ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΧΩΡΟΥ ΤΗΣ ΒΙΛΛΑΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ.

(1)

(2)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογοσ 1

1 Ειςαγωγι 1.1 Bαςικζσ ζννοιεσ 3

Αςτικοί υπαίθριοι χώροι 3

΢χεδιαςμόσ ατικών χώρων 4

Αςτικζσ ανάγκεσ 4

Σο αςτικό οικοςφςτημα 5

Σο πράςινο 5

1.2 Παραδείγματα 1.2.1 Παραδείγματα ςπο το εξωτερικό Α.Parc de la Ciutadella 6

Βαρκελώνη - Ιςπανία 6

Τπαίθριοι χώροι Βαρκελώνησ 7

Parc de la Ciutadella 7

Ιςτορική αναδρόμη 7

Προςβαςή ςτο Parc de la Ciutadella 8

B.Villa Borghese 14

Ρώμη – Ιταλία 14

Πρόςβαςη ςτη Villa Borghese 14

Iςτορική αναδρομή 15

΢υμπεράςματα 18

2.1 Ανάλιυςθ εξεταηόμενθσ περιοχισ 1.Αθήνα 20

Σοπογραφικά- Γεωγραφικά ςτοιχεία 20

Ιςτορική εξζλιξη 20

Δημογραφικά ςτοιχεία 21

Πολεοδομικά ςτοιχεία 22

΢ημεία Ιδιαίτερου ενδιαφζροντοσ 23

3. Διμοσ Ζωγράφου 25

Ιςτορία 25

Νεότερη ιςτορία 26

(3)

Χωροταξικά και πολεοδομικά ςτοιχεία 27

Πληθυςμιακά ςτοιχεία 28

Κλίμα 29

Πράςινο 30

Κφριοι οδικοί άξονεσ 30

Μεταφορζσ- ΢υγκοινωνία 31

Χρήςεισ γήσ 32

Χώροι πραςίνου 32

4. Η Βίλλα Ζωγράφου 35

4.1 Η υφιςτάμενθ κατάςταςθ ςτον περιβάλλοντα χώρο τθσ βίλλασ Πρόςβαςη ςτον χώρο 38

Παρακείμενεσ χρήςεισ γησ 40

Τφιςτάμενη βλάςτηςη 43

Διαχείρηςη υφιςτάμενου πραςίνου 44

Πλεονεκτικά και περιοριςτικά ςτοιχεία 47

5. Πρόταςθ 49

Πρότυπο διαχείρηςησ βιοπάρκων 50

Γενικζσ αρχζσ ςχεδιαςμοφ 51

Διάγραμμα ςφνθεςησ λειτουργιών 53

Οπτικόσ ζλεγχοσ περιβάλλοντοσ 56

Νζεσ φυτεφςεισ 58

6. Καταςκευςτικά ςτοιχεία ςτο τοπίο ΢κληρά υλικά 66

Καθιςτικά 67

΢ήμανςη 68

Περιβαλλοντική εκπαίδευςη 69

Καθαριότητα-Δοχεία απορριμάτων 70

Φωτιςμόσ 71

Σεχνητζσ φωλιζσ 73

Η παρουςία του νεροφ 75

Χώροσ δραςτηριότητασ 75

Τποδομζσ για άτομε με ειδικζσ ανάγκεσ 76

Γλυπτική και δημόςιοσ χώροσ 76

Θόρυβοσ 77

΢υμπεράςματα 79

Παράρτθμα

(4)

1

ΑΝΑΠΛΑ΢Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΑ ΦΩΡΟΤ ΣΗ΢ ΒΙΛΛΑ΢ ΖΩΓΡΑΥΟΤ ΣΕΙ ΚΑΒΑΛΑ΢ - ΣΜΗΜΑ ΑΡΦΙΣΕΚΣΟΝΙΚΗ΢ ΣΟΠΙΟΤ –΢ΣΕΓ Π.ΔΡΑΜΑ΢

ΠΡΟΛΟΓΟ΢

Σο αστικό τοπίο είναι χώρος δυναμικός όπου το πράσινο, τα κτήρια και ο άνθρωπος αλληλεπιδρούν καθημερινά συντελώντας στη μορφή του τοπίου και προδίδοντας την ταυτότητα της πόλης και το επίπεδο ανάπτυξής της.

Σις τελευταίες δεκαετίες σημειώθηκε άναρχη και απρογραμμάτιστη αστική ανάπτυξη, η οποία τροποποίησε τη δομή και τη μορφή της πόλης. Ένα από τα σύγχρονα προβλήματα που αντιμετωπίζει μια μεγάλη πόλη, έντονα αυξανόμενη, όπως η Αθήνα είναι η έλλειψη οργανωμένων χώρων πρασίνου. Η γιγάντωση της πρωτεύουσας, η πυκνότητα δόμησης, η έλλειψη πνευμόνων πρασίνου και το κυκλοφοριακό έμφραγμα (βλέπε φωτο 2) πνίγουν την πόλη και έχουν άμεσες αρνητικές συνέπειες τόσο στο περιβάλλον όσο και στην ποιότητα ζωής των κατοίκων της. Δυστυχώς, σήμερα η πόλη παρουσιάζει μια χαοτική γκρι εικόνα που αδικεί τόσο τους κατοίκους όσο και την ιστορία της καθώς η συλλογική χωρική ταυτότητα και η ιστορική μνήμη χάνονται.

Η μελέτη αυτή είναι προϊόν του προβληματισμού που προκύπτει από τις παραπάνω παρατηρήσεις και ειδικότερα ασχολείται με την άμεση πλέον ανάγκη δημιουργίας ενός πιο «πράσινου» τοπίου μέσα στη γκρίζα πόλη, ιδιαίτερα δε μέσα σε μια πόλη όπως η Αθήνα όπου τα μνημεία και τα διατηρητέα ιστορικά κτήρια (βλέπε φωτο 1) αποτελούν μέρος του αστικού τοπίου και παίζουν έμμεσο ή και άμεσο ρόλο στην καθημερινότητα των πολιτών.

Πιο συγκεκριμένα, παρατηρήσεις, προβλήματα, λύσεις και προτάσεις θα αναλυθούν μέσα από το παράδειγμα της Βίλλας Ζωγράφου, ώστε να εξαχθούν συμπεράσματα από ένα επίκαιρο ελληνικό παράδειγμα και να υπογραμμιστεί η ανάγκη για δίκτυα πρασίνου μέσα σε μια σύγχρονη μεγαλούπολη με μακρόχρονη ιστορία.

΢κοπός της παρούσας εργασίας είναι η ανάδειξη της Βίλλας Ζωγράφου, η αισθητική και περιβαλλοντική αναβάθμιση του περιβάλλοντα χώρου- βασισμένη σε περιβαλλοντικά, πολεοδομικά, κοινωνικά, ιστορικά κλπ.

στοιχεία- καθώς επίσης και η αναβάθμιση της ευρύτερης περιοχής σε επίπεδο λειτουργικότητας, αισθητικής και αναψυχής των κατοίκων και των περαστικών. Η πλήρης κατανόηση των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών και διαστάσεων ενός τοπίου είναι αναγκαία πριν προταθούν τα μέτρα διαχείρισής του. Επίσης, πρέπει να εκφραστούν με ακρίβεια οι στόχοι του σχεδιαστή σε σχέση με το χώρο, τη χρήση κλπ.

φώτο 1 Πλάκα, Αθήνα.

Πηγή www.athensinfoguide.com

φώτο 2

Μοναστηράκι, Αθήνα.

Ένα «τοπίο» της καθημερινότητας των Αθηναίων , κράμα μοντέρνων και μνημειακών στοιχείων.

πηγή www.imagesgoogle.gr

(5)

2

Ο στόχος της μελέτης είναι η αξιοποίηση των περιοχών πρασίνου μέσα σε αστικές ζώνες (βλέπε φώτο 3) και η διερεύνηση της δυνατότητας λειτουργίας ήπιων δραστηριοτήτων μέσα σε αυτές.

Ως επιμέρους στόχοι ορίζονται:

 Η βελτίωση της ποιότητας ζωής στην πόλη

 Η αισθητική αναβάθμιση της περιοχής

 Η προώθηση της οικολογικής συνείδησης στους πολίτες

 Η προώθηση της χρήσης των χώρων πρασίνου

 Η διευκόλυνση της κυκλοφορίας κυρίως για πεζούς και ποδηλάτες

Η ενοποίηση του προαύλιου χώρου της Βίλλας (βλέπε φωτο 4) με το πάρκο Ειρήνης (βλέπε φώτο 5), θα συμβάλει στην ανάδειξη της ταυτότητας της περιοχής και στην ποιοτική και λειτουργική αναβάθμιση του χώρου αλλά και της καθημερινότητας των κατοίκων με απώτερο σκοπό να μετατραπεί η περιοχή σε υπερτοπικό πόλο έλξης. Η εργασία περιλαμβάνει γενικές πληροφορίες για την περιοχή έρευνας, ανάλυση του αντικειμένου μελέτης και αντίστοιχων παραδειγμάτων, τα συμπεράσματα που προκύπτουν και τέλος, τη σχεδιαστική πρόταση.

φώτο 3

Περιοχή Ζωγράφου, Αθήνα.

Σα αυτοκίνητα και το τσιμέντο φαίνεται να έχουν επιβληθεί στο αστικό τοπίο.

φώτο 4

Η Βίλλα Ζωγράφου.

Άποψη της βίλας και του πρασίνου που κυριαρχεί στον

περιβάλλοντα χώρο. φώτο 5

Αεροφωτογραφία της Βίλλας Ζωγράφου και της ευρύτερης περιοχής επέμβασης.

πηγή www.vilazografou.gr

(6)

3

1

. ΕΙ΢ΑΓΩΓΗ

1.1 ΒΑ΢ΙΚΕ΢ ΕΝΝΟΙΕ΢

΢ύμφωνα με τον P.Gautier (“Espaces Verts”,1975) αστικοί υπαίθριοι χώροι πρασίνου χαρακτηρίζονται οι χώροι που είναι πρόσφοροι για μικρότερες ή μεγαλύτερες υπαίθριες εγκαταστάσεις στη διάθεση του αστικού πληθυσμού, μέσα ή σε άμεση επαφή με την πόλη.

Πρόκειται για τους υπαίθριους χώρους που ανήκουν σε μια αστικοποιημένη περιοχή και προσφέρονται για ελεύθερες δημόσιες δραστηριότητες, για μετακίνηση, κυκλοφορία, αναψυχή ή και παιχνίδι αλλά και ανάπαυλα και ξεκούραση από τα καθημερινά ερεθίσματα που προσφέρει η «τσιμεντοποιημένη» πόλη (βλέπε φωτο 6,7,8,9).

Αξίζει να σημειωθεί η εξέλιξη στον τρόπο μελέτης και προσέγγισης του αστικού χώρου.

Μέχρι τη δεκαετία του 1960 η αναφορά στον αστικό χώρο γινόταν μέσα από απόλυτες γεωγραφικές έννοιες που είχαν να κάνουν αποκλειστικά με τα φυσικά χαρακτηριστικά του χώρου(διαστάσεις-ύλη-μορφή) και κατά συνέπεια θεωρούνταν ότι ο χώρος διέποταν από παγκόσμιες νομοτέλειες.

Ο Sack (1974) πρώτος αναφέρει ότι υπάρχουν δύο δυνατές προσεγγίσεις στο γεωγραφικό χώρο. Η μία μέσα από την απόλυτη έκφραση του μέσα από τους νόμους της εφαρμοσμένης γεωγραφίας και η άλλη που εστιάζει στη σχέση του χώρου με την ύλη (relational space).

΢ύμφωνα με την «μαρξιστική» γεωγραφία, η οποία έγινε αισθητή στα μέσα της δεκαετίας του 1970 κυρίως στον αγγλοσαξονικό χώρο, ο γεωγραφικός χώρος δεν είναι μια αποκομμένη ενότητα, αλλά ένα αναπόσπαστο τμήμα της κοινωνίας. Οι ρίζες αυτής της θεωρίας ανάγονται στο γάλλο φιλόσοφο H.Lefebvre και στον κοινωνιολόγο M. Castells. Με βάση αυτές τις θεωρίες αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε τα γενεσιουργά αίτια του αστικού χώρου και τον ουσιαστικό ρόλο του χώρου ως συστατικό στοιχείο των κοινωνικών σχέσεων. ΢υνεπώς, ο τρόπος αντίληψης του χώρου μετασχηματίζεται και σε συνδυασμό με τις νέες απαιτήσεις για τη μορφή, την κατασκευή και την οργάνωσή του (απόρροια της νέας κυρίαρχης εμπορικής τάξης) οδηγούν στην εμφάνιση και καθιέρωση της σχεδιαστικής πρακτικής, δηλαδή της αναγκαιότητας πλέον σχεδιασμού του αστικού χώρου. Γίνεται πλέον λόγος για προγραμματισμό και σχεδιασμό του αστικού χώρου.

Μελετητές, όπως ο Levi-Strauss (1968) και οι Hillier και Hanson (1984), κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η δόμηση του αστικού χώρου επηρεάζει τη κοινωνική συναναστροφή και αλληλεπίδραση και τελικά καθορίζει την επιτυχία ή αποτυχία του κοινωνικού περιβάλλοντος.

Εθνικός Κήπος (πάνω) και Πεδίον του Άρεως (κάτω). Φαρακτηριστικά παραδείγματα «πράσινων οάσεων» μέσα στην πόλη της Αθήνας.

Α΢ΣΙΚΟΙ ΤΠΑΙΘΡΙΟΙ ΧΩΡΟΙ

φώτο 8 φώτο 9

φώτο 6 φώτο 7

(7)

4

Ο σχεδιασμός της μορφής της πόλης προκύπτει από τρία επίπεδα και τον κατάλληλο χειρισμό τους με σκοπό τη διευθέτηση του δομημένου περιβάλλοντος:

Α. Σο λειτουργικό επίπεδο: αφορά στη διάταξη και κατανομή των λειτουργιών και των δραστηριοτήτων.

Β. Σο γεωμετρικό-δυσδιάστατο επίπεδο: αφορά στη γεωμετρική οριοθέτηση της πόλης, το δίκτυο κυκλοφορίας, τους κτισμένους και ελεύθερους χώρους, το ανάγλυφο του εδάφους, τις φυσικές ιδιαιτερότητες του χώρου (πράσινο, νερό κλπ).

Γ. Σο επίπεδο διάπλασης του αστικού χώρου: αφορά στο κατακόρυφο προφίλ της πόλης, τα γενικά χαρακτηριστικά και το στυλ των κτηρίων της, τη μορφή και την οργάνωση των ελεύθερων χώρων της.

Βασικές συνιστώσες της σχεδιαστικής πρακτικής είναι οι εξωτερικές και εσωτερικές δεσμεύσεις (βλέπε φώτο 10) που συγκροτούν το πλαίσιο για την παραγωγή του σχεδιαστικού «προϊόντος» .

Οι εξωτερικές συνιστώσες είναι το σύνολο των δεσμεύσεων που προκύπτουν από το φορέα που κινητοποιεί τη διαδικασία σχεδιασμού, από το θεσμικό πλαίσιο που ισχύει και ρυθμίζει τους όρους παρέμβασης στο χώρο και από τις οικολογικές ιδιαιτερότητες που χαρακτηρίζουν την περιοχή επέμβασης. Οι εσωτερικές δεσμεύσεις αφορούν τον ίδιο τον σχεδιαστή, τις γνώσεις, τα εργαλεία και την ιδεολογία του απέναντι στο χώρο που πρόκειται να σχεδιάσει.

Η καθολικότητα των αστικών πολιτιστικών αναγκών είναι ένα ανθρωπολογικό δεδομένο. Δίνοντας τους την απαραίτητη σημασία οι ανάγκες αυτές οδηγούν τον αρχιτεκτονικό και αστικό σχεδιασμό σε παραγωγή λύσεων ποιοτικών και λειτουργικών (βλέπε φώτο 11). Αυτές οι ανάγκες έχουν να κάνουν με :

1. Σην αισθητική ποιότητα του αστικού τοπίου όπως εκλαμβάνεται από τον χρήστη.

2. Σην ποικιλία αντιμετώπισης του κοινωνικού χώρου όπως ορίζεται από τα χωρικά χαρακτηριστικά του.

3. Ση δυνατότητα για κοινωνική αλληλεπίδραση και συνάντηση.

4. Σις ιδιότητες του φυσικού περιβάλλοντος που είναι ικανές να προάγουν τόσο το άτομο όσο και την κοινότητα.

5. Σην ταυτότητα του τόπου, εκφρασμένη μέσα από την οικειότητα και τη χωρική ενότητα που προσφέρει

6. Ση δυνατότητα του αστικού τοπίου να λειτουργήσει επιτυχημένα ως τόπος κατοίκησης, ψυχαγωγίας, δουλειάς και ανάπαυλας.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ

Α΢ΣΙ ΚΕ΢

“ΑΝΑΓΚΕ΢” φώτο 10

΢εβίλλη, Ισπανία.

Πεζόδρομοι και πάρκα διευκολύνουν την κοινωνική συνεύρεση ενώ η απουσία των οχημάτων κάνει την πόλη πιο φιλική στους

κατοίκους της.

πηγή www.arch.uic.edu

φώτο 11

Ιερουσαλήμ, Ισραήλ.

Πάρκο σε πόλη μέσης πυκνότητας, το οποίο δίνει της αίσθηση της γειτονιάς μέσα στο δημόσιο χώρο.

πηγή www.elsevier.com

(8)

5

7. Σο βαθμό δυνατότητας ιδιωτικότητας ειδικά μέσα σε μια πυκνοκατοικημένη πόλη. Η ευκαιρία για απομόνωση είναι ουσιώδης για μια υγιή και παραγωγική κοινωνία.

8. Σα θέματα ασφάλειας και υγιεινής.

9. Ση σωστή λειτουργία της πόλης ώστε να εξυπηρετούνται οι επαγγελματικές ανάγκες των πολιτών.

10. Ση δυνατότητα αυθόρμητων ή προγραμματισμένων λειτουργιών ψυχαγωγίας μέσα σο αστικό τοπίο.

11. Σο βαθμό με τον οποίο η φύση διεισδύει και «μαλακώνει» την πόλη επιτρέποντας την προσέγγιση του φυσικού τοπίου.

Οι κάτοικοι των πόλεων βιώνουν καθημερινά το γεγονός ότι εντός των πόλεων δημιουργούνται ξεχωριστά μικροκλίματα (βλέπε φώτο 12). Είναι σημαντική η μελέτη και συνειδητοποίηση της σπουδαιότητας του αστικού κλίματος. Ο σχεδιασμός του τοπίου παίζει σημαντικό ρόλο στη μεταβολή του μικροκλίματος.

Ο Koenigsberger (1974) μελέτησε και κατένειμε τους παράγοντες που διαχωρίζουν το αστικό από το τοπικό κλίμα:

1. Σα χαρακτηριστικά των επιφανειών, όπως τα πεζοδρόμια και τα κτήρια, τα οποία αυξάνουν την απορρόφηση της ηλιακής ακτινοβολίας και μειώνουν την εξάτμιση.

2.Σα κτήρια ρίχνουν σκιές και λειτουργούν ως ανεμοφράκτες που δημιουργούν κανάλια που αυξάνουν τη δύναμη του αέρα.

3.Η μάζα των κτηρίων απορροφά θερμότητα που απελευθερώνεται σταδιακά κατά τη διάρκεια της νύχτας.

4.Σο χρώμα των υλικών επηρεάζει τη θερμότητα.

5.Η ατμοσφαιρική ρύπανση από τη βιομηχανία, τις κατοικίες και τα οχήματα επιδρά στην ποιότητα του περιβάλλοντος, μειώνει την άμεση ηλιακή ακτινοβολία, αυξάνει την διάχυτη ακτινοβολία και εμποδίζει την απερχόμενη ακτινοβολία. Αποτέλεσμα αυτού είναι η ατμοσφαιρική θερμοκρασία της πόλης να είναι έως και 8ºC μεγαλύτερη από τη θερμοκρασία της υπαίθρου γύρω από την πόλη.

6. Η φύτευση αποτελεί σημαντικό ρυθμιστικό παράγοντα.

Ειδικότερα, τα δέντρα και τα φυτά επηρεάζουν σημαντικά το μικροκλίμα μιας περιοχής(βλέπε φώτο 13).

α. Προσφέρουν ηλιοπροστασία στα κτήρια.

β. Μειώνουν την ταχύτητα του ανέμου μέχρι και 50%

γ. Μειώνουν το θόρυβο

δ. Εμποδίζουν τη διάβρωση των εδαφών λόγω βροχοπτώσεων ε. Μειώνουν τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος.

στ. Μειώνουν την ατμοσφαιρική ρύπανση.

φώτο 12

Πειραιάσ,. Η ραγδαία ανάπτυξη των μετακινήςεων προσ το λιμάνι παρζβλεψε τισ ατομικζσ ανάγκεσ των κατοίκων. Το αςτικό τοπίο υποτάςςεται ςτην τυραννία των μετακινήςεων.

πηγή www.athensinfoguide.gr

ΣΟΑ΢ΣΙ ΚΟ ΟΙ ΚΟ΢Τ΢ΣΗΜΑ

ΣΟΠΡΑ΢Ι ΝΟ

φώτο 13

Η πόλη τησ Αθήνασ.

πηγή www.athensinfoguide.gr

(9)

6

1.

2 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

1.2.1 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ

A. PARC DE LA CIUTADELLA Η Βαρκελώνη είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στην Ισπανία σε μέγεθος και πληθυσμό (βλέπε φώτο 14β). Σοποθετείται σε προνομιούχο θέση στη βορειοανατολική ακτή της Ιβηρικής χερσονήσου και τις ακτές της Μεσογείου (βλέπε φώτο 14α). Επίσης είναι η πρωτεύουσα της Καταλωνίας, μια απο τις δεκαεφτά αυτόνομες κοινότητες που αποτελούν την Ισπανία. Η πόλη διαιρείται σε 10 δημοτικά διαμερίσματα που παραπέμπουν λίγο πολύ στα ιδιαίτερα ιστορικά χαρακτηριστικά τους. O πληθυσμός της Βαρκελώνης (βλέπε φώτο 14δ), σύμφωνα με επίσημες στατιστικές πηγές του Δημαρχείου το 2007, είναι 1.595.110 κάτοικοι εκ των οποίων οι 245.999 είναι αλλοδαποί.

Η πρωτεύουσα της Καταλωνίας είναι κατηγορηματικά μεσογειακή πόλη, όχι μόνο λόγω της γεωγραφικής θέσης της αλλά και προ πάντων λόγω της ιστορίας, της παράδοσης και των πολιτιστικών επιρροών της.

Η πολεοδομία, ρυμοτομία είναι μια σημαντική τέχνη που κατάλαβαν οι άνθρωποι απο πολύ νωρίς οτι είναι απαραίτητη για την δημιουργία λειτουργικών πόλεων. Ο Ιπππόδαμος πριν απο πολλά χρόνια πρότεινε το σύστημα των παράλληλων δρόμων, ένα σύστημα που φαίνεται να είναι το πιο βολικό για μια πόλη με πολλά αυτοκίνητα (βλέπε φώτο 14γ).

Η αστική μεταμόρφωση της πόλης από την Μεταπολίτευση μέχρι σήμερα διακρίνεται σε 4 σημαντικές περιόδους πολιτικής διακυβέρνησης και αστικού σχεδιασμού.

 1979-1986. ΢τόχος ήταν ο πολεοδομικός σχεδιασμός μέσα από προγράμματα μικρής κλίμακας για αναπλάσεις και έργα βασικής υποδομής – ένα πάρκο, μια πλατεία ,δρόμοι, σχολεία κ.α.

 1986-1992. Ο αστικός σχεδιασμός από τα μεμονωμένα προγράμματα μικρής κλίμακας προσανατολίζεται σε προγράμματα μεγαλύτερου βελινικούς. Με αφορμή την ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων το 1986 επεκτείνονται και ενισχύονται τα προγράμματα aστικού σχεδιασμού.

 1992-1997. Εκτός από τις συνήθεις αναπλάσεις, αναδύεται μια νέα επενδυτική τάση στον τομέα του πολιτισμού.

 1997-2008. ΢τόχος είναι η ενίσχυση της θέσης της Βαρκελώνης στηνκατάταξη της ευρωπαϊκής και διεθνούς ανταγωνιστικότητας.

φώτο 14 β Πανοραμική άποψη της πόλης της Βαρκελώνης πηγή www.barcelona-football-club.com

φώτο 14 α Αεροφωτογραφία της Βαρκελώνης πηγή www.goole.com

φώτο 14 γ Μεγάλα οικοδομικά τετράγωνα, με ελέυθερους χώρους στο κέντρο και φαρδιά πεζοδρόμια πηγή www.barcelona-football-club.com

Βαρκελώνη Ισπανία

φώτο 14 δ Πληθυσμιακή αύξηση Βαρκελώνης πηγή www.barcelona-football-club.com

(10)

7

Οι υπαίθριοι δημόσιοι χώροι της Βαρκελώνης,δηλαδή οι δρόμοι, οι πλατείες

και τα πάρκα, που σχεδιάστηκαν πρόσφατα, έχουν αφομοιώσει την μακριά ιστορία της πόλης, τόσο πλούσιας σε οράματα, ιδέες και εφαρμογές. Ο υπαίθριος χώρος αποτελεί τον κατ’ εξοχήν δημόσιο χώρο της πόλης, μια και σ’αυτον έχει δυνατότητα προσπέλασης κάθε άτομο. Αποτελεί το χώρο της κοινωνικής ζωής, θέατρο άτυπων και τυχαίων συναντήσεων ,αλλα και χώρο ομαδικών κοινωνικών εκδηλώσεων και τελετουργιών. Οι χώροι αυτοί δρόμοι, πλατείες και πάρκα δημιουργούν ένα πλέγμα που δομεί την πόλη, την ιεραρχεί, προσδίδοντάς της μορφή, διαφορετικότητα και νόημα. Μέσα αυτού του πλέγματος βιώνεται και αναγνωρίζεται η πόλη.

Η Βαρκελώνη έχει 68 δημοτικά πάρκα, που διαιρούνται σε 12 ιστορικά, 5 θεματικά (βοτανικά), 45 αστικά και 6 δaσικά.Σα πάρκα καλύπτουν το 10% της πόλης (549,7 εκτάρια) αυξανόμενα περίπου κατα 10 εκτάρια τον χρόνο, με ποσοστό 18,1 μ² ανα κάτοικο. Σο δευτερο μεγαλύτερο πάρκο της πόλης είναι το Parc de la Ciutadella (βλέπε φώτο 15β), που τοποθετείται σε ισχύ της παλαιάς στρατιωτικής ακρόπολης και στεγάζει το κτήριο του Κοινοβουλίου , το ζωολογικό κήπο και διάφορα μουσεία 31 εκταρίων συμπεριλαμβανομένου του ζωολογικού κήπου.

To πάρκο αυτό βρίσκεται στην περιοχή Ciutat Vella όπου γεωγραφικά αυτή η περιοχή συμπίπτει με το Ιστορικό Κέντρο της πόλης και χωρίζεται σε 4 συνοικίες (βλέπε φώτο 15γ): Raval, Barrio Gotico, Cas Antiquo και Barceloneta. Η συνοικία όπου ανήκει το πάρκο είναι η Casc ntiquo (βλέπε φώτο 15δ) που αποτελείται απο τις περιοχές Sant Pere, Santa Caterina, Al Ribera.

Σο 1719 η Βαρκελώνη (βλέπε φώτο 15α), ύστερα από πολύχρονη πολιορκία υποτάσσεται στο στρατό του Υιλίππου V. Λόγω της επίμονης αντίστασης της πόλης οι πολιορκητές της ήθελαν να την έχουν υπό αυστηρό έλεγχο. Ένα χρόνο αργότερα, ο Υίλιππος V συνέταξε τη μεγαλύτερη φρουρά στην Ευρώπη ώστε να προστατέψει την πόλη.

Σα κτήρια της περιοχής Ribera καταστράφηκαν και στη θέση τους άρχισαν να κτίζονται το 1716 οι νέες οχυρώσεις. Σο 1841 το διοικητικό συμβούλιο της φρουράς (“junta de Vigilΰncia”) ξεκίνησε τη διάλυσή τους, αλλά αποκαταστάθηκαν το 1843 από την Αντιβασιλεία. Μετά την επανάσταση του 1868 ο Καταλανός στρατηγός αποφάσισε να παραδώσει το φρούριο Ciutadella, στην πόλη, το οποίο είχε κατεδαφιστεί από το 1869 ως το 1888. Σο μόνο που είχε απομείνει ήταν το παλάτι του στρατηγού, ο ναός και το οπλοστάσιο. Η βιομηχανική ανάπτυξη της περιοχής προσελκύει περισσότερους κατοίκους, η πόλη πλέον χρειάζεται πιο πολλούς ελεύθερους χώρους πρασίνου για να αναπνεύσει.

Σο 1888 γίνεται στη Βαρκελώνη η Διεθνής Έκθεση και σχεδιάζεται το πάρκο στα εδάφη του κατεστραμμένου φρουρίου Ciutadella. Σο γεγονός αυτό οριοθετεί το τέλος της «επαρχιακής» Βαρκελώνης και την καθιέρωση της ως σύγχρονη μητροπολιτική πόλη.

φώτο 15 δ Η περιοχή Casc Antic πηγή www.barcelona-football-club.com φώτο 15 γ Το ιστορικό κέντρο της Βαρκελώνης

πηγή www.barcelona-football-club.com

Υπαίθριοι Xώροι Βαρκελώνης

φώτο 15 α Η πόλης της Βαρκελώνης Χάρτης του 1806 πηγή http://commons.wikimedia.org/wiki/Parc_de_la_Ciutadella

φώτο 15 β Χάρτης της ευρύτερης περιοχής πηγή Google Earth

Parc de la Ciutadella Ιστορική αναδρομή

(11)

8

Σο πάρκο (βλέπε φώτο 17) αποτελεί έναν από τους κύριους και για πολλά χρόνια μοναδικούς χώρους πρασίνου της Βαρκελώνης που είχε σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως δημόσιο πάρκο. ΢χεδιάστηκε το 1872 από τον αρχιτέκτονα Josep Fontsere, το αρχικό σχεδιάγραμμα τροποποιήθηκε για την Διεθνή έκθεση που έγινε το 1888, και αργότερα για να ενσωματώσει το Ζωολογικό πάρκο της Βαρκελώνη, που καταλαμβάνει την μισή περιοχή του πάρκου (βλέπε φώτο 16β).

Είναι εύκολα προσβάσιμη περιοχή και αποτελείται από 3 μεγάλες λεωφόρους οι οποίες είναι Passeig de Pujades, Passeig de Picasso και Passeig de la Circumval. Πολύ κοντά στο πάρκο υπάρχουν 2 στάσεις του μετρό (βλέπε φώτο 16α) και 3 στάσεις αστικών συγκοινωνιών. Η είσοδος στο πάρκο και στον ζωολογικό κήπο γίνεται απο τις οδούς Pujades και Picasso (βλέπε φώτο 16α). Επίσης, υπάρχει μια δευτερεύουσα είσοδος που παραπέμπει στον ζωολογικό κήπο απο την οδό Carrer de Wellinngton (βλέπε φώτο 16 α). Ο χώρος είναι ανοιχτός για το κοινό απο τις 10:00π.μ. έως 20:00μ.μ. Μέσα στο πάρκο υπάρχουν παντού πάγκοι για τους επισκέπτες για να καθίσουν ήσυχα, να χαλαρώσουν ή να διαβάσουν ένα βιβλίο ή επίσης σημεία όπου πολλοί νέοι απολαμβάνουν τον ήλιο χειμώνα καλοκαίρι.

΢ήμερα το Parc de la Ciutadella είναι ένα από τα μέρη με τον περισσότερο ελεύθερο χώρο για πολιτιστικές δραστηριότητες στην πόλη. Σο πάρκο περιλαμβάνει πολυάριθμα γλυπτά, μουσεία και το Κοινοβούλιο των Καταλάνων.

Οι παροχές που προσφέρονται στο πάρκο είναι οι εξής:

 Περιοχή για σκύλους

 Αναψυκτήρια και τουαλέτες

 Φώροι με παιδικές δραστηριότητες

 Περιοχές picnic

 Προσιτές διαδρομές

 Επιτραπέζια αντισφαίριση

φώτο 7 Πανοραμική άποψη του πάρκου Ciutadella πηγή: www.bcn.es

Πρόσβαση στο Parc de la Ciutadella

φώτο 16 α Κύριες και δευτερεύουσες είσοδοι στο πάρκο-Πρόσβαση τραμ και μετρό (Μ) πηγή www.barcelona-football-club.com

φώτο 16 β Parc de la Ciutadella – Barcelona Zoo πηγή www.barcelona-football-club.com

(12)

9

Ανήκει στα παραδείγματα όπου ο σχεδιασμός του τοπίου γίνεται με βάση τα αρχιτεκτονήματα που κυριαρχούν στο χώρο με σκοπό να ενσωματωθούν και να προβληθούν μέσα από το αστικό πλαίσιο. Ο σχεδιασμός του τοπίου σε αυτή την περίπτωση δίνει νέα διάσταση στην προϋπάρχουσα ιστορία της πόλης.

Σο 1951 κηρύχτηκε μνημείο ιστορικής και καλλιτεχνικής σημασίας λαμβάνοντας υπόψη την αφθονία και την ποιότητα των γλυπτών και των ιστορικών κτιρίων που υπάρχουν στον χώρο.

Σα κτίρια ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι (βλέπε χάρτη 1):

 Moυσείo Φυσικής Επιστήμης (Μuseo de las Ciencias Naturales).

Σο 2000 το μουσείο ζωολογίας και το μουσείο γεωλογίας συγχωνεύτηκαν, διαμορφώνοντας το τρέχον μουσείο της φυσικής επιστήμης. Σο πρώτο στεγάζεται στο κτίριο Castell dels Tres Dragons (" Κάστρο των τρειών Δράκων"), σχεδιασμένο από τον Lluís Domènech ι Montaner. ΢το παρελθόν αποτελούσε το κύριο εστιατόριο της καθολικής έκθεσης 1888 (στη στέγη υπάρχουν τα ονόματα των κρασιών όλης της Ισπανίας). Εκεί στεγάστηκε το 1878 το πρώτο δημόσιο μουσείο στη Βαρκελώνη.

Σο μουσείο ζωολογίας στεγάζεται σε ένα νεοκλασσικό κτίριο το οποίο σχεδιάστηκε απο τον Antoni Rovina I Tries to 1870 .

 Το Umbracle (Umbraculum) είναι μια κατασκευή από τούβλο και ξύλο. Οι σηκοί του, που υποστηρίζονται από τις λεπτές στήλες σιδήρου, που καλύπτονται από φυτά, συνήθως τροπικά, τα οποία αναπτύσσονται στην σκιά των μεγάλων δασών. Μέσα είναι μερικοί πάγκοι όπου οι επισκέπτες μπορούν να καθίσουν και να απολαύσουν την ομορφιά των περιχώρων. Σο Umbracle χτίστηκε για την Διεθνή έκθεση 1888.

Χάρτης 1

Κτίρια ιδιαίτερου ενδιαφέροντος στο Parc de la Ciutadella πηγή www.google-earth.com

(13)

10

 Το Κοινοβούλιο των Καταλανών (Parliament of Catalonia). ΢το παρελθόν ήταν το οπλοστάσιο του φρουρίου Ciutadella. Σο κτήριο έγινε η έδρα του Καταλανικού Κοινοβουλίου το 1932. Σο έκλεισαν μετά από το 1939 καθ' όλη τη διάρκεια της περιόδου του καθεστώτος Franco, έως ότου αποκαταστάθηκε ως Κοινοβούλιο το 1980. ΢χεδιάστηκε από το φλαμανδό μηχανικό Prosper de Verboom.

 Το μικρό παρεκκλήσι (Parroquia Castrense de Placa), κατασκευάστηκε στα 1720, με εγκαταστάσεις υπό μορφή σταυρού. O ναός είναι νεοκλασσικού ύφους, και κατασκευάστηκε από τον μηχανικό Proposer de Verboom. Σον αιώνα ΦΙΦ, με την καθολική έκθεση στη Βαρκελώνη το πάρκο Ciutadella μετατράπηκε σε δημόσιο κήπο και η πλειοψηφία των στρατιωτικών κτηρίων καταστράφηκε. Σο παρεκλήσσι και το Κοινοβούλιο διατηρήθηκαν μέχρι σήμερα.

(14)

11

(2) ΢την είσοδο τα αγάλματα που συμβολίζουν τη Γεωργία και το ΢τόλο, προοδευτικές ιδέες της εποχής, φιλοτεχνημένα από τον γλύπτηVenanci Vallmitjana (1882-85)

(10) «Η γυναίκα και η ομπρέλα» (la dama del paraigua), ένα από τα γνωστότερα έργα της πόλης. Σου Joan Roig i Solι (1885). Θεωρείται έμβλημα της πόλης.

(11) Σο κτήριο της βουλής, το οποίο περιβάλλεται από 28 προτομές διαφορετικών καλλιτεχνών. Ήταν ιδέα του αρχιτεκτονα Pere Falquis να μετατραπεί το οπλοστάσιο σε μουσείο

(20) Η λίμνη βρίσκεται στο κέντρο του πάρκου.

Από το 1982 και εξής υπάρχουν βάρκες που κάνουν το γύρο της λίμνης. ΢τα νερά της αναπτύσσεται ένα σπάνιο είδος δέντρου, γνωστό ως bald cypress («φαλακρό κυπαρίσσι») (22) το πέτρινο

μαμούθ (1907) (28) Ο αφαιρετικός τροχός του André Fauteux

(1987) είναι έργο αφιερωμένο στη μνήμη των θυμάτων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζι.

*πηγή εικόνων: www.bcn.es

11

(15)

12

Σο σχέδιο του πάρκου είναι αρκετά ετερόκλητο, συνδυάζοντας φυσικότερες γραμμές με κλασικά και γεωμετρικά σχήματα. Αξιοσημείωτα στοιχεία του τοπίου είναι ο το μνημειώδες σιντριβάνι, η λίμνη και η Έπαυλη της Μουσικής. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το πλήθος των χρήσεων και των υλικών που φιλοξενούνται στο χώρο.

1.Πράσινο

Σο πάρκο αποτελεί έναν από τους κύριους χώρους πρασίνου στη Βαρκελώνη. Προσφέρεται για ανάπαυλα και ποικίλες δραστηριότητες αναψυχής μόνιμες ή περιοδικές (κάθε χρόνο από Ιούνιο μέχρι ΢επτέμβρη γίνεται φεστιβάλ τζαζ).

Σο πράσινο έχει κυρίαρχο ρόλο. Βελανιδιές, τσουκνίδες, φλαμουριές, πορτοκαλιές, μανόλιες, φοίνικες και θάμνοι κοσμούν το τοπίο ενώ οι επισκέπτες μπορούν να αναγνωρίσουν το κάθε είδος μέσω των ενημερωτικών πινακίδων. Ιδιαίτερα σημεία ενδιαφέροντος είναι ο Κήπος των σκιών (του Josep Fontseré) και το Θερμοκήπιο (του Josep Amargós) (βλέπε φώτο 19).

2.Πανίδα

Ο ζωολογικός κήπος που βρίσκεται εδώ είναι ένας από τους μεγαλύτερους στην Ευρώπη και καταλαμβάνει σχεδόν τη μισή επιφάνεια του πάρκου (βλ. φώτο 18).

Επιπλέον, βρίσκονται πάνω από εκατό είδη πουλιών (βλ. φώτο 20),με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη μεγαλύτερη παροικία γκρι αρδέων.

3. Οι περίπατοι

Πρόκειται για ένα φιλόξενο χώρο με πολύ πράσινο και μεγάλους περιπάτους (βλέπε φώτο 24), όπως ο «Passeig dels Àlbers» παράλληλα του Passeig de Pujades (βλ. φώτο 22), και του Passeig dels Til·lers (βλ. φώτο 23), με φλαμουριές (βλ.φώτο 21), λουλούδια και θάμνους και στις δυο πλευρές των περιπάτων. Παντού βρίσκονται παγκάκια για ανάπαυση ή ακόμη και χώροι πρασίνου που προσφέρονται για πικ-νικ και ηλιοθεραπεία.

Ο περίπατος των Tillers ξεκινά από την εντυπωσιακή είσοδο του πάρκου (βλ.

φώτο 23) στο τέλος ενός άλλου περιπάτου (του Passeig de Sant Joan) και συνεχίζει στο Passeig de Lluís Companys, όπου βρίσκεται η αψίδα του θριάμβου στην πύλη του πάρκου.

φώτο 19 Σο

θερμοκήπιο.

Κατασκευασμέ νο από τούβλα και ξύλο. Σα κλίτη του

στηρίζονται σε μεταλλικά στοιχεία.Υιλοξ ενεί πλήθος φυτών, κυρίως τροπικών.

φώτο 18

φώτο 20 φώτο 21

φώτο 22 φώτο 23

φώτο 24

Οι περίπατοι του πάρκου.

Πηγή http://www.ub.es/geocrit/ciutadella.htm

*πηγή εικόνωνhttp://www.ub.es

(16)

13

4. Η αρχιτεκτονική και τα γλυπτά

Ανήκει στα παραδείγματα όπου ο σχεδιασμός του τοπίου γίνεται με βάση τα αρχιτεκτονήματα που κυριαρχούν στο χώρο με σκοπό να ενσωματωθούν και να προβληθούν μέσα από το αστικό πλαίσιο (βλέπε φώτο 24,25). Ο σχεδιασμός του τοπίου σε αυτή την περίπτωση δίνει νέα διάσταση στην προϋπάρχουσα ιστορία της πόλης.

΢το πάρκο σημαντική θέση έχουν το κτήριο της Βουλής των Καταλανών (βλέπε φώτο 28), το Κάστρο των Δράκων (που αρχικά ήταν εστιατόριο και σήμερα μουσείο) (βλέπε φώτο 27), το νεοκλασικό κτήριο Martorell και πολλά σημαντικά γλυπτά (πχ. «Η γυναίκα με την ομπρέλα», το πέτρινο μαμούθ, κλπ).

Σα κτήρια και το τοπίο αλληλεπιδρούν μέσα στο χώρο. Η ιστορία της πόλης είναι άμεσε συνδεδεμένη με το πάρκο και το τοπίο είναι σχεδιασμένο με τέτοιo τρόπο ώστε να την αναδεικνύει μέσω των αρχιτεκτονημάτων και της φύσης (βλέπε φώτο 29α,β).

Παρατηρείται η ύπαρξη πολλών χρήσεων γης (μουσείο, εστιατόριο, ψυχαγωγία, βαρκάδες, ζωολογικός κήπος, χώροι ανάπαυσης κλπ) οι οποίες προσελκύουν τον κόσμο να το επισκεφτεί, τόσο τους κατοίκους όσο και τους τουρίστες.

. φώτο 26

(23.) Ο καταρράκτης με το διακοσμημένο σιντριβάνι είναι έργο του Josep Fontserè και αποκαταστάθηκε το 1922.

Κοσμείται από γλυπτά πολλών καλλιτεχνών(Alentorn, Pagès i Venanci Vallmitjana). Σο «Άρμα της Αυγής» έγινε το 1899 από τον Rossend Nobas και μάλιστα ένας από τους βοηθούς ήταν ο Gaudi,όσο ήταν ακόμη φοιτητής αρχιτεκτονικής.

φώτο 27

Σο «Κάστρο των Δράκων», σχεδιασμένο από τον Domenech I Muntaner το 1888

φώτο 28

Σο κοινοβούλιο των Καταλανών φώτο 25

φώτο 29 α φώτο 29 β

* πηγή εικόνων www.aviewoncities.com

(17)

¹⁴

ΑΝΑΠΛΑ΢Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΑ ΦΩΡΟΤ ΣΗ΢ ΒΙΛΛΑ΢ ΖΩΓΡΑΥΟΤ ΣΕΙ ΚΑΒΑΛΑ΢ - ΣΜΗΜΑ ΑΡΦΙΣΕΚΣΟΝΙΚΗ΢ ΣΟΠΙΟΤ –΢ΣΕΓ Π.ΔΡΑΜ

B. VILLA BORGHESE

(Πηγή φωτογραφιών κεφαλαίου: http://www.villaborghese.it/la_villa)

H Ρώμη (βλέπε φώτο 30α) βρίσκεται στην κεντρική Ιταλία, στην περιφέρεια Λάτσιο, και διατρέχεται απο τον ποταμό Σίβερη . Η ιστορική πόλη είναι κτισμένη ανατολικά του ποταμού πάνω σε επτά λόφους. Είναι ο πολυπληθέστερος δήμος της Ιταλίας με 2.705.603. κατοίκους(2006). Σο ιστορικό κέντρο έχει καταχωρηθεί στην λίστα των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της ΟΤΝΕ΢ΚΟ από το 1980. Είναι ίσως η μοναδική πόλη στον κόσμο που συγκεντρώνει τόσο μεγάλο αριθμό ιστορικών και καλλιτεχνικών μνημείων γι αυτο το λόγο της έχει αποδοθεί η προσωνυμία <<αιώνια πόλη>>.

Η ρυμοτομία της πόλης είναι έτσι κανονισμένη που όλες σχεδόν οι κεντρικές οδοί καταλήγουν στο κέντρο της πόλης, στο λόφο του Καπιτωλίου (βλέπε φώτο 30γ). Σούτο δικαιολογείται με βάση τις ιστορικές συνθήκες δημιουργίας της πόλης ,αφού οι ετρουσκικές πόλεις όπως και οι προϊστορικές ελληνικές, χαρακτηρίζονταν από μια ακρόπολη στην κορυφή λόφου ή υψώματος , πράγμα που κληρονόμησαν και οι Ρωμαίοι.

Η Ρώμη διαιρείται σε 20 διοικητικές περιφέρειες (municipii). H Villa Borghese ανήκει στην περιφέρεια ΙΙ (municipio II – Parioli), η οποία χωρίζεται σε 7 πολεοδομικές ζώνες με συνολικό πληθυσμό 123.883 (31-12-2003). Η περιφέρεια ΙΙ (municipio II) βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του ιστορικού κέντρου της Ρώμης (βλέπε φώτο 30 β).

Η Villa Borghese είναι το τρίτο μεγαλύτερο πάρκο της Ρώμης. Αποτελείται από 688 εκτάρια (1700 στρέμματα) δημόσιου πάρκου, περιλαμβάνοντας περιποιημένους κήπους, γλυπτά , συντριβάνια , άλση, μονοπάτια, περίπτερα και ένα υδραυλικό ρολόι. Τπάρχουν επίσης 3 μουσεία παγκόσμιας φήμης.

Βρίσκεται στην συνοικία Pinciano. Η πρόσβαση στο πάρκο είναι δυνατή μέσω 9 εισόδων. Οι πιο γνωστές απο τις 9 είναι η Porta Pincianα, η σκάλα της Trinita dei Monti , οι ράμπες του Pincio στη piazza del Popolo και τέλος η εντυπωσιακή είσοδος από το Piazzale Flaminio. Tα μεσα μαζικής μεταφοράς που λειτουργούν στην πόλη είναι μετρό, τραμ και λεωφορεία. ΢την Βίλλα η πρόσβαση είναι δυνατή με τα παρακάτω μεσα μαζικής μεταφοράς (βλέπε φώτο 30δ):

 Μετρό Α, στάση Spagna .

 Mετρό Α, στάση Flaminio.

 Tραμ 3 και 19 καταλήγουν στην Galleria Arte Moderna.

 ΢τάσεις λεωφορείων (1-4) στις οδούς Via Paisiello, Via mercadante, Via Flaminia, Vialle delle Belle Arti.

φώτο 30 γ

Πανοραμική άποψη Ρώμης πηγή www.comune.roma.it

φώτο 30 δ

΢ταθμοί μετρό (M) και αστικών λεωφορείων (1-4) γύρω απο την Villa Borghese

Ρώμη Ιταλία

Πρόσβαση στη Villa Borghese φώτο 30 α

Αεροφωτογραφία Ρώμης πηγή www.google-earth.com

φώτο 30 β

Διοικητικές περιφέρειες (municipii) Ρώμης πηγή www.comune.roma.it

(18)

¹⁵

΢την Ιταλία η πλατεία (piazza) είναι δημόσιος χώρος και αντιπροσωπεύει τον τρόπο ζωής των κατοίκων της. Η piazza δεν είναι μόνο η προέκταση του ζωτικού χώρου των Ιταλών, αλλά εκφράζει τόσο τη μεσαιωνική έννοια του προστατευμένου χώρου όσο και τη συναισθηματική γοητεία ή ¨τον εξεζητημένο και μαθηματικό συγκεντρωτισμό της στατικής Αναγέννησης¨ ή

¨τη στιβαρή αίσθηση της μαζικής μετατόπισης στο χώρο του Baroque¨

(Kidder-Smith 1956).H ιταλική piazza συμβολίζει την αιώνια αίσθηση ασφάλειας μέσα σε έναν ανοιχτό υπάιθριο χώρο (βλέπε φώτο 32). Οι ελεύθεροι χώροι διαμορφώθηκαν με βάση τις ανάγκες των ίδιων των πολιτών της με απώτερο στόχο τη βελτίωση της καθημερινότητάς τους. Ο σχεδιασμός επομένως πολλών πλατειών προέκυψε «αυθόρμητα» από τον τρόπο ζωής των Ιταλών, δημιουργώντας χώρους πιο «προσωπικούς», άμεσους, ελεύθερους και ανθρώπινους. Οι ελεύθεροι υπαίθριοι χώροι στην Ιταλία παίζουν σημαντικό ρόλο για τους πολίτες, την καθημερινότητά τους και τον πολιτισμό τους.

Σο παλιότερο τμήμα του πάρκου ήταν ένας μικρός αμπελώνας ιδιοκτησίας της οικογένειας Borghese από το 1580. ΢τις αρχές του 17^ου αιώνα ο καρδινάλιος Scipione Caffarelli Borghese (1576–1644) άρχισε να αγοράζει τα γειτονικά κτήματα με σκοπό να δημιουργήσει ένα χώρο αναψυχής και σύμβολο της οικογένειας (βλέπε φώτο 31). Διόρισε τους αρχιτέκτονες Flaminio Ponzio (1560–1613) και Giovanni Vasanzio (1550–

1665) για να σχεδιάσουν τη βίλλα και τον Domenico Savini για τους κήπους (βλέπε φώτο 33).

Μετά την ένωση της Ιταλίας, η οικογένεια Borghese ήρθε σε αντιπαράθεση με την ιταλική κυβέρνηση σε σχέση με την ιδιοκτησία της βίλλας, με αποτέλεσμα το 1901 -μετά από μακρές δικαστικές μάχες- να περιέλθει εξ ολοκλήρου στην ιδιοκτησία της πολιτείας.

Οι κήποι έγιναν δημόσιοι το 1902 και από τότε έχουν προσελκύσει τους σημερινούς κατοίκους σε ένα μέρος γαλήνης και ασύλου από την τεράστια και φρενήρη πόλη. Σο Borghese είναι προορισμός για γεύμα ή για μερικές ώρες ξεκούρασης, για παιχνίδι για τα παιδιά στο πάρκο αναψυχής (βλέπε φώτο 34), για ποδήλατο, για περιήγηση μέσα στα δάση (βλέπε φώτο 35) ή απλά για ξεκούραση. Σο οροπέδιο στο οποίο βρίσκονται οι κήποι βλέπει στην Piazza del Popolo και στον αιγυπτιακό οβελίσκο, ένα κεντρικό σημείο μεγάλης τουριστικής δραστηριότητα

Οι κήποι της Βίλλας Borghese εκτείνονται κατά μήκος των αυρηλιανών τειχών που συνδέουν την πύλη (Porta Pinciana) και την πλατεία Flaminio με τις νεότερες γειτονιές Salario και Pinciano.

Villa Borghese

Ιστορική αναδρομή φώτο 31

Φάρτης του πάρκου Borghese

φώτο 33 Borghese.

Απεικόνιση του 1625

φώτο 34

φώτο 35 φώτο 32

(19)

¹⁶

Επιτυγχάνεται πρότυπη ισορροπία μεταξύ της φύσης και της τέχνης. Η μετάβαση από το ιδιωτικό στο δημόσιο χώρο και η εξέλιξη του αστικού σχεδιασμού κατά τις τελευταίες δεκαετίες μετέβαλαν τη σχέση των Κήπων με την πόλη, αλλά δεν αλλοίωσαν τη φυσική τους ομορφιά. Οι κήποι της βίλλας Borghese, στην καρδιά της Ρώμης δίνουν την αίσθηση της εξοχής (βλέπε φώτο 37). Σα οικογενειακά εδάφη της πλούσιας γενιάς των Borghese ξεκινούν δυο τετράγωνα από την κορυφή των Spanish steps, και καλύπτουν μια έκταση 5 χιλιόμετρων περιφερειακά. Σο Borghese περιλαμβάνει κτήρια, γλυπτά, μνημεία (βλέπε φώτο 36) και σιντριβάνια γνωστών καλλιτεχνών του Μπαρόκ, της Νεοκλασικής και Εκλεκιστικής περιόδου καθώς και κήπους, λίμνες, μεγάλους ανοιχτούς χώρους, μουσεία, λίμνες και μακριά πέτρινα μονοπάτια.

1. Οι κήποι

Σο πάρκο περιλαμβάνει πλήθος χώρων πρασίνου. ΢χεδιάστηκε στις αρχές του 17^ου αι. Μεταξύ δύο τεχνητών και μίας φυσικής περίφραξης Υιλοξενεί αειθαλή δέντρα όπως δρυς, πεύκα (ακόμη 200 ετών), έλατα και κέδρους.

Σο κατάφυτο πάρκο μπροστά από το Casino Nobile (βλέπε φώτο 38), σχεδιάστηκε από τον Flaminio Ponzio το 1606. Αρχικά ήταν χωρισμένο σε 23 τετράγωνες περιοχές που περιλάμβαναν διαφορετικά είδη δέντρων.

΢ήμερα αυτός ο διαχωρισμός δεν είναι πλέον τόσο εμφανής.

Σο «πάρκο των ελαφιών» (βλέπε φώτο 41), γνωστό και ως πάρκο της προοπτικής προοριζόταν για την αποκλειστική χρήση του Πρίγκιπα. Σα όρια των περιπάτων ορίζονται με τα κολοσσιαία γλυπτά των Pietro και Gian Lorenzo Bernini.

2. Τα κτήρια

Σα ιστορικά κτήρια που ανήκουν στο Πάρκο είναι:

 Casino Nobile-Galleria Borghese (βλέπε φώτο 42)

Φτίστηκε στις αρχές του 17ου αι. για να φιλοξενήσει τη συλλογή έργων τέχνης του Scipione Borghese. ΢ήμερα λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος.

 Uccelliera (“κλουβί»)

 Meridiana (το ηλιακό ρολόι)

 Casino των Uffizi (βλέπε φώτο 43):

Προϋπήρχε της κατασκευής της Βίλλας και χρησιμοποιούνταν ως εργαστήριο επεξεργασίας μαρμάρου και γλυπτών κατά τη διάρκεια της κατασκευής της Casa degli Uffizi e delle Officine (κτήριο γραφείων) και Casino των Graziano

 Aranciera (πορτοκαλεώνας) – Μουσείο Carlo Bilotti

 Fortezzuola - Μουσείο Pietro Canonica

 Casino di Raffaello-Ludoteca – χώρος αθλοπαιδιών( βλέπε φώτο 39)

 Casina Valadier

 Villa Poniatowski

 Villa Strohn Fem Φάρτης του

πάρκου Borghese

φώτο 39 Σο πάρκο μπροστά από το Casino

φώτο 41 Σο πάρκο των ελαφιών φώτο 38

Σο πάρκο πίσω από το Casino

φώτο 40 Οι «Μυστικοί Κήποι»

φώτο 36

΢τα τέλη του 18^ου αι. σχεδιάστηκε η λίμνη στο κέντρο της οποίας δεσπόζει ο κλασικού ρυθμού ναός. Αποτελεί παράδειγμα

«αγγλικού» κήπου στη Ρώμη

φώτο 37

(20)

¹⁷

 Villa Umberto Mounted Police

 Casino Cenci Giustiniani

 Casina del Lago (βλ. φώτο 45)

Κτίστηκε το 1920 και μέχρι σήμερα εξακολουθεί να λειτουργεί ως καφέ.

 Casino Del’ Orologio (Σο κτήριο του ρολογιού) (βλέπε φώτο 44)

Σο κτήριο αρχικά αποτελούσε την κατοικία του κηπουρού. ΢τη συνέχεια μετατράπηκε σε μουσείο ενώ σήμερα λειτουργεί ως δημοτικό κτήριο.

΢το πάρκο ανήκουν ακόμη ένα αμφιθέατρο (piazza de Sienna) ,(βλέπε φώτο 46), ο βοτανικός κήπος και πλήθος αγαλμάτων και σιντριβανιών που δίνουν την αίσθηση του μνημειακού στο χώρο (βλέπε φώτο 47).

φώτο 43

Casino degli Uffizi φώτο 42

Casino Nobile

φώτο 45 Casino del Lago φώτο 44

Casino dell’ Orologio

φώτο 46 Piazza de Sienna

φώτο 47

Fontana delle Venus