«Έρευνα για τη χρήση των εφαρµογών κινούµενης εικόνας στα µουσεία των µεσογειακών χωρών»
της
Πιτσιάβα ∆. Ευγενίας – Μαρίας (Α. Μ. 1312003118)
ct03118@ct.aegean.gr, evi_maria@hotmail.com
Πτυχιακή εργασία που υποβάλλεται
προς µερική εκπλήρωση των απαιτήσεων για την απόκτηση του πτυχίου
του Τµήµατος Πολιτισµικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας του Πανεπιστηµίου Αιγαίου
5ο έτος
µε επιβλέποντες διδάσκοντες τους Τσεκούρα Γιώργο, Επίκουρο Καθηγητή Μπούνια Αλεξάνδρα, Επίκουρο Καθηγήτρια
Νικονάνου Νίκη, Επίκουρο Καθηγήτρια
Φεβρουάριος 2008
Ευχαριστίες ΠΡΟΛΟΓΟΣ
10 11
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 – ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ 15
1.1. Όρια του ερευνητικού θέµατος & ορισµοί 15
1.1.1. Τα κοινά χαρακτηριστικά των µεσογειακών χωρών 15
1.1.2. Το «µουσείο» στα πλαίσια της έρευνας 17
1.1.3. Η χρήση του όρου «εφαρµογές κινούµενης εικόνας» 19
1.2. Επισκόπηση του ρόλου των εφαρµογών κινούµενης εικόνας 21
1.2.1 Τα πλεονεκτήµατα και οι προβληµατισµοί για τη χρήση των εφαρµογών
κινούµενης εικόνας 21
1.2.2. Η εφαρµογή κινούµενης εικόνας ως πολιτισµικό προϊόν: σχεδιασµός και
παραγωγή 24
1.2.3. Το ζήτηµα της επικοινωνίας µουσείων και επισκεπτών 27
1.3. Οι κατηγορίες εφαρµογών κινούµενης εικόνας 30
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 – ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ 33
2.1 Η κατασκευή του ερευνητικού εργαλείου 34
2.1.1. Τα κριτήρια επιλογής και σχεδιασµού του ερωτηµατολογίου 34
2.2.2. Η οργάνωση του ερωτηµατολογίου 35
2.2. Ο ερευνώµενος πληθυσµός και η αποστολή των ερωτηµατολογίων 38 2.3. Η συγκέντρωση, ο έλεγχος και η κωδικοποίηση του δείγµατος 41
2.4. Η επεξεργασία των δεδοµένων 44
2.4.1. Ποιοτική αξιολόγηση και ανάλυση (περιεχοµένου) των απαντήσεων 44
2.4.2. Στατιστική ανάλυση των δεδοµένων 47
2.5. Η εξαγωγή των πρώτων συµπερασµάτων 53
2.5.1. Τα συµπεράσµατα και οι προβληµατισµοί για την ένταξη των
οπτικοακουστικών εφαρµογών στα ελληνικά µουσεία 53
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 – ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ ΚΥΡΙΩΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 56
3.1. Ο ανασχεδιασµός του ερωτηµατολογίου 56
3.2. Η συστηµατοποίηση της καταγραφής των µεσογειακών µουσείων 60
3.2.1. Οι προβληµατισµοί για τον προσδιορισµό του πληθυσµού 60
3.2.2. Περιγραφή της διαδικασίας καταγραφής των µεσογειακών µουσείων 61
3.3. Η αποστολή των ερωτηµατολογίων 63
3.4. Το δείγµα των µεσογειακών µουσείων 64
3.5. Η προετοιµασία των δεδοµένων για επεξεργασία 66
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 67
4.1. Οι εφαρµογές κινούµενης εικόνας στα µουσεία της Ισπανίας 68
4.1.1. Ύπαρξη ή µη εφαρµογών κινούµενης εικόνας 68
4.1.2. Στατιστική ανάλυση δεδοµένων ανά ερώτηση 70
4.1.3. Σύνοψη των αποτελεσµάτων: οι επικρατούσες τιµές ανά ερώτηση 78
4.2. Οι εφαρµογές κινούµενης εικόνας στα µουσεία της Ιταλίας 79
4.2.1. Ύπαρξη ή µη εφαρµογών κινούµενης εικόνας 79
4.2.2. Στατιστική ανάλυση δεδοµένων ανά ερώτηση 81
4.2.3. Σύνοψη των αποτελεσµάτων: οι επικρατούσες τιµές ανά ερώτηση 89
4.3. Οι εφαρµογές κινούµενης εικόνας στα µουσεία της Ελλάδας 89
4.3.1. Γενικά στοιχεία για τα ελληνικά µουσεία 89
4.3.2. Στατιστική ανάλυση δεδοµένων ανά ερώτηση 91
4.3.3. Σύνοψη αποτελεσµάτων: οι επικρατούσες τιµές ανά ερώτηση 98
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 – ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 100
5.1. Τα αποτελέσµατα της αναλυτικής διαδικασίας 101
5.1.1. Εξειδίκευση των ερευνητικών ερωτηµάτων και βασικές παρατηρήσεις 101
5.1.2. Ειδικές περιπτώσεις χρήσης των οπτικοακουστικών µέσων 104
5.2. Οι υπεύθυνοι παραγωγής των εφαρµογών κινούµενης εικόνας 107
5.3. Εξετάζοντας το παράδειγµα ενός video 110
111 5.3.3. Ανάλυση οπτικοακουστικού περιεχοµένο και αξιολόγηση του video “Dinastia
Vivanco. Museo de la Cultura del Vino” 113
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 116
6.1. Ο βαθµός ένταξης τω οπτικοακουστικών µέσων στα µουσεία 116
6.2. Οι προβληµατισµοί για τα ελληνικά µουσεία 118
6.3. Η οργανική σχέση των εφαρµογών κινούµενης εικόνας και των συλλογών 121
6.4. Ο πολυδιάστατος χαρακτήρας των οπτικοακουστικών µέσων 122
6.5. Ο προβληµατισµός για τις οµάδες κοινού 123
ΕΠΙΛΟΓΟΣ 125
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 128
Α. ΑΝΑΦΟΡΕΣ 129
Α.1. Αναφορές 129
Α.2. Προτεινόµενη βιβλιογραφία 130
Α.3. Πηγές έρευνας διαδικτύου 131
Α.3.1. Ισπανία 131
Α.3.2. Ιταλία 132
Α.3.3. Μάλτα 135
Α.3.4. Κύπρος 135
Β. ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ 136
Β.1. Ελλάδα 136
Β.1.1. Ελληνικά µουσεία που διαθέτουν εφαρµογές κινούµενης εικόνας 136 Β.1.2. Ελληνικά µουσεία που δε διαθέτουν εφαρµογές κινούµενης εικόνας 137
Β.2. Ισπανία 139
Β.2.1. Ισπανικά µουσεία που διαθέτουν εφαρµογές κινούµενης εικόνας 139 Β.2.2. Ισπανικά µουσεία που δε διαθέτουν εφαρµογές κινούµενης εικόνας 143
Β.3. Ιταλία 144
Β.3.1. Ιταλικά µουσεία που διαθέτουν εφαρµογές κινούµενης εικόνας 144
Β.4. Μάλτα 156
Β.3. Κύπρος 156
Γ. ΣΧΕΤΙΚΕΣ ∆ΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ 158
«Η χρήση της κινούµενης εικόνας στα ελληνικά µουσεία: τα πρώτα αποτελέσµατα
της έρευνας» 158
«Using a mail survey to study the use of audiovisuals in museums: methods and
issues» 164
∆. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 172
«Ερωτηµατολόγιο έρευνας για τη χρήση βίντεο στα ελληνικά µουσεία» 172
«Ερωτηµατολόγιο έρευνας για τη χρήση των εφαρµογών κινούµενης εικόνας στα
µουσεία των µεσογειακών χωρών» 174
Σελίδα
1. Χάρτης της Μεσογείου 16
2. Τα στάδια σχεδιασµού των εφαρµογών κινούµενης εικόνας 25
3. Πού εδράζεται η επικοινωνία µουσείου- κοινού 28
4. Τα φίλτρα που χρησιµοποιεί το µουσείο στη µετάδοση της µουσειακής
πληροφορίας 29
5. Τα βήµατα της πιλοτικής έρευνας 33
6. Η διαδικασία αποστολής των ερωτηµατολογίων στα ελληνικά µουσεία 40
7. Παράδειγµα ιεράρχησης απαντήσεων 59
8. Παράδειγµα ποσοτικοποίησης δεδοµένων τρίτης ερώτησης 67
9. Λογότυπο µουσείου (Museo de la Cultura del Vino) 110
10. ∆ιάγραµµα οργανωτικής δοµής Οργανισµού (διοίκησης) Υπουργείου
Πολιτισµού 118
1. Γράφηµα 1ης Ερώτησης «Υπάρχουν εφαρµογές κινούµενης εικόνας στο µουσείο
σας;» (Ελλάδα, πιλοτική έρευνα) 48
2. Γράφηµα υποερώτησης για τον αριθµό των εφαρµογών κινούµενης εικόνας ανά
µουσείο (Ελλάδα, πιλοτική έρευνα) 49
3. Γράφηµα 3ης Ερώτησης «Πού βρίσκεται –προβάλλεται (εννοείται η
οπτικοακουστική εφαρµογή);» (Ελλάδα, πιλοτική έρευνα) 49
4. Γράφηµα 4ηςΕρώτησης «Η παρουσίαση είναι» (Ελλάδα, πιλοτική έρευνα) 50
5. Γράφηµα 5ης Ερώτηση «Ποια η διάρκεια της παρουσίασης;» (Ελλάδα, πιλοτική
έρευνα) 51
6. Γράφηµα 6ης Ερώτησης «Ποιος ο ρόλος του επισκέπτη σε σχέση µε τη λειτουργία
της εφαρµογής;» (Ελλάδα, πιλοτική έρευνα) 52
7. Γράφηµα 7ης Ερώτησης «Πόσα άτοµα µπορούν να παρακολουθήσουν
ταυτόχρονα την παρουσίαση;» (Ελλάδα, πιλοτική έρευνα) 52
8. Γράφηµα για τη χρήση του video (Ισπανία) 68
9. Γράφηµα για τον αριθµό των εφαρµογών κινούµενης εικόνας ανά µουσείο
(Ισπανία) 69
10. Γράφηµα για το θέµα των εφαρµογών κινούµενης εικόνας (Ισπανία) 71
11. Γράφηµα για το χαρακτήρα των παρουσιάσεων (Ισπανία) 71
12. Γράφηµα για το χώρο προβολής των εφαρµογών (Ισπανία) 72
13. Γράφηµα για τη διάρκεια των παρουσιάσεων (Ισπανία) 72
14. Γράφηµα για το χρονο- προγραµµατισµό του µέσου (Ισπανία) 74
15. Γράφηµα για το ποιος θέτει σε λειτουργία τα video (Ισπανία) 74
16. Γράφηµα για τη διαδραστικότητα των εφαρµογών video (Ισπανία) 75
17. Γράφηµα για το πλαίσιο παρακολούθησης του video (Ισπανία) 76
18. Γράφηµα για τον αριθµό των ατόµων που µπορούν να παρακολουθήσουν
ταυτόχρονα την εφαρµογή κινούµενης εικόνας (Ισπανία) 77 19. Γράφηµα για τις κατηγορίες κοινού που απευθύνονται οι εφαρµογές κινούµενης
εικόνας (Ισπανία) 77
20. Γράφηµα για τη χρήση του video (Ιταλία) 80
21. Γράφηµα για τον αριθµό εφαρµογών κινούµενης εικόνας ανά µουσείο (Ιταλία) 80
22. Γράφηµα για το θέµα των εφαρµογών κινούµενης εικόνας (Ιταλία) 82
23. Γράφηµα για το χαρακτήρα των παρουσιάσεων (Ιταλία) 82
24. Γράφηµα για το χώρο προβολής των εφαρµογών (Ιταλία) 83
27. Γράφηµα για το ποιος θέτει σε λειτουργία τα video (Ιταλία) 85
28. Γράφηµα για τη διαδραστικότητα των εφαρµογών video (Ιταλία) 87
29. Γράφηµα για το πλαίσιο παρακολούθησης του video (Ιταλία) 87
30. Γράφηµα για τον αριθµό των ατόµων που µπορούν να παρακολουθήσουν
ταυτόχρονα την εφαρµογή κινούµενης εικόνας (Ιταλία) 88 31. Γράφηµα για τις κατηγορίες κοινού που απευθύνονται οι εφαρµογές κινούµενης
εικόνας (Ιταλία) 88
32. Γράφηµα για τον αριθµό εφαρµογών κινούµενης εικόνας ανά µουσείο (Ελλάδα) 90
33. Γράφηµα για το θέµα των εφαρµογών κινούµενης εικόνας (Ελλάδα) 92
34. Γράφηµα για το χαρακτήρα των παρουσιάσεων (Ελλάδα) 92
35. Γράφηµα για το χώρο προβολής των εφαρµογών (Ελλάδα) 93
36. Γράφηµα για τη διάρκεια των παρουσιάσεων (Ελλάδα) 93
37. Γράφηµα για το χρονο- προγραµµατισµό του µέσου (Ελλάδα) 96
38. Γράφηµα για το ποιος θέτει σε λειτουργία τα video (Ελλάδα) 96
39. Γράφηµα για τη διαδραστικότητα των εφαρµογών video (Ελλάδα) 97
40. Γράφηµα για τον αριθµό των ατόµων που µπορούν να παρακολουθήσουν
ταυτόχρονα την εφαρµογή κινούµενης εικόνας (Ελλάδα) 97 41. Γράφηµα για τις κατηγορίες κοινού που απευθύνονται οι εφαρµογές κινούµενης
εικόνας (Ελλάδα) 98
Σελίδα
1. Η οµαδοποίηση των επιλογών της ερώτησης 4 σε κύριες κατηγορίες 46
2. Υπόµνηµα Ερώτησης 4 (Ελλάδα, πιλοτική έρευνα) 50
3. Οµάδα ερωτήσεων για το σκοπό χρήσης του video 57
4. Αναλυτικά στοιχεία αποστολής ερωτηµατολογίων ανά χώρα 64
5. Συγκεντρωτικά στοιχεία 64
6. Βασικοί τρόποι επικοινωνίας ανά χώρα 64
7. Συγκεντρωτικός πίνακας απαντήσεων µουσείων µεσογειακών χωρών 64
8. Συγκεντρωτικός πίνακας απαντήσεων µουσείων Ισπανίας 65
9. Συγκεντρωτικός πίνακας απαντήσεων µουσείων Ιταλίας 65
10. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 3 "Η παρουσίαση αφορά" (Ισπανία) 70
11. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 4 "Η παρουσίαση είναι" (Ισπανία) 70
12. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 5 "Που προβάλλεται η παρουσίαση" (Ισπανία) 73 13. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 6 «Ποια η διάρκεια της παρουσίασης;» (Ισπανία) 73
14. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 7 "Η εφαρµογή λειτουργεί" (Ισπανία) 73
15. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 8 "Η εφαρµογή τίθεται σε λειτουργία από"
(Ισπανία) 75
16. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 9 για τη διαδραστικότητα της εφαρµογής
(Ισπανία) 75
17. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 10 "Η παρακολούθηση της παρουσίασης είναι"
(Ισπανία) 76
18. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 11 «Πόσα άτοµα µπορούν να παρακολουθήσουν
ταυτόχρονα την παρουσίαση;» (Ισπανία) 76
19. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 12 "Σε ποια κατηγορία κοινού απευθύνεται"
(Ισπανία) 78
20. Συνοπτικός πίνακας µε τις επικρατούσες τιµές ανά ερώτηση για τα µουσεία της
Ισπανίας 79
21. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 3 "Η παρουσίαση αφορά" (Ιταλία) 81
22. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 4 "Η παρουσίαση είναι" (Ιταλία) 81
23. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 5 "Που προβάλλεται η παρουσίαση" (Ιταλία) 81
24. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 6 «Ποια η διάρκεια της παρουσίασης;» (Ιταλία) 84
25. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 7 "Η εφαρµογή λειτουργεί" (Ιταλία) 84
26. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 8 "Η εφαρµογή τίθεται σε λειτουργία από"
(Ιταλία) 84
(Ιταλία)
29. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 11 «Πόσα άτοµα µπορούν να παρακολουθήσουν
ταυτόχρονα την παρουσίαση;» (Ιταλία) 86
30. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 12 "Σε ποια κατηγορία κοινού απευθύνεται"
(Ιταλία) 86
31. Συνοπτικός πίνακας µε τις επικρατούσες τιµές ανά ερώτηση για τα µουσεία της
Ιταλίας 89
32. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 3 "Η παρουσίαση αφορά" (Ελλάδα) 91
33. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 4 "Η παρουσίαση είναι" (Ελλάδα) 94
34. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 5 "Που προβάλλεται η παρουσίαση" (Ελλάδα) 94
35. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 6 «Ποια η διάρκεια της παρουσίασης;» (Ελλάδα) 94
36. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 7 "Η εφαρµογή λειτουργεί" (Ελλάδα) 95
37. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 8 "Η εφαρµογή τίθεται σε λειτουργία από"
(Ελλάδα) 95
38. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 9 για τη διαδραστικότητα της εφαρµογής
(Ελλάδα) 95
39. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 11 «Πόσα άτοµα µπορούν να παρακολουθήσουν
ταυτόχρονα την παρουσίαση;» (Ελλάδα) 95
40. Πίνακας συχνοτήτων ερώτησης 12 "Σε ποια κατηγορία κοινού απευθύνεται"
(Ελλάδα) 95
41. Συνοπτικός πίνακας µε τις επικρατούσες τιµές ανά ερώτηση για τα µουσεία της
Ελλάδας 99
Αισθανόµαστε την ανάγκη να εκφράσουµε την εκτίµησή µας και τις ειλικρινείς ευχαριστίες µας στις διευθύνσεις των µουσείων που συµµετείχαν στην έρευνα καθώς και τους υπεύθυνους συµπλήρωσης των ερωτηµατολογίων, για την ευγενική προθυµία και το άµεσο ενδιαφέρον που εκδήλωσαν, χωρίς τους οποίους η ολοκλήρωση της έρευνας δε θα είχε καταστεί δυνατή. Επίσης, θα θέλαµε να ευχαριστήσουµε ιδιαιτέρως τους υποτρόφους του Χείρων Laia Pujot Tost, Ruggero Lancia και Ion Gil Fuentetaja, οι οποίοι συνεισέφεραν ουσιαστικά στην παρούσα έρευνα µε τη µετάφραση των ερωτηµατολογίων και των απαντήσεων.
Ακόµη, είναι απαραίτητο να αναφερθούµε στην υποµονετικότητα και την κατανόηση των διδασκόντων του Τµήµατος, κ. Οικονόµου Μαρίας, Παυλογεωργάτου Γεράσιµου και Παπαγεωργίου ∆ηµήτρη, για την αναντίρρητη παραχώρηση των προσωπικών τους συσκευών τηλεοµοιότυπου. Τέλος, οφείλουµε ένα εγκάρδιο ευχαριστώ στους επιβλέποντες διδάσκοντες της παρούσας πτυχιακής εργασίας, για την ενδιαφέρουσα και εποικοδοµητική συνεργασία µας.
Η διαχείριση και η παρουσίαση της πληροφορίας αποτελεί το σηµείο στο οποίο συγκλίνουν η ώριµη περίοδος που διανύουν οι ψηφιακές τεχνολογίες και η ενσωµάτωσή τους στη λειτουργία των πολιτιστικών οργανισµών. Κι αν η τεχνική εξέλιξη των νέων µέσων µε την ταυτόχρονη επέκταση της χρήσης τους στον τοµέα του πολιτισµού εκφραζόταν ως µία διορατική άποψη κατά το παρελθόν, τότε η ανάδειξη της σηµασίας της διακίνησης των πληροφοριών, αποτελεί πρόκληση και ζητούµενο στο παρόν: Με ποιο τρόπο τα µουσεία αξιοποιούν τα ψηφιακά µέσα για να ανταποκριθούν στην κοινωνική απαίτηση για διάχυση της γνώσης; Είναι χαρακτηριστικό ότι, από την κριτική θεώρηση των νέων µέσων στη διάρκεια των δύο προηγούµενων δεκαετιών, που οδήγησε τόσο στη βελτίωση όσο και την κατανόηση των δυνατοτήτων τους, σήµερα το ενδιαφέρον – θεωρητικό και ερευνητικό – έχει µετατοπιστεί από το γιατί στο πώς. Πώς συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν ο ψηφιακός και ο υλικός πολιτισµός; Πώς καθορίζουν και χρησιµοποιούν ο µεν το δε;
Η διερεύνηση της πρακτικής διάστασης του θέµατος κρίνεται ωφέλιµη στην προσπάθεια ανακάλυψης ιδιαίτερων αρχών και δοµών που εφαρµόζονται στη χρήση των νέων τεχνολογιών στον τοµέα του πολιτισµού. Στο πλαίσιο αυτό, η ένταξη των οπτικοακουστικών µέσων στο µουσειακό περιβάλλον αποτελεί θέµα ειδικού
ενδιαφέροντος, όχι µόνο επειδή αντικατοπτρίζει τις επιλογές και τις προθέσεις των ίδιων των µουσείων σε σχέση µε την εικόνα και το ρόλο τους, αλλά και διότι αναδιαµορφώνει το χώρο τους και κατ’ επέκταση όλες τις σχέσεις που αναπτύσσονται σε αυτόν (µεταξύ προσωπικού, αντικειµένων, επισκεπτών, αντιλήψεων).
Η «Έρευνα για τη χρήση των εφαρµογών κινούµενης εικόνας στα µουσεία των µεσογειακών χωρών» επιχειρεί την καταγραφή των χαρακτηριστικών των οπτικοακουστικών µέσων που χρησιµοποιούν τα µουσεία σε µια ενδεικτική γεωγραφική ζώνη, επιδιώκοντας να αποκαλύψει το πώς ορίζεται σήµερα η χρήση του οπτικοακουστικού υλικού από τα ίδια τα µουσεία, και από τι καθορίζεται και µε τι συσχετίζεται αυτή. Στον πυρήνα της τοποθετείται η περίπλοκη σχέση που αναπτύσσεται ανάµεσα στις εφαρµογές κινούµενης εικόνας, τις οργανωτικές επιλογές του µουσείου και την εµπειρία του επισκέπτη.
Η χαρτογράφηση της χρήσης των οπτικοακουστικών εφαρµογών στα µουσεία περιλαµβάνει τη συστηµατική καταγραφή των χαρακτηριστικών, των περιεχοµένων και των στόχων που υπηρετούν οι οπτικοακουστικές εφαρµογές, του τρόπου σχεδιασµού, παραγωγής και ένταξής τους στο µουσειακό περιβάλλον, σε σχέση µε το χρόνο, το χώρο και το κοινό που απευθύνονται, και εν τέλει του τρόπου που όλα τα παραπάνω σχετίζονται. Η µελέτη της παράδοσης που έχει αρχίσει να δηµιουργείται στον τοµέα της ενσωµάτωσης της κινούµενης εικόνας στις µουσειακές δραστηριότητες έχει ως κεντρικό άξονα τη διερεύνηση της επικοινωνιακής πολιτικής που αναπτύσσουν τα µουσεία γύρω από την παρουσίαση, µετάδοση και ερµηνεία του µουσειακού υλικού µέσω των νέων τεχνολογιών, όπως και της επίδρασης που ενδεχοµένως να ασκεί στη συγκρότηση της εµπειρίας του επισκέπτη.
Τα ερωτήµατα της έρευνας εστιάζονται αφενός στη στάση που ακολουθούν σήµερα τα µουσεία απέναντι στα οπτικοακουστικά µέσα, αφετέρου στην αναγνώριση των ιδιαίτερων «συστατικών στοιχείων» αυτού του τύπου εφαρµογών, που προορίζονται δηλαδή για µουσειακή χρήση. Θετική ή αρνητική, ενθουσιώδης ή επιφυλακτική, σταδιακή ή ξαφνική και βιαστική, βάσει συγκεκριµένου σχεδιασµού ή πρόχειρη και ελλιπής, πώς µπορεί να χαρακτηριστεί η χρήση των εφαρµογών κινούµενης εικόνας στα µουσεία; Με ποιους παράγοντες βρίσκεται αυτή σε συνάρτηση, από τι επηρεάζεται ή καθορίζεται; Σε ποιο στάδιο έχει προχωρήσει η ένταξη των
εφαρµογών κινούµενης εικόνας στις µουσειακές δραστηριότητες; Μπορούµε να διακρίνουµε βαθµούς ενσωµάτωσης, κι αν ναι, ποιες συνθήκες τους υπαγορεύουν; Κι ακόµα, ποιες είναι οι προδιαγραφές αυτών των τεχνολογιών και τι συµπεράσµατα προκύπτουν για το σχεδιασµό τους από τα µουσεία; Πώς σχετίζεται και πώς συνδυάζεται το περιεχόµενο τους µε τα αντικείµενα, τις συλλογές και τις εκθέσεις;
Ποια είναι η χωροθέτησή τους στο µουσείο; Ποιος λειτουργικός ρόλος τους ανατίθεται στα πλαίσια των δραστηριοτήτων που οργανώνουν τα µουσεία;
Στο σηµείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ένας τελευταίος προβληµατισµός ξεχωριστής σηµασίας που απασχόλησε την παρούσα έρευνα, και άπτεται του γενικότερου ζητήµατος για το αν τα µουσεία αξιοποιούν ουσιαστικά τις δυνατότητες και τις ιδιαιτερότητες των οπτικοακουστικών µέσων. Το κλειδί που άνοιξε τις πόρτες των πολιτιστικών οργανισµών στις νέες τεχνολογίες ήταν το ενδιαφέρον του κοινού για παροχή περισσότερων πληροφοριών και υπηρεσιών, µε εναλλακτικές µεθόδους, τις οποίες να είναι σε θέση να χειρίζεται ο καθένας µε κριτήριο τις ατοµικές ικανότητες και τα προσωπικά ενδιαφέροντά του. Ακριβώς αυτή η χρηστικότητα και η προσαρµοστικότητα του περιεχοµένου των ψηφιακών προγραµµάτων στις ειδικές ανάγκες των χρηστών τους είναι τόσο η αφορµή όσο και ο τελικός σκοπός της χρήσης τους. Καθίσταται, λοιπόν, καίριο το ερώτηµα αν τα µουσεία λαµβάνουν υπόψη και σχεδιάζουν τις εφαρµογές τους µε τρόπο ώστε να απευθύνονται σε συγκεκριµένες κατηγορίες κοινού.
Επιστρέφοντας στη διεξαγωγή της εν λόγω έρευνας, εστιάσαµε το ενδιαφέρον µας στα µουσεία της Μεσογείου, µιας διακριτής γεωγραφικής περιοχής µε αξιοσηµείωτα πλούσια πολιτισµική δραστηριότητα στη διάρκεια του χρόνου εξαιτίας της γεωπολιτικής της θέσης, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της οποίας όχι µόνο διατηρούνται µέχρι σήµερα αλλά είναι και κοινά ανάµεσα στις χώρες της επικράτειάς της. Είχαµε έτσι στη διάθεσή µας έναν αρκετά µεγάλο πληθυσµό µουσείων προς παρατήρηση, που επιπλέον ήταν οµοιογενής, ξεπερνώντας τους εθνικούς περιορισµούς. Αυτό µας επέτρεψε να συζητάµε για ευρύτερες πρακτικές που ασκούνται στον τοµέα του πολιτισµού, να συγκρίνουµε µεταξύ τους τις εθνικές πολιτικές των µεσογειακών χωρών και να εντοπίσουµε τις νέες τάσεις που εµφανίζονται στη µουσειακή διαχείριση. Στην έρευνα συµµετείχαν µουσεία της Ελλάδας (πιλοτικό στάδιο), της Κύπρου, της Μάλτας, της Ιταλίας και της Ισπανίας.
Η έρευνα για τη χρήση των εφαρµογών κινούµενης εικόνας στα µουσεία των µεσογειακών χωρών διεξήχθη σε συνεργασία µε το Εργαστήριο Μουσειολογίας και το Εργαστήριο Έξυπνων Πολυµέσων και Εικονικής Πραγµατικότητας του Τµήµατος Πολιτισµικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας του Πανεπιστηµίου Αιγαίου, στα πλαίσια Ερευνητικού Προγράµµατος υπό τον ίδιο τίτλο, διήρκησε δύο χρόνια (αρχές 2006 µε τέλη 2007), και ολοκληρώθηκε σε δύο φάσεις. Στο πρώτο στάδιο της πιλοτικής έρευνας εξετάστηκαν οι εφαρµογές κινούµενης εικόνας των ελληνικών µουσείων, τα οποία κλήθηκαν να συµπληρώσουν ένα ερωτηµατολόγιο. Στη δεύτερη φάση, βάσει των παρατηρήσεων που προέκυψαν από τις απαντήσεις που συγκεντρώθηκαν, το ερωτηµατολόγιο προσαρµόστηκε ώστε να είναι κατάλληλο για ποσοτική ανάλυση.
Το νέο ερωτηµατολόγιο στάλθηκε στα µουσεία της Κύπρου, της Μάλτας, της Ιταλίας και της Ισπανίας, µέσω ηλεκτρονικού ταχυδροµείου ή/ και τηλεοµοιότυπου, σε τρεις κύκλους επικοινωνίας, µεταφρασµένο στις αντίστοιχες γλώσσες. Συνολικά συγκεντρώθηκαν απαντήσεις από τετρακόσια είκοσι ένα (421) µουσεία και µελετήθηκαν τετρακόσιες πενήντα (450) εφαρµογές κινούµενης εικόνας. Τα δεδοµένα αρχειοθετήθηκαν, κωδικοποιήθηκαν, και εν συνεχεία µελετήθηκαν µε συνδυασµό µεθόδων ποσοτικής και ποιοτικής ανάλυσης. Στο λογισµικό που χρησιµοποιήθηκε περιλαµβάνονται: MS Excell 2003, SPSS, Visual Fortran, QDA Miner.
Η διάρθρωση των κεφαλαίων της µελέτης µας ακολουθεί τα στάδια εξέλιξης της ερευνητικής διαδικασίας. Το επόµενο κεφάλαιο περιέχει τη θεωρητική οριοθέτηση του αντικείµενου της εργασίας και τη βιβλιογραφική έρευνα που προηγήθηκε αυτής.
1.1. ΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ &ΟΡΙΣΜΟΙ
1.1.1. Τα κοινά χαρακτηριστικά των µεσογειακών χωρών
Η επέκταση της έρευνάς µας στα µουσεία των µεσογειακών χωρών δεν υπηρετεί µόνο την ανάγκη διεύρυνσης του ερευνώµενου πληθυσµού και αύξησης του δείγµατος των µουσείων που µελετώνται, αλλά είχε ως κριτήριο τα κοινά χαρακτηριστικά που αυτές µοιράζονται στον τοµέα του πολιτισµού. Η πλούσια φυσική και πολιτιστική κληρονοµιά µαζί µε τη ζωηρή δραστηριότητα που συνεχίζει να αναπτύσσεται στους τοµείς της τέχνης, έχουν καταστήσει επιβεβληµένη την άσκηση ειδικής πολιτικής για την προστασία, την ανάδειξη και την προώθηση του πολιτισµού σε όλες τις ευρωπαϊκές µεσογειακές χώρες. Η ιστορικότητα του περιβάλλοντος – φυσικού και ανθρωπογενούς– της περιοχής είναι αναγνωρισµένη από τους κατοίκους της, που έχουν µάλιστα αναπτύξει σε µεγάλο βαθµό τις οικονοµικές τους δραστηριότητες γύρω της. Ο πολιτισµός και ο τουρισµός συνδέονται τόσο βαθιά που συχνά ταυτίζονται σε κυβερνητικό επίπεδο, αφού οι δύο αυτοί τοµείς είναι οι πυλώνες των τοπικών και των εθνικών οικονοµιών.
1
Εικόνα 1- Χάρτης της Μεσογείου (http://en.wikipedia.org, 03/01/2008)
Έτσι, οι εθνικές πολιτικές, έχοντας ως κοινή αφετηρία όσα προαναφέρθηκαν, συγκλίνουν. Στις µεσογειακές χώρες (εικόνα 1) λειτουργεί τεράστιος αριθµός µουσείων (κυρίως αρχαιολογικών), πινακοθηκών και εκθεσιακών χώρων, που τελούν υπό την εποπτεία του κράτους είτε άµεσα, υπαγόµενα σε περιφερειακές υπηρεσίες των αρµόδιων Υπουργείων, είτε έµµεσα, υπό τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Επίσης, τα ιδιωτικά µουσεία που αριθµούνται, αν και λιγότερα, ακολουθούν τις συµβάσεις και τις πρακτικές των κρατικών και συνεργάζονται µε τις δηµόσιες υπηρεσίες. Για παράδειγµα, στην Ελλάδα έχουµε τριάντα εννιά (39) τοπικές Εφορείες Κλασικών και Προϊστορικών Αρχαιοτήτων στις οποίες υπάγονται ενενήντα δύο (92) µουσεία, 28 Εφορείες Βυζαντινών Αρχαιοτήτων αρµόδιες για τριάντα δύο (32) µουσεία, δεκάδες ∆ηµοτικά µουσεία, και αρκετά ιδιωτικά, οι όροι λειτουργίας των οποίων ελέγχονται εν µέρει από το Υπουργείο Πολιτισµού. Στην Κύπρο, η λειτουργία των κρατικών µουσείων ανήκει στις αρµοδιότητες του Τµήµατος Αρχαιοτήτων Κύπρου του Υπουργείου Συγκοινωνιών και Έργων, ενώ υπάρχουν αρκετά µουσεία υπό τον έλεγχο της Εκκλησίας, αλλά και των δήµων, και λιγοστά ιδιωτικά. Στη Μάλτα, στο Υπουργείο Τουρισµού και Πολιτισµού, η υπηρεσία Heritage Maltaείναι υπεύθυνη για την πλειοψηφία των µουσείων. Στην Ιταλία αρµόδιο Υπουργείο είναι το MIBAC, Ministero per i Beni e le Attività Culturali, το οποίο οργανώνεται σε αρκετές Κεντρικές ∆ιευθύνσεις και Υποδιευθύνσεις, που επίσης διαιρούνται σε τοπικές υπηρεσίες. Στην Ισπανία, τέλος, αν και η εικόνα είναι πιο συγκεχυµένη ως προς τον
καταµερισµό των αρµοδιοτήτων και το βαθµό του κρατικού ελέγχου που ασκείται στα µουσεία, εξαιτίας των συχνών αλλαγών στο αρµόδιο Υπουργείο, µετά από συγχωνεύσεις και κατατµήσεις σήµερα υπεύθυνο είναι το Ministerio de Educación y Ciencia.
Στις ευρωπαϊκές µεσογειακές χώρες έχουµε εποµένως µία οργάνωση µε ιεραρχηµένη διακλάδωση που καταλήγει σε πολλά, µικρά από άποψη µεγέθους και όχι σηµασίας ή έκτασης των συλλογών τους, τοπικά µουσεία, που αντιµετωπίζονται ως πόλοι έλξης του τουριστικού ενδιαφέροντος.
Επιπροσθέτως, η Ευρωπαϊκή Ένωση στην προσπάθειά της να στηρίξει την προώθηση των πολιτιστικών δραστηριοτήτων, ενισχύει οικονοµικά µέσω προγραµµάτων χρηµατοδότησης τον εκσυγχρονισµό και την εισαγωγή τεχνολογικών καινοτοµιών στα µουσεία,[1] και εκδίδει κοινές κατευθυντήριες οδηγίες για τη µουσειακή διαχείριση, τη νοµοθεσία για την προστασία του υλικού πολιτισµού και τον καθορισµό προδιαγραφών για την τεκµηρίωση και διαχείριση των αντικείµενων των συλλογών, προσφέροντας µε αυτόν τον τρόπο ένα πλαίσιο ενιαίας πολιτικής.
Αναµένουµε, εποµένως, στην πορεία της έρευνας να διαφανούν ανάµεσα στις χώρες τόσο τα κοινά τους σηµεία ως προς τη χρήση των οπτικοακουστικών µέσων στα µουσεία τους, όσο και εκείνα στα οποία διαφοροποιούνται.
1.1.2. Το «µουσείο» στο πλαίσιο της έρευνας
Η ∆ιεθνής Επιτροπή Μουσείων (ICOM, International Council of Museums), παρέχοντας έναν περιεκτικό ορισµό, αναφέρει ότι το µουσείο είναι ένα «µη κερδοσκοπικό, µόνιµο ίδρυµα, στην υπηρεσία της κοινωνίας και της προόδου της,
1Ως ενδεικτικό παράδειγµα µπορούµε να αναφέρουµε την Πρόσκληση 78 που εκδόθηκε στις 30/10/2003 στα πλαίσια του Μέτρου 2.4 «Περιφερειακά Γεωγραφικά Πληροφοριακά Συστήµατα και Καινοτόµες Ενέργειες», Κατηγορία Πράξεων 1 «∆ράσεις ανάπτυξης εφαρµογών πιλοτικού και καινοτόµου χαρακτήρα», Υποκατηγορία Πράξεων 1.2 «∆ράσεις Πολιτισµού και Τουρισµού» του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Κοινωνία της Πληροφορίας» του Γ’ ΚΠΣ, σε εφαρµογή του άρθρου 46 του Γενικού Κανονισµού 1260/1999 της ΕΕ. Σε αυτή δίνονται κίνητρα σε µουσεία και πολιτιστικούς οργανισµούς, αφού προβλέπεται η χρηµατοδότηση έργων, για τη δηµιουργία πλατφόρµας για την ανάπτυξη δικτυακών πυλών πολιτιστικής και τουριστικής προβολής, καθώς και τη συλλογή, ψηφιοποίηση και τεκµηρίωση πολιτιστικού υλικού και τουριστικού προϊόντος, στις περιφέρειες της Ελλάδας.
ανοιχτό στο κοινό, το οποίο συλλέγει, ερευνά, γνωστοποιεί και εκθέτει, επιδιώκοντας τη µελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία, τεκµήρια της ανθρώπινης δραστηριότητας και του περιβάλλοντός της»
(http://icom.museum/hist_def_eng, 20/01/08).
Ωστόσο, θα πρέπει να λάβουµε υπόψη το γεγονός ότι το αν, τι είδους και για ποιο σκοπό τα οπτικοακουστικά µέσα χρησιµοποιούνται στα πλαίσια µίας έκθεσης εξαρτάται άµεσα από τις προδιαγραφές και τις συνθήκες στις οποίες οργανώνεται αυτή, δηλαδή τον τόπο, τη διάρκεια και το θέµα της, την έκταση της συλλογής της, ακόµα και τις άλλες υπηρεσίες που συνδυάζονται µαζί της. Μία περιοδική έκθεση απαιτεί διαφορετικό σχεδιασµό από µία µόνιµη, µουσεία που είναι ανοιχτά στο κοινό περιστασιακά ή στα πλαίσια διοργάνωσης άλλων δραστηριοτήτων αντιµετωπίζουν διαφορετικές ανάγκες από µουσεία που δέχονται τους επισκέπτες τους διαρκώς. Η διαπίστωση αυτή υπαγορεύει τη χρήση διαφορετικών µέσων σε διαφορετικούς τύπους εκθέσεων, όπως και σε διαφορετικού χαρακτήρα µουσεία, και καθοδηγεί το σχεδιασµό τους.
Έτσι, αυτή η έρευνα, θέτοντας δύο ειδικά κριτήρια, συµπεριλαµβάνει εκείνα τα µουσεία, τις πινακοθήκες και τους οργανωµένους εκθεσιακούς χώρους, που πρώτον είναι ανοιχτά στο κοινό διαρκώς, και, δεύτερον, διαθέτουν µόνιµες εκθέσεις. Με άλλα λόγια, δεν συµπεριλαµβάνονται οι περιοδικές µουσειακές εκθέσεις και τα µουσεία που λειτουργούν µόνο σε συγκεκριµένα χρονικά διαστήµατα, όπως π.χ. µόνο το καλοκαίρι. Σε αυτά τα πλαίσια, η Κοσµητική Συλλογή της Ρόδου και η Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Έκθεση στη Σίκινο, για παράδειγµα, παρόλο που επίσηµα χαρακτηρίζονται ως µουσεία, δε συµπεριλαµβάνονται στον ερευνώµενο πληθυσµό, καθώς είναι ανοιχτά στο κοινό µόνο κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου. Ακόµη, το Παλάτι Ιουστινιάνι στη Χίο, στο οποίο οργανώνονται µόνο περιοδικές εκθέσεις
«για την προβολή του έργου της προϊστάµενης δηµόσιας αρχής του στον τοµέα της συντήρησης των αρχαιοτήτων και την παρουσίαση στο κοινό σηµαντικών έργων τέχνης από τις συλλογές της», δε συµπεριλαµβάνεται στην παρούσα έρευνα, αφού δεν ικανοποιεί το δεύτερο κριτήριο για τη λειτουργία µόνιµων εκθέσεων.
1.1.3. Η χρήση του όρου «εφαρµογές κινούµενης εικόνας»
Η χρήση των εφαρµογών κινούµενης εικόνας στα µουσεία αποτελεί ένα πλατύ πεδίο έρευνας, ξεκινώντας από το είδος και το χαρακτήρα τους, περνώντας στο ρόλο τους και φθάνοντας στο σχεδιασµό, την παραγωγή και τη χωροθέτησή τους.
Στην προσπάθεια να διευκρινίσουµε το είδος των εφαρµογών κινούµενης εικόνας που µελετώνται στα πλαίσια της παρούσας έρευνας αναδείχθηκε ένας σηµαντικός προβληµατισµός γύρω από την ορολογία που θα έπρεπε να ακολουθήσουµε για την περιγραφή τους, εξαιτίας της ποικιλίας τόσο των επίσηµων ορισµών που χρησιµοποιούνται όσο και των ίδιων των µέσων, ως προς τον τύπο, τη λειτουργία, αλλά και τη διαδικασία δηµιουργίας τους. Συγκεκριµένα, αν και εστιάζουµε στο οπτικοακουστικό υλικό που χρησιµοποιείται στα µουσεία, η γενική αναφορά σε αυτό µε τη φράση «εφαρµογές video» θεωρήθηκε ανεπαρκής, αφού παραπέµπει κυρίως στη βιντεοσκόπηση, δηλαδή τη σύλληψη της κινούµενης εικόνας, και όχι στη σύνθεσή της από διάφορα µέσα, στατικά – όπως είναι τα δισδιάστατα γραφικά – ή δυναµικά – όπως η σχεδιοκίνηση. Από την άλλη µεριά, η χρήση του όρου «πολυµεσικές εφαρµογές» θεωρήθηκε µη ενδεδειγµένη στην προκειµένη περίπτωση, καθώς είναι περισσότερο εξειδικευµένη και προσανατολισµένη στο ζήτηµα του συνδυασµού πολλαπλών µέσων (video, εικόνας, ήχου, και κειµένου) µε τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή. Συνεπώς, το ερώτηµα που τίθεται είναι ποιες εφαρµογές χαρακτηρίζονται γενικά ως εφαρµογές κινούµενης εικόνας, και για ποιες από αυτές ενδιαφερόµαστε.
Το βασικό κριτήριο για το χαρακτηρισµό ενός µέσου ως οπτικοακουστικό, είναι η ύπαρξη συνεχούς εναλλαγής ή/και κίνησης της εικόνας, η οποία πρέπει να συνδυάζεται µε ήχο, δηλαδή µε µουσική ή/και φωνή. Από εκεί και πέρα, τα οπτικοακουστικά µέσα µπορούν να διακριθούν ανάλογα µε
! το είδος της κινούµενης εικόνας, αν δηλαδή είναι συνεχής όπως στην περίπτωση του video, ή αν αποτελείται από µεµονωµένες στατικές εικόνες,
! τον τρόπο παραγωγής της κινούµενης εικόνας– σύλληψη ή σύνθεση µε ψηφιακά µέσα,
! τον τρόπο επικοινωνίας µε το χρήστη, αν δηλαδή ο τελευταίος αλληλεπιδρά µε το οπτικοακουστικό πρόγραµµα ή όχι,
! τη χωρική κατανοµή της τελικής µορφής της εφαρµογής, αν δηλαδή η τελευταία είναι αυτόνοµη ή δικτυωµένη.
Σε αυτό το σηµείο, λαµβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, θα πρέπει ακόµη να αναφερθεί ότι εστιάζουµε σε εκείνες τις οπτικοακουστικές εφαρµογές που χρησιµοποιούνται στα πλαίσια οργάνωσης των εκθέσεων των µουσείων, χωρίς να περιλαµβάνουµε άλλα ψηφιακά πληροφοριακά ή επικοινωνιακά συστήµατα, που χρησιµοποιούνται στις άλλες λειτουργίες τους, όπως είναι για παράδειγµα η τεκµηρίωση του µουσειακού υλικού, στις οποίες δεν εµπλέκονται οι επισκέπτες. Αυτό που µας ενδιαφέρει να δούµε είναι κατά πόσο τα µουσεία χρησιµοποιούν τα συγκεκριµένα µέσα ως οδούς επικοινωνίας για την προώθηση και την υποστήριξη των εκθέσεων που οργανώνουν, και αν τα επιλέγουν για να προσφέρουν στο κοινό τους νέες µεθόδους προσέγγισης του υλικού των συλλογών τους.
Από την άλλη πλευρά βεβαίως δεν µας ενδιαφέρουν εφαρµογές όπως οι ακουστικοί οδηγοί ή οι οδηγοί µέσω υπολογιστών παλάµης (pda), εφαρµογές οι οποίες είναι µεν οπτικο-ακουστικές στον έναν ή στο άλλο βαθµό, δεν είναι όµως οργανικό στοιχείο της έκθεσης µε τον τρόπο που µια εφαρµογή video είναι ή θα µπορούσε να είναι.
Θεωρούµε ότι αυτές οι εφαρµογές είναι κατά βάση πληροφοριακές – και υπό αυτή την έννοια αποτελούν µέσα επικοινωνίας – αποτελούν όµως τµήµα της διαδικασίας µάλλον προκαθορισµένο και περιορισµένο ως προς τις δυνατότητές του.
Επιφυλαχθήκαµε λοιπόν για την πιο εξειδικευµένη µελέτη αυτών σε µελλοντικό στάδιο της έρευνας του εργαστηρίου.
Καταλήγοντας, στην παρούσα έρευνα µε τον όρο «εφαρµογές κινούµενης εικόνας»
(moving image applications) αναφερόµαστε
# είτε σε οθόνες προβολών µε βίντεο (video projections), ή σλάιντς και φωτογραφίες σε κίνηση (slide shows),
# είτε σε αυτόνοµες παραγωγές όπως το video και τα films (και µέσω DVD/ video CD),
# είτε σε εφαρµογές ηλεκτρονικών υπολογιστών (computer applications), οι οποίες συµπεριλαµβάνουν σταθµούς ενηµέρωσης (info-points), οθόνες αφής (touch screens), εφαρµογές τρισδιάστατης απεικόνισης και εικονικής πραγµατικότητας (three-dimensional visualization-, virtual reality- applications),
1.2. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΚΙΝΟΥΜΕΝΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ
πολυµέσα (multimedia), animation, και διαδραστικά παιχνίδια (interactive games),
# καθώς και σε πολυθεάµατα,
το περιεχόµενο των οποίων συνδυάζει εικόνα και ήχο. Εναλλακτικά, χρησιµοποιούµε υπό την ίδια έννοια, τους όρους «οπτικοακουστικές εφαρµογές»
(audiovisual applications), και «οπτικοακουστικά µέσα» (audiovisuals).
1.2.1. Τα πλεονεκτήµατα και οι προβληµατισµοί για τη χρήση των οπτικοακουστικών εφαρµογών στα µουσεία
Η έκθεση των αντικειµένων των µουσειακών συλλογών σχεδιάζεται και οργανώνεται έχοντας ως περιεχόµενο τα αντικείµενα: την ταυτότητα (το είδος), τη σηµασία και τους συµβολισµούς που αυτά φέρουν, τόσο ως προς την ίδια την υλικότητά τους, όσο και ως προς το ιστορικό, κοινωνικό, οικονοµικό και πολιτισµικό πλαίσιο στο οποίο δηµιουργήθηκαν, αλλά και συλλέχθηκαν. Η χρήση συγκεκριµένων εννοιολογικών σχηµάτων και ερµηνευτικών εργαλείων για τη µετάδοση των παραπάνω µηνυµάτων, που διευκολύνουν την αναγνώριση, την αφαίρεση, την ταξινόµηση και τη σύγκριση των αντικειµένων από τους ίδιους τους επισκέπτες, έχει ως κατάληξη την παραγωγή νοήµατος και την κατανόηση. Η επιλογή, εποµένως, του τρόπου και της µορφής (λεκτική, εικονική ή ηχητική) παρουσίασης και διάθεσης των πληροφοριών συνεκτιµά πέρα από τις ερµηνευτικές δυνατότητες του εκάστοτε µέσου που χρησιµοποιείται – εννοώντας το αν επιτρέπουν τη συµπύκνωση, τη σύνθεση και την αντιπαράθεση νοηµάτων και ιδεών – και το εύρος αυτών, δηλαδή το βαθµό εµβάθυνσης στη γνώση και, κατ’ επέκταση, τον εµπλουτισµό της εµπειρίας που µπορούν ή που είναι επιθυµητό να προσφέρουν στο κοινό.
