ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ
ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ- ΤΕΧΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΕΞΟΡΥΞΗΣ ΧΡΥΣΟΥ
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΚΟΥΡΤΕΣΗΣ
ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ
Ο ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ
ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ- ΤΕΧΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΕΞΟΡΥΞΗΣ ΧΡΥΣΟΥ
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΚΟΥΡΤΕΣΗΣ
ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ
ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ © 2014
Η παρούσα Πτυχιακή Εργασία και τα συμπεράσματά της σε οποιαδήποτε μορφή αποτελούν συνιδιοκτησία του Τμήματος Τεχνολογίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου του ΤΕΙ Καβάλας και του φοιτητή. Οι προαναφερόμενοι διατηρούν το δικαίωμα ανεξάρτητης χρήσης και αναπαραγωγής (τμηματικά ή συνολικά) για διδακτικούς και ερευνητικούς σκοπούς. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να αναφέρεται ο τίτλος, ο συγγραφέας, ο επιβλέπων και το εν λόγω τμήμα του ΤΕΙ Καβάλας.
Η έγκριση της παρούσας Πτυχιακής Εργασίας από το Τμήμα Τεχνολογίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου δεν υποδηλώνει απαραιτήτως και αποδοχή των απόψεων του συγγραφέα εκ μέρους του Τμήματος.
---
Οι υποφαινόμενοι δηλώνουν υπεύθυνα ότι η παρούσα Πτυχιακή Εργασία είναι εξ’ ολοκλήρου δικό μας έργο και συγγράφηκε ειδικά για τις απαιτήσεις του προγράμματος σπουδών του Τμήματος Τεχνολογίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου. Δηλώνουμε υπεύθυνα ότι κατά τη συγγραφή ακολουθήσαμε την πρέπουσα ακαδημαϊκή δεοντολογία αποφυγής λογοκλοπής. Έχουμε επίσης αποφύγει οποιαδήποτε ενέργεια που συνιστά παράπτωμα λογοκλοπής. Γνωρίζουμε ότι η λογοκλοπή μπορεί να επισύρει ποινή ανάκλησης του πτυχίου μας.
Υπογραφή
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η παρούσα πτυχιακή εργασία αφορά την ασφάλεια και την υγιεινή των εργαζομένων στα μεταλλεία εξόρυξης χρυσού. Το πρώτο κεφάλαιο αφορά το μέταλλο του χρυσού, τις χρήσεις του, τη χρησιμότητά του και τις μεθόδους εξόρυξης. Επίσης γίνεται μια ιστορική αναδρομή για την εξόρυξη του χρυσού από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύονται οι περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις από την εξόρυξη χρυσού και στο τρίτο κεφάλαιο αναφέρεται η σχετική νομοθεσία που αφορά την αδειοδότηση, τη λειτουργία, τη μεταλλευτική νομοθεσία και την νομοθεσία για την ασφάλεια και την υγιεινή των εργαζομένων.
Το τέταρτο κεφάλαιο αφορά την πρόληψη κινδύνου ενώ το πέμπτο κεφάλαιο αναφέρεται στην αποτίμηση και τον έλεγχο του εργασιακού κινδύνου. Στη συνέχεια, στο έκτο κεφάλαιο αναλύονται οι τρόποι ανίχνευσης των αερίων που εκλύονται από τις δραστηριότητες των ορυχείων καθώς και οι τρόποι προφύλαξης των εργαζομένων από αυτά.
Το έβδομο κεφάλαιο αφορά την ασφάλεια των εργαζομένων από φυσικούς και χημικούς κινδύνους όπως ο θόρυβος, η θερμοκρασία, η εκτίναξη πετρωμάτων και η χρήση ηλεκτρικού ρεύματος.
Το όγδοο κεφάλαιο αναφέρεται στην κατάσβεση πιθανών πυρκαγιών που μπορεί να προκληθούν κατά την εργασία καθώς και στα κατασβεστικά μέσα που πρέπει να διαθέτει ένα μεταλλείο εξόρυξης ώστε να αποφευχθεί η εξάπλωση της πυρκαγιάς.
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ: Ασφάλεια και υγιεινή της εργασίας.
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: ασφάλεια εργασίας, αέρια ορυχείων, εκτίναξη πετρωμάτων, πυρόσβεση, μέσα ατομικής προστασίας, χρυσός, εξόρυξη.
ABSTRACT
This thesis concerns the health and safety of employees in mines gold mining. The first chapter concerns the metal of gold, its uses, its utility and mining methods end is also a throwback to the extraction of gold from ancient times until today. The second chapter analyzes the environmental impact of gold mining and the third chapter the relevant legislation relating to the licensing, operation, mining legislation and legislation on employees safety and health .
The fourth chapter covers the risk prevention and the fifth chapter discusses the evaluation and control of occupational risk. Next, in the sixth chapter analyzes the detection modes of gases released from the mining activities and the ways precautionary of workers from these
The seventh chapter covers the safety of workers from chemical and physical hazards such as noise, temperature, ejection rocks and the use of electricity.
The eighth chapter refers to extinguish potential fires that may occur at work and in extinguishing media should have a mine extraction to prevent the spread of fire.
SUBJECT AREA: Health and Safety.
KEYWORDS: health, safety, mine gases, ejection rocks, fire, personal protective equipment, gold mining
Στον Τάσο, στον Βασίλη…
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Για τη διεκπεραίωση της παρούσας πτυχιακής εργασίας, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τον Επιβλέποντα Καθηγητή μας κ.Βασιλειάδη Κωνσταντίνο, Καθηγητή του Τμήματος Μηχανικών Τεχνολογίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου και Μηχανολόγων Μηχανικών, για την ανάθεση του θέματος, καθώς και για την πολύτιμη βοήθεια του σε κάθε στάδιο της εκπόνησης της πτυχιακής μας εργασίας.
Επίσης, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε το Τμήμα Μηχανικών Τεχνολογίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου και Μηχανολόγων Μηχανικών του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και κατέστη καταφύγιό μας για την συγγραφή της παρούσας πτυχιακής εργασίας.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ... 19
1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:Η ΕΞΟΡΥΞΗ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΥ ... 20
1.1 Ο χρυσός και οι χρήσεις του. ... 20
1.2 Η χρησιμότητα του χρυσού. ... 24
1.3 Ιστορική αναδρομή της εξόρυξης χρυσού. ... 29
1.3.1 Ρωμαϊκοί και Βυζαντινοί χρόνοι. ... 30
1.3.2 Οθωμανική αυτοκρατορία. ... 31
1.3.3 Γάλλο-Οθωμανική εταιρεία. ... 31
1.3.4 ΑΕΕΧΠ&Λ και Μποδοσάκης. ... 32
1.3.5 ΑΕΕΧΠ&Λ και ΜΕΤΒΑ. ... 32
1.3.6 TVX – TVX HELLAS. ... 33
1.3.7 ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ ... 35
1.4 Μέθοδοι εξόρυξης χρυσού. ... 36
1.4.1 Ανοιχτή εξόρυξη χρυσού. ... 37
1.4.2 Χρήση του κυανίου. ... 38
1.4.3 Μέθοδος της ακαριαίας τήξης (flash smelting). ... 39
1.4.4 Εντοπισμός του χρυσού. ... 40
1.4.5 Μέθοδοι διαχωρισμού. ... 42
2. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ... 45
2.1 Γενικά. ... 45
2.2 Το σύστημα περιβαλλοντικής αδειοδότησης. ... 45
2.3 Καταστροφή του δασικού οικοσυστήματος. ... 47
2.4 Επιβάρυνση του υδροφόρου ορίζοντα. ... 48
2.5 Ατμοσφαιρική ρύπανση. ... 51
2.6 Ρύποι από την πυρομεταλλουργία. ... 52
2.7 Τοξικές Ουσίες και Τοξικά Απόβλητα. ... 52
2.8 Λιμενικά έργα - Θαλάσσιο περιβάλλον. ... 54
3. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΧΡΥΣΟΥ ... 55
3.1 Οι ορυκτές πρώτες ύλες και το Σύνταγμα της Ελλάδος. ... 55
3.2 Μεταλλευτική νομοθεσία . ... 56
3.3 Η νομοθεσία για την περιβαλλοντική αδειοδότηση και λειτουργία των εξορυκτικών δραστηριοτήτων. ... 59
3.4 Νομοθεσία ασφάλειας και υγείας της εργασίας. ... 61
3.5 Εργατικό ατύχημα. ... 64
3.5.1 Κατηγορίες εργατικών ατυχημάτων. ... 66
3.5.2 Ποσοστό εργατικών ατυχημάτων ανά κατηγορία. ... 67
3.5.3 Οι συνέπειες των εργατικών ατυχημάτων. ... 69
3.6 Μέσα Ατομικής Προστασίας. ... 70
3.6.1 Υποχρεώσεις εργοδοτών. ... 71
3.6.2 Υποχρεώσεις εργαζομένων. ... 71
3.6.3 Προδιαγραφές των μέσων ατομικής προστασίας. ... 72
4. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ... 74
4.1 Προσδιορισμός των πηγών του επαγγελματικού κινδύνου. ... 74
4.1.1 1η ομάδα κινδύνου. ... 74
4.1.2 2η ομάδα κινδύνου. ... 78
4.1.3 3η ομάδα κινδύνου ... 80
4.2 Προσδιορισμός των εργαζομένων υψηλού κινδύνου. ... 83
5. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ... 84
5.1 Λήψη μέτρων προστασίας. ... 89
5.2 Επανεξέταση και αναθεώρηση των μέτρων. ... 90
5.3 Αντιμετώπιση κινδύνου. ... 91
5.3.1 Εξαερισμός χώρων εργασίας. ... 91
5.3.2 Φωτισμός. ... 92
5.3.3 Πυροπροστασία – Πυρασφάλεια. ... 94
5.3.4 Θόρυβος... 94
5.4 Εφαρμογή του προγράμματος πρόληψης και αντιμετώπισης κινδύνου. ... 96
6. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΑΕΡΙΑ ΟΡΥΧΕΙΩΝ-ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ-ΠΡΟΦΥΛΑΞΗ ... 97
6.1 Κατηγορίες των οργάνων μέτρησης αερίων. ... 98
6.2 Όργανα μέτρησης πολλαπλών αερίων. ... 100
6.3 Αισθητήρες αερίων. ... 104
6.4 Είδη αισθητήρων αερίων. ... 105
6.5 Χαρακτηριστικά γνωρίσματα των αισθητήρων αερίων. ... 109
6.5.1 Ευαισθησία (Sensitivity). ... 109
6.5.2 Επιλεκτικότητα (Selectivity). ... 111
6.5.3 Σταθερότητα (Stability). ... 112
6.5.4 Χρόνος απόκρισης. ... 112
6.6 Αρχή λειτουργίας των θερμικών αισθητήρων αερίων... 113
6.7 Τρόποι προστασίας των εργαζομένων από τα αέρια ορυχείων. ... 115
7. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ... 121
7.1 Τεχνική Ασφάλεια. ... 121
7.2 Γραφείο Ασφάλειας και Υγείας των μεταλλείων. ... 123
7.3 Εκπαίδευση εργαζομένων. ... 124
7.4 Προστασία των εργαζομένων από φυσικούς παράγοντες. ... 124
7.5 Προστασία των εργαζομένων από τους θορύβους. ... 125
7.6 Προστασία των εργαζομένων από τη θερμική καταπόνηση. ... 127
7.7 Προστασία των εργαζομένων από τους κραδασμούς. ... 129
7.8 Διανομή και χρήση ηλεκτρικού ρεύματος – Φωτισμός. ... 132
7.8.1 Διανομή ηλεκτρικού ρεύματος. ... 133
7.8.2 Ηλεκτρικές μηχανές – γειώσεις. ... 133
7.8.3 Χρήση ηλεκτρικού ρεύματος στις υπόγειες εργασίες... 134
7.8.4 Φωτισμός. ... 135
7.9 Προστασία των εργαζομένων κατά την εκτίναξη πετρώματος. ... 136
7.10 Προετοιμασία πυροδότησης και Εκκένωση περιοχής. ... 137
8. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΠΥΡΟΣΒΕΣΗ ... 139
8.1 Εισαγωγή... 139
8.2 Τρόποι κατάσβεσης πυρκαγιών σε ένα μεταλλείο. ... 141
8.3 Μέσα κατάσβεσης πυρκαγιών. ... 142
8.3.1 Νερό. ... 142
8.3.2 Αφρός. ... 143
8.3.3 Διοξείδιο του άνθρακα CO2. ... 144
8.3.4 Κατασβεστικές ξηρές σκόνες... 145
8.3.5 Υδρατμός. ... 146
8.3.6 Νέα κατασβεστικά υλικά. ... 146
8.3.7 Άμμος, χώμα, καλύμματα. ... 147
8.4 Βασικές ενέργειες στην κατάσβεση. ... 148
8.4.1 Οριοθέτηση και αναγνώριση του καιόμενου χώρου. ... 148
8.4.2 Διάσωση κινδυνευόντων - εγκλωβισμένων ατόμων. ... 149
8.4.3 Εγκατάσταση – προσβολή της πυρκαγιάς. ... 150
8.4.4 Εκκαθάριση και αερισμός του χώρου. ... 154
8.4.5 Προστασία του χώρου ... 154
8.4.6 Επαγρύπνηση ... 154
8.4.7 Αναζήτηση αιτίων πυρκαγιάς. ... 155
8.4.8 Εκτίμηση ζημιών ... 155
8.5 Αναπνευστικές συσκευές για την κατάσβεση. ... 155
8.6 Πυροσβεστήρες. ... 160
9. Συντμήσεις – Αρκτικόλεξα – Ακρωνύμια ... 161
10. ΑΝΑΦΟΡΕΣ ... 163
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ
Σχήμα 5.1: Αξιολόγηση εργασιακού κινδύνου... 96
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ
Εικόνα 1-1: Το μέταλλο του χρυσού. ... 20
Εικόνα 1-2: Η χρήση του χρυσού στα κυκλώματα υπολογιστών. ... 21
Εικόνα 1-3: Ποσοστά χρήσης του χρυσού. ... 24
Εικόνα 1-4: Οι εγκαταστάσεις της εταιρίας "Ελληνικός Χρυσός" ... 35
Εικόνα 1-5: Πορφυρικό πέτρωμα. ... 36
Εικόνα 1-6: :Ανοιχτή εξόρυξη χρυσού. ... 37
Εικόνα 1-7: Η Bingham Canyon. ... 40
Εικόνα 1-8: Πέτρωμα χρυσού. ... 41
Εικόνα 1-9: Στάδια εξόρυξης χρυσού. ... 42
Εικόνα 1-10: Λίμνη από κυάνιο σε χρυσορυχείο στη Ρωσία. ... 44
Εικόνα 2-1: Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ... 46
Εικόνα 2-2 : Μόλυνση των υδάτων από τα μεταλλεία χρυσού. ... 50
Εικόνα 2-3: Ατμοσφαιρική ρύπανση από τις εκρήξεις. ... 51
Εικόνα 2-4: Μόλυνση του θαλάσσιου περιβάλλοντος. ... 54
Εικόνα 3-1: Ποσοστό εργατικών ατυχημάτων ανά αιτία. ... 68
Εικόνα 5-1: Δείκτης πιθανότητας ατυχημάτων. ... 85
Εικόνα 5-2: Συχνότητα έκθεσης στον επαγγελματικό κίνδυνου. ... 85
Εικόνα 5-3: Δείκτης σοβαρότητας εργατικών ατυχημάτων. ... 87
Εικόνα 5-4:Βαθμός αμεσότητας της λήψης μέτρων. ... 88
Εικόνα 5-5: Φωτισμός ασφαλείας. ... 93
Εικόνα 5-6: Ακουομέτρηση. ... 95
Εικόνα 6-1: Όργανο χειρός μέτρησης αερίων. ... 100
Εικόνα 6-2: Σπεκτροφωτόμετρο. ... 101
Εικόνα 6-3: Διάταξη ενός αεριοχρωματογράφου. ... 102
Εικόνα 6-4: Μικροαισθητήρας αερίων ... 104
Εικόνα 6-5:Παράθεση των κυριότερων κατηγοριών αισθητήρων αερίων ... 107
Εικόνα 6-6: Μεταβολή της αντίστασης αισθητήρα με το χρόνο. ... 110
Εικόνα 6-7: Μεταβολή της αντίστασης αισθητήρα με τη συγκέντρωση Η2. ... 110
Εικόνα 6-8: Μεταβολή της ευαισθησίας αισθητήρα με το μέγεθος των ενεργών σωματιδίων του. ... 111
Εικόνα 6-9 : Τεστ σταθερότητας αισθητήρα αερίων. ... 112
Εικόνα 6-10: Εξάρτηση των καταλυτικών αντιδράσεων καύσης από την θερμοκρασία ... 114
Εικόνα 6-11: Οριακές τιμές για ορυκτές σκόνες. ... 117
Εικόνα 6-12: Οριακές τιμές για καπνούς μεταλλείων και των ενώσεών τους . ... 118
Εικόνα 6-13: Οριακές τιμές για άλλους χημικούς παράγοντες. ... 119
Εικόνα 7-1: Ώρες απασχόλησης του τεχνικού ασφαλείας. ... 121
Εικόνα 7-2: Συσχετισμός Δ.Θ.Υ. με διάρκεια πραγματικής εργασίας. ... 127
Εικόνα 7-3: Συνθήκες που απαιτούν διακοπή ή μετάθεση της εργασίας. ... 129
Εικόνα 8-1 : Τα κύρια συστατικά της φωτιάς και της πυρκαγιάς. ... 140
Εικόνα 8-2: Σωλήνες εκροής. ... 151
Εικόνα 8-3: Τα είδη αυλών . ... 152
Εικόνα 8-4: Δίκρουνα και Τρίκρουνα ... 152
Εικόνα 8-5: Δίστομο. ... 153
Εικόνα 8-6: Συστολές. ... 153
Εικόνα 8-7: Κλειδιά ... 153
Εικόνα 8-8: Αναπνευστική συσκευή. ... 156
Εικόνα 8-9: Διάρκεια αναπνευστικών συσκευών . ... 157
Εικόνα 8-10: Προσωπίδα. ... 159
Εικόνα 8-11: Κατηγορίες πυρκαγιών. ... 161
Εικόνα 8-12: Απόδοση των πυροσβεστήρων. ... 161
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Στις μέρες μας η εξόρυξη χρυσού είναι ένα από τα πιο επίκαιρα θέματα. Γίνεται λόγος από διάφορους φορείς και έχουν διοργανωθεί πολλές ομάδες ενάντια στα μεταλλεία χρυσού. Οι λόγοι αφορούν κυρίως τις επιπτώσεις των μεταλλείων στο περιβάλλον αλλά και στους εργαζομένους και τους κατοίκους των περιοχών.
Η παρούσα πτυχιακή εργασία αν και αναφέρεται στις επιπτώσεις της εξόρυξης στο περιβάλλον, ουσιαστικά αφορά την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων. Για τη διεκπεραίωση της εργασίας χρησιμοποιήθηκε ουσιαστικά ο Μεταλλευτικός κώδικας αλλά και η ισχύουσα νομοθεσία που αφορά την ασφάλεια των εργαζομένων.
Έχει γίνει μια προσπάθεια να συγκεντρωθούν όλοι οι πιθανοί κίνδυνοι που διατρέχει ένας εργαζόμενος σε μεταλλείο εξόρυξης χρυσού και να δοθούν οι τρόποι για την αποφυγή τους. Επίσης έχει αφιερωθεί ένα κεφάλαιο στους τρόπους κατάσβεσης πυρκαγιάς που θεωρήθηκε αρκετά σημαντικό, διότι σε περίπτωση πυρκαγιάς οι επιπτώσεις θα είναι τεράστιες.
1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:Η ΕΞΟΡΥΞΗ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΥ 1.1 Ο χρυσός και οι χρήσεις του.
Ο χρυσός είναι ένα από τα πιο σημαντικά μέταλλα παγκοσμίως, φημισμένο για τις ιδιότητές του αλλά και σχεδόν παρεξηγημένο κυρίως γιατί μέσα στους χώρους και τις αγορές όπου κινείται υπάρχουν πολλά αντικρουόμενα συμφέροντα και παίζει σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια αγορά και την οικονομία. Ως μέταλλο, έχει και διάφορες ιδιότητες. Δεν οξειδώνεται και δεν φθείρεται, είναι ελατός και όλκιμος και σφυρηλατείτε με σχετική ευκολία. Το χρώμα του είναι μοναδικό και χαρακτηρίζεται από μια υπέροχη λάμψη. Είναι μη τοξικός, μη καρκινογόνος και δεν προκαλεί αλλεργίες. Είναι ένας από τους καλύτερους αγωγούς του ηλεκτρικού ρεύματος, δεν διαβρώνεται, σχεδόν δεν φθείρεται και είναι το πιο ισχυρό μέσο αντανάκλασης της θερμότητας.
Εικόνα 1-1: Το μέταλλο του χρυσού.
Πέρα από την κατασκευή κοσμημάτων οι χρήσεις του είναι πάρα πολλές.
Ηλεκτρονική και Τηλεπικοινωνίες
Λόγω της ιδιότητας του χρυσού να είναι αγωγός του ηλεκτρισμού, χρησιμοποιείται σε:
Κατασκευή υπολογιστών και ημιαγωγών.
Κατασκευή των καροτσιών για ΑΜΕΑ.
Κατασκευή αισθητήρων για τους αερόσακους των αυτοκινήτων.
Προστασία των υπολογιστών από βραχυκυκλώματα.
Καλύμματα πομπών των τηλεφωνικών συσκευών για την προστασία τους από τη διάβρωση.
Μικροκυκλώματα τηλεοράσεων και βίντεο.
Εικόνα 1-2: Η χρήση του χρυσού στα κυκλώματα υπολογιστών.
Λέιζερ και Οπτικά
Στην επιστήμη της αστρονομίας, ο χρυσός χρησιμοποιείται στα δευτερεύοντα κάτοπτρα και στα τηλεσκόπια. Ο λόγος είναι ότι μπορεί να αντανακλά πολύ εύκολα το υπέρυθρο φως.
Στα φωτοτυπικά ή τα φωτοαντιγραφικά μηχανήματα, ο χρυσός χρησιμοποιείται στα κάτοπτρα, τα οποία επιχρυσώνονται έτσι ώστε
να αντανακλούν τη θερμότητα η οποία χρησιμοποιείται για τον σχηματισμό των εικόνων.
Στους δίσκους CD ο χρυσός χρησιμοποιείται ώστε αυτά να μπορούν να αντανακλούν το φως.
Στους δορυφόρους, χρησιμοποιείται ο χρυσός για την κατασκευή των ηλεκτρονικών τους κυκλωμάτων με αντανακλαστικά φύλλα χρυσού.
Στα συστήματα ασφαλείας, χρησιμοποιείται ο χρυσός λόγω των αντανακλαστικών του ιδιοτήτων στην περίπτωση που απαιτούνται υπέρυθρες ακτίνες για το σκοτάδι.
Ιατρική και Υγεία
Ο χρυσός χρησιμοποιείται ευρέως στην σύγχρονη ιατρική γιατί είναι μη τοξικός και καλοήθης βιολογικά.
Στην οδοντιατρική χρησιμοποιούνται κράματα χρυσού για διάφορες εργασίες. Ο χρυσός χρησιμοποιείται κατά κόρον κάθε χρόνο από τους οδοντιάτρους για τεχνητές γέφυρες δοντιών, στα σφραγίσματα των δοντιών και στην κατασκευή τεχνητών οδοντοστοιχιών.
Παλαιότερα πολύ συχνά αντικαθιστούσαν ολόκληρα δόντια με χρυσά.
Στην οφθαλμολογική χειρουργική, ο χρυσός χρησιμοποιείται για την βοήθεια των ανθρώπων που πάσχουν από την πάθηση
«Λαγόφθαλμος». Αυτοί οι άνθρωποι έχουν αδυναμία να κλείσουν τα βλέφαρά τους. Οι χειρούργοι οφθαλμίατροι εμφυτεύουν χρυσό στα βλέφαρα, ο οποίος λειτουργεί με τέτοιο τρόπο ώστε να τους δίνει τη δυνατότητα να κλείνουν.
Για την καταπολέμηση του καρκίνου χρησιμοποιούνται τα νέα λέιζερ διάχυσης χρυσού. Αυτά δημιουργούν μεγάλη ένταση και το
απαιτούμενο μήκος κύματος αναζητά και καταστρέφει επιλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα χωρίς να προξενεί βλάβες στα κοντινά υγιή κύτταρα.
Στην ιατρική ο χρυσός χρησιμοποιείται κατά την θεραπεία της πάθησης της «ρευματοειδούς αρθρίτιδας». Από το 1960 μέχρι και σήμερα είναι η κύρια θεραπεία της πάθησης λόγω του ότι ο χρυσός επηρεάζει τη λειτουργία του οργανισμού και αποτρέπει τον πόνο και το πρήξιμο.
Στην κατασκευή των θερμομέτρων μέτρησης θερμοκρασίας του ανθρώπινου σώματος, χρησιμοποιείται ο χρυσός ως καλός αγωγός της θερμότητας.
Στην γενετική και τη βιοχημεία ο χρυσός χρησιμοποιείται σε επίπεδο έρευνας. Στα εργαστήρια γίνονται πειράματα όπου ενώνονται μόρια χρυσού με ανθρώπινο DNA για τη δημιουργία δομών που θα χρησιμεύσουν στη θεραπεία και τη διάγνωση διαφόρων παθήσεων.
Άλλες χρήσεις του χρυσού είναι οι εξής:
Στις μηχανές των αεροσκαφών
Στα παράθυρα των αεροσκαφών
Στις έρευνες αντιμετώπισης της μόλυνσης του αέρα που διεξάγονται
Στους φούρνους στεγνώματος βαφής των αυτοκινήτων
Στον εξοπλισμό των καταφυγίων πυρκαγιάς
Στους αισθητήρες φρεσκάδας που χρησιμοποιούνται για τα τρόφιμα.
Σύμφωνα με έρευνα της Gold fields Mining Services, το μεγαλύτερο μέρος του χρυσού που συλλέγεται χρησιμοποιείται για την κατασκευή κοσμημάτων.
Εικόνα 1-3: Ποσοστά χρήσης του χρυσού1. 1.2 Η χρησιμότητα του χρυσού.
Είναι γνωστό ότι ο χρυσός την εποχή που διανύουμε βρίσκεται σε ένα εχθρικό περιβάλλον. ‘Όμως, παρά το εχθρικό αυτό περιβάλλον, ο χρυσός συνεχίζει να εκτιμάται ακόμη σε όλη τη γη. Παίζει παγκοσμίως ένα πολύ σπουδαίο ρόλο. Ποτέ δε σταμάτησε να χρησιμεύει και να έχει αξία.
Παρακάτω θα αναλύσουμε πώς θεμελιώνεται αυτή η αξία και από πού προέρχεται.
Υπάρχουν οκτώ βασικά στοιχεία για τον χρυσό που τον καθιστούν τόσο σημαντικό.
1) Ο χρυσός είναι ένα εμπόρευμα μοναδικό και ξεχωριστό.
Ο χρυσός ως εμπορεύσιμο είδος είναι μοναδικός γιατί είναι το μοναδικό εμπόρευμα που παράγεται με σκοπό την συσσώρευση. Όλα τα εμπορεύματα και τα αγαθά έχουν ως σκοπό την κατανάλωση. Ουσιαστικά,
1 Πηγή:Gold fields Mining Services, London 2002.
όλος ο παραχθείς παγκοσμίως χρυσός βρίσκεται ακόμα κάπου φυλαγμένος, σε διάφορες μορφές. Όμως ο χρυσός είναι σπάνιος. Τα αποθέματα χρυσού σε όλο τον πλανήτη ανέρχονται μόλις στους 155.000 τόνους περίπου. Δηλαδή μια μάζα της τάξεως μεγέθους 8000 κυβικών μέτρων. Δηλαδή όσο ατσάλι παράγεται σε μία μόνο ώρα αντιστοιχεί στο σύνολο του εξορυγμένου χρυσού σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας.
2) Η προσφορά χρυσού που υπάρχει στη γη ισούται με το σύνολο όλων των αποθεμάτων του.
Επειδή ο χρυσός είναι ένα εμπόρευμα το οποίο αποθησαυρίζεται και δε μπορεί στην πράξη να καταναλωθεί, η δυνητική προσφορά του, είναι ίση με το σύνολο των αποθεμάτων που έχουν εξορυχτεί. Η τιμή του χρυσού ακολουθεί τους νόμους της αγοράς και είναι πάντα συνάρτηση προσφοράς και ζήτησης. Η προσφορά του όμως η οποία παίζει και τον πιο σημαντικό ρόλο δεν είναι μόνο η μικρή παραγόμενη ποσότητα κατά έτος η οποία δεν ξεπερνά το 1,7% των παγκόσμιων αποθεμάτων, μα το σύνολο όλων των υπέργειων αποθεμάτων. Ο λόγος είναι ότι ένα γραμμάριο χρυσού το οποίο εξορύσσεται σήμερα, έχει την ίδια αξία με ένα γραμμάριο χρυσού που έχει εξορυχτεί πριν από 2000 χρόνια. Δηλαδή, ο σημερινός χρυσός μπορεί να αντικατασταθεί πλήρως από παλαιότερο χρυσό που η παραγωγή του πραγματοποιήθηκε σε οποιαδήποτε εποχή. Στην πράξη, η ποσότητα του προσφερόμενου χρυσού παραμένει σταθερή επειδή απαιτείται μεγάλο χρονικό διάστημα για την εξεύρεση και την εκμετάλλευση νέων κοιτασμάτων. Αυτό λοιπόν που μπορεί να αλλάξει και να μεταβάλλει τη συνάρτηση προσφοράς-ζήτησης είναι η ζήτηση. Έτσι λοιπόν η τιμή είναι συνάρτηση της ζήτησης.
3) Ο χρυσός είναι χρήμα.
Ο χρυσός αποθησαυρίζεται και φυλάσσεται. Ο λόγος είναι ότι η μεγαλύτερη χρησιμότητά του προέρχεται από τη νομισματική του ιδιότητα.
Τα προτερήματα του χρυσού μεταφρασμένου ως χρήμα είναι πάρα πολλά.
Ένα από τα σπουδαιότερα για την εποχή που διανύουμε, η οποία σημαδεύεται από το συνεχή πληθωρισμό όλων των εθνικών νομισμάτων, είναι ότι ο χρυσός ως χρηματική αξία δεν επιδέχεται "δημιουργία εκ του μηδενός" με μια κυβερνητική απόφαση και μόνο.
Ένας άλλος πολύ σημαντικός παράγοντας υπέρ του χρυσού ως χρήμα είναι ότι δεν εξαρτάται από υποσχετική κανενός. Δηλαδή δεν είναι υπόσχεση πληρωμής, αλλά είναι η ίδια η πληρωμή, γι' αυτό πολύ συχνά αποκαλείται και ως "σκληρό χρήμα".
4) Ο χρυσός ως εναλλακτικό του δολαρίου ($) ΗΠΑ.
Το δολάριο ΗΠΑ όπως είναι γνωστό συνεχώς υποβαθμίζεται λόγω της συνεχούς δημιουργίας νέου χρήματος το οποίο χρηματοδοτεί τα χρέη του κρατικού προϋπολογισμού καθώς και άλλα δημόσια και ιδιωτικά χρέη.
Ο πληθωρισμός αυτός υποσκάπτει την αγοραστική αξία του δολαρίου συνεχώς. Είναι επόμενο και λογικό όλο και περισσότεροι άνθρωποι να στρέφονται στο χρυσό ως αποθεματική προτίμηση.
Παλαιότερα το δολάριο είχε αξία όπως ο χρυσός. Αυτή συνέβη λόγω της επίσημης ισοτιμίας και ορισμού του, βάσει συγκεκριμένου βάρους χρυσού, στο σύστημα που είναι γνωστό ως "Κανόνας Χρυσού". Βάσει αυτού του συστήματος το οποίο δεν ισχύει πια από τον Αύγουστο του 1971, το δολάριο και ο χρυσός ήταν πλήρως εναλλάξιμα και ήταν το ίδιο πράγμα. Αυτό δεν είναι πια εφικτό, για όσους κρατούν δολάρια. Εκτιμάται ότι από τότε που καταργήθηκε ο κανόνας αυτός το δολάριο έχει χάσει περισσότερο από το 90% της αξίας του.
Εάν και το δολάριο ΗΠΑ υποβαθμίζεται συνεχώς, συνεχίζει να κυκλοφορεί παγκοσμίως σαν χρήμα. Αντίθετα με την παλαιότερη συμπληρωματική τους σχέση και τους παράλληλους ρόλους του δολαρίου με τον χρυσό στον Κανόνα Χρυσού, σήμερα το δολάριο και ο χρυσός έχουν γίνει ανταγωνιστικά. Ουσιαστικά, ο χρυσός είναι ο μόνος σοβαρός ανταγωνιστής του δολαρίου.
5) Ο χρυσός είναι το μέσο διατήρησης της αγοραστικής δύναμης.
Ο χρυσός είναι αυτός που διαφυλάσσει και συντηρεί την αγοραστική ισχύ. Κατά τις περιόδους που ανεβαίνει η τιμή του, ουσιαστικά δεν είναι η αξία του χρυσού που ανεβαίνει, αλλά είναι η αξία του δολαρίου ή του ευρώ, γιέν, φράγκου, κλπ που πέφτει.
Παρόλο που το δολάριο σταμάτησε να ορίζεται με συγκεκριμένο βάρος χρυσού όπως ίσχυε την εποχή του Χρυσού Κανόνα, ο χρυσός αποτελεί το σταθερότερο μέτρο αποτίμησης και σύγκρισης διαχρονικά της αξίας όλων των εμπορευμάτων και των αγαθών.
6) Η αξία του χρυσού καθορίζεται από την αγορά.
Η αξία του χρυσού είναι εσωτερική και καθορίζεται αποκλειστικά και μόνο από την αγορά και δεν εξαρτάται από κάποια τράπεζα. Οι κεντρικές τράπεζες προσπαθούν να παρέμβουν στην αγορά χρυσού, όπως επίσης παρεμβαίνουν σε πολλές άλλες αγορές. Ο λόγος που το κάνουν είναι γιατί θέλουν να αποδείξουν ότι το δολάριο αξίζει να είναι το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, ενώ στη πραγματικότητα αυτό δεν ισχύει.
Η τιμή του χρυσού είναι το βαρόμετρο για το εάν ένα νόμισμα διαχειρίζεται σωστά και χωρίς πληθωριστικό κίνδυνο. Με το να κρατάνε οι τράπεζες τη τιμή του χρυσού χαμηλά, αυξάνουν τεχνητά τη ζήτηση του δολαρίου. Έτσι λοιπόν, ενώ οι τράπεζες δεν εξουσιάζουν την αγορά του χρυσού, μπορούν να επηρεάζουν την τιμή του. Όμως η παρέμβαση αυτή γίνεται όλο και δυσκολότερη. Οι κεντρικές τράπεζες τα τελευταία χρόνια,
στα πλαίσια της πολιτικής τους, έχουν σχεδόν αδειάσει τα θησαυροφυλάκιά τους πουλώντας χρυσό με σκοπό τη συγκράτηση της τιμής. Οι τράπεζες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έχουν μειώσει σημαντικά το συνολικό τους απόθεμα σε χρυσό. Ενώ κατείχαν το 68% του υπέργειου χρυσού, και το φύλασσαν στα θησαυροφυλάκιά τους, σήμερα αυτό το ποσοστό αγγίζει μόλις το 10%.
7) Ο χρυσός βρίσκεται σε άνοδο.
Ο χρυσός έχει ξεκινήσει από το 2001 την ανοδική φάση του. Το γεγονός ότι υπάρχει παγκοσμίως η νομισματική κρίση, μαρτυρεί ότι ο χρυσός έχει πολύ δρόμο μπροστά του να ανέβει πολύ ψηλά ακόμα. Το πόσο ψηλά δεν είναι εύκολο να απαντηθεί λόγω της αβεβαιότητας των αγορών.
8) Είναι προτιμότερο το φυσικό χρυσό και όχι το "χάρτινο".
Είναι πολύ συχνό φαινόμενο να αγοράζει κανείς χρυσό εν όψει της νομισματικής κρίσης και των προβλημάτων που αντιμετωπίζει το δολάριο και τα υπόλοιπα νομίσματα. Ο χρυσός είναι ένας απλός και εύκολος τρόπος να προστατεύσει κανείς το χαρτοφυλάκιό του και να καλυφθεί απέναντι στους κινδύνους των εθνικών νομισμάτων. Είναι πλέον πολύ πιο σημαντικό για κάποιον το να κατέχει το ίδιο το μέταλλο από το να κατέχει απλώς μία υποσχετική για πληρωμή που μεταφράζεται σε αυτό. Το φυσικό μέταλλο που μπορεί κάποιος να κατέχει είναι τα πλακίδια χρυσού, τα χρυσά νομίσματα, οι ράβδοι χρυσού, αλλά και τα διάφορα κοσμήματα φτιαγμένα από το μέταλλο του χρυσού. Με τον όρο "χάρτινο χρυσό"
χαρακτηρίζονται τα πιστοποιητικά που εκδίδονται από τράπεζες και νομισματοκοπεία, οι λογαριασμοί μελλοντικής εκπλήρωσης και τα αμοιβαία κεφάλαια με ρήτρα χρυσού.
1.3 Ιστορική αναδρομή της εξόρυξης χρυσού.
Τα μεγαλύτερα μεταλλευτικά κέντρα εξόρυξης χρυσού που άρχισαν να λειτουργούν πρώτα σε όλο τον κόσμο κατά την αρχαιότητα ήταν στο νησί της Θάσου, στην περιοχή της Καβάλας, στην περιοχή του Παγγαίου, και στη Χαλκιδική. Σε αυτά παράγονταν πολύ μεγάλες ποσότητες χρυσού για πολλά χρόνια, και προσφέρανε στους κατοίκους αυτών των περιοχών ανάπτυξη και πλούτο.
Με βάση ιστορικές πηγές, τα μεταλλεία της Θάσου, του Παγγαίου και της Χαλκιδικής άρχισαν να λειτουργούν γύρω στο 1200 π.Χ. με 1300 π.Χ.
Ευρήματα ανασκαφών όμως αποδεικνύουν ότι ο χρυσός προϋπήρχε στο ανατολικό μέρος της Θάσου πολύ πριν το 2300 π.Χ. Όπως αναφέρουν στα έργα τους ο Ησίοδος αλλά και ο Όμηρος, τα συνολικά έσοδα της εξόρυξης χρυσού στη Θάσο ξεπερνούσαν τα 200 ή και τα 300 τάλαντα. Αυτό σημαίνει ότι η παραγωγή χρυσού το χρόνο έφτανε περίπου τα 400 κιλά. Η σημερινή αξία του χρυσού ξεκινάει από 40.000 δολάρια το κιλό και φτάνει μέχρι και τα 45.000 δολάρια.
Στη Θάσο λειτουργούσαν και άλλα μεταλλεία, πολύ σημαντικά, όπως τα μεταλλεία του χαλκού και της ώχρας. Αυτά χρονολογούνται γύρω στο 1500 π.Χ. και 1200 π.Χ. Η λειτουργία των μεταλλείων εξόρυξης χρυσού ξεπέρασε τα 1.000 χρόνια, και τοποθετείται κατά την περίοδο της αρχαιότητας φτάνοντας την περίοδο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Οι διάφορες τεχνικές εξόρυξης που χρησιμοποιούσαν τότε, ήταν εργασίες σκληρές και επίπονες. Απαιτούσαν τον ανθρώπινο παράγοντα και τη σωματική εργασία σε δύσκολες συνθήκες. Αρκεί να αναφέρουμε ότι οι εργαζόμενοι στα μεταλλεία πραγματοποιούσαν τη διάνοιξη των στοών με σφυρί και καλέμι.
Το μεγαλύτερο μεταλλευτικό κέντρο εξόρυξης αργύρου στην Ελλάδα λειτουργούσε στο Λαύριο, μόλις από το 3000 π.Χ.. Η παραγωγή του άγγιζε
ετησίως τους 1.700 τόνους.
Όταν ο πλούτος της γης σε χρυσό και πολύτιμα μέταλλα εξαντλήθηκε, τότε τα μεταλλεία της αρχαιότητας έκλεισαν. Το μόνο που παρέμεινε ήταν στην περιοχή της Χαλκιδικής όπου μέχρι και σήμερα εξακολουθεί να έχει μεγάλα αποθέματα σε χρυσό. Σε πολλά σημεία στην περιοχή της Χαλκιδικής, συμπεριλαμβανομένων αυτών που σήμερα γίνεται εξόρυξη χρυσού, υπάρχουν πάνω από 160 τόνοι χρυσού, οι οποίοι μπορούν να αποφέρουν επένδυση ύψους 10 δισεκατομμυρίων σύμφωνα με τους γεωλόγους.
Στις περιοχές όπου υπήρχαν μεταλλεία, λειτουργούσαν συνήθως νομισματοκοπεία. Τότε, κάθε περιοχή διέθετε τα δικά της νομίσματα αργυρά και χρυσά. Επίσης υπήρχε πληθώρα χρυσών κοσμημάτων, γεγονός που προκύπτει από τα ευρήματα των ανασκαφών στις περιοχές και σε τάφους. Χαρακτηριστικός είναι ο βασιλικός τάφος του Φιλίππου.
Πολλά από αυτά βρίσκονται ως εκθέματα πλέον στο αρχαιολογικό μουσείο της Βεργίνας.
1.3.1 Ρωμαϊκοί και Βυζαντινοί χρόνοι.
Τα μεταλλεία της Χαλκιδικής, έμειναν για μεγάλο διάστημα ανεκμετάλλευτα κατά τη διάρκεια των ρωμαϊκών χρόνων, λόγω της επικράτησης των πλουσιότερων τότε σε χρυσό και άργυρο ορυχείων της Ισπανίας. Η εκμετάλλευσή τους αρχίζει και πάλι τα βυζαντινά χρόνια και ιδιαίτερα τον 9ο αιώνα μ.Χ. Ως μεταλλευτικό κέντρο της περιοχής αναπτύσσεται η περιοχή των σημερινών Σταγείρων που βρίσκεται στα βόρεια της σημερινής Στρατονίκης. Μάλιστα η περιοχή τότε ονομαζόταν
«Σιδηροκαύσια» (ή Σιδερόκαψα), λόγω των πολλών μεταλλευτικών κοιτασμάτων που είχε και της εκμετάλλευσής τους.
1.3.2 Οθωμανική αυτοκρατορία.
Με την κατάκτηση της Χαλκιδικής το 1409 από τους Οθωμανούς και ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του 15ου και του 16ου αιώνα, τα μεταλλεία της Κασσάνδρας γνώρισαν τη δεύτερή τους ακμή. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα Σιδηροκαύσια αναδύθηκαν στο σημαντικότερο μεταλλευτικό κέντρο. Η οργάνωσή τους και η οχύρωση ήταν πρωτοποριακή για την εποχή και αποτέλεσαν τότε το διοικητικό κέντρο της Χαλκιδικής.
Στα μεταλλεία των Σιδηροκαυσίων λειτουργούσαν εκείνη την εποχή, το 1547, γύρω στα 500 με 600 καμίνια και εργάζονταν πάνω από 6.000 άνθρωποι. Στην περιοχή συγκεντρώθηκε πολύ μεγάλο μερίδιο του πληθυσμού της Ελλάδας, αναζητώντας μια ευκαιρία για εργασία στα μεταλλεία της περιοχής. Επίσης η συγκέντρωση του μεγάλου πληθυσμού, οφείλεται και στο ευνοϊκό καθεστώς που επικρατούσε, γιατί οι κάτοικοι απολάμβαναν ειδικά προνόμια από τη Μεγάλη Πύλη. Αυτά τα προνόμια ήταν η απαλλαγή από ένα σημαντικό σύνολο φόρων και τελών και η εκδίκαση των υποθέσεων των κατοίκων από τον διευθυντή του μεταλλείου, χωρίς να υπάρχει προσαγωγή τους στη Θεσσαλονίκη.
Στις αρχές του 19ου αιώνα, σημειώθηκε μείωση της απόδοσης των ορυχείων. Το αποτέλεσμα ήταν να μειωθεί η παραγωγή και να μην είναι αρκετή ώστε να πληρωθούν οι ετήσιες υποχρεώσεις προς την Πύλη. Έτσι, το «Κοινόν του Μαδεμίου» διαλύθηκε και τα μεταλλεία γνώρισαν την παρακμή τους μετά την επανάσταση του 1821. Από τότε, κάθε προσπάθεια επαναλειτουργίας τους δεν είχε επιτυχία.
1.3.3 Γάλλο-Οθωμανική εταιρεία.
Με την ολοκλήρωση της επανάστασης του 1821, τα Μαντεμοχώρια χάνουν το προνόμιο που είχαν για αυτοδιοίκηση. Το 1893 η Οθωμανική Αυτοκρατορία παραχώρησε τότε τα μεταλλευτικά δικαιώματα της περιοχής σε μια Γάλλο-Οθωμανική εταιρεία. Τότε η περιοχή έγινε μια πολυεθνική
κοινότητα με 6.000 εργάτες και συντελέστηκε εξαρτημένη εργασία. Επίσης, το 1893 τα μεταλλεία παίρνουν την επωνυμία «Μεταλλεία Κασσάνδρας».
Μέσα στα επόμενα επτά χρόνια εξορύχτηκαν και κατεργάστηκαν 72.000 τόνοι μεταλλεύματος.
1.3.4 ΑΕΕΧΠ&Λ και Μποδοσάκης.
Το 1927, η «Ανώνυμος Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων &
Λιπασμάτων» (ΑΕΕΧΠ&Λ) έρχεται να διαδεχτεί την Γάλλο-Οθωμανική εταιρεία. Η ΑΕΕΧΠ&Λ, η οποία διαβλέπει την χρήση λιπασμάτων για τις αγροτικές καλλιέργειες, αγοράζει τα μεταλλεία έχοντας ως κύριο στόχο να εξασφαλίσει το θείο ως πρώτη ύλη για την παρασκευή λιπασμάτων. Στο Στρατώνι βρισκόταν τότε η σκάλα φόρτωσης του μεταλλεύματος. Μετά όμως τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι περισσότερες μετοχές της ΑΕΕΧΠ&Λ περνάνε στην ιδιοκτησία του Μποδοσάκη-Αθανασιάδη, και αργότερα, το 1960 το δικαίωμα εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων μαγγανίου παραχωρείται στον Άγγλο Ι. Χάντερ. Το 1980 η ΑΕΕΧΠ&Λ παύει οριστικά.
Την περίοδο όπου τα μεταλλεία βρισκόντουσαν επί την κατοχή του Μποδοσάκη-Αθανασιάδη επικρατούσαν άθλιες εργασιακές συνθήκες, οι εργοδότες τρομοκρατούσαν τους εργαζομένους και συνέβαιναν πολύ συχνά εργατικά ατυχήματα. Πολλοί λίγοι άνθρωποι κατάφερναν να φτάσουν την ηλικία της συνταξιοδότησης.
1.3.5 ΑΕΕΧΠ&Λ και ΜΕΤΒΑ.
Η «Μεταλλουργική Βιομηχανία Αιγαίου» (ΜΕΤ- ΒΑ), δημιουργήθηκε το 1980.Συστάθηκε ως εταιρεία του δημοσίου, με σκοπό την εγκατάσταση της μεταλλουργίας στην περιοχή της Ολυμπιάδας της Χαλκιδικής. Το 1987 αγόρασε από την «Ανώνυμο Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων» (ΑΕ- ΕΧΠ&Λ) όλη την τρέχουσα παραγωγή. Αυτή τη χρονιά γίνεται η πρώτη προσπάθεια δημιουργίας μεταλλουργίας χρυσού με μια ολοκληρωμένη μελέτη για ένα επενδυτικό σχέδιο. Το 1988 κατατίθεται η
μελέτη. Το έργο όμως δεν μπόρεσε να ξεκινήσει, γιατί οι κάτοικοι της περιοχής της Ολυμπιάδας αλλά και γειτονικών κοινοτήτων του Στρυμονικού κόλπου αντέδρασαν και κέρδισαν τα αιτήματά τους μέσω κινητοποιήσεων.
1.3.6 TVX – TVX HELLAS.
Το 1990, το ίδρυμα Μποδοσάκη αναθέτει την πώληση των μεταλλείων στη Citibank. Τα μεταλλεία Κασσάνδρας εκείνο το διάστημα είναι μια ελλειμματική επιχείρηση και αναζητούσαν επενδυτές. Ως τότε η παραγωγή περιοριζόταν στο μόλυβδο και τον ψευδάργυρο. Ο χρυσός αναφερόταν ως πρόσθετο στοιχείο με σκοπό να προσελκύσει τους επενδυτές, και να τους δώσει την ελπίδα για περαιτέρω ανάπτυξη. Εκείνο το διάστημα εμφανίστηκαν στις εφημερίδες δημοσιεύματα που ανακινούσαν το θέμα, καθώς εταιρείες από την Αυστραλία και τον Καναδά εκδήλωναν ενδιαφέρον. Η επικρατέστερη ήταν η καναδέζικη εταιρία Curragh Mines. Η Curragh όμως αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα, με αποτέλεσμα να μην προχωρήσει η εξαγορά.
Το 1993 με την υποστήριξη της τράπεζας Citibank, συγκροτήθηκε η Alpha Group, με σκοπό τη διαχείριση και την εκμετάλλευση των μεταλλείων της Κασσάνδρας. Η Εθνική Τράπεζα, υποστηρίζει πρόταση της Alpha Group για εξαγορά, και την βοηθάει προωθώντας στο ελληνικό κοινοβούλιο κατάλληλη νομοθετική ρύθμιση προς όφελος της Alpha Group. Όμως, η Alpha Group, δεν μπόρεσε να καλύψει την εξαγορά που απαιτούσε 32.000.000 $. Τότε υπογράφει συμφωνία με την TVX Gold Inc, έτσι ώστε να δημιουργηθεί κοινοπραξία που θα μπορεί να λάβει επιδοτήσεις από την Ε.Ε. (ιδρύθηκε την ίδια χρονιά με τη συνθήκη του Μάαστριχτ).
Το 1994 κατατέθηκαν από διαφορετικές εταιρίες δύο προσφορές. Η μια προσφορά ήταν της TVX GOLD INC από τον Καναδά και η άλλη από την NEW CREST MINING LIMITED από την Αυστραλία. Το 1995 η TVX αναδεικνύεται ως η πλειοδότρια του διαγωνισμού. Η πώληση των
μεταλλείων και η μεταλλουργία του χρυσού περνάει σε αυτή, παραμερίζοντας την εταιρεία Alpha Group. Οι κάτοικοι όμως της περιοχής, σε συνεργασία με τους προέδρους 11 κοινοτήτων, κινητοποιούνται για την αποτροπή της εγκατάστασης της μονάδας χρυσού στην περιοχή. Παρόλα αυτά όμως τον Δεκέμβρη του 1995 μεταβιβάζεται το μεταλλείο της Κασσάνδρας στην θυγατρική της TVX GOLD, TVX Hellas. Η εξαγορά έγινε για 11 δισ. δραχμές και η σύμβαση αφορούσε «κάθε υλικό και άυλο περιουσιακό στοιχείο του ενεργητικού που ανήκει με οποιονδήποτε τρόπο στην αυτοτελή μονάδα Μεταλλεία Κασσάνδρας».
Το ίδιο διάστημα, το ελληνικό δημόσιο χορηγεί βοήθεια 16 δισ. δρχ.
για την εισαγωγή νέας τεχνολογίας στα μεταλλεία. Ενώ δεν έχει εκδοθεί άδεια και δεν έχει καθοριστεί το σημείο εγκατάστασης του εργοστασίου χρυσού, εγκρίνεται η άδεια κατασκευής και προσωρινής χρήσης μιας αποβάθρας. Η αποβάθρα έχει ως σκοπό να εξυπηρετήσει την κατασκευή του εργοστασίου, το οποίο «χωροθετείται» εντελώς αυθαίρετα στην παράκτια περιοχή, 100 μέτρα βόρεια από τις εκβολές του χειμάρρου Μαυρόλακκα στην περιοχή του κόλπου της Ολυμπιάδας. Μετά το 1996 η εταιρεία προχωρά ταχύτατα στον εκσυγχρονισμό των μεταλλείων. Το διάστημα αυτό οι πρόεδροι των κοινοτήτων της περιοχής αντιτίθενται στα μεταλλεία. Η αντίθεσή τους αφορά την περιοχή και όχι την επένδυση.
1.3.7 ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ
Το 2004 «τα μεταλλευτικά δικαιώματα2, μαζί με το σύνολο των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων των Μεταλλείων της Κασσάνδρας περνάνε στην ιδιοκτησία της εταιρείας ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ Α.Ε». Ο ειδικός αυτός νόμος που κατοχυρώνει τα μεταλλευτικά δικαιώματα επικυρώνεται από τη Βουλή.
Στα τέλη του 2005 ξεκινά η λειτουργία του Μεταλλείου των Μαύρων Πετρών. Λίγους μήνες αργότερα, στις αρχές του 2006, υποβάλλεται ένα ενιαίο σχέδιο που αφορά την παράλληλη εκμετάλλευση των κοιτασμάτων στις περιοχές της Ολυμπιάδας και των Σκουριών. Το ίδιο επιχειρηματικό σχέδιο προβλέπει παράλληλα τη δημιουργία εργοστασίου μεταλλουργίας χρυσού. Ως έδρα του εργοστασίου αυτού ορίζεται η περιοχή του Μαντέμ Λάκκου.
Τον Ιούλιο του 2011, υπογράφεται η Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων, ενώ λίγο αργότερα, τον Φεβρουάριο του 2012 εγκρίνονται και πάλι με Κοινή Υπουργική Απόφαση, οι τεχνικές μελέτες των υποέργων:
“Μεταλλευτικές Εγκαταστάσεις Σκουριών” και “Μεταλλευτικές εγκαταστάσεις Ολυμπιάδας”. Η έγκριση έρχεται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής.
Εικόνα 1-4: Οι εγκαταστάσεις της εταιρίας "Ελληνικός Χρυσός"
2 Πηγή : επίσημη ιστοσελίδα της εταιρίας «ελληνικός Χρυσός» http://www.hellas- gold.com/company/history
