!!" # " $
UM MODELO DE TURBULÊNCIA BASEADO NO CONCEITO DE VÓRTICE
!!" # " $
UM MODELO DE TURBULÊNCIA BASEADO NO CONCEITO DE VÓRTICE
$$ # "+,- ".# $ " " ."#" -/ +,- - 0#"1 $ # '
0 2"# " 34 3"5 $ 1 3 -!-0 "5 6 #$ " #"! -"#78 # " 3- 3 #"+,-9 &#' 3"$ !1 -$8 # " -#9 #-:8 #8 #/ ## #" $
Dados Internacionais de catalogação!na!publicação (CIP), Biblioteca do Mestrado em Engenharia Mecânica/ UFPA, Belém, PA
;<;' # " $5 !!"
' '- !- 1#/1!= 3 " /"$ " - - 3- 3 - 6># 3 ? !!" # " $@ -# " -# #8 #/ ## #" $5 ()**8
$$ # "+,- A' $ #" -B C 6 #$ " #"! - "#78 $ 1 3 -!-0 "8 #-0#"'" >$ #" 1"+,- ' 0 2"# " 34 3"5 ()**8
*8 ># 3 8 (8 - !"0 ' 1#/1! "8 8 $5 #/ ## #"5 -# " -#8 8
!!" # " $
UM MODELO DE TURBULÊNCIA BASEADO NO CONCEITO DE VÓRTICE
$$ # "+,- ".# $ " " ."#" -/ +,- - #"1 $ # '
AGRADECIMENTOS
1$5 .-# $ "# $ '.# .# $ ' ' 2" 6 "5 "/ +-" - !1' " - ' 1 3"' 2-8 -$ ' 1$ ." $5 J - F-$ :"5 ' 1$ 0#" $ ." #3 " # $5 H1 ' '$ #"#"' -3"' 2- - $ 1 -5 $ ' - H1"! ,- $ "# " "H1 2-K 8 0#" +- !2 $ .-# - - "'-#5 3-'.# $,-5 3"+,- 3 6-5 .# 3 ."!' H1" - $ "6" 3" $" " $ 01 #8
- ' 1 #',- $ 01 - ." 5 "G5 .-# - - ".- - " -5 . !- 3"# 2-5 3"+,- 3 6- 3" " "8
- H1 # - -5 '" $ # 3 3-'." 2 #- . #31#$-5 .-#&' '1 " '.-# 4 3 "5 .-# - - ".- -5 "'-# 3"# 2-8
- #-:8 #/ ## #" $5 . !" -# "+,- 1#" " !"/-#"+,- " $$ # "+,-5 . !-.#-: $$ - "! $'-5 . !" 3-'.# $,-5 3"+,- ."3 = 3 "5 H1 : L $ #"/"!2- 1'" # "! " 8
- #-:8 " ! -:# !' " #1L5 . !" 3- -# "+,-5 ".- -5 '- 6"+,- 3 6-H1 :-#"' '.# $3 I6 $ ."#" 32 0"# " & "H1 8
-$ #-: $$-# $ 1 L !71 - "!2-5 F-,- "L"# -5 '" 1 ! 0#,- 101$ - %#"$ ! H1 3-' $ '76 ! 3- 2 3 ' -5 3 ".- -5 . #' #"' ' 6 $!1'/#"# 1' -/K 6-'" -#5 "K1 " - " ."6 ' "# " $ #" " -# " - " ' -$ -# 1-$"8
-$ "' 0-$ 7#3 "5 /1 5 !6 $ # 5 -3-##-5 # 3M5 !5 " !! 5 N"#!"5 7#3 " $ ! 5 %#1 - -/,- " - -$ -$ "' 0-$ H1 ' "!01' '-' - $ 01 #"' 3-' 0-5 . !" "' L" # $. - 3- H1 $ " -$5 . !- 3-'." 2 # $'-5 . !-$ $-## $-$5 . !" 3- 6 6= 3 " ' 2"#'- "5 .-# - " $3- #"+,- 3 6- H1 ' :- " - " -$ O' #-$ . #3"!+-$ " $ #" "8 +- $31!."$ .-# ,- -' "# - -$ ' 1$ "' 0-$5 '"$ 2- 3 # L" H1 3" " 1' - '-' - ' $ 6 #"' 3-' 0-5 1 - :-#+"$ ."#" 3- 1"# " 3"' 2" "
P '/-#" 01&' .-$$" 6-! "# " #7$ :"L # 1' -6- 3-' +-5 H1"!H1 # 1' .- 3-' +"# "0-#" :"L # 1' -6- : '8Q
RESUMO
: J' - " 1#/1!= 3 " $ 7 .# $ " '" -# " -$ $3-"' -$ -/$ #6" -$ " O$ # " " " 1# L"8 1 "$ $,- "$ 3- $ #"+S $ " # $. - "$ : 31! " $ # !"3 - " "$ T 3"#"3 # L"+,- -$ $3-"' -$ 1#/1! -$8 '" "$ '1 "$ H1 $ S $ #" " .#3 ' " 7! $ - .#-/! '" " #"6&$ " $3# +,- $ " I$ 3" -$ 3"'.-$ .-# 0#" L"$ P'& "$Q5 -H1 ! 6" "- .#-/! '" : 32"' - T '- !"0 ' - $-# -! $5 -#'"!' 3-' '- !-$ /"$ " -$ - 3- 3 - 6 $3-$ " 1#/1! "8 $ '- !-$ 1#/1!= 3 " K7 G $ $ ".# $ "' "!01'"$ : 3 = 3 "$ " .# 6 $,- - $3-"' -5 "!&' -1 #"$ ! ' "+S $5 - H1 K1$ : 3" " /1$3" .-# -6"$ "/-# "0 $ ."#" - #" "' - " 1#/1!= 3 "
$ #"/"!2-5 - .#-/! '" : 32"' - & #" " - $ 01 - " '- !"0 ' 1#/1! " /"$ " " - 3- 3 - 6 $3-$ " 1#/1! "8 ' -6- '- !- 1#/1!= 3 " & .#-.-$ -5 H1 " ' " G $ = 3 " 6># 3 $ ' #$-$ - $3-"' - ".! 3" 3- 3 -$ : +S $ # !"3 - " -$ T : 3"+,- 6># 3 $5 3-' - 1$- - 3# &# - : 3"+,- 5 H1 3"#"3 # L" " # 0 ,- - $3-"' - -31." " . !- 6># 3 8 #-.S $ " 6 $ 0"+,- " ".! 3"/ ! " - 3# &# - ' 3- K1 - 3-' - '- !- −ε5 ."#" - $ 6-!6 ' - 1' -6- '- !- 1#/1!= 3 " 32"'" - − −ε 8 "! -1 $ " ".! 3"/ ! " - '- !-" #!-"6&$ 1' 3> 0- 1'&# 3- 3-'.1 !-"3 - !-"! .!-"#!-" #!-" !-"' - $3-!-"' -$ 1#/1! -$8 $-!1+,- 1'&# 3" :- -/ " " #"6&$ " $3# L"+,- - -'I - :!1 -5 1 ! L" '&
6-!1' $ : -$ - '& - - '1! 0# :- 1 ! L" - ."#" # $-!6 # - $ $ '" ! "# # $1! " 8 -'- 6 # : 3"+,-5 :- 1 ! L" - $ '- !- 1#/1!= 3 " ."#" $ '1!"# - $3-"' - ' 1'" 3"6 " H1" #" " 3-' "'." $! L" - $3-"' - 1#/1! - $-/# 1' 0#"18 $ # $1! " -$ -/ -$ :-#"' 3- :#- " -$ 3-' " -$ G. # ' " $ ' $ #"#"' H1 -'- !- "H1 .#-.-$ - $ ".# $ " '" $ : 3 H1 - 3!7$$ 3- -'- !- −ε5 #" "'
-" 1#/1!= 3 -" $$ $ - $ .#-/! '-"$ 3!7$$ 3-$8
ABSTRACT
2 1#/1! 3 $ .# $ '-$ -: 2 :!-U$ -/$ #6 1$ # " " 1# 8 2 # "# '" 3- $ #" - $ # 0"# 0 2 :: 31! $ # !" - 2 32"#"3 # L" - -: 1#/1! :!-U$8 -: 2 '" $$1 $ # 0"# 0 2 .#-3 1# -: " "! L 0 2 .#-/! ' 2#-102 2 $ " $ 3"! $3# . - -: 2 : ! $5 U2 32 ! " $ - 2 .#-/! ' -: 3!-$1# " 2 '- ! 0 -: 2 -! $ $-#5 1$1"!! U 2 '- !$ /"$ - 2 1#/1! 6 $3-$ 3- 3 . 8 2 1#/1! 3 '- !$ 2"6 $-' $2-# 3-' 0$ .# 3 0 2 1#/1! :!-U : ! 5 U2 32 K1$ : $ 2 # $ "#32 -: U "..#-"32 $ - # " ' 1#/1! 3 8 2 $ U-#M5 2 .#-/! ' -: 3!-$1# $ # " 1$ 0 2 '- ! 0 /"$ - 2 3- 3 . -: 1#/1! 6 $3-$ 8 2 .#-.-$ U 1#/1! 3 '- ! " ' $ 2 G $ 3 -: 6-# G$ '' #$ 2 :!-U " "..! $ 3- 3 . $ " : - $ # !" - 2 : 3" - -: 2 $ $ #13 1# 5 1$ 0 2 3# # " 2" 32"#"3 # L $ 2 # 0 - -: :!-U -331. / 2 6-# G8 $ .#-.-$
-6 $ 0" 2 "..! 3"/ ! -: 2 $ '- !5 # $1! 0 " U 1#/1! 3 '- ! 3"!! ε
− − 8 2 '- ! "..! 3"/ ! $ 6"!1" 2#-102 " 1' # 3"! 3- :-# 3-'.1 " - "! # " ' -: 1#/1! :!-U$8 2 1' # 3"! $-!1 - U"$ -/ " / $3# L" - -: 2 :!1 -'" 5 1$ 0 2 : 6-!1' ' 2- " 2 '1! 0# ' 2- U"$ 1$ :-# $-!6 0 2 # $1! 0 ! "# $ $ '8 $ / 32'"#M5 U 1$ 2 1#/1! 3 '- ! - $ '1!" 2 :!-U " $H1"# 3"6 U 2 $! 0 ! " 1#/1! :!-U -6 # " /"3MU"# :"3 0 $ .8 2 # $1! $ U # 3-'."# U 2 $-' G. # ' "! " " " '- $ #" 2" 2 '- ! .#-.-$ 2 # ".. "#$ - / '-# :: 3 6 2" 2 3!"$$ 3"! −ε 2 # " ' -: 1#/1! 3 2 $
U- .#-/! '$8
LISTA DE ILUSTRAÇÕES
01#" * A"B 1' '-6 ' - 3 #31!"+,- $ ' #- "+,-5 6># 3 $ ' 6-# 3 " A/B 1' '-6 ' - 3 #31!"+,- 3-' #- "+,- #I0 "5 6># 3 3-' 6-# 3 " 8 - 9 #" A())VB 88888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888 ;W 01#" ( $ #1 1#" /7$ 3" 1' -'I - 3- I 1- 1' -'I - $3# L" -8 888888888888888888 EW 01#" ; "!2" 1 ' $ - "! '-$ #" - I. 3- 6-!1' 3- #-! 8 - 9 -# 1 " A()))B 88888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888 X) 01#" E - : 01#"+,- - $3-"' - ' 1'" 3"6 " H1" #" " $-/ "+,- 1'" "'." $! L" 88888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888 XW 01#" X -'I - $3# L" - .-# ' - 1'" '"!2"888888888888888888888888888888888888888888888888888888 XW 01#" < -'."#"+,- -$ . #: $ " 3-'.- 6 !-3 " ' = -/ -$ 3-' "$ '"!2"$ *(WG*(W5 (XXG(XX X**GX**88888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888 XD
01#" W -'."#"+,- -$ . #: $ " 3-'.- 6 !-3 " ' = -/ -$ 3-' "$ '"!2"$ *(WG*(W5 (XXG(XX X**GX** 8888888888888888888888888888888888888888888888888888888888 <)
01#" V C -'."#"+,- " '"0 1 - 3" -# -/ "$ 3-' " '"!2" *(WG*(W '"!2" X**GX**8 888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888 <* 01#" D C 2"$ -## 3-!-# "$ . !" '"0 1 " !-3 " - '- !- −ε8888 <( 01#" *) C 2"$ -## 3-!-# "$ . !" '"0 1 " !-3 " - '-
!-ε
− − 8888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888 <(
01#" ** C "0 1 - 3" -# - .#-/! '" " 3"6 " A ! 2" $>! " '"#3" = B888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888 <;
01#" *( -'."#"+,- -$ . #: $ " 3-'.- 6 !-3 " ' = ."#"
01#" *; -'."#"+,- -$ . #: $ " 3-'.- 6 !-3 " ' = ."#" = -/ -$ 3-' '"!2" *(WG*(W 8888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888 <E
01#" *E C A"B $ " 4 - - 3"'.- 6 !-3 " @ A/B 6"!-# '& - - 3"'.- 6 !-3 " 88888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888 << 01#" *X C A"B $3# +,- - $3-"' - $-/# 1' 0#"1@ A/B -'I - 3-'.1 "3 - "! 1 ! L" - $ "+S $ ' +,- " "! $" "$ 888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888 <W 01#" *< C 2"$ -## - 0#"15 3-!-# "$ . !" '"0 1 " !-3 " 5 - A"B 3"$- G. # ' "! # 6 # 0' !! # A*DVXB@ A/B '- !- − −ε A3B '- !- −ε 88888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888 W) 01#" *W C A"B "0 1 - 3" -# - .#-/! '" - 0#"1 A ! 2" $>! " '"#3" = B@A/B L--' 1'" # 0 ,- A"B 888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888 W*
*(
LISTA DE SÍMBOLOS
O' #- -! $
$3"!" 6 !-3 "
$3"!" 3'.# '
-3-'.- $ " 6 !-3 " "$ # +S $
3--# " "$ 3"# $ " "$
.# $$,- 3"#"3 #I$ 3"
3-'.- $ " 6 !-3 " $ " 4 " " #
+,-3-'.- '& " " 6 !-3 " $ " 4 "
′ :!1 1"+,- $ " 4 "
#6"!-
#0 " 3 & 3" 1#/1! "
3- $ " '.I# 3"
#" $.-# .-# 3- 6 3+,-
#" $.-# .-#
#'- .#- 1+,-
ε #'- :1$,-
ε
*;
ε #'- $ #1 +,-
ε
ε ε 3- $ " $ '.I# 3"$
O' #- 6-# 3 " 3 '7
3-"G" $ " 4 " #-
"+,-"G" $ " 4 " $ #"' - -1
$-# 0#" 6 !-3 " $
$-# "G" $ " 4 " - $-#
$-# "G" $ " 4 " #-
"+,--'" -$ ! ' -$ " "0- "! .# 3 ."! " '" # L - $-# 0#"
6 !-3 "
3# &# - : 3"+,- 6># 3 $
3- $ " '.I# 3"
"! 1#" 'I
6 !3 " '& " :!1
-"! 1#" - 0#"1
"! 1#" - 3" "! " '- " - 0#"1
"! 1#" - 3" "! " K1$" - 0#"1
-*E
3-'.# ' - " # 0 ,- #" "
"! 1#" " # 0 ,- #" "
I'/-!-$ # 0-$
ν
6 $3-$ " 3 '7 3"6 $3-$ " 4' 3"
ρ '"$$" $. 3I: 3"
δ ! " N#- 3M #
ν 6 $3$ " 1#/1! " :!1
-γ :1$ 6 " #0 " 3 & 3" 1/1! "
ε
σ σ 3- $ " $ '.I# 3"$5 O' #- #" ! 1#/1! - ."#" - #" $.-#
ε
ε
"G" $$ ."+,- #0 " 1#/1! "τ
$-#$,-′ $,-′ $-# $S $ -! $
6-# 3 "
6 $3-$ " 4' 3" 1#/1! "
*X
SUMARIO
1 INTRODUÇÃO ... 17
*8* 8888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888*D *8( %F 8888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888*D *8; Y % 8888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888() 2 EQUAÇÕES DE NAVIER!STOKES E MODELAGEM TURBULENTA ... 21
(8* Z [ 88888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888(* (8( % \ 8888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888(( 2.2.1 Metodologia de Simulação Numérica Direta ( ! ) 22 2.2.2 Metodologia de Simulação por Grandes Escalas ( – ) 23 2.2.3 RANS – (Reynolds!Averaged Navier!Stokes) ... 24
(8; Z [ N Z ] % 88888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888(X 2.3.1 Aproximação de Boussinesq ... 28
(8E % \ % % (D 2.4.1 Modelo Algébrico do Comprimento de Mistura ... 29
2.4.2 Modelos de Uma Equação ... 30
2.4.3 Modelo de Duas Equações (Modelo k! ε) ... 33
3 O MODELO DE TURBULÊNCIA − −ε ... 35
*<
E8* 88888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888E<
E8( 888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888EV
E8; 888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888X*
E8E 88888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888X(
4.4.1 Modificações realizadas neste trabalho ... 53
5 RESULTADOS E DISCUSSÕES ... 55
X8* % Z 8888888888888888XX 5.1.1 Introdução ... 55
5.1.2 Descrição da configuração... 56
5.1.3 Condições de contorno ... 58
5.1.4 Análise de Convergência de malha ... 59
5.1.5 Comparação dos resultados ... 61
X8( % % 888888888888888888888888888888888888888<< 5.2.1 Introdução ... 66
5.2.2 Descrição da configuração... 67
5.2.3 Condições de contorno ... 68
5.2.4 Comparação dos resultados ... 69
6 CONSIDERAÇÕES FINAIS ... 76
*W
1 INTRODUÇÃO
- .# $ #"/"!2- $ 7 $ - .#-.-$ - - $ 1 - " ".! 3"/ ! " 1' '-
!-1#/1!= 3 " /"$ " - - 3- 3 - 6 $3-$ " 1#/1! " H1 3-#.-#" 3- 3 -$ : +S $
# !"3 - " -$ T -+,- 6># 3 5 " - " - 3-'- ."#4' #- : 3"+, $ "$ $ #1 1#"$
-3# &# - 5 " $ #1 1#" - '- !- −ε8
.# $ " - 3-'- 1' -$ : J' -$ '" $ 3-'.! G-$ 3- #" -$ " " 1# L"5 " O$ # "
' ".! 3"+S $ .#7 3"$5 & $ '.! $ "6"! "# " '.-# 4 3 " - $ 1 - " 1#/1!= 3 "5 / ' 3-'- -$
' 3" $'-$ :I$ 3-$ " !" "$$-3 " -$8 -! $ A*VV;B apud !6 #" - A())(B ' $1"$
" 7! $ $ $ "/ ! 3 1 " G $ = 3 " 1' ."#4' #- " ' $ - "! H1 3- #-!" " #" $ +,- 1'
# 0 ' !"' "# ."#" 1' # 0 ' 1#/1! - "'/&' & # $.- $76 ! . !" 3-'."#"+,- -$ #'-$
3- 6 3+,- 3-' -$ #'-$ $$ ."+,- 6 $3-$"5 32"'" - O' #- -! $ A
5 ())(B8 ! "' ,- ! "# $5 -$ : -$ 3- 6 3 6-$ $,- : -$ H1 "'.! : 3"' "$
. # 1#/"+S $ 0 #"' $ "/ ! " $5 : # -$ : -$ :1$ 6-$ H1 "'-# 3 ' -1 / '
:-#'"+,- " $ "/ ! " 8 : $ - O' #- -! $ " ."# # " #"L,- # -$
: -$ 3- 6 3 6-$ -$ : -$ :1$ 6-$ .# $ $ - $3-"' -9
ν
= A*B
- $ : 3" 3-'- " $3"!" " 6 !-3 " 5 3-'- " $3"!" 3-'.# ' -
ν
3-'- "6 $3-$ " 3 '7 3" - :!1 -5 H1 & $3# "
3-'-ν ρ
= A(B
- ρ & " '"$$" $. 3I: 3" & " 6 $3-$ " 4' 3" - :!1 -8
$3-"' - :!1 -$5 '" #" 0 #"!5 & 3"#"3 # L" - .-# H1"+S $ ,- ! "# $
3- $ #6"+,- '"$$"5 #0 " H1" " '-6 ' -8 F7 - : J' - " 1#/1!= 3 " &
3- #" - ' # 0 S $ 3-' "! -$ O' #-$ -! $5 H1" - -$ : -$ 3- 6 3 6-$
.# -' "' $-/# -$ : -$ :1$ 6-$8
'/#" $ '& $ .1#"' " "!I 3$ $ K"' '.# " $ ."#" $ 1 " 1#/1!= 3 "5
-*V
1$- : ##"' "$ $ '1!"+,- '- !"0 ' 1'&# 3" H1 -# -1 .-$$I6 ! " $
'1!"+,-: J' -$ ' 4'/ - " 1#"!8 $ 3- I 1- .#-0# $$- " 3"."3 " 3-'.1 "3 - "! $-'" -
$ 6-!6 ' - &3 3"$ 1'&# 3"$ '" $ : 3"L $ ."#" - #" "' - " 1#/1!= 3 " . #'
H1 $ 32 01 " 1'" "/-# "0 ' '" $ $ 01#" $$ $ .#-/! '"$ 3-'.! G-$ - H1 L # $. - "
$1" :-#'1!"+,- '" '7 3" -'I - $."3 "!5 "'/&' G.! 3" - :" - -$ '& - -$ "
4' 3" -$ !1 -$ -'.1 "3 - "! A Computational Fluid DynamicsB $ # ' -$ '& - -$
'" $ '.# 0" -$ ."#" " 7! $ $3-"' -$8 $ $ '& - -$ $ '1!" $ - 3-'.-# "' -
$3-"' -$ 1 ! L" - $ : ##"' "$ 3-'.1 "3 - " $5 # 1L - - O' #- G. # ' -$
6 "/ ! L" - " G.!-#"+,- : J' -$ :I3 ! $ 1 - ' !"/-#" ># -$8
7# -$ : J' -$ :I$ 3-$ .- ' $ # '- !" -$ '" '" 3"' .-# ' - "$ H1"+S $
: # +" $ ."#3 " $ A $B5 3-'- .-# G '.!-5 "$ H1"+S $ "6 # -M $ H1
$,-3- $ #" "$ H1"+S $ ".#-.# " "$ ."#" " $3# +,- # 0-#-$" - : J' - " 1#/1!= 3 "8 . $"#
$$-5 " -/ +,- $-!1+S $ # "$ -1 $-!1+S $ " "!I 3"$ ."#" $ "$ H1"+S $5 H1" - $ "$
"/#" 0 ' ,- ! "# " $ ' $1" :-#'1!"+,-5 3- 1" 6 76 !8 "#" 3- -# "# $$ .#-/! '"5
$ :"L 1$- $-!1+S $ ".#-G '" "$5 -/ "$ . !- 1$- '& - -$ 1'&# 3-$8 $3# +,-
-: J' - " 1#/1!= 3 " "/#" 0 ,- $> : ##"' "$ 1'&# 3"$ : 3 $ '"$5 "'/&'5 "
3# "+, ' !$ 1#/1!= 3 " 3"."L $ # .# $ "# '" #" " H1" " 3 $ $
-3-'.-# "' - $3-"' -$ 1#/1! -$8
'- !"0 ' " 1#/1!= 3 " .-$$ / ! " - 1$- '"!2"$ ' -$ # : " "$5 - H1 ' 1 -$
31$ -$ 3-'.1 "3 - " $8 G $ ' 6 #$-$ '- !-$ 1#/1!= 3 "5 '"$ ' $'- -$ '" $ 1 ! L" -$
".# $ "' "!01'"$ ! ' "+S $ H1" - ".! 3" -$ " #' " -$ .-$ $3-"' -$5 - H1
' 0 #" - " 3 $$ " $ $ 6-!6 # -6-$ '- !-$ 3"."L $ $3# 6 # :-#'"
3- # - 3-'.-# "' - 4' 3- -$ $3-"' -$ 1#/1! -$8
"'/&' $ # - $ " .#-/! '7 3" " 1#/1!= 3 "5 G $ " 3- $ #"+,- " G $ = 3 "
$ #1 1#"$ ' #$"$ - $3-"' - H1 $,- '.-# " $ " 3"#"3 # L"+,- : +,- - ' $'-8
,- $ #1 1#"$ 3- # $ H1 $1#0 ' ' 1' $3-"' - 3-' 1'" #' " " " H1 5
"3-# - 3-' 1'" -+,- 1 6" $ # " " '6 ' "+, 1' 3 K1 ."# I31!"$ :!1
-0 #" - ' 6-! " 1' # : # 3 "! -1 .- - ' 3-'1'8 '/-#" $ 2" $$" & " 1 6"5
G $ 1'" 3- #-6&#$ " $-/# " : +,- - H1 & 6># 3 3-'- : 37 !- ' 1'
*D
-' /"$ $$"$ 3- $ #"+S $5 $ #"/"!2- " "! $" 1' $3-"' - 1#/1! - " ' - "
G $ = 3 " $ #1 1#"$ 3- # $ A $ #1 1#"$ 6-# 3" $B 6 $ 0" " ".! 3"/ ! " 3# &#
-: 3"+,- ."#" '- !"0 ' 1#/1! "5 ' 3- K1 - 3-' - '- !- −ε8 3# &#
-:- $3-!2 - .-# $ # - 3# &# - '" $ $ '.! $ :73 ! ' -8 "#" : $ 6"! "+,5
-#"/"!2- ".! 3" - '- !- − −ε - #" "' - - $ .#-/! '"$ 3!7$$ 3-$ " #"6&$ 1'
3> 0- 3-'.1 "3 - "!9 1' $3-"' - 1#/1! - ' 1'" 3"6 " H1" #" " Alid driven cavity
flowB 1' $3-"' - 1#/1! - $-/# 1' 0#"1 Aflow over a backward facing stepB5
".! 3" - "$ H1"+S $ "6 # -M $ 1 ! L" - - '& - - 6-!1' $ : -$
3-'-: ##"' " 1'&# 3" ."#" $3# L7 !"$8
*8*
'- 6"+,- $ #"/"!2- $ 7 # "' # !"3 - " " "- $:-#+- H1 " " 2-K $
".# $ " - #" "' - 1'&# 3- " 1#/1!= 3 "5 '" -# " " - $:-#+- $ $ 6-!6 #
'- !-$ 1#/1!= 3 " 3"."L $ # .# $ "# :-#'" 3- # - "' $'- -$ $3-"' -$
1#/1! -$5 $. #" - $ H1 $ -6- '- !- $ K" #-/1$ -5 : 3 5 '" -# ".! 3"/ ! " 5
/" G- 31$ - ' -# '.- .#-3 $$"' -8
*8( %F
$ 6-!6 # "6"! "# - '- !- 1#/1!= 3 " − −ε 5 6 $ 0"
-3-'.-# "' - - 3# &# - 5 - H1"! .#-31#" : # '" '" 3"' 1' 6># 3 5
K1 - "- '- !- −ε5 6"! " - $1" ".! 3"/ ! " ' 1' 3> 0- 1'&#
3-3-'.1 "3 - "! $ 6-!6 - ' ^^ ."#" #" "' - $3-"' -$ 1#/1! -$8
$ 6-!6 # 1' 3> 0- 3-'.1 "3 - "! " H1" - ."#" " 7! $ $3-"' -$
()
# $1! " -$ -/ -$ 3-' - '- !- $ #1 1#"! $3# - - ' " # -# -$ # $1! " -$
-/ -$ 3-' '- !"0 ' #" 3 - "! G. # ' "!@ $ 6-!6 # " 7! $ $
3-'."#" 6"$ 6"! "+,- - 3> 0- 3-' #" "' - - $ .#-/! '"$ 3!7$$ 3-$
8
*8; Y %
$ #"/"!2- 3- #" $ 6 - ' < 3".I 1!-$5 -$ H1" $ - 3".I 1!- * 3-'.# "
#- 1+,- - #"/"!2-8
3".I 1!- ( $ 7 # $ #6" - ."#" 1'" $31$$,- $-/# "$ H1"+S $ "6 # -M $ "
'- !"0 ' 1#/1! "8 ".# $ "+,- - '- !- 1#/1!= 3 " .#-.-$ - ."#" - #"/"!2- &
$31 " - 3".I 1!- ;8
- ".I 1!- E $ #7 " "! $" " " : +,- " ' - -!-0 " 1'&# 3" '.# 0" " - #"/"!2-5
$ :"#7 1'" /# 6 ".# $ "+,- - 3> 0- 3-'.1 "3 - "! 1 ! L" - 3-'- /"$ ."#" $ #"/"!2-8
.#-3 ' - 3-'.1 "3 - "! $-!1+,-5 -$ " -$ 3- $ #" -$5 " $3# L"+,- "$ H1"+S $
"!0&/# 3"$ "$ 3- +S $ 3- -# - $,- $31 -$ " "! $" -$ - 3".I 1!- X5 - "'/&' $
$31 -$ # $1! " -$ 3-'."#" -$ H1"! " 6"' 3-' #"/"!2-$ 3- $ #" -$ # : #= 3 " ."#"
- $ 1 -8 "!' 5 - O! '- 3".I 1!- ".# $ " "$ 3- $ #"+S $ : " $ " .# $ $$ # "+,-5
3-' "!01'"$ 3- 3!1$S $ $10 $ S $5 !-0- ' $ 01 " $,- ".# $ " "$ "$ : #= 3 "$
(*
2 EQUAÇÕES DE NAVIER!STOKES E MODELAGEM TURBULENTA
(8* Z [
$ H1"+S $ "6 # -M $ $,- H1"+S $ H1 # 0 ' - '-6 ' - -$ :!1 -$ -' " -$
U - " -$ A_ 5 *DD*B8 $$"$ H1"+S $ $,- G '.!-$ H1"+S $ : # 3 " $ ."#3 " $
A $B ,- ! "# $ H1 $3# 6 ' - '-6 ' - -$ :!1 -$5 '- !"' $3-"' - :!1 -$
3-'.# $$I6 $ 3-'.# $$I6 $5 !"' "# $ 1#/1! -$ H1 .-# $1" 0#" 3-'.! G "
'" '7 3"5 ,- $.S ' 3- 2 3 " $-!1+,- " "!I 3" 0 &# 3" ' # 0 S $ "#/ #7# "$
3- +S $ 3- -# - 0 #" $5 '"$ .- ' $ # ".#-G '" "$ 1' # 3"' 8
"3-# - 3-' "$ .#-.# " $ - $3-"' - - :!1 - .- ' $ $ '.! : 3"#
3- $ #"6 !' "$ H1"+S $ "6 # -M $ '" #" " # 1L # "$ : 31! " $ " $1"
$-!1+,-5 .# 3 ."!' H1" - $ ".#-G '" $$"$ H1"+S $ ' 3- +S $ $3-"' -$
1#/1! -$5 - - 0#"1 3-'.! G " & "! -8 '" "$ 3- $ #"+S $ '" $ 1 ! L" "$ &
3- $ #"# - $3-"' - 3-'- 3-'.# $$I6 !8 $ 3"$- " '"$$" $. 3I: 3" & 3- $ #" "
3- $ " "- !- 0- - " # 0 ,- -31." " . !- :!1 -8
$ H1"+S $ "6 # -M $ A H8A;B5 H8AEB H8AXBB $,- # 6" "$ -$ .# 3I. -$ :I$ 3-$
3- $ #6"+,- " '"$$" A H1"+,- " 3- 1 " B '-' - ! "#5 .- ' $ # # .# $ " "$
3-'- A 5 ()))B9
H1"+,- " - $ #6"+,- " '"$$" -1 " 3- 1 "
∂ ∂
+ =
∂ ∂ A;B
H1"+,- " 3- $ #6"+,- " H1" " '-6 ' - ."#" "$ # +S $
( )
ν ρ ∂ ∂ + ∂ + = − ∂ + ∂ + ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ AEB
( )
ν ρ ∂ ∂ + ∂ + = − ∂ + ∂ + ∂ ((
(8( % \
$'- " - - "6" +- 3 -!>0 3-5 " " ' $ : 31! " $ " $-!1+,- "$ H1"+S $
"6 # -M $8 - $$- ' 6 $ "5 $ :"L 3 $$7# - " 1 ! L"+,- '- !"0 ' " 3 - "! -$
: -$ :I$ 3-$ " 1#/1!= 3 "8 G $ ' 67# "$ :-#'"$ $ '- !"# $ '1!"# -$ : -$ "
1#/1!= 3 " ' 1' $3-"' -5 - 3-## !"+S $ "0#"'"$ '.I# 3-$ " & ' - -!-0 "$ '" $
" 1" $ $ '1!"+,- 1'&# 3"5 3-'- $ '1!"+,- 0#" $ $3"!"$8
" $ '1!"+,- 1'&# 3" $3-"' -$ 3-'.# $$I6 $ ' # 0 ' 1#/1! - $,- .-$$I6 $
"!01'"$ "/-# "0 $5 - " ! #" 1#" $ "3" #=$ ' - -!-0 "$ .# 3 ." $9 ADirect Numerical SimulationB5 ALarge Eddy SimulationB AReynolds Averaged Navier StokesB8
2.2.1 Metodologia de Simulação Numérica Direta ( ! )
' /#1 2-$" A());B5 '-$ #" $ H1 " $ '1!"+,- 3- 2 3 " 3-'- '1!"+,- 1'&# 3"
# " A B " 1#/1!= 3 "5 ' 0 #"! $ #6 $-' ."#" $ '1!"+,- 1'&# 3" $-/ $3-"' -$
/" G-$ O' #-$ -! $ A : # -# " *)))B5 $ H1 "$ "$ $3"!"$ $ $3"'
-1#/1! - $,- 3- $ #" "$ " ."# # " $-!1+,- "$ H1"+S $ "6 # -M $5 $ ' 3- $ #"#
H1 "$ . H1 "$ 0#" $ $3"!"$ " 1#/1!= 3 " .-$$1 ' 3"#"3 #I$ 3"$ :I$ 3"$ : # $8 '
3- $ H`= 3 " $$-5 $32"'.$ A*DDVB ": #'" H1 " 1 ! L"+,- " ' - -!-0 " - $ 7
# $ # " " $3-"' -$ ' # 0 ' /" G- O' #- -! $ 0 -' # " $ '.! $8
. $"# $ # ! ' " " " $3-"' -$ 3-' /" G-$ O' #-$ -! $5 -$ 3- 2 3 ' -$
-/ -$ .-# ' - "$ . $H1 $"$ 3-' $3-"' -$ 1#/1! -$5 '" #" 0 #"! .- '
$ # 0 #"! L" -$ ."#" O' #-$ -! $ '" $ "! -$8 1"!' 67# "$ 3"#"3 #I$ 3"$
$3-"' -$ 1#/1! -$ .- ' $ # " "! $" "$ '" #" .# 3 $" : 3 " #"6&$
A a 5 *DD<B8
-/K 6- " '1!"+,- 1'&# 3" # " ,- & 3 $$"# "' - # .#- 1L # $3-"' -$
(;
: J' -$ :I$ 3-$ - $ 6-!6 ' - '- !-$ 1#/1!= 3 " '" $ .# 3 $-$ A b
5 *DDVB apud%1"#H1 A())WB8 $ " :-#'"5 ' $'- " $1" ! ' "+,- " " 7! $ $ 1"+S $ 3-'.! G"$ $3-"' -$5 " ' - -!-0 " & :" L" " 3-'- 1'" : ##"' "
. $H1 $" .-# - A*DDDBapud%1"#H1 A())WB8
2.2.2 Metodologia de Simulação por Grandes Escalas ( – )
$ 1 - " ".! 3"+,- $ .- $ '1!"+,- $ 3 -1 3-' -$ #"/"!2-$ - ' -#-!-0 $ "
'"0-# $M A*D<;B5 3-' 1 - $ '1!"# ". "$ "$ 0#" $ $3"!"$ -$ $3-"' -$
" '-$:&# 3-$5 H1" - :-$$ '.-$$I6 ! $ '1!"# - - $. 3 #- $3"!"$8 $$ ' 3-'- -1 #-$ .-$
$ '1!"+,-5 "'/&'5 -/ =' # $1! " -$ # ' $ - " $ #" $ $ "$ H1"+S $ "6 #
-M $8 ' - -!-0 " $ '1!"+,- .-# 0#" $ $3"!"$ & $ ' !"# " &3 3" 5 - " -5
". $"# " " G 0 # '"!2"$ # : " "$5 . #' H1 $ .-$$"' # $-!6 # $3-"' -$ " "! -$
O' #-$ -! $8
' /#1 2-$" A());B5 ' $ H1 - '& - - $ 7 :-#'1!" - $-/ 1' .#-3
$$-: ! #"0 ' $."3 "! "$ H1"+S $ 3- $ #6"+,-5 3-'.1 " - "$ $3"!"$ '" -# $ Agrid scaleB 3-' ".! 3"+,- $3# L"+S $ $."3 "! '.#"! " " "$ $' $/ $$ $ 6># 3 $ '" # $5
-H1 ' 1 " H1" " # 31#$-$ 3-'.1 "3 - " $ 1 ! L" -$ ."#" " $ '1!"+,-5 3-'.1 "
--$ : --$ "$ . H1 "$ $3"!"$ Asubgrid scaleB8 $ ' -# $ 6># 3 $ A"$$-3 " -$ T$ . H1 "$
$3"!"$ 3-'.# ' - '.-B $,- ".#-G '" -$ . !" #- 1+,- "!01' '-
!-'" '7 3- $ '.! $5 0 #"!' .# ' #" -# '5 ."#" 3"!31!"# "$ $S $5 6 $ - H1 '1 -$
1$17# -$ $$" ' - -!-0 " ": #'"' H1 "$ . H1 "$ $3"!"$ " 1#/1!= 3 " $,- '" $ :73 $
'- !"#5 K7 H1 $,- '" $ 2-'-0= "$ $- #>. 3"$8 "3-# - 3-' "1# 3 A())(Bapud !6"
# # et al.A())<B " $ '1!"+,- .-# 0#" $ $3"!"$ & 3 $$7# " " 3"! /#"+,- "$ 3- $ " $ '
:1 +,- - $3-"' - " $ # $ '1!" -5 : 31! " - $ 1 '.# 0- ' .#-/! '"$ 3-'
(E
2.2.3 RANS – (Reynolds!Averaged Navier!Stokes)
' - -!-0 " & " '" $ 1$" " ."#" '- !"0 ' " 1#/1!= 3 "5 $ - H1 "$ H1"+S $
.-$$1 ' 1' #'- $3- 2 3 - H1 "."# 3 6 - " ,- ! "# " "$ H1"+S $
"6 # -M $5 32"'" - $,- "."# -1 $,- 1#/1! " -! $8 /1$3" .-# 1'"
:-#'" "!0&/# 3" ."#" $ #'- 3- $ 1 - .#-/! '" : 32"' - "$ H1"+S $ '& "$8 -0-5
" ' - -!-0 " " $ '1!"+,- ' /"$ " $-!1+,- "$ H1"+S $ '& "$ ! $5
-$ 1 ! L" " '& " '.-#"! -! $ A #' " - .- : ! #-B ."#" $ '.! : 3"# "
'- !"0 ' -$ $-# $ $1/ '"!2" H1 "."# 3 '8
"#" - 37!31!- $$ $ $-# $ & 3 $$7# - - 1$- '- !-$ 1#/1!= 3 "5 "!0&/# 3-$ -1
H1"+S $ : # 3 " $5 # !"3 - " -$ "-$ 6"!-# $ '& -$ - $3-"' - ' H1 $ ,-5 -$ H1" $
6 ' "/#" 0 # - -$ -$ : -$ '& -$ " 1#/1!= 3 " A 5 ());B8 . "$ -$
6"!-# $ '& -$ $,- 3"!31!" -$ "$ :!1 1"+S $ $,- : ! #" "$ - .#- 1 - "$ ' $'"$ '- !" "$
.-# ' - " 6 $3-$ " 1#/1! " - $-# $S $ -! $8 $ '- !-$
1#/1!= 3 " /"$ " -$ "$ H1"+S $ '& "$ -! $ A B ,- '-$ #"' "!2 $ "$
$ #1 1#"$ " 1#/1!= 3 "5 $ ' "$ $1"$ H1" " $ $ " I$ 3"$ '& "$ A% Z 5 ())WB8
. $"# " 6" "0 ' .- # 1 ! L"# '"!2"$ ' -$ # : " "$ - H1 "$ H1 $ # "'
3 $$7# "$ "$ -1 #"$ 1"$ ' - -!-0 "$ 3 " "$5 " ".! 3"+,- "$ H1"+S $ '& "$ '
$ '1!"+S $ 1'&# 3"$ $3-"' -$ 1#/1! -$ ' 1 " 0 #"! " " $-!1+,- -/ "5
3- $ H`= 3 " " . # " :-#'"+,- H1 "3-'." 2" - .#-3 $$- #" $:-#'"+,- H1"+S $
$ " 4 "$ ' H1"+S $ '& "$8 1$ $$"$ H1"+S $ '& "$ .# 3 $" 1'" $!1+, ."#"
-.#-/! '" : 32"' - H1 & -3"$ - " - 6 - "- $1#0 ' - 6"# 76 $ $1.! ' "# $
0 #" "$ - .#-3 $$- $ " I$ 3- ".! 3" - T$ H1"+S $ 3- $ #6" 6"$8 1 #-$ "!2 $ $/#
(X
(8; Z [ N Z ]
%
- $3-"' - 1#/1! - "$ 0#" L"$ $,- 3"#"3 # L" "$ .-# :!1 1"+S $ G $ $ "- # -#
"$ 3"#"3 #I$ 3"$ '& "$ H1 .- ' $ # 6"# 76 $ -1 ,-5 $ - H1 0 #"!' - '" $
# $$" " #' "+,- $$ $ 6"!-# $ '& -$8 '" -# " "$ 6 L $ & .# 3 $- H1 $
! ' ' - -$ -$ "!2 $ - $3-"' - '" #" H1 "$ :!1 1"+S $ $ " 4 "$ $ K"'
$.# L" "$5 - /"$ "#7 ". "$ 1'" $3# +,- - $3-"' - '& -8 '" -# " -$
#" "' -$ 1#/1!= 3 " .#-31#" ".#-G '"# "$ H1"+S $ "6 # -M $5 " #"6&$ "
3-'.-$ +,- ' H1" " $ '& "$ :!1 1" $8 $ H1"+S $ 3-' '& " -! $
".# $ "' $-' "$ H1" " $ '& "$5 ,- # $-!6 ' "$ :!1 1"+S $ 1#/1! "$ $-'"'
"!01 $ #'-$ $3- 2 3 -$ 3-' - .#- 1 - "$ H1" " $ :!1 1" $5 H1 :1 3 - "'
$-# $ " 3 - " $ - :!1 -5 -' " -$ $S $ 1#/1! "$ -1 $S $ -! $5 "$
H1" $ - "' -$ : -$ " 1#/1!= 3 " $-/# - $3-"' - '& -8
' *VVX5 $/-1# -! $ #- 1L 1 - 3- 3 - $,- -! $ A Y 5 *DWXB8
$ .#-.J$ 1' .#-3 $$- 3-'.-$ +,- "$ H1"+S $ 0-6 # " $ '" #" H1 $
" "! $"$$ - 3-'.-# "' - '& - - $3-"' -8 "#" - .#-3 $$- '- !"0 ' $1"$
:!1 1"+S $5 -! $ .#-.J$ H1 $ K" H1"! :-# T .#-.# " - $3-"' -5 !" .- $ #
:-#'1!" " .-# 1'" H1" " '& " 1'" H1" " " :!1 1"+,-8
-$ $3-"' -$ 1#/1! -$ $,- ".! 3" "$ "$ H1"+S $ 3- $ #6"+,- '& "$ -/ "$ " ."# #
"$ '& "$ '.-#" $ "$ H1"+S $ 3- $ #6"+,- $3# "$ " $ +,- (8*5 1 ! L" - - .#-3
$$-3- 2 3 - $$-3-'- '& " -! $8 $ 3- G -5 "3-# - 3-' - 3- 3 - $,-
-! $5 $ .- "$$1' # H1 - 6"!-# " 3-'.- " 6 !-3 " $ " 4 " 5 .-#
G '.!-5 " # +,- .- $ # $3# " 3-'- " $-'" 1'" 3-'.- '& " 1'"
:!1 1"+,- ′5 3-'-9
′
= + A<B
- & - 6"!-# '& - '.-#"! ′ & " :!1 1"+,- 8 .- $ H1 $ 3-'.S ' "$
(<
".! 3" $ - -. #" -# '& - '.-#"! $-/# 1' #6"!- '.- : - -$ #'-$ # $ " $
A 5 ())<B8
+
=
∫
AWB$ H1"+S $ 3- $ #6"+,- . #'" 3 ' " ' $'" :-#'" - /"!" +- H1" "
'-6 ' - ! "# ."#" 1' $3-"' - !"' "#5 '"$ "0-#" "$ 6 !-3 " $ G.# $$"' 6"!-# $
'& -$ '.-#" $ A-1 $3-"' - '& -B - : - " 1#/1!= 3 " & 3-#.-#" - "$ H1"+S $
" #"6&$ "$ $S $ -! $8
-'- .- $ # 6 $ - ' _ !3-G A*DDEB " 3-'.-$ +,- "$ $3"!"$ -! $ & 1'"
'" #" $ #- 1L # 1'" :-#'1!"+,- $ " I$ 3" ."#" $3# 6 # " 4' 3" -$ $3-"' -$
1#/1! -$5 "$$ ' $ - .-$$I6 ! $1" '- !"0 '8 $ .3 $$- "0 3-'- 1'" $.&3 : !
#-H1 #" "$ :!1 1"+S $ "$ 6"# 76 $ . $5 - H1 . #' H1 $ ".! H1 '"!2"$ ' -$
# : " "$ 2 .> $ $ / ' '" $ $ '.! $8
!01'"$ # !"+S $ "$ .#-.# " $ "$ '& "$ "$$-3 " "$ "- 3- 3 - $ ."#"+,- $3"!"$
$ #,- 1 ! L" "$ - $ 6-!6 ' - - '- !-8 $ 3"$-5 "$ .#-.# " $ $ " I$ 3"$ 1'"
6"# 76 ! = + ′ .- ' $ # $3# "$ 3-'-9
(
)(
)
!
! ! "# $
% % %
% % % $#"#% $
% ! % ! % % ! % ! % ! % % ! % & & ′ ′ ′ ′ ′ ′ ′ ′ ′ ′ ′ ′ ′ ′ ′ ′ ∂ ∂ ∂ ∂ AVB
$. 3 : 3"' ."#" 6 !-3 " '-$ H1 9
'& " 1'" :!1 1"+,- & 1!"9
′ = ADB
'& " - .#- 1 - 1'" 6"# 76 ! '& " .-# 1'" :!1 1"+,- 1'" 6"# 76 ! &
1!"9
(W
'& " 1'" '& " & 01"! T .#>.# " '& "9
= A**B
'& " - .#- 1 - 1"$ '& "$ & 01"! "- .#- 1 - "$ 1"$ '& "$9
= A*(B
.! 3" - - '- !- -! $ T$ H1"+S $ $ " 4 "$ 3- $ #6"+,-5 -1 $ K"5
$1/$ 1 - - "$ "$ 6"# 76 $ "$ H1"+S $ .-# $ 1$ 6"!-# $ '& -$ '.-#" $ $1"$ :!1 1"+S $
".! 3" - "$ 3- $ #"+S $ /"$ " "$ "$ .#-.# " $ "$ '& "$5 "$ H1"+S $ 3- $
#6"+,-'-$ #" "$ " $ +,- (8* $,- # $3# "$ 3-'-9
H1"+,- " - $ #6"+,- " '"$$" -1 " 3- 1 "
∂ ∂
+ =
∂ ∂ A*;B
H1"+,- " H1" " '-6 ' - A H1"+,- 3- $ #6"+,- - '-' -B ."#" " #
+,-( )
ν ν ∂ ∂ +∂ + = −∂ + ∂ ∂ − + ∂ ∂ − ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ A*EB
( )
ν ν ∂ ∂ + +∂ = −∂ + ∂ ∂ − + ∂ ∂ − ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ A*XB
.>$ ".! 3"+,- " 3-'.-$ +,- -! $ "$ H1"+S $ 3- $ #6"+,- " H1" "
'-6 ' - #" $.-# 5 $1#0 ' #'-$ " 3 - " $ H1 3-'.S - $-# $S $
-! $ A H8A*<BB8 " $$- " .# 3 ."! "# :" -$ '- !-$ 1#/1!= 3 " & " 3-'.! "#
"$ H1"+S $ '& "$ -! $ :-# 3 - G.# $$S $ -1 '- !-$ ."#" 3"!31!"# "$ $S $
-! $8
τ ρ ρ
= − = − A*<B
.>$ " ".! 3"+,- " '& " -! $5 : 3" $ 3-' '" $ 3>0 "$ - H1 H1"+S $5 K7 H1
,- G $ ' H1"+S $ ."#" -$ .#- 1 -$ "$ :!1 1"+S $ 1#/1! "$8 $ " :-#'" & 3 $$7# "
: +,- H1"+S $ " 3 - " $ ."#" " #' "+,- $ "$ -6"$ 6"# 76 $5 - H1 3- 1L
"+,-(V
$ "$ 6"# 76 $ $3- 2 3 "$5 -6"$ 6"# 76 $ $3- 2 3 "$ "."# 3 '8 $ & 32"'"
-P.#-/! '" : 32"' -Q8
2.3.1 Aproximação de Boussinesq
'& - - '" $ .-.1!"#' ".! 3" - ."#" $ # $-!6 # - .#-/! '" : 32"' - "
'- !"0 ' " 1#/1!= 3 " 1 ! L" " ".#-G '"+,- .#-.-$ " .-# %-1$$ $H ' *VWW5 H1
$ "/ ! 3 " # !"+,- # - $-# -! $ - 3"'.- '& - 6 !-3 " A Y 5 *DWXB8
.#-.-$ " -# 0 "! 3- $ #-1 " 2 .> $ H1 "$ $S $ -! $
$,-.#-.-#3 - " $ T :-#'"+,- - $3-"' - '& -5 "0 - '" #" $ ' !2" T$ $S $
6 $3-$"$5 " #"6&$ - 3- 3 - 6 $3-$ " 1#/1! "8
%-1$$ $H .#-.J$ 3 "!' H1 "$ $S $ 6 $3-$"$ '-! 31!"# $ .- # "' $ # -/ "$ 3-'
" "!-0 " 3-' - '- !- -M $8 %"$ " - -$ 3- 3 -$ 3 " $ :-#'1!" -$ .-# %-1$$ $H
32 0" $ "- $ 01 '- !- : 32"' - ."#" - $-# -! $9
ν δ ∂ ∂ ′ ′ − = + − ∂ ∂ A*WB
- & " #0 " 3 & 3" 1#/1! " $3# " 3-'-9
(
)
′ ′ ′ ′ ′
= = + + A*VB
δ & - ! " N#- 3M #5 - "+,- : " 3-'-9
δ = =
≠
A*DB
H1 $ #6 ."#" 3- 3 ! "# " : +,- 3-' " $-'" - #"+- A$-'" -$ 6"!-# $ " "0- "! -$
$-# $B - $-# $,- '- !" - " #"6&$ " 2 .> $ %-1$$ $H8 "L - $ =
' $ 9
ν ∂ δ
′ ′ ′ ′
− = − = − ⇒ =
(D
$ "3" - H1 : # " 6 $3-$ " '-! 31!"#5 " 6 $3-$ " 1#/1! " ν ,- & 1'"
.#-.# " :I$ 3" - :!1 - $ ' - $3-"' -5 & 1'" ' " !-3"! - I6 ! " 1#/1!= 3 "5
H1 6"# " .- - " .- - $3-"' - " $3-"' -5 . - $."+- - '.-8
#" ."# -$ '- !-$ 6 $3-$ " 1#/1! " 1 ! L" 1'" " "!-0 " 3-' " 6 $3-$ "
'-! 31!"#5 K7 H1 $ 3- $ #" " $,- 1#/1! " " 7!-0" " $,- 6 $3-$"5 ."#" : # "
6 $3-$ " 1#/1! " ν 8 "3-# - 3-' /#1 2-$" A());B5 " 6 $3-$ " 1#/1! " &
3- $ #" " .#-.-#3 - "! T '"$$" $. 3I: 3", T :!1 1"+,- 6 !3 " " 3'.# ' $3"!" 3"#"3 #I$ 3- " 1#/1!= 3 "8
- !-$ $ 01 - $ " 2 .> $ 3"!31!"' " 6 $3-$ " 1#/1! " ' 67# -$ I6 $
3-'.! G " 5 - $ $ '.! $ # !"+S $ "!0&/# 3"$ " & ' $'- H1"+S $ : # 3 " $8
$3# - '" $ "!2" "' ' !6" # # A())<B5 -$ '- !-$ 1#/1!= 3 " .- ' $ #
3!"$$ : 3" -$ 3-'- '- !-$ "!0&/# 3-$ '- !-$ : # 3 " $5 '- !-$ 1'" H1"+,-
'- !-$ 1"$ H1"+S $8
(8E % \ % %
2.4.1 Modelo Algébrico do Comprimento de Mistura
- $ #" - 1' $3-"' - $ '.! $5 1'" "$ .# ' #"$ " 6"$ $ '- !"# "$ $S $
1#/1! "$ :- .#-.-$ " .-# #" ! A*D(XB8 ! $ 6-!6 1 1'" 2 .> $ 3-'.# ' -
' $ 1#" .#-.J$5 /"$ " - !"5 1' '- !- - " 6 $3-$ " 1#/1! " & 3"!31!" " " #"6&$
G.# $$S $ "!0&/# 3"$8 '- !- '.# ' - ' $ 1#" & 2 3 - '- '- !- "!0&/#
3--1 '- !- T L #- H1"+,- A 5 ())<B8
"#" - '- !- "!0&/# 3- - 3-'.# ' - ' $ 1#" .# 3 $" $ $-' H1" " $
-3"'.- 6 !-3 " '& " - $3-"' -5 - H1 "3"/" # $1! " - ' 1'" 3 $$ " ' -#
# 31#$-$ 3-'.1 "3 - " $ " -$ -1 #-$ '- !-$5 3-'- -$ '- !-$ 1'" -1 1"$
-;)
.# 3I. - - H1 !I/# - !-3"!5 -1 $ K"5 H1 " #0 " 1#/1! " & $$ ." " .#- 1L " ' ' $'"
.#-.-#+,-8 $ '- !- & .# 3 $- :"L # "K1$ $ ."#" 6 "# H1 " 6 $3-$ " 1#/1! " $ K" 1!"
Aν = B H1" 0#" 6 !3 " '& "'/&' :# 1! ' # 0 S $ $3"'
-H1 $ ,- .! "' $ 6-!6 "$5 - -H1 ! 6" '1 "$ 6 L $ " # $1! " -$ ## " $8 '- !-
3-'.# ' - ' $ 1#" ".# $ " "'/&' -1 #"$ ! ' "+S $ 3-'- " :"! " 0 #"! " -$
" -$ 3"!31!" -$ A1'" "$ .# 3 ." $B5 K7 H1 & :I3 ! $. 3 : 3"# - 3-'.# ' - ' $ 1#" '
$3-"' -$ 3-'.! G-$ A 5 ())WB8
1$- - '- !- 3-'.# ' - ' $ 1#" & - "!' " H1" - ' $ 1"+S $ H1
6-!6 '5 .-# G '.!-5 # 0 S $ $ ."#"+,- - $3-"' -5 K7 H1 .-# 3"1$" -$ . H1 -$
0#" $ 6 !-3 " '& " - '- !- ,- 3- $ 01 .# 6 # -$ I6 $ ! 6" -$ 1#/1!= 3 "
6 # : 3" -$ G. # ' "!' ' # 0 S $ $ "0 "+,- - $3-"' - A 5
())<B8
#" ! A*DEXB .#-.J$ 1' '- !- ."#" ' !2-# .# L # "$ .#-.# " $ -$ $3-"' -$
1#/1! -$ ."#" $3# 6 # '" '" 3"' "$ $S $ 1#/1! "$ '" #" '" $ # "! $ "8
- $ '- !- " 6 $3-$ " 1#/1! " . " #0 " 3 & 3" "$ :!1 1"+S $
1#/1! "$k8 $$ ' $1#0 1 - 3- 3 - '- !- " 1'" H1"+,-8
2.4.2 Modelos de Uma Equação
- '- !- 1'" H1"+,- /1$3" $ $3# 6 # - 37!31!- 1'" "$ 0#" L"$ "
1#/1!= 3 "5 1$" "$ - 37!31!- " 6 $3-$ " 1#/1! "5 3-'- .-# G '.!-5 " #0 " 3 & 3"
1#/1! "5 $3# " . !" H8A*VB8 N-!'-0-#-6 #" ! A % 5 ());B .#-.1$ #"' "
$ 01 # !"+,- ."#" $ -/ # " 6 $3-$ " 1#/1! "9
νt = C k# L A(*B
$ - C# 1'" 3- $ " '.I# 3"5 " #0 " 3 & 3" 1#/1! " 1'" $3"!"
;*
- $ G.# $$"# " 6 $3-$ " 1#/1! " 3-'- - .#- 1 - 1'" 6 !-3 " 3"#"3 #I$ 3"
1'" $3"!" 3-'.# ' - 9
ν = A((B
N-!'-0-#-6 #" ! $10 # #"' " 1+,- 1'" H1"+,- #" $.-# ."#" 5 ' H1 $
-/ =' " H1"+,- : # 3 "! ."#" " #0 " 3 & 3" 1#/1! " " #"6&$ '" .1!"+S $ "$
H1"+S $ "6 # -M $8 -0-5 " H1"+,- #0 " 1#/1! " & 1L " 3-'- A
5 ())<B9
∂ + = + +
∂ Ck D Pk k ε
t A(;B
- $ : H1 9
∂ = ∂ k C x A(EB ν ρ ′ ∂ ′ ∂ = − + − ∂ ∂ ′ A(XB ∂ ′ ′ = − ∂ i
k i j
j
P u u
x A(<B ν ∂ ′ ∂ ′ = − ∂ ∂ ε A(WB $ #'-$ ∂
∂t Ck " H8A(;B 3"' " "G" 6"# "+,- !-3"! - #" $.-# .-# 3- 6
3+,-, ,- 3 $$ "' $ # '- !" -$8
k
D & - #'- H1 # .# $ " - #" $.-# .-# ' - :1$,-8 ' $1" $3#
+,-'" '7 3"5 H8A(XB5 - O! '- #'- # 3-!32 $ :"L "!1$,- "- #" $.-# :1$ 6- '-! 31!"#
5 $ - '.-# " $-' ' # 0 S $ /" G" $ " " 1#/1!= 3 "8 $ #'-$
# $ " $ H1 "."# 3 ' " :-#'1!"+,- Dk $ ,- ! 0" -$ "- #" $.-# :1$ 6- 1#/1! -
$,-".#-G '" -$ .-# ' - " & " - 3- 3 - 6 $3-$ " 1#/1! "9
;(
" H8A(VB5 γ & " :1$ 6 " #' " " " " "!-0 " -! $8 γ & " # !"+,- # "
:1$ 6 " H1"!H1 # .#-.# " ! "# 3-' " :1$ 6 " " H1" " '6 '
-A 5 ())<B5 -1 $ K"5
ν γ
σ
≃ t
k k
A(DB
- σ & - O' #- #" ! 1#/1! -5 H1 -#'"!' "$$1' - 6"!-# * ."#"
-#" $.-# 8
F7 - #'- Pk5 $3# - . !" H8A(<B # .# $ " - #'- .#- 1+,- #0 " 3 & 3"
1#/1! "8 $ #' G.# $$" " "G" #" $: #= 3 " #0 " $3"' '& ."#"
-' 3" $-'- 1#/1!= 3 "8 -$ '- !-$ /"$ " -$ " 2 .> $ " 6 $3-$ " 1#/1! "5 - $-#
' Pk & ".#-G '" - :"L - $ 1$- " H8A*WB8
O! '- #'- " H8A(;B $3# - 3-'- $ - " "G" $$ ."+,- #0 " 1#/1! " -1
"G" $$ ."+,- 6 $3-$" , & " 6"# 76 ! H1 .# 3 $" $ # '- !" "5 $ '" " .-#9
ε
ε≃k
L A;)B
. $"# H1 ' 3-'."#"+,- 3-' - '- "!0&/# 3- 3-'.# ' - ' $ 1#"5 - '-
1'" H1"+,- ' !2-# '" #" $ 0 : 3" 6" " H1"! " - 37!31!- "$ 0#" L"$
1#/1! "$5 $ '- !- "'/&' ".# $ " : 3 = 3 "$5 - $ $ "3" 1'" ' $. 3 "! H1 & "
3 $$ " $ .# $3# 6 # 1'" $3"!" 3-'.# ' - 3"#"3 #I$ 3- ."#" 3"#"3 # L"+,- "
1#/1!= 3 "8
:" - $ # G 0 - H1 $ $. 3 : H1 '. # 3"' - 3-'.# ' - $3"!" ."#"
-37!31!- " $$ ."+,- " 6 $3-$ " 1#/1! "5 -# " :I3 ! " ".! 3"+,- - '- !- 1'"
H1"+,-8 $$- ! 6-1 T #' "+,- - 3-'.# ' - $3"!" " #"6&$ " H1"+,- #" $.-#
1'" H1" " 1#/1! " 5 " ."# # - $ 1 6"!-#5 : # " 6 $3-$ " 1#/1! "νt " "G"
;;
2.4.3 Modelo de Duas Equações (Modelo k! ε)
" !"/-#"+,- '- !- 1"$ H1"+S $ '" &' $ " 1 ! L"+,- " H1"+,- " #0 "
3 & 3" 5 $$- .-# 3"1$" - .-13- '. # $'- 1$" - " $1" -/ +,-8 7# -$ .-$ '- !-$
:-#"' .#-.-$ -$5 # $ $ 1' -$ '" $ 3- 2 3 -$ 1 ! L" -$ & - '- !- 1"$ H1"+S $
ε
− #"/"!2" "$ .-# "1 # ."! 05 A*DWEB apud !6" # # A())<B5 H1 & /"$ " - " H1"+,- " #0 " 3 & 3" 1#/1! " " "G" $$ ."+,- " #0 " 3 & 3" 1#/1! "
ε
8
'- !- −ε #"/"!2" 3-' 1"$ 6"# 76 $ " 3 - " $ H1 $,- #- 1L "$ ."#" '- !"# "$
$S $ -! $8 $ '- !- # !"3 - " "$ $S $ -! $ 3-' -$ 0#" $
6 !-3 " '& " " 6 $3-$ " 1#/1! "5 3- 3 - - H1"! - '- !- $ /"$ " A2 .> $
%-1$$ $HB ".# $ "' 1"$ H1"+S $ #" $.-# H1 $,- '- !" "$5 1'" . "
-1 #"5 $,- $-!13 - " "$ 1'" ."#" " H1"+,- " #0 " 3 & 3" -1 #" ."#" - #'-
$$ ."+,- #0 " 3 & 3" 1#/1! "
ε
8"#" $ -/ # 1'" H1"+,- G" " ."#" - #" $.-#
ε
5 '" .1!" $ "$ H1"+S $ "6 #-M $8 $ #'-$ " H1"+,- #" $.-#
ε
.- ' $ # # 1 -$ '" #" " # .# $ "# '' 3" $'-$ :I$ 3-$ :1$,-5 .#- 1+,- $ #1 +,-
ε
A 5 ())<B9ε ε ε
ε ε
∂ + ∂ = + +
∂ ∂ A;*B
" H8A;*B ε & - ' 3" $'- :1$,-
ε
5 ε & - ' 3" $'- .#- 1+,-ε
ε &-' 3" $-'- $ #1 +,-
ε
8 "#" " '- !"0 ' -$ #'-$ " H1"+,-ε
5 1$" $ 5 " " 7! $' $ - "! " 1 +,- :I$ 3"8 :1$,-
ε
ε & ".#-G '" " 1$" - - 0#"
ε
9 ∂ ∂ ≅ + ∂ ∂ t ε
j ε j
ν ε
ν
x σ x A;(B
-# -1 #- !" -5 " .#- 1+,- 6 $ # /"!" 3 " " . !" .#- 1+,-
ε
ε ."#" 6 "#"1' - ! ' " - 8 $$ '5
ε
ε
≈ A;;B
;E
#'- $ #1 +,-
ε
ε 5 " H1"+,-ε
5 6 # .#-. $,- " $ # : - H1"-→ 5 $ ,- .- 6 # " $ -# "# 0" 6-8 $$ '9
ε
ε ε
≈ A;EB
! L" - - "$ "$ ".#-G '"+S $ K7 3 " "$5 - '- !- −ε ."#" "! -$ O' #-$ -! $
"$$1' " :-#'" 9
ν ν ε
∂ ∂ ∂ ∂ + ∂ = ∂ ∂ + + −
∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ A;XB
ε ε
ε
ν
ε ε ε ε ε
σ
∂ − ∂ = ∂ ∂ + −
∂ ∂ ∂ ∂ A;<B
- " ν & " 6 $3-$ " 1#/1! "5
ν
ε
= A;WB
5
ε ε $,- 3- $ " $ '.I# 3"$8
'- !- −ε "'/&' ' $1"$ : 3 = 3 "$8 '- !- & :"!2- ' .# 6 # $3-"' -$
":"$ " -$ " 3- +,- H1 !I/# - # .#- 1+,- $$ ."+,-5 ' :"! " 0 #"! " 5 K7 H1
' '1 "$ 3- $ " $ " $ # ' "K1$ " "$8 :-#'" 0 #"!5 -$ ##-$ - '- !- −ε$1#0 ' .-#
- $ '- 6-$5 1' .-# 3"1$" - 1$- 1'" # !"+,- # $S $ 1#/1! "$ "G"$
:-#'"+,- - $3-"' - '& -5 $ ' !2" " H1 & 1 ! L" " ."#" - $3-"' - !"' "#
-1 #- . !" .-13" :1 "' "+,- :I$ 3" " H1"+,- #" $.-#
ε
5 " H1"! 21'" "$3-## +S $ $10 # "$ " & - '-' - :-# 3 1'" 0 #"! " $" $:" ># "8 $$"$ $&# "$
: 3 = 3 "$ '- $ #"' H1 - '- !- 6 $ # 1 ! L" - 3-' 3"1 !" " .# 6
;X
3
O MODELO DE TURBULÊNCIA
− −ε;8*
1#/1!= 3 " ' " 1# L" #- "3 - "! $ 7 "$$-3 " " T $ "/ ! " - :!1 -8 " ' $'"
:-#'" H1 -$ $3-"' -$ !"' "# $5 -$ $3-"' -$ 1#/1! -$ "'/&' ".# $ "' "
:-#'"+,- 6># 3 $5 H1 $,- 3- $ #" -$ 3-'- " G.# $$,- '"3#-$3>. 3" $ "/ ! " $
$-# ' - :!1G- H1 $ 3 "' ' I6 ! '-! 31!"#8 - $ 3- $ #"# " 4' 3" 6># 3 $
3-'- 1'" "$ :-#'"$ ' !2-# 3-'.# $,- $ : J' $ # !"3 " $ " $3"'
-1#/1! -8 -# " -5 3- 2 3 # -$ "#01' -$5 2 .> $ $ :1 "' $ 1$" $ " :#'1!"+,
-3- 3 - 6># 3 $,- '.-# " $ ."#" : 3"#5 3"#"3 # L"# $3# 6 # "$ $ #1 1#"$
6-# 3" $ ' 6 $ 0"+S $ ># 3"$5 G. # ' " $ 1'&# 3"$ " 1#/1!= 3 " $ #1 1#"! -1
$3-"' -$ #- "3 - " $ ' #" $ +,- A 5 ())VB8
"3-# - 3-' "$ 3- $ #"+S $ M $ 1'! A*DW(Bapud #" A())VB & " 1#"!
H1 $ " "! $ $3-"' -$ 1#/1! -$ ' #" $ +,- 3-' /"$ " > 3" $ #1 1#"!5 ' 1'
3- G - # !"+,- T : +,- 6-# 3 " " 6 #$-$ 3- 3 -$ 6># 3 5 -1 1#/ !2,-5
c d -1 $ #1 1#" 3- # 3-'- & # : # 3 " - ' "!01'"$ ! #" 1#"$8
-/ " > 3" $ #1 1#"!5 " " 7! $ -$ $3-"' -$ & $ 6-!6 " 3-' "K1 " -+S $
1 6"$ 3- 3 -$ 0 -'& # 3-$ # !"3 - " -$ 3-' " 6-# 3 " A -# ' H1"! " 6"B H1
3- $ 01 ' 3-'.! ' "# "$ : +S $ -/K 6"$ A -# ' H1" " 6"B 6># 3 8
# H` ' "$ : +S $ 6># 3 $,- :-#'1!" "$ ' #'-$ - 6 -# 6-# 3 "
ω
5 "$# 0 S $ - $3-"' - H1 $ 3"#"3 # L"' .-# # !"+S $ -/ "$ - $-# 0#"
6 !-3 " 5 "$ L- "$ 'I '" .# $$,- "$ #"K ># "$ ! 2"$ 3-## "$ ."# I31!"$
:!1 "$ 0 #" $ - $3-"' - A 5 ())VB8
-'" - "!01 $ 3- 3 -$ " 2 #- 4' 3"5 "'/ A*DDWB : 3" " #"K ># " 1'
! ' - :!1 - $1"$ 6 !-3 " $ ' 1' #' " . 5 #=$ "0 $9 '6 '
;<
32"'" - 6-# 3 " 8 '-6 ' - #" $!"+,- #" " - $!-3"' - - ! ' - 3-'- 1'
- -5 " :-#' $ # : # T :-#' - ! ' - 6 - " $,- " 0 3 "! " #-
"+,-'-$ #" " 6-!1+,- - ! ' - 3-'- 1' - - "- # -# 1' G- '-' 4 -5 3-' $1"$
6 !-3 " $ " 01!"# $ A R b 5 *DDVB8 1 #-$ "!2 $ $-/# 3- 3 -$
0 -'& # 3-$ '.-# " $ # !"3 - " -$ T 4' 3" " 6-# 3 " .- ' $ # 6 $ - ' !2-# '
#1 $ !! A*DXEB8
01 - 3 - -102 A())EB5 " 6-# 3 " 5 "!&' $ # 1' ."#4' #- '" '" 3"'
: - 3-'- $ - - 3"'.- 6 -# "! : - . !- #- "3 - "! - '-6 ' - 3-'- '-$ #" "
H8A;VB A-1 $ K"5 1'" 0#" L" :I$ 3" H1 H1" : 3" " #- "+,- 1' :!1 - H1" " '!&31!"
-:!1 - 0 #" ' -# - $ B5 & 3- $ #" " 1' 0# $$ 3 "! 1' $3-"' - 1#/1! -8
$$ '5 " 6-# 3 " '" '7 3" & 3- $ #1I " " ."# # 0#" $ 6 !-3 " " .#-.# "
- $3-"' - :I$ 3-5 $ $ 0#" $ $,- 3"!31!" -$ " ."# # 3"'.-$ 6 !-3 "
' -$5 ! 6" - " 1'" ' !2-# #' "+,- # " 6-# 3 " A 5())EB8
. $"# - :1 - # $$ 3- '.-#4 - -$ 6># 3 $5 27 .-13" 3- 3-# 4 3 " "
: +,- P6># 3 Q -1 P $ #1 1#" 3- # Q8 1 -$ 3- 3 -$ $,- #"/"!2" -$ ."#" " :
$$"$ $ #1 1#"$ ' #$"$ - $3-"' -5 - H1 0 #" : # +"$ $ 0 : 3" 6"$ "$ :-#'1!"+S $
# $1! " -$ -/ -$ A 5 ())VB8 -/ - .- - 6 $ " 1$$" A*DV;B5 $ #1 1#"$
3- # $ $,- '-6 ' -$ - $3-"' - 1#/1! - -#0" L" -$ ' 0#" $3"!"5 -1 $ K"5 1'
3-'.- -#0" L" - " 6-# 3 " H1 & 1'" :"$ 3-## !"3 - " " A $ - &5 3- # B $-/# "
G $,- " $ #1 1#"8 1$$" A*DV;B "'/&' ": #'" H1 - "'" 2- $ "$ $ #1 1#"$ 3- # $
$ 3-'."#" T ' $,- #" $6 #$"! - :!1G- 3 $"!2"' - A : 3" " . !" .# $ +"
6-# 3 " "! " ># "B5 ,- $ $-/# .- - $."3 "!' - 3" " 1'" $ 1 -'I - ! '
. 5 H1 "$ $ #1 1#"$ 3- # $ $,- "$ # $.- $76 $ . !- $ 0 : 3" 6- #" $.-#
'"$$"5 3"!-# '-6 ' - - $3-"' -5 $ ' 3 $$"# "' $ # "! "' #0& 3- ' $ 5
-1 $ K"5 1'" $ #1 1#" 3- # $ 3"#"3 # L" .-# "! -$ I6 $ 6-# 3 " 3- # 5 3- # $
$S $ -! $5 3- # .#- 1+,-5 1' 3- # #" $.-# 3"!-# '"$$"5 '"$
3 $$"# "' 1' ! 6" - I6 ! #0 " 3 & 3"8
7# "$ H1 $ S $ :1 "' " $ T # $. - -$ 6># 3 $ $,- # $.- "$ . !" -# " "6" +" "
N-!'-0-#-6 A*DE*B5 H1 & G.# $$" ' #=$ 2 .> $ $5 3-'- .- $ # 6 $ - ' '" -# $ "!2 $
' -. A());B8 $ "3" - " .# ' #" 2 .> $ 5 H1 L # $. - " $- #-. " -$ '-6 ' -$
$,-;W
": " -$ . !"$ 3- +S $ 3- -# - - $3-"' -8 N-!'-0-#-6 "#01' -1 H1 -$ $6 -$
# +,- "$ 0#" $ $3"!"$ $,- . # -$ - .#-3 $$- # 1+,- $3"!" 3"> 3"5 . !- H1"! "
#0 " & #" $: # " ."#" 6># 3 $ $13 $$ 6"' ' -# $ ' -# $5 3!"#" -5 .-# $$-5 H1
."#" $1: 3 ' "! - O' #- -! $5 -$ '-6 ' -$ ' . H1 " $3"!" 1#/1! "
$ " $ 3"' $- #>. 3-$ A 5 ());B8
F - 0 1$$" A*DDXB H1 $ - "' 67# "$ : +S $ 6># 3 $5 32"'" - " +,- ."#" "
6 #"3 " : +S $ 1 6"$8 '" "$ -+S $ 1 6"$ 6># 3 5 10 A*DDXB5
3- $ #" H1 1' 6># 3 3- $ $ ' 1' '-6 ' - 0 #" 1' 0#1.- ."# I31!"$ :!1 "$
' -# - 1' .- - ' 3-'1'5 $ " 3- $ #"+,- 3-'.! ' " - $ - 3!"$$ : 3"+S $
-/K 6"$5 :-#'" " 3"#"3 # L"# " 0 -' # " $ #1 1#"$ -/$ #6" "$ " " 1# L"5 '
G. # ' -$ " ."# # 6 $1"! L"+S $ -/ "$ 3-' $ '1!"+S $ 1'&# 3"$ !"/-#" -# " $8 1 #"
: +,- 1 6" : 3" 6># 3 $ 3-'- # 0 S $ ! 6" " 6-# 3 "
ω
5 '/-#" ,- G $ "1' .# 3I. - " ."# # H1"! 6"!-# $ .-$$" ": #'"# H1" - " 6-# 3 " & ! 6" "8 6-# 3 "
! 6" " ' $ '.# 3" .# $ +" 6># 3 $5 K7 H1 $ .- ' # 6># 3 $ 3-' -1 $ '
6-# 3 " '
ω 5 3-'- "3- 3 - $3-"' - 3 $"!2" $ '.! $5 $ - H1 " ": #'"+,- "
G $ = 3 " 1' 6># 3 $ ' 6-# 3 " A6># 3 .- 3 "!B5 '/-#" 3- 3 1"!' '.-# " 5
' 1' 3"$- # "!5 ,- "3- 3 8
'
ω = ∂ −∂
∂ ∂
A;VB
Figura 1 ! (a) um movimento de circulação sem rotação, vórtice sem vorticidade e (b) um movimento de circulação com rotação rígida, vórtice com vorticidade. Fonte:Andrade (2008)
01#" * !1$ #" - '-6 ' - 3 #31!"# 1"$ ."# I31!"$ :!1 "$ ' $ - " 2#7#
"-;V
!- 0- " #"K ># "8 - .# ' #- $ 2- " ."# I31!" '" =' $1" -# "+,-5 - H1 H1 # L # H1
- '-6 ' - #" $!"+,- & 1' '-6 ' - 3 #31!"+,- $ ' #- "+,-5 -1 $ K"5 - 6># 3 G $
$ ' 6-# 3 " " ."# I31!"8 F7 - 3"$- - $ 01 - $ 2-5 " -# "+,- " ."# I31!" ,- &
.# $ #6" "5 - H1 '-$ #" H1 - '-6 ' - #" $!"+,- & "3-'." 2" - 1'" #- "+,- #I0 "5
-1 $ K"5 - 6># 3 G $ 3-' 6-# 3 " " ."# I31!" : # L #- A 5 ())VB8
-# $$" 3 $$ " $ $ "/ ! 3 # 1'" ' " #- "3 - "! " 1' '-6 ' -5
#1 $ !! A*DXEB #- 1L 1 " H1" " " ' $ - "! 32"'" - O' #- 6-# 3 "
3 '7 3- 3-'- 1'" ' " #- "3 - "! " - '-6 ' -5
= A;DB
- - O' #- 6-# 3 " 3 '7 3- & : - 3-'- " # !"+,- # " "G" $ " 4 "
#- "+,- " "G" $ " 4 " $ #"' - -1 :-#'"+,- 8 O'
#-6-# 3 " 3 '7 3- "6"! " " H1"! " -1 - 0#"1 #- "3 - "! 1' '-6 ' -5 - $
3- $ #" -$ 6"!-# $ 6"# " - # L #-5 H1" - = 5 - '-6 ' - & -
3-'-##- "3 - "! : -5 H1" - = 5 : - 3-'- '-6 ' - #I0 -8 !&' "#01'
-3 '7 -3- #1 $ !! A*DXEB "'/&' #- 1L 1 - O' #- 6-# 3 " 4' 3-
3-'-:-#'" "6"! "# '& - -$ $-!1+,- H1"+S $ 2 #- 4' 3"$ /"$ " -$ " G $ = 3 " 1'
.- 3 "! 6 !-3 " 5 3-'- .- $ # 6 $ - ' '" -# $ "!2 $ ' #" A())VB8
- H1 " 0 -$ 3# &# -$ : 3"+,- 6># 3 $5 ' $ 67# -$ .-$5 3" " H1"! :
-1'" :1 +,- & 5 - " :1 +,- & & 1'" ' " - "'" 2- " 6-# 3 " ' # !"+,- T "G"
:-#'"+,- A 5 ())VB8 3# &# - : 3"+,- 6># 3 $3-!2 - ."#" $
#"/"!2- :- - 3# &# - .#-.-$ - .-# 1 5 _#" - A*DVVBapud #" A())VB5 32"'" -
3# &# - 8 : $ - O3! - - 6># 3 3-'- 1'" # 0 ,- 3- G" 1' $3-"' -
31K-$ 01 - 6"# " $3"!"# - $-# 0#" 6 !-3 " & .-$ 6- (
( )
= 9;D
- & " $-'" -$ ! ' -$ " "0- "! .# 3 ."! " '" # L - $-# 0#"
6 !-3 " 8 0#" 6 !-3 " = = ∂ ∂ 5 01"# " :-#'"+S $ '.-# " $
$-/# $$"$ "G"$ $ " 4 "$ :-#'"+,-5 3 $"!2"' - #- "+,-8
' ) ' ' ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ = ∇ = ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ AE*B
$$" # !"+,- .- $ # 6 $ " 3-' '" $ 3!"# L" " #"6&$ " 3-'.-$ +,- "132 -M $9
AE(B
- $ -/ =' " "G" $ " 4 " - $-# :-#'"+,- A."# $ '& # 3" - $-# B "
"G" $ " 4 " #- "+,- A."# " $ '& # 3" - $-# B8
"3-# - 3-' - 3# &# - - 6># 3 & : 3" - .-# # 0 S $ - 3"'.- $3"!"# 5 - H1
$" $:"L " $ 01 $ 01"! " 9
= − = − > AE;B
"#" $3-"' -$ 3-'.# $$I6 $5 3-' - "1GI! - " 3-'.-$ +,- " 6" H8AE;B5 " H1"+,
-3# &# - 5 H8AE;B5 # 1L $ "9
(
)
(
)
= − = − =− + = − > AEEB
- - A 1.!-B .#- 1 - # - # $-# $ $ '& # 3-$ " $ '& # 3-$ & $ '.#
1!-= 8
3# &# - .#-6= 1'" ' " !-3"! - G $ P '"$ " "Q "G" :-#'"+,-5
: 3" - 3-'- 6># 3 $ -$ !-3" $ - 8 3# &# - & 1'" G.#
$$,-'" '7 3" - O' #- 6-# 3 " 3 '7 3- 5 $ /1$37$$ '-$ G.# $$"#
'" '" 3"' - 32 0"# " $ "- 3# &# - 8 " $$-5 3- $ #" - "$ H8A;DB
H8AEEB5 :"!"# H1 > & - ' $'- H1 L # H1 > 5 - H1 -$ ! 6" " $ 01 # !"+,-
H1 6"!= 3 "9