ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ
ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ
ΑΑΝΕΙΟ - ΧΡΗΣΙΔΑΝΕΙΟ (Κοινωνικοοικονομική σημασία. Νομικές -
Φορολογικές ρυθμίσεις.)
Οι σπουόάστριες:
Μάη Μαρία Παπαναστασίου Φανή
Ο εισηγητής : Σκαρτούλης Γιώργος
ΚΑΒΑΛΑ 2003
ΤΕΙ Κ ΑΒΑΛ ΑΣ
ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Κ ΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜ ΙΑΣ ΤΜ ΗΜ Α ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ
J
Ο 0 A O q 7 \ - y ^ f jΑΑΝΕΙΟ - ΧΡΗΣΙΔΑΝΕΙΟ (Κοινωνικοοικονομική σημασία. Νομικές -
Φορολογικές ρυθμίσεις.)
Οι σποοδάστριες:
Μάη Μαρία Παπαναστασίου Φανή
Ο εισηγητής:
Σκαρτούλης Γιώργος
ΚΑΒΑΛΑ 2003
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
A) ΑΑΝΕΙΟ 1) Εισαγοητή - Έννοια 2) Νομικές ρυθμίσεις
Ανάλυση διατάξεων ασπκού κώδικα 3) Κοινωνικοοικονομυαί Σημασία 4) Κατηγορίες Δανείων:
-Βασικές έννοιες - διάκριση δανείων I. ΔΑΝΕΙΑ ΕΝΙΑΙΑ
α) Αγροτικά - Καλλιεργητικά δάνεια 20
β) Στεγασηκά δάνεια 23
- Επιδοτούμενα Στεγαστικά δάνεια 24
- Δάνεια Στεγαστικού Ταμιευτηρίου 25
- Χορήγηση στεγαστικών δανείων από το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο 26 - Στεγαστικά δάνεια Ταμείου Παρακαταθηκών και δανείων 27 - Στεγαστικά δάνεια σε Ομογενείς Έλληνες παλλινοστούντες από τις χώρες της 28
πρώην Σοβιετικής Ένωσης( Ειδ.δ/γη 24744/07.06,01)
- Στεγαστικά δάνεια σε πληγέντες από φυσικά φαινόμενα 29 - Στεγασηκά δάνεια Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας (ΟΕΚ) 30 γ) Καταναλωηκά - Προσωτηκά δάνεια - Δάνεια για αγορά αυτοκινήτου 33
- Εθνική Τράπεζα 34
- Εμπορική Τράπεζα 35
- Αγροηκή Τράπεζα 35
1) Καταναλωηκά - Προσωπικά Δάνεια 3 5
2) Προσαιπικά - Καταναλωηκά δάνεια για κάλυψη Σπουδασηκών Δαπανών 38 (ΑΘΗΝΑ)
3) Δάνεια για αγορά αυτοκινήτου 43
Πιστιοηκές κάρτες 43
δ) Κοινοπρακτικά Δάνεια 46
U. ΟΜΟΑΟΠΑΚΑ ΔΑΝΕΙΑ 46
Φορολογικές ρυθμίσεις 48
1 .Ειδικός φόρος Τ ραπεζικών Εργασιών 48
Κατηγορίες του ειδικού ιρόρου 48
Ειδικός φόρος επί των συμβάσεων χορηγήσεων 52
2.Απαλλαγές από το φόρο 53
Β) ΧΡΗΣΙΔΑΝΕΙΟ 56
Άρθρα 810-821 ΑΚ 56
Γ) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
1) Σχέδια δανειακών συμβάσεων Καταναλωτυίά δάνεια
Στεγαστικά δάνεια 2) Εγκύκλιοι
3) Διατάξεις αστικού κώδικα
69 69
A. ΔΑΝΕΙΟ 1. Εισαγωγή-Έννοια
1. Γενικά: Στις ^ σ τοηικές συμβάσεις μεταξύ παροχής και αντιπαροχής μεσολαβεί ένα χρονικό διάστημα. Οι συμβάσεις αυτές ονομάζονται πιστοιτικές γιατί ο συμβαλλόμενος πού έχει εκτελέσει την παροχή του (πιστοδότης) δίνει πίστη στην υπόσχεση του αντισυμβαλλομένου (πιστούχου) ότι θα εκτελέσει, όποτε έχει συμφωνηθεί, την αντιπαροχή του (και θα επιστρέψει το πίστωμα). Το χαρακτηριστικό όμως των συμβάσεων αυτών δεν είναι ή πίστωση, άλλ' ότι ή παροχή του πιστοδότη γίνεται για να έχει ο πιστούχος για ένα διάστημα την οικονομυοί χρήση του διδόμενου κεφαλαίου. Η πολυπλοκότητα, ή κινηπκότητα και ο όγκος της οικονομικής συναλλακτικής ζωής έχουν οδηγήσει στο να μην υπάρχει σήμερα σχεδόν καμία σύμβαση με κάποιο αξιόλογο οικονομικό περιεχόμενο, πού να μην έχει και χαρακτήρα πιστωτικό (λ.χ. η σύμβαση αγοράς ακινήτου με τη συμφωνία να πληρωθεί μέρος του τιμήματος με δόσεις, η προκαταβολή του ενοικίου, η προκαταβολή επί φορταιτικών) ή να μη συνδέεται με μία πιστωτική σύμβαση (λ.χ. τραπεζικό δάνειο προς καταβολή του τιμήματός αγοραπωλησίας).
2. Πιστωτική σύμβαση και χρηματικό δάνειο: Ενώ οι άλλες συμβάσεις μπορούν να έχουν πιστωτικό χαρακτήρα, το χρηματικό δάνειο είναι πάντοτε πιστωτική σύμβαση, γιατί σ' αυτό ο πιστωτής (δανειστής) μεταβιβάζει χρήματα στον πιστούχο (οφειλέτη) και αυτός υποχρεούται να τα επιστρέφει όταν λήξει ή σύμβαση. Είναι τόσο συνδεδεμένες η έννοια της πιστώσεως με αυτήν του δανείου και η έννοια του δανείου του ΑΚ ερμηνεύεται τόσο πλατιά ώστε, κάτω από προϋποθέσεις, κάθε πιστωτική σύμβαση μπορεί να χαρακτηρισθεί σαν χρηματικό δάνειο. Το μη χρηματικό δάνειο από οικονομική άποψη έχει και αυτό πιστωτικό χαρακτήρα, αφού κατ' αποτέλεσμα γίνεται για να έχει ο λήπτης για ένα χρονικό διάστημα την οικονομική χρήση των διδόμενων πραγμάτων. Δεν αποτελεί, όμως, τηστωτική σύμβαση στη στενή της έννοια, αφού αυτή έχει πάντα χρηματικό χαρακτήρα. Πάντως, κατά την αυστηρή διάκριση και το χρηματικό συναινετικό δάνειο δεν ταυτίζεται παρά μόνο με την απλή μορφή της συμβάσεως πιστώσεως γι' αυτό χρησιμοποιούνται και οι δύο όροτ
2. ΝΟΜΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ
Π. Νομοθετική ρύθμιση των πιστωτικών συμβάσεων και χαρτοσήμανση αυτών
Νομοθετική ρύθμιση των πιστωτικών συμβάσεων
1. Κατά τον ΑΚ: Το δοινειο ρυθμίζεται μόνο σε ορισμένα σημεία από τον ΑΚ. Αλλά και εκεί ή ρύθμιση βασίζεται στο ΡΔ, ώστε μπορεί να λεχθεί ότι η ρύθμιση του ΑΚ είναι ατιλοίκή σε σχέση με τη φυσιογνωμία του συγχρόνου συναλλακτικού βίου. Έκτος από τις διατάξεις του κεφ. 26 του δ' βιβλίου του ΑΚ υπάρχει μία σειρά άλλων διατάξεων του ΑΚ πού έχουν σημασία για τις τηστωτικές συμβάσεις, ότιως είναι οι σχετικές με την εγγύηση, ή αφηρημένη υπόσχεση και αναγνώριση χρέους, η έκταξη, τα ανώνυμα χρεόγραφα το σύμφωνο επιφυλάξεως κυριότητας κ. ά.
2. Κατά τα λοιπά νομοθετήματα: Αντίθετα τιλήθος νόμων, βασικά οικονομικού δικαίου, ρυθμίζουν διάφορα είδη πιστωτκών συμβάσεων πού μεταξύ τους συγκαταλέγονται και δάνεια του ΑΚ. Ο βασικότερος είναι α) το ν. δ. 588/48
«περί ελέγχου της ττίστεω9>, όπως τροποττοιήθηκε και ανπκαταστάθηκε μερικά, που έθεσε την άσκηση της πιστοϊτικής λειτουργίας κάτω από τον κρατικό έλεγχο.
Όργανο του ελέγχου είναι η Νομισματυαί Επιτροττή της Τράττεζας της Ελλάδας που εξουσιοδοτείται από το νομό αυτό, λ.χ. να καθορίζει αναγκαστικά το επιτόκιο και την προμήθεια των τραπεζικών δανείων να απαγορεύει την χορήγηση τραπεζικών δανείων για μη παραγωγικές επενδύσεις, για άλλες δε περιπτώσεις να εξ- αρτά το τρατιεζικό δάνειο από προηγούμενη άδεια της. (Πάντως η χορήγηση δανείου χωρίς προηγούμενη άδεια, εκεί πού αυτή επιβάλλεται, συνεπάγεται μόνο κυρώσεις κατά της τράπεζας και όχι ακυρότητα του δανείου). Άλλοι σχετικοί νόμοι είναι μεταξύ άλλων, β) το ν. δ. 1071/42 και ή πράξη 2/63 του Υπ. Συμβουλίου που ρυθμίζει μερικά θέματα των στεγαστικών δανείων πού χορηγούνται από τους εργοδότες στους εργαζομένους το ν. δ. 4373/64, όπως τροποποιήθηκε και μερκά ανπκαταστάθηκε ρυθμίζει τα στεγαστικά δάνεια πού χορηγεί το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων και το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο στους βουλευτές, το ν. δ. 3783/57. όπως τρο
ποποιήθηκε και μερικά αντικαταστάθηκε, τα στεγαστικά δάνεια προς τους δημοσίους πολιτικούς υπαλλήλους, η Υπ.Απόφ. της 22/28. 1. 63. τα στεγασπκά
δάνεια προς το προσωπικό του ΙΚΑ, γ) Τα ν. δ. 262/68 και 493/70 ρυθμίζουν ειδικές περιπτώσεις δανείων σε σεισμόπληκτους, δ) Το ν.δ. 30. 12. 26/11. 1. 27, όπως τροποποιήθηκε, ο ν. 4752/30, ο α.ν. 2/2. 11. 35, ο ν. 2843/54 κ.ά. ρυθμίζουν τα δάνεια πού χορηγεί το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, ε) Ο α.ν. 148/67, όπως συμπληρώθηκε από το ν.δ. 34/68, ρυθμίζει τις προϋποθέσεις εκδόσεως ομολογιακών δανείων από ανώνυμες εταιρίες, το ν.δ. 17. 7/13. 8. 1923 περί ειδικών διατάξεων ανωνύμων εταιριών pυθμίζa τα της συστάσεως ενεχύρου και υποθήκης προς εξασφάλιση δανείων πού χορηγούνται από ανώνυμες εταιρίες και το αρθρ. 32 του ν. 3190/55 ρυθμίζει τα δάνεια εταίρων εταιρίας περιορισμένης ευθύνης προς την εταιρία, στ) Το ν.δ. 21. 11/3. 12. 1925, όπως τροποποιήθηκε, ρυθμίζει τα δάνεια που εξασφαλίζονται με ενέχυρο καπνού, Q Ο α.ν. 233/45, όπως τροποποιήθηκε, την παροχή τηστώσεων από την Τράπεζα της Ελλάδας προς βιομηχανικές, γεωργικές, τραπεζικές και άλλες επιχειρήσεις, η) Ο ν. 4332/29, όπως τροποποιήθηκε, ρυθμίζει τα δάνεια πού χορηγεί η Αγροτική Τράπεζα, θ) Το β.δ. της 2/8. 8. 58, όπως τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε, τα της εκδόσεως δανείων προς ενίσχυση των ιδιοκτητών απαλλοτριωθέντων αγροτικών κτημάτων, ι) Το θ.δ. 28. 11/3. 12. 36, όπως συμπληρώθηκε, τα δάνεια σε άπορους άνεργους εργάτες της θάλασσας· το θ.δ. 14/19.1. 39, αρθρ. 49, τα δάνεια προς εκτέλεση λιμενικών έργων, ία) Ο ν. 3496/28, όπως τροποποιήθηκε, συμπληρώθηκε και μερικά αντικαταστάθηκε τα δάνεια πού χορηγεί το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, ιθ) Ο V. 2254/52 και Υπ.Απ. 14978/54 τα επαγγελματικά δάνεια, ιγ) Το ν. δ. 10. 5/20.
7. 1926, όπως τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε, τα δάνεια του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, ιδ) Το β.δ. 6/8,6.36, όπως τροποποιήθηκε, τα δάνεια πού χορηγεί το Ταμείον Νομικών, ιε) Ό α.ν. 766/45 μεταξύ άλλων και τα δάνεια της Αιεθ.
Τράπεζας Ανασυγκροτήσεως και Αναπτύξεως το ν.δ. 1038/49. όπως τροπο
ποιήθηκε, τα δάνεια ανασυγκροτήσεως .ιστ) Το ν.δ. 5/7. 5. 1946 και το β.δ. 16/13.
9. 1946, όπως τροποποιήθηκαν και συμπληρώθηκαν, τα χορηγούμενα σε ξενοδοχειακές επιχειρήσεις δάνεια και τους τρόπους εξασφαλίσεως αυτών. Ως προς την νομική φύση των δανείων από οργανισμούς τουριστικής πίστεως και τις διατάξεις πού ισχύουν γ ι’ αυτά τα δάνεια.
3. Δάνειο σε ξένο νόμισμα: Ο ν 2415/1953 καταργεί την ευχέρεια που έχει ο οφειλέτης από το ΑΚ 291 και επιτρέπει την συνομολόγηση δανείων με ρήτρα ξένο νόμισμα εκτός από χρυσό αλλά απαγορεύει, εκτός από ορισμένες
εξαφέσεις την συνομολόγηση δανείων και άλλων συμβάσεων στην Ελλάδα σε ξένο νόμισμα και την καθιστά αξιόποινη πράξη.
Κατά συνέπεια είναι έγκυρο το δάνειο σε ξένο νόμισμα που συνάφθηκε μεταξύ Ελλήνων στην αλλοδαπή και αν πρόκειται να εκτελεσθεί στην Ελλάδα ο δανειστής δικαιούται να ζητήσει το ισότιμο του αλλοδαπού νομίσματος σε δραχμές την ημέρα της πληρωμής.
Κατά την κρατούσα γνώμη η απαγόρευση συμφωνίας δανείου σε ξένο νόμισμα δεν συνεπάγεται ακυρότητα της συμβάσεως, αλλά είναι άκυρη μόνο η ρήτρα αύτη. Αν όμως ένας μόνο συμβαλλόμενος επικαλεσθεί και αποδείξει ότι δεν θα είχε προβεί στην σύναψη της συμβάσεως δανείου αν γνώριζε την ακυρότητα της ρήτρας της επιστροφής του δανείου σε ξένο νόμισμα, τότε η ακυρότητα της ρήτρας επιφέρει την κατά ΑΚ 181 ακυρότητα της όλης συμβάσεως δανείου. Κατ' εξαίρεση, για την προσέλευση κεφαλαίων από το εξωτερικό σε ξένο συνάλλαγμα, με το άρθρο 1 του αν. 136/1967, ετπτράπηκε τα χορηγούμενα δάνεια σε εφοπλισηκές επιχεφήσεις προς αποκλειστικό σκοπό την πληρωμή της αξίας ποντοπόρων πλοίων, ναυττηγούμενων για λογαριασμό των επιχειρήσεων αυτών σε ελληνικές ναυττηγικές επιχειρήσεις, να συνομολογούνται σε συνάλλαγμα .
Η ρήτρα ξένου νομίσματος επιτρέπεται κατ' εξαίρεση και σε συμβάσεις πού θεωρούνται σαν δανειακές, όπως η σύμβαση πιστώσεως. Με το ίδιο πνεύμα η ΕφΠατρ 225/38 δέχεται την συναλλαγματική ρήτρα και επί των συναινετικών δανείων. Στην εξαίρεση του νόμου υπάγεται και ή συμφωνία περί αποδόσεως των δανεισθέντων χρημάτων σε αντικαταστατά πράγματα. Δάνειο πού έχει συναφθεί σε ξένο νόμισμα δεν απαιτείται για το κύρος του να μνημονεύεται ότι θα επιστρέφεται σε δραχμές γιατί αυτό εννοείται από το νόμο.
Χαρτοσήμανση πιστωτικών συμβάσεων
1. Γενικές διατάξεις: Σύμφωνα με τον ΚΝΤΧ η σύμβαση δανείου, αν υπάρχει έγγραφο, υπόκειται σε χαρτοσήμανση από 1% έως 3%. Η υποχρέωση αυτή όμως δεν υπάρχει για εμπορικά δάνεια πού δεν προκύπτουν από τα βιβλία εγγραφών. Για να υτιολογιστεί το αναλογικό τέλος πού είναι διαφορετικό για τα αστικά από τα εμπορικά δάνεια ερευνάται μόνο η ιδιότητα των συμβαλλομένων, όπως γράφεται αυτή στο δανεισπκό έγγραφο. Δάνειο εταίρων ή μετόχων προς εμπορικές εταιρίες και των τελευταίων προς τους πράιτους υπόκειται σε χαρτοσήμανση, έστω κι αν αυτά
αποδεικνύονται από μόνη την εγγραφή στα βιβλία, αλλά για τον χαρακτηρισμό σαν δανείου πρέπει να συντρέχουν και τα λοιπά χαρακτηρισπκά αυτού. Δεν αρκεί να συνάγεται ότι η εγγραφή σχετίζεται με κάποια σύμβαση, αλλά πρέπει ν' αναφέρεται (η εγγραφή στα εμπορικά βιβλία) στη δανειακή σύμβαση. Δεν επιτρέπεται να συναχθεί η συνομολόγηση δανείου από εγγραφή πού αναφέρεται σε άλλη τηρση. Αντίθετα κατά το ΔΕφΑΘ 3467/79, ΔΦΝ 80. 1170 αρκεί από τις σχετικές εγγραφές των βιβλίων να προκύπτουν τα πραγματικά περιστατικά που συγκροτούν την σύμβαση δανείου.
Μπορεί όμως και άλλη σύμβαση να υποκρύπτει δάνειο και να υπόκειται σε χαρτοσήμανση. Πάντως δεν υποκρύπτει δάνειο η εγγραφή ποσών σε προσωπικούς λογαριασμούς των εταίρων, αν ακολούθησε αύξηση του κεφαλαίου. Επίσης εκ μόνου του λόγου ότι οι εταίροι δεν ανέλαβαν τα κέρδη τους για ένα χρόνο, δεν συνάγεται ότι δάνεισαν την εταιρία Σε πολλές περιπτώσεις νομοθετήματα εισάγουν απαλλαγές από την υποχρέωση χαρτοσημάνσεως ορισμένων ειδικών περιπτώσεων δανείων (όπως λ.χ. στα στεγαστικά δάνεια προς δημοσίους υπαλλήλους, προς τα μέλη του Α.Ο.Ο.Α..
τους δημοτικούς υπαλλήλους βουλευτές και χήρες αυτών. Δάνειο που συνάφθηκε στην αλλοδαττή και εκτελείται στην Ελλάδα, χαρτοσημαίνεται μόνο αν η δανειστική σύμβαση προσάγεται σε Δικαστήρια ή άλλες Αρχές του Κράτους.
2. Ο τρεχούμενος δοσοληπτικός ή αλληλόχρεος λογαριασμός υπόκειται μόνο τότε σε χαρτοσήμανση, αν έχει σαν αιτία δανειακή σύμβαση που να προκύπτει από τα βιβλία του επιτηδευματία.
3. Συμβάσεις δανείων ξένων τραπεζών προς ελληνικές τράπεζες ή δημόσιους οργανισμούς ή επιχειρήσεις απαλλάσσονται του χαρτοσήμου κ.ά.
τελών. Αν όμως το δάνειο έχει συναφθεί από υποκατάστημα ξένων τραπεζών στην Ελλάδα, η απαλλαγή ισχύει μόνο αν το δάνειο έγινε σε ξένο συνάλλαγμα που εισάχθηκε ειδικά από το εξωτερικό. Δάνειο και σύμβαση που συνάφθηκε στο εξωτερικό και έχει αντικείμενο κινητή ή ακίνητη περιουσία στην Ελλάδα ή υποχρεώσεις που είναι εκτελεστές στην Ελλάδα, αν προσαχθεί σε ελληνικό δικαστήριο, υπόκειται μόνο στο πάγιο τέλος του αρθρ. 24 § 5α ΚΝΤΧ. Επίσης δεν υπόκειται σε χαρτοσήμανση δάνειο που έχει συναφθεί στο εξωτερικό μεταξύ αλλοδαπών εταιριών για να χρηματοδοτηθεί το υποκατάστημα της μιας εταιρίας στην Ελλάδα, εφ' όσον καταβλήθηκε σε ξένη τράπεζα και σε ξένο
συνάλλαγμα. Τέλος δάνεια που καταρτίζονται στο εξωτερικό και εκτελούνται εκεί απαλλάσσονται των τελών χαρτοσήμου.
4. Περί του πότε βιομηχανικά δάνεια απαλλάσσονται κάθε τέλους και φόρου. Περί της (ρορολογίας των τόκων δανείων. Περί του ότι το τεκμήριο του αρθρ. 26 § 5 V. δ. 5323/55, πού θεωρείτο άτοκο δάνειο σαν έντοκο, είναι μαχητό.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΑΣΤΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ
Αρθρο 806 Έννοια
Δια της συμβάσεως του δανείου ο εις των συμβαλλομένων μεταβιβάζει κατά κυριότητα εις τον έτερον χρήματα ή άλλα αντικαταστατά πράγματα, ούτος δεν υποχρεούται να αποδώσει έτερα πράγματα της αυτής ποσότητας και ποιότητας.
I. Έννοια, κατάρτιση, αντικείμενο
1.Έννοια: Δάνειο είναι η σύμβαση με την οποία ο ένας συμβαλλόμενος (δανειστής) μεταβιβάζει στον άλλο συμβαλλόμενο (οφειλέτη) αντικαταστατά πράγματα κατά κυριότητα, ο δε οφειλέτης υποχρεούται να επιστρέψει πράγματα της ίδιας ποσότητας και ποιότητας.
2.Κατάρτιση: Αναγκαίο στοιχείο του δανείου είναι, εκτός του να υπάρχει καταρτισμένη σύμβαση κατά τους όρους των ΑΚ 185 - 195 η παράδοση και μεταβίβαση της κυριότητας των πραγμάτων. Έγγραφος τύπος δεν απαιτείται. Η παράδοση μπορεί να γίνει και «βραχεία χειρί δι' αντιφωνήσεω9> αν συμφωνείται το από άλλη αίτια οφειλόμενο να οφείλεται στο μέλλον σαν δάνειο ή και δια μεταφοράς από λογαριασμό σε λογαριασμό (τράπεζας) οπότε κατά μία γνώμη το δάνειο καταρτίζεται από της αναγγελίας της τράπεζας προς τον οφειλέτη. Ποικιλία τρόπων μεταβιβάσεως της κυριότητας παρουσιάζει το συναινετικό δάνειο. Το δάνειο
είναι δυνατό να συμφωνηθεί με ή χωρίς τόκο. Επίσης μπορεί να συναφθεί για λογαριασμό άλλου δανειστή ή άλλου οφειλέτη.
3. Αντικείμενο: Αντικείμενο του δανείου είναι μόνο πράγματα αντικαταστατά, κυρίως δε χρήματα Το ελληνικό δίκαιο δεν γνωρίζει δάνειο αζίας κατά το οποίο δίδεται τφάγμα αναντικατάστατο με την συμφωνία αποδόσεως της αξίας του. Γι’ αυτό δεν μπορεί με βάση την περί δανείου αγωγή να ζητηθεί η μείωση της αξίας των δανεισθέντων αντικαταστατών πραγμάτων. Το αντικείμενο του δανείου πρέπει να έχει οικονομική αξία· δεν είναι ανάγκη να είναι πράγμα αναλωτό. Είναι αδιάφορο αν το δάνασμα χρησιμοποιήθηκε ή αν χρησιμοττοιήθηκε για σκοπό ανήθικο. Αν όμως ο ανήθικος σκοπός αποτέλεσε περιεχόμενο της συμβάσεως, τότε το δάνειο είναι άκυρο, τέτοιο δάνειο είναι και το με τον σκοπό του προσ
ηλυτισμού διδόμενο.
4. Συμφωνία αποδόσεως του δανείου: Σύμβαση δανείου υπάρχει, όταν κατά την σύσταση συμφωνείται να αποδίδονται άλλα πράγματα της ίδιας ποσότητας και ποιότητας. Έτσι δεν αλλοιώνει την σύμβαση δανείου η μετά την σύναψη αυτού πρόσθετη συμφωνία περί αποδόσεως πραγμάτων διαφόρων (λ.χ. ευρ<οπαϊκής αντί ρουμανικής ξυλείας) η περί εξοφλήσεως του δανείου δι’ αποστολής στον δανειστή εμπορευμάτων, το αντίτιμο των οποίων θα συμψηφίσει προς την εκ δανείου απαίτηση.
Η πρόσθετη συμφωνία αποτελεί τιεραιτέρω διαμόρφωση της συμβάσεως υποκείμενη στην ελευθερία των συμβαλλομένων. Είναι δυνατόν να αποδίδονται διάφορα πράγματα αν επιφυλάχτηκε υπέρ του οφειλέτου η διαζευκπκή ευχέρεια της καταβολής πραγμάτων διαφόρων των δανεισθέντων. Πάντως ο δανειστής δεν υποχρεούτας αν δεν έχει συμφωνηθεί, να δεχθεί άλλη παροχή. Εττί δανεισμού τσιγά
ρων με φορολογικές ταινίες, για τις όποιες είχε καταβληθεί φόρος σε ττληθωρικές δραχμές, ο δανειστής δεν δικαιούται να αξιώσει την απόδοση τους με φορολογικές ταινίες, αφού το ποσό που είχε καταβάλει γι' αυτές δεν αντιπροσωττεύει τίποτα.
Επίσης επί τροποποιήσεως μόνο του χρόνου αποδόσεως του δανείου δεν καταργείται η παλιά ενοχή με την νέα (ανανέωση) και συνεπώς δεν οφείλονται νέα τέλη και δικαιώματα για την σύμβαση .
5.Χαρακτηρισμός της συμβάσεως σαν δάνειο: Όταν πληρούνται οι προϋποθέσεις του ΑΚ 806, υπάρχει δάνειο και αν η σύμβαση δεν χαρακτηρίστηκε έτσι.
ό.Προσύμφωνο δανείου: Είναν έγκυρη η συμφωνία τιερί συνάψεως προσυμβάσεως δανείου (τφοσύμφωνο δανείου).
7. Δικονομικά: Το βάρος της αποδείξεως ότι παραδόθηκαν πράγματα αντικαταστατά ή χρήματα λόγω δανείου φέρεχ ο δανειστής.
11 Είδη δανείων
1. Αστικό, εμπορικό δάνειο: Το δάνειο μπορεί να είναι αστικό ή εμπορικό.
Μπορεί να αποτελεί πράξη εμπορική, συνχσταμένη στην εκμετάλλευση της πίστεως.
Ακόμα η σύναψη δανείου είναι (παράγωγος) εμπορική πράξη αν αυτός που δανείζεται σκοπεύει με το ποσό του δανείου να ενεργήσει πρωτοτύπως εμπορική πράξη ή αν το δάνειο χρησιμοποιηθεί από τον δανειζόμενο έμπορο για χάρη της εμπορίας του.
2. Πώληση με πίστωση του τιμήματος: Στην πώληση η πίστωση του (ή μέρους του} τιμήματος είναι δυνατόν να ρυθμίζεται και αυτή από τις περί δανείου διατάξεις του ΑΚ εφ' όσον βέβαια προκύτττει θέληση των μερών το ποσό αυτό να οφείλεται εφεξής σαν δάνειο. Τέτοια θέληση φανερώνει λ.χ. η συμφωνία το πιστωμένο τίμημα εξ αγοραπωλησίας να οφείλεται με τόκο. Πρακτική σημασία αποκτά η διάκριση αν πρόκειται υπέρβαση του ανωτάτου θεμιτού ορίου τόκου ή αν πρόκειται να συμφωνηθεί ρήτρα ξένου νομίσματος για την απόδοση του πιστώματος, πράγμα πού επιτρέπεται μόνο στο δάνειο.
3. Αλλα είδη δανείων: Αλλα είδη δανείων είναι λ.χ. αυτά που συνάπτουν τα αλληλοβοηθητικά σωματεία προς τα μέλη τους, το ναυτοδάνειο του προϊσχυσάντος δικαίου, το δάνειο σε μετοχές.
4. Έντοκο δάνειο: Ή πιο συνηθισμένη μορφή δανείου είναι το έντοκο δάνειο.
Ό τόκος αποτελεί το αντάλλαγμα για τη παραμονή του δανείσματος για ένα διάστημα στο δανειολήπτη. Τόκος μπορεί να συμφωνηθεί όχι μόνο στο χρηματικό δάνειο, αλλά και σε δάνειο άλλων αντικαταστατών πραγμάτων. Ο τόκος δεν εττιτρέπεται να υπερβαίνει το ανάιτατο θεμιτό όριο. Ακόμη και αν αντί τόκων, επί
10
δανείου τφος εταιρία, συμφώνησε ο δανειστής να λαμβάνει ποσοστό από τα κέρδη της, το ποσοστό αυτό δεν πρέτιει να υπερβαίνει το ανώτατο όριο τόκων . Το επιτόκιο των εντόκων δανείων μέχρι τα όρια του θεμιτού προσδιορίζεται ελευθέρως από τα μέρη. Με βάση τον ν. 588/48 επί τpαπεζucώv δανείων το επιτόκιο προσδιορίζεται από την Νομισματική Επιτροπή της Τράπεζας της Ελλάδας- το επιτόκιο αυτό για βιομηχανικά και άλλα δάνεια μπορεί να είναι διάφορο του συμβατικού ή του τόκου υπερημερίας. Ο ν. 588/48 εφαρμόζεται και επί των υπό των τραπεζών παρεχομένων τιαραγωγικών τηστώσεων. Αν δεν υπάρχει ειδική συμφωνία περί τόκου, το δάνειο είναι άτοκο.
δ.Τοκοχρεωλυτικο δάνειο: Τοκοχρεολυτικό δάνειο είναι εκείνο, του οποίου η απόδοση συμφωνήθηκε να γίνει σε τοκοχρεολυτικές δόσεις, δηλαδή σε δόσείς που να περιλαμβάνουν τμήμα του κεφαλαίου. Η αγωγή προς απόδοση τοκοχρεολυτικού δανείου δεν είναι ανάγκη να αναφέρει το ύψος του τόκου προμηθειών κλπ. που αντιστοιχεί σε κάθε δόση.
ΙΠ. Εξασφάλιση του δανείου
1. Η σύμβαση περί παροχής ασφάλειας στον δανειστή (υποθήκη, ενέχυρο, εγγύηση, παρακράτηση κυριότητας, παράδοση μετοχών μέχρι επιστροφής του δανείου ακόμα και η καταπιστευτική μεταβίβαση κυριότητας πλοίου, προς εξασφάλιση της εφαρμογή του δανείσματος, αν δίδεται από τον οφειλέτη ή τον τρίτο με αντάλλαγμα αποτελεί ανταλλακτική σύμβαση (ΑΚ 562) και τα νομικά ή πραγματικά ελαττώματα της ασφάλειας διέπονται από τις διατάξεις της πωλήσεως- αλλιώς αποτελεί χαρισπκή σύμβαση διεπομένη από τις διατάξεις περί δωρεάς .
2. Ο χαρακτήρας του δανείου δεν αλλοιώνεται με την συνομολόγηση ρητρών προς εξασφάλιση της επιστροφής του κεφαλαίου και των τόκων ή με συμφωνίες περί ελέγχου του τρόπου χρησιμοποιήσεως του δανείσματος.
IV. Περιορισμοί τω ν δανειστικών συμβάσεων
1. Υπέρβαση του ανώτατου συμβατικού τόκου: Στις δανειστικές συμβάσεις δεν επιτρέπεται συνομολόγηση τόκου μεγαλύτερου του ανώτατου
θεμιτού συμβατικού, ούτε ρήτρες χρυσού, ούτε συμφωνία τιερί αποζημιώσεως άλλης πέρα του επιτρετττού τόκου σε τιερίπτωση υπερημερίας του οφειλέτη, είναι δε δυνατόν να στοιχειοθετούν το έγκλημα της τοκογλυφίας. Υπό προϋποθέσεις άκυρη είναι όλη η σύμβαση δανείου. Παράδειγμα όπου είναι άκυρη ολόκληρη η σύμβαση δανείου όχι μόνο κατά το υπερβάλλον αποτελεί η περίπτωση, όπου η όλοι σύμβαση ηθελημένα συνήφθει εικονικά προς απόκρυψη του αθέμιτου τόκου. Επί δανείων είναι ανεπίτρεπτη η συνομολόγηση ποινικών ρητρών.
2. Δάνεια ανώνυμης εταιρίας προς μέλη του κλπ.: Δάνεια ανώνυμης εταιρίας προς τους ιδρυτές της, προς μέλη του διοικητικού συμβουλίου, διευθυντές κλπ. είναι κατ' αρθρ. 23α § 1 ν. 2190/1920 απολύτως άκυρα. Ως διευθυντές νοούνται και οι διευθύνοντες την όλη επιχείρηση ή ένα κλάδο υττάλληλοι της ανωνύμου εταιρίας.
3. Δάνεια εταίρων εταιρίας περιορισμένης ευθύνης προς την εταιρία: Τα δάνεια εταίρων εταιρίας περιορισμένης ευθύνης προς την εταιρία ρυθμίζονται από τον ν. 3190/55 .Κατά το αρθρ. 32 του ν. αυτού απαγορεύεται η συνομολόγηση εμπράγματης ασφάλειας προς εξασφάλιση των δανείων αυτών επί περιουσιακών στοιχείων της εταιρίας (με ποινή ακυρότητας της εμπράγματης ασφάλειας). Τέλος αν λυθεί η εταιρία για οποιοδήποτε λόγο εκτός της κηρύξεως της σε πτώχευση, οι εκ δανείων απαιτήσεις των εταίρων ικανοποιούνται μετά την εξόφληση των χρεών σε τρίτους. Παροχή εγγυήσεως σε δάνειο εκ μιέρους του διαχειριστού ε.π.ε δεσμεύει την εταιρία μόνο αν αποδεικνύεται ότι η εταιρία είχε συμφέρον από το δάνειο.
4. Άτοκο δάνειο που δόθηκε από πτωχεύσαντα: Κατά ΕμπΝ 537 είναι άκυρη ως προς την ομάδα των πιστωτών κάθε ετεροβαρής πράξη που έγινε κατά την ύποπτη περίοδο. Ετεροβαρής πράξη είναι και το άτοκο δάνειο. Η ακυρότητα είναι σχετική, δηλ. μπορεί να την ετηκαλεσθεί υτιέρ αυτής μόνο η ομάδα των πιστωτικών δια του συνδίκου. Συνέπεια της ακυρότητας είναι ότι ο οφειλέτης υποχρεούται να ετηστρέψει το δάνειο και ότι θα ικανοποιηθεί σαν ταωχριτικός πιστωτής. Αν όμως το δάνειο πού έγινε κατά την ύποπτη περίοδο ήταν έντοκο, δηλ. αμφοτεροβαρής πράξη, τότε είναι κατά ΈμπΝ 538 ακυρώσιμο· μπορεί να ακυρωθεί μόνο αν οι οφειλέτες του δανείου το έλαβαν ενώ γνώριζαν την παύση των πληρωμών του δανειστή.
5. Είναν δυνατόν το δάνειο να πάσχει ακυρότητας μόνο κατά ένα μέρος·
τούτο συμβαίνει αν λ.χ. εικονικά δόθηκε σαν δάνειο ποσό μεγαλύτερο του πραγματικού δοθέντος.
V. Παραγραφή
Η αξίωση εκ δανείου παραγράφεται σε μια εικοσαετία από τότε πού έγινε το δάνειο απαιτητό. Δάνειο βασιζόμενο σε γραμμάτιο ή συναλλαγματική, από τα οποία λείπει τυπικό στοιχείο ή δεν είναι χαρτοσημασμένα, δεν υπόκειται στην συντομότερη παραγραφή του ν. 5325/32. Επίσης δεν υπόκειται στην πενταετή παραγραφή του ΑΚ 250 αρ. 1 η αξίωση από πίστωση δι' ανοικτού λογαριασμού.
Αρθρο 807 Χρόνος αποδόσεως
Εάν δεν ετάχθη χρόνος προς απόδοσιν του δανείου ουδέ συνάγεται ούτος εκ των περιστάσεων, το δάνειον αποδίδεται μετά παρέλευσιν μηνός από της καταγγελίας του δανειστού ή του οφειλέτου. Εάν είναι άτοκον, ο οφειλέτης δικαιούται εις την απόδοσιν και άνευ καταγγελίας.
1. Γενικά: Η έννοια της διατάξεως είναι ότι, αν δεν ορίσθηκε χρόνος αποδόσεως του δανείου, τότε θα αποδίδεται τούτο όποτε συνάγεται από τις περιστάσεις και μόνο αν δεν συνάγεται ούτε από τις περιστάσεις θ' αποδίδεται μετά ένα μήνα από την καταγγελία του δανειστή ή του οφειλέτη.
2. Καταγγελία; Η καταγγελία είναι μονομερής άτυπη δικαιοπραξία, γίνεται δε με ειδοποίηση καθ' οποιονδήποτε τρόπο, δηλ όχληση, μετά την παρέλευση ένα μήνα Η επίδοση της αγωγής δείχνει πρόθεση να επιστραφεί το δάνειο και συνεπώς αποτελεί καταγγελία. Πάντως η μη αναγραφή του χρόνου καταγγελίας στην αγωγή μπορεί να συμπληρωθεί με τις προτάσεις .Το άτοκο δάνειο ο οφειλέτης δεν μπορεί να το αναλάβει χωρίς όχληση.
3.Απόδο«Γη: Το δάνειο αορίστου χρόνου είναι αποδοτέο μετά πάροδο ένα μήνα από την καταγγελία, ενώ το ορισμένου χρόνου, τον χρόνο που συμφωνήθηκε
ρητά ή σκϋττηρά η απόδοση του ή συνάγεται αυτή (η συμφωνία αποδόσεως) από τις περιστάσεις με βάση ανπκειμενικά κριτήρια. Ο δανειστής γίν,εται υπερήμερος αν αποκρσύσα την πρόωρη ετηστροφή του δανείου. Αν όμως προκύτττει από την σύμβαση ότι ο χρόνος επιστροφής έχει τεθεί προς όφελος του δανειστή, τότε αποκρούοντας την πρόωρη επιστροφή δεν γίνεται υπερήμερος. Τούτο συμβαίνει επί ορισμένου χρόνου ατόκου δανείου, γιατί το δάνειο αυτό συνάπτεται προς το αποκλειστικό συμφέρον του οφειλέτη. Αν ο δανειστής αρνείται την έγκαιρη προσφορά, ο οφειλέτης απαλλάσσεται αν παρακαταθέση την οφειλή. Ο οφειλέτης ατόκου χpηματucoύ δανείου οφείλει τόκους υπερημερίας από τότε πού θα καταστεί υπερήμερος κατά τα ΑΚ 340 και 341, ή, αν είχε συμφωνηθεί ορισμένη ήμερα αποδόσεοος, από μόνης της τιαρελεύσεως της ημέρας αυτής.
Αν πτωχεύσει ο οφειλέτης, το δάνειο γίνεται μεν ληξιπρόθεσμο, αλλά υπό τους όρους της τττωχευτικής.
Επί εντόκου δανείου, αν δεν συμφωνήθηκε τίποτα άλλο, ο τόκος καταβάλλεται ετησίως.
Αρθρο 808 Υπερημερία
Ένεκεν υπερημερίας περί την απόδοσιν κατ' ουδεμίαν περίπτωσιν ο οφειλέτης χρηματικού δανείου υποχρεούται εις άλλην αποζημίωσιν εκτός του νομίμου ή εκ της συμβάσεως τόκου. Εναντία συμφωνία είναι άκυρος.
1.Ό οφειλέτης χρηματικού δανείου εττί υπερημερίας τιερί την απόδοση οφείλει τιέρα του δανείσματος τόκους υπερημερίας ανεξάρτητα αν το δάνειο είναι έντοκο ή άτοκο, ανεξάρτητα αν (εκ της υπερημερίας περί την απόδοση) επήλθε ή όχι ζημία στον δανειστή και αν ειτήλθε ζημία ανεξάρτητα του ύψους αυτής. Οι τόκοι υπερημερίας επέ- χουν εδώ θέση κατ' αποκοττή αποζημιώσεως. Επί εντόκου δανείου (πέρα του δανείσματος)μόνο ο τόκος υπερημερίας(όχι επί πλέον και ο συμβαπκός τόκος),εκτός αν η σύμβαση δανείου προβλέπει για την περίπτωση υπερημερίας κατώτερο ποσοστό τόκου υπερημερίας από το νόμιμο, οπότε ισχύει το κατώτερο τούτο ποσοστό.
Τα αυτά ισχύουν και επί δανείου σε ξένο νόμισμα
2.0 οφειλέτης μη χρηματικού δανείου επί υπερημερίας περί την απόδοση οφείλει πλήρη αποζημίοκτη (θετική ζημία και διαφυγόν κέρδος) όχι όμως και νομίμους τόκους οι οποίοι οφείλονται μόνο επί χρηματικής οφειλής ημεδαπού ή αλλοδαπού νομίσματος και μόνο αν έχει συμφωνηθεί να οφείλονται οι συμβατικοί τόκοι και μετά την υπερημερία περί την απόδοση. Στην περίπτωση αυτή οι συμβατικοί τόκοι επέχρυν θέση κατ' αποκοπή ατιοζημκόσεως και αποκλείουν κάθε άλλη (τιεραιτέρω) αποζημίωση.
Είναι άκυρη συμφωνία κατά την οποία επί υπερημερίας χρηματικού δανείου θα οφείλεται και άλλο επί πλέον του νομίμου ή εκ συμβάσεως τόκου όπως λχ. ποινική ρήτρα υτιερβαίνουσα τον τόκο αυτό. Η συμφωνία αυτή μπορεί, αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του ΑΚ 181, να επιφέρει την ακυρότητα όλης της συμβάσεως δανείου.
3. Αν ο υπερήμερος οφειλέτης διαπράττει συγχρόνως και αδικοπραξία, μτιορεί να υποχρεωθεί σε αποζημίιοση κατά τις περί αδικοπραξιών διατάξεις οπότε ο δανηστής μπορεί αντί των τόκων υπερημερίας να ζητήσα πλήρη αποζημίωση και αν ακόμα αυτή υπερβαίνει το ποσόν των τόκων αυτών. Ο δανειστής δεν μπορεί να ζητήσει την επιστροφή του δανείσματος με την αγωγή περί αδικαιολογήτου πλουτισμού, όταν έχει την αγωγή εκ δανείου, γιατί η περί αδικαιολογήτου πλουτισμού αγωγή είναι επιβοηθητική και ασκείται μόνο αν δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις αξιώσεως εκ συμβάσεως.
4. Διαρκούσης της υπερημερίας του δανειστού χρηματικού δανείου δεν τρέχουν συμβατικοί ούτε τόκοι υπερημερίας, ΑΚ 356. Αυτό ισχύει και για τους συμβατικούς τόκους μη χρηματικού δανείου που έχουν συμφωνηθεί να οφείλονται σαν Kaf αποκοπή αποζημίωση μετά την υπερημερία περί την απόδοση.
5. Στο συναινετικό δάνειο σε τιερίπιωση υπερημερίας του δανειοδότη, ο δανειολή- τπης δικαιούται πέρα της καθυστερημένης παροχής και αποζημιώσεως για την ζημία του απ’ τη καθυστέρηση σύμφωνα με το ΑΚ 343 εδ.α. Το ίδιο ισχύα και σε περίπτωση καθυστερήσεως τμημαπκής καταβολής κατά το ΑΚ 384 αν το δάνειο αυτό ήταν έντοκο.
Άρθρο 809
Υπόσχεσης δανείου προς αφερέγγυον
Ο υποσχεθείς την παροχήν δανείου δικαιούται να αρνηθή αυτήν εάν ο προς ον η υπόσχεσις κατέστη μετά την υπόσχεσιν αφερέγγυος.
Το αυτό δικαίωμα έχει ο υποσχεθείς και όταν η αφερεγγυότης υφίστατο κατά την υπότη^σιν ούτος όμως άνευ υπαιτιότητας ηγνόει αυτήν.
1.0 ερμηνε\τηκός κανόνας του ΑΚ 809 αποτελεί ειδική περίπτωση της clausula rebus sic stantibus, 5ηλ. νομοθετική αναγνώριση των συνεπειών επί αλλοιώσεως του δικαιοπρακτικού θεμελίου. Αποτελεί εδώ συγκεκριμενοποίηση της
“ ΡΧής της καλής πίστεως, προς την όποια αντίκειται ο εξαναγκασμός σε παροχή του υποσχεθέντος δάνειο σε πρόσωπο που έγινε μεταγενέστερα αφερέγγυο ή ήταν μεν αφερέγγυο, αλλά τούτο ανυπαίτια αγνοούσε ο υποσχεθείς.
Η διάταξη του ΑΚ 809 εφαρμόζεται στην περίπτωση του προσυμφώνου δανείου, αλλά ακόμη και στην περίπτωση του συναινετικού δανείου (περί της διακρίσεως) και κατά συνέπεια και στις λοιπές πιστωτικές συμβάσεις· δεν άφορα όμως σύμβαση δανείου, καθ' όσο μέρος έχει δοθεί ήδη το δάνεισμα.
2.Η αφερεγγυότητα του προς ον η υπόσχεση δανείου πρέπει να είναι πραγματική γι' αυτό δεν αρκεί η ουσιώδης χειροτέρευση της περιουσιακής καταστάσεως του, άλλ' ούτε προϋποτίθεται η παύση των πληρωμών ή η κήρυξη σε κατάσταση πτω;ρύσεως. Αλλά ούτε και μία γενική οικονομική κρίση είναι δυνατόν να θεμελιώσουν το εκ του ΑΚ 809 δικαίωμα. Ακόμα έχει η διάταξη αυτή εφαρμογή και επί υποσχέσεως προς ένα σχεδόν αφερέγγυο έμπορο (λ.χ. πού ευρίσκεται λίγο πριν την πτώχευση) αν στο μεταξύ έγινε άκουα πιο αφερέγγυος.
Πάντως η κρίση περί της υπάρξεως αφερεγγυότητας είναι ζήτημα πραγματυτό.
Η αφερεγγυότητα πρέπει να υπάρχει κατά το χρονικό σημείο της αρνήσεως του υποσχεθέντος κατά συνέπεια και αν έχει αναγνωρισθεί δικαστικά η αφερεγγυότητα, εφ' όσον αυτή εξέλειπε μεταγενέστερα (και εφ' όσον δεν εξέπνευσε ακόμα ο χρόνος, για τον οποίο είχε γίνει η υπόσχεση), ο υποσχεθείς υποχρεούται να παράσχει το δάνεισμα, εκτός αν τον χρόνο της αφερεγγυότητας είχε προβεί σε υπαναχώρηση από της συμβάσεως περί υποσχέσεως δανείου (οριστική άρνηση παροχής δανείου λόγω αφερεγγυότητας). Κατά συνέπεια το ΑΚ 309 παρέχει το δικαίωμα υπαναχωρήσεως, πού ενεργεί ex tunc.
Η αφερεγγυότητα δεν συνδέεται κατ' ανάγκη προς τον κίνδυνο μη αποδόσεως του δανείου, εν τούτοις αντίκειται στην καλή πίστη, πάνω στην οποία βασίζεται το ΑΚ 809, επίκληση της αφερεγγυότητας, όταν αποδεδειγμιένα η περιουσία του προς ον η υπόσχεση παρέχει ικανή εγγύηση της προς απόδοση του δανείσματος μελλονηκής αξιώσεως του υποσχεθέντος. Γι' αυτό το ΑΚ 809 εφαρμόζεται κατ' αρχήν και αν ακόμα έχει δοθεί εμπράγματη ασφάλεια.
3. Ο υποσχεθενς δάνειο λόγω πλάνης ότι ο μέλλων οφειλέτης ήταν φερέγγυος μπορεί να ζητήσει την ακύρωση της υποιη(έσεως λόγω πλάνης.
4. Το ΑΚ 317 μπορεί να εφαρμοσθεί και επί υποσχέσεως δανείου, έχει δε πρακτική σημασία κυρίως εκεί όπου το ΑΚ 809 δεν εφαρμόζεται λόγω π.χ. του ότι δεν υπάρχει αφερεγγυότητα, αλλά μόνο ουσιώδης ελάττωση της περιουσιακής καταστάσεως του προς ον η υπόσχεση δανείου.
3.ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ
Οι χρηματοπιστωτικές αγορές βοηθούν σημαντικά στην ανάπτυξη της οικονομίας κυρίως γιατί οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί μπορούν να δανείζονται βραχυπρόθεσμα και να δανείζουν μακροπρόθεσμα Αυτό αποτελεί ένα σημαντικό όφελος για τους δανειστές και τους δανειζόμενους.
Με τον τρόπο αυτό οι δανειστές ωφελούνται γιατί μπορούν να ρευστοποιήσουν όποτε θέλουν τα κεφάλαια που έχουν δανείσει στους χρηματοτηστωτικούς οργανισμούς και οι δανειζόμενοι γιατί έχουν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στη διάθεση τους να αποπληρώσουν το δάνειο.
Η ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι ένας βασυίός όρος για την κατάλληλη διοχέτευση των χρηματικών πλεονασμάτων των οικονομικών μονάδων. Όσο περισσότερο αναπτυγμένες είναι οι χρηματοπιστωτικές αγορές και γενικότερα το χρηματοπιστωτικό σύστημα, τόσο ευκολότερα μτιορούν να συγκεντριύθούν τα κεφάλαια από τις οικονομικές μονάδες που έχουν πλεόνασμα και να διοχετεύσουν βάσει της αρχής της μεγαλύτερης απόδοσης στα άτομα που έχουν έλλειμμα ή που τα χρειάζονται για επενδύσεις.
Η ανάπτυξη της κεφαλαιαγοράς και των χρηματοττιστωτικών τίτλων και η ανάπτυξη των τραπεζών και πιστωτικών οργανισμών εγγυάται ότι η αποταμίευση θα μετατραπεί σε επένδυση που θα αποφέρει το μέγιστο δυνατό κέρδος.
Συνεπώς, η ομαλή λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών και οργανισμών συμβάλλει σημαντικά στην ομαλή οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας.
Για να αναπτυχθεί μια ομαλή και υγιής χρηματοπιστωτική αγορά προϋποτίθεται να ληφθούν και υλοποιηθούν τα εξής μέτρα:
α) Εξαφάνιση τ λειτουργούν μακριά ο
)ν «ανεπισήμων» (παρανόμων) αγορών χρήματος οι οποίες C0 την εποπτεύουσα Νομισματική Αρχή και στις οποίες τα
επιτόκια διαμορφώνονται σε σημαντικά υψηλότερα επίπεδα των επισήμων αγορών χρήματος.
β) Ενίσχυση του ενδοτραπεζικού ανταγωνισμού
γ) Αποθάρρυνση της «υπερκατανάλωσηφ» και του «αποθησαυρισμού».
Η αποθάρρυνση της υτιερκατανάλωσης αυξάνει την ικανότητα των οικονομούντων ατόμων για αποταμίευση και για καταθέσεις στις τράπεζες.
Η αποθάρρυνση της αποθησαύρισης (σε χρυσό, χρυσά νομίσματα, ξένα νομίσματα κλπ) συμβάλλει στην αύξηση των καταθέσεων στις τράπεζες.
Οι καταθέσεις στις τράπεζες, ως είναι γνωστό, διοχετεύοντας μέσω αυτών, στις επιχειρήσεις για την ανάπτυξη τους πράγμα που συμβάλλει στην ανάπτυξη της οικονομίας.
δ) Ανάπτυξη της κεφαλαιαγοράς (χρηματιστήρια).
4. ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΔΑΝΕΙΩΝ
Βασικές έννοιες και διάκριση δανείων
Οι διάφοροι οικονομικοί οργανισμοί (Κράτος, Δήμοι, Κοινότητες, Δ.Ε.Η, Ο.Τ.Ε., Ο.Σ.Ε., μεγάλες κεφαλαιουχικές εταιρίες) ή και ιδιώτες για να καλύψουν έκτακτες (ή και τακτικές) δαπάνες τους όταν τα έσοδα τους δεν επαρκούν συνάπτουν δάνεια.
Δάνειο λέγεται κάθε χρηματικό ποσό, το οποίο χορηγείται συνήθως εντόκως σε ιδιώτη, επιχείρηση, οργανισμό ή και στο Κράτος με σκοπό να επιστραφεί στο δαναστή σε ορισμένο χρόνο.
Ο χρόνος που μεσολαβεί από την ημέρα που συνάπτεται το δάνειο ως την ημέρα που εξοφλείτας λέγεται διάρκεια του δανείου.
Τα δάνεια, ανάλογα με τη διάρκεια τους διακρίνονται σε βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα
Βραχυπρόθεσμα λέγονται τα δάνεια, τα οποία διαρκούν τρεις (3) μήνες ή το πολύ ένα έτος. Τα βραχυπρόθεσμα δάνεια συνάπτονται μεταξύ ιδιωτών και επιχειρήσεων ή μεταξύ τραπεζών και ετηχειρήσεων και γίνονται με συναλλαγματικές και γραμμάτια.
Τα κρατικά βραχυπρόθεσμα δάνεια γίνονται με Έντοκα Γραμμάτια του Δημοσίου. Στα βραχυπρόθεσμα δάνεια εφαρμόζεται ο απλός τόκος.
Μακροπρόθεσμα λέγονται τα δάνεια, τα οποία διαρκούν πολλά χρόνια. Τα μακροπρόθεσμα δάνεια συνάτττονται: μεταξύ ιδιωτών και πιστωτικών ιδρυμάτων (Κτηματική Τράπεζα, Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, Εργατική Κατοικία, κ,ά.), τα οποία χορηγούν τα στεγαστικά δάνεια, ή μεταξύ τραπεζών και επιχειρήσεων ή από μεγάλους οργανισμούς ( Δ £ ϋ , Ο.Τ£., Δήμοι, Κοινότί|τες Κράτος ή Ανώνυμες Εταιρείες) για να καλύψσυν συνήθως έκτακτες δαπάνες:
κατασκευή δημόσιων έργοιν, προμήθεια πολεμικού υλικού, επέκταση εγκαταστάσεων στις δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις. Στα μακροπρόθεσμα δάνεια εφαρμόζεται ο ανατοκισμός.
Εξόφληση ενός δανείου είναι η επιστροιρή του δανεισμένου ποσού και η πληρωμή των τόκων που έχουν παραχθεί κατά τη διάρκεια του δανείου. Το σύνολο των πράξεων που γίνονται για την εξόφληση ενός δανείου, ονομάζεται απόσβεση του δανείοα
Τα δάνεια, ανάλογα με το τΛήθος των δανειστών, διακρίνονται σε:
L Δάνεια Ενιαία, όταν ο δανειστής είναι ένα και μόνο (φυσικό ή νομικό) πρόσωπο. Πχ.
το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, η Αγροτική Τράπεζα, η Εργατική Κατοικία, η Κτηματική Τράπεζα, κ ά
Π. Δάνεια δια τίτλων ή Ομολογιακά Δάνεια, όταν οι δανειστές είναι πολλά πρόσωπα.
Τα Ομολογιακά δάνεια εκδίδονται από το Κράτος ή τους μεγάλους οργανισμούς. (Δ£_Η., Ο.Τ.Ε. E.TJB.A) ή μεγάλες Ανώνυμες Εταιρείες. Επειδή τα ομολογιακά δάνεια αντιπροσωπεύουν πολύ μεγάλα κεφάλαια, τα οποία δεν μπορούν να διατεθούν από ένα και μόνο πρόσωπο, γι' αυτό το λόγο, το δάνειο (κεφάλαιο) διαιρείται σε τμήματα μυτρών ποσών, τα οποία αντιπροσωπεύουν πιστωτικούς τίτλους, οι οποίοι ονομάζονται Ομολογίες.
Τα Ενιαία Δάνεια, ανάλογα με τον τρόπο που εξοφλούνται, διακρίνονται σε Πάγια και Εξοφλητέα
Α)Πάγια λέγονται τα δάνεια εκείνα, στα οποία δεν υπάρχει χρόνος εξοφλήσεως αλλά ο οφειλέτης έχει το δικαίωμα να εξοφλήσει οποτεδήποτε το δάνειο, είναι όμως υποχρεωμένος να πληρώνει τους τόκους στο τέλος κάθε περιόδου (έτος εξάμηνο, κ.λ.π ). Πάγια δάνεια συνάπτουν συνήθως οι οργανισμοί κοινής ωφέλειας οι Δήμος οι Κοινότητες, κ.ά.
Β) Εξοφλητέα λέγονται εκείνα, στα οποία ο οφειλέτης (= λήτπης του δανείου) είναι υποχρεωμένος να εξοφλήσει σε προκαθορισμένο χρόνο (π.χ. σε 15 χρόνια).
Τα εξοφλητέα, ανάλογα με τον τρόπο που εξοφλούντας διακρίνονται σε: α)Εξοφλητέα εφάπαξ, όταν ολόκληρο το δάνειο εξοφλείται με μία πληρωμή, β) Εξοφλητέα
19
τοκοχρεολυτικός, όταν η εξόφληση του δανείου γίνεται με δόσεις. Στα εξοφλητέα εφάπαξ δάνεια μπορούν να συμβούν τα ακόλουθα:
1) Ο οφειλέτης να πληρώνει, κατά τη διάρκεια του δανείου, τους τόκους και κατά τη λήξη του δανείου να επιστρέψα το ποσό που δανείστηκε.
2) Ο οφειλέτης να πληρώσει, κατά τη λήξη του δανείου, και τους τόκους και το ποσό που δανείστηκε.
3) Ο οφειλέτης (λήπτης του δανείου) επειδή είναι δύσκολο να εξοικονομήσει ολόκληρο το οφειλόμενο πχχιό κατά τη λήξη του δανείου καταθέτει περιοδικά σε μια τράπεζα χρηματικά ποσά με ανατοκισμό, ώστε τα ποσά αυτά μαζί με τους τόκους τους να ανασυστήσουν το οφειλόμενο ποσό κατά τη λήξη του δανείου. Στην περίπτω ση αυτή λέμε ότι ο οφειλέτης σχηματίζει εξοφλητικό απόθεμα.
Τα Ομολογιακά Δάνεια, ανάλογα με τον τρόπο εξοφλήσεως τους, διακρίνονται: 1) σε Πάγια και 2) σε Εξοφλητέα Τοκοχρεολυτικός. Τα εξοφλητέα τοκοχρεολυτικώς διακρίνονται σε; α) εξοφλητέα στο άρτιο, β) εξοφλητέα σε τιμή διαφορετική από το άρτιο και γ) λαχειοφόρα.
I. ΔΑΝΕΙΑ ΕΝΙΑΙΑ
Α) Αγροτικά-Καλλιεργητικά Δάνεια
Το καθεστώς Χορήγησης βραχυπρόθεσμων και μεσομακροπρόθεσμων αγροτικών δανείων έχει ως εξής:
Δικαιούχου Γεωργοί, κιηνοτρόφοι, μελισσοκόμοι, αλιείς ιχθυοτρόφοικλπ Σκοποί δανείων: α) Βραχυπρόθεσμα δάνεια για την κάλυψη εξόδων που είναι αναγκαία για την καλλιέργεια ή την εκτροφή (αγορά σπόρων, λιπασμάτων, ζωοτροφών, κλπ.).
β) Μεσομακροπρόθεσμα δάνεια για τη δημιουργία επενδύσεων που αποσκοπούν στη βελτίωση και τον εκσυγχρονισμό των εκμεταλλεύσεων, όπως δάνεια για; αγορά κτημάτων, αρδεύσεις αγροτικών εκτάσεων, εγγειοβελτιώσεις, δενδροφυτεύσεις, δασικές βελτιώσεις αποθηκευτικούς χώρους δημιουργία κτηνοτροφικών μονάδων, δημιουργία θερμοκηττιακών μονάδων, δημιουργία αλιευτικών ή ιχθυοκαλλιεργητικών μονάδων, κλπ.
