TADDEI, V.A.
1980 — Ocorrência de Molossops brachymeles mas-tivus Thomas 1911, no Brasil (Chiroptera, Molossidae). Acta Amazônica, 10 (1): 225-227.
VIEIRA, C.O.C.
1942 — Ensaio monográfico sobre os quirópteros do Brasil. Arq. Zool. São Paulo, 3: 219-471. 1945 — Sobre uma coleção de mamíferos de Mato
Grosso. Arq. Zool. São Paulo, 4: 396. 1949 — Nova contribuição ao conhecimento dos
mamíferos do rio Juruá. Boi. Mus. Pa. Emí-lio Goeldi, Zoologia, n.* 10: 239-274. 1955 — Lista remissivia dos mamíferos do Brasil.
Arq. Zool. São Paulo, 8: 354-374. VIZOTTO, L.D. 8 TADDEI. V.A.
1973 — Chave para determinação de querópteros brasileiros. Boi. Ciências São José do Rio Preto, São Paulo, 1: 1-72.