ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ
ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Πτυχιακή εργασία του Μπαφαλούκα Γεώργιου
με τίτλο
Δημιουργία διαδικτυακού τόπου
προσβάσιμης διαδραστικής τηλεόρασης με τεχνολογίες SMIL
Επιβλέπων: Τσεκούρας Γεώργιος , Επίκουρος Καθηγητής
Συνεπιβλέποντες: Αναγνωστόπουλος Χρήστος , Επίκουρος Καθηγητής Γαβαλάς Δαμιανός , Επίκουρος Καθηγητής
Σεπτέμβριος 2008
Αφιερώνεται στους γονείς μου και σε όλους αυτούς που μου συμπαραστάθηκαν, με βοήθησαν και με ανέχτηκαν σε όλη αυτή την
προσπάθεια.
Ευχαριστίες
Από τη θέση αυτή θα ήθελα, να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στον επιβλέποντα Επίκουρο Καθηγητή κ. Γεώργιο Τσεκούρα που με βοήθησε και με καθοδήγησε κατά την εκπόνηση αυτής της εργασίας. Η βοήθεια του και η υποστήριξη του καθ’ όλη την διάρκεια της εργασίας ήταν καθοριστικοί παράγοντες για την επιτυχή ολοκλήρωση της.
Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω και τους συνεπιβλέποντες καθηγητές κ.
Γαβαλά Δαμιανό και κ. Αναγνωστόπουλο Χρήστο για την πολύτιμη υποστήριξη τους.
Τέλος, επιθυμώ να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στους γονείς μου που μου στάθηκαν ηθικά και οικονομικά σε όλη την διάρκεια τον σπουδών μου και βοήθησαν με τον τρόπο τους να ολοκληρωθεί αυτή η εργασία.
Ειδικές ευχαριστίες στην Ειρήνη Γεωργίου.
Περιεχόμενα
Εισαγωγή: ... 6 Η έννοια της προσβασιμότητας στις μέρες μας είναι κάτι που πλέον δεν ακούγεται ξένο και δεν αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό, όπως γινόταν στο παρελθόν. Οι σημερινές κοινωνίες βρίσκουν τρόπους να δεχτούν με ίσους όρους τους ανθρώπους μας που πάσχουν από αναπηρίες. Όλο και
περισσότερες υπηρεσίες παγκοσμίως γίνονται διαθέσιμες και για αυτές τις σημαντικές μερίδες πληθυσμού. Tα τελευταία χρόνια υπάρχει μια
ευαισθητοποίηση ως προς το νομοθετικό πλαίσιο που καλύπτει αυτά τα άτομα, το οποίο μεταφράζεται στην θέσπιση νόμων και στην επιβολή προστίμων σε όσους δεν παρέχουν τα ίδια δικαιώματα σε ανθρώπους με ειδικές ανάγκες. Αυτή η τάση για ολοκληρωτική προσβασιμότητα από όλους φυσικά λαμβάνει χώρα και στο διαδίκτυο. ... 7 Το διαδίκτυο που είναι το μεγαλύτερο μέσω επικοινωνίας παγκοσμίως δεν θα μπορούσε παρά να φροντίσει ώστε να είναι προσβάσιμο σε όλους τους πιθανούς χρήστες. Οργανισμοί, όπως το W3C, αναπτύσσουν πρωτοβουλίες όπως το «Web Accessibility Initiative – WAI» για να διασφαλίσουν την θέσπιση κανόνων που θα βοηθήσουν στην δημιουργία ενός πλήρως προσβάσιμου Web. Σύμφωνα με την πρωτοβουλία αυτή “προσβασιμότητα του Web σημαίνει ότι τα ΑμεΑ μπορούν να χρησιμοποιήσουν το Web” ή με άλλα λόγια ότι αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να αντιληφθούν, να καταλάβουν να περιηγηθούν και να αλληλεπιδράσουν με το Web καθώς και να
συνεισφέρουν στο Web[8]. ... 7 Ο πρώτος και κύριος στόχος αυτής της εργασίας είναι η δημιουργία ενός ιστότοπου που θα παρέχει υπηρεσίες προσβάσιμης διαδραστικής
διαδικτυακής τηλεόρασης με την χρήση τεχνολογιών SMIL. Επιπλέον
σκοπεύει να παρουσιάσει τις απαραίτητες πληροφορίες που χρειάζονται για την κατανόηση του προβλήματος της έλλειψης προσβάσιμων υπηρεσιών ψηφιακής τηλεόρασης, αλλά και να περιγράψει τις εμπλεκόμενες τεχνολογίες.
... 9 Το πρώτο βήμα της υλοποίησης, ήταν να αποφασιστεί η πλατφόρμα πάνω στην οποία θα «χτιζόντουσαν» το προσβάσιμο πολυμεσικό υλικό. Σε αυτό το σημείο μπαίνει η χρήση της γλώσσας SMIL[24]. Όπως θα δούμε και
παρακάτω η SMIL είναι μια γλώσσα XML, η οποία μας δίνει την δυνατότητα του συντονισμού διαφορετικού τύπου πολυμεσικού υλικού. ... 9 Με την χρήση της SMIL μπορέσαμε να συντονίσουμε τα ξεχωριστά αρχεία βίντεο, ήχου και υποτίτλων ενώ αυτά θα έπρεπε να παίζουν σε πραγματικό χρόνο (streaming) στο διαδίκτυο. Το κάθε ολοκληρωμένο βίντεο αποτελείται από το αρχείο MPEG το οποίο περιέχει μόνο την πληροφορία βίντεο (όχι ήχου), από το αρχείο ήχου που είναι σε μορφή mp3 και τους υπότιτλους που είναι σε μορφή κειμένου (textstream). Αυτό σημαίνει ότι είναι ένα απλό αρχείο κειμένου που περιέχει πληροφορίες για το πότε θα εμφανιστεί ο κάθε
υπότιτλος. Για την εμφάνιση υποτίτλων υπάρχει η δυνατότητα χρήσης
εικόνων (π.χ. μορφής JPEG), αλλά προτιμήθηκε η χρήση textstream λόγο της μικρής μνήμης που χρειάζεται και των δυνατοτήτων που μας δίνει. ... 9 Στο πρώτο στάδιο δημιουργίας των βίντεο έγιναν δοκιμές σε τοπικό επίπεδο, σε ενσωματωμένη HTML μορφή και αναπαραγωγή σε player. Σε αυτό το
στάδιο αποφασίστηκε να ακολουθήσουμε τα πρότυπα του QuickTime για την δημιουργία των SMIL αρχείων. Λόγω της μη υποστήριξης όλων των ετικετών (tags) της SMIL από κανένα player, η επιλογή του QuickTime έγινε λόγο της καλύτερης απόδοσης αλλά και της καλύτερης υποστήριξης σε επίπεδο developers που προσφέρει. Αφού ολοκληρώθηκαν με επιτυχία τα πρώτα βίντεο και έγινε ο σχεδιασμός των σελίδων του site , ανεβάσαμε στον server ct-green ότι χρειαζόταν για τη λειτουργία του Web Site και άρχισε ο
σχεδιασμός της βάσης για να καλυφτούν οι ανάγκες για δυναμικές
ιστοσελίδες, για profiling αλλά και στοχευμένες διαφημίσεις. ... 9
Δεύτερος στόχος της εργασίας είναι να δείξει πως μέσω μιας απλής καταλογοποίησης των προτιμήσεων των χρηστών μπορούμε να ενσωματώσουμε σε μία τέτοια εφαρμογή στοχευόμενες διαφημίσεις , οι οποίες σύμφωνα με έρευνες έχουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στο αγοραστικό κοινό. ... 9
Για την δημιουργία του site και την συντήρηση του χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα Dreamweaver CS3 ενώ για την δημιουργία και συντήρηση της βάσης η πλατφόρμα phpMyAdmin που βρίσκεται στον server ct-green του πανεπιστημίου Αιγαίου. Κατά την διαδικασία δημιουργίας του Web Site δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στο να ακολουθεί όσους περισσότερους από τους κανόνες προσβασιμότητας (accessibility guidelines) [26] που δίνονται σε διεθνές επίπεδο. ... 9
Κεφάλαιο 1: Η ψηφιακή τηλεόραση. ... 10
1.1 Η ψηφιακή διαδραστική τηλεόραση. ... 10
1.2 Πρότυπα και Οργανισμοί Διαδραστικής ... 13
Τηλεόρασης ... 13
1.3 Η Πλατφόρμα DVB ... 16
Μια αναλυτική περιγραφή ενός STB δίνεται στην αμέσως επόμενη ενότητα. . 17
1.4 Κονσόλα Διάδρασης του Χρήστη ... 17
Κεφάλαιο 2: Προσβασιμότητα στο διαδίκτυο και στην ψηφιακή τηλεόραση. . . 21
2.1 Εισαγωγή ... 21
2.2 Προσβασιμότητα στο διαδίκτυο ... 23
2.2.1 Προδιαγραφές Προσβασιμότητας ... 25
Να παρέχονται αντίστοιχες εναλλακτικές λύσεις για το ακουστικό και εικονικό περιεχόμενο. ... 27
Μην λαμβάνεται υπόψη μόνο το χρώμα. ... 27
Χρήση ετικετών CSS με τον σωστό τρόπο. ... 27
Δήλωση της χρήσης φυσικής γλώσσας. ... 27
Δημιουργία πινάκων που μετασχηματίζονται αποδοτικά. ... 27
Διασφάλιση ότι σελίδες που περιέχουν νέες τεχνολογίες μετασχηματίζονται αποδοτικά. ... 27
Διασφάλιση του έλεγχου του χρήστη σε αλλαγές περιεχομένου που επηρεάζονται χρονικά. ... 27
Διασφάλιση της άμεσης προσβασιμότητας για τα εισαγόμενα περιβάλλοντα χρήσης . ... 27
Σχεδίαση με σκοπό την ανεξαρτησία από συγκεκριμένες συσκευές. ... 27
Χρήση κοινά αποδεκτών λύσεων ... 27
Χρήση τεχνολογιών και προδιαγραφών από το W3C. ... 27
Παροχή πληροφοριών για το περιεχόμενο και τη δομή περίπλοκων ιστοσελίδων. ... 27
Παροχή ξεκάθαρων μηχανισμών πλοήγησης. ... 27
Διασφάλιση ότι τα αρχεία είναι «νοικοκυρεμένα» και απλά. ... 27
2.2.2 Συμπληρωματικοί παράγοντες προσβασιμότητας στο διαδίκτυο. ... 28
2.2.3 Η περίπτωση του Flash ... 28
2.3Προσβασιμότητα και Διαδραστική τηλεόραση ... 30
2.3.1 Υπηρεσίες Πρόσβασης ... 31
Υποτιτλισμός (subtitling) ... 32
Φωνητικός υποτιτλισμός (spoken subtitling) ... 32
Ακουστική περιγραφή (audio description) ... 33
Νοηματική γλώσσα (signing) ... 33
Κεφάλαιο 3: Τεχνολογίες Υλοποίησης Προσβάσιμων Πολυμεσικών Εφαρμογών ... 35
Το διαδίκτυο ... 35
3.1 HTML ... 36
3.2 PHP ... 38
3.3 MySQL ... 39
3.4 SMIL ... 41
Κεφάλαιο 4 : Παρουσίαση του δικτυακού τόπου προσβάσιμης διαδραστικής τηλεόρασης με τεχνολογίες SMIL. ... 44
4.1 Μεθοδολογία. ... 44
4.1.1 Οπτικοακουστικό υλικό. ... 47
4.1.2 Βάση Δεδομένων. ... 48
4.1.3 Δημιουργία Προφίλ (Profiling). ... 50
4.1.4 Περιπτώσεις χρήσης του Profiling. ... 51
4.1.4.1 Περίπτωση I. ... 51
4.1.4.2 Περίπτωση II. ... 52
4.2 Σχεδιασμός της εφαρμογής. ... 52
... 61
Εικόνα 12. Σελίδα με προσβάσιμο βίντεο. ... 61
Κεφάλαιο 5 : Συμπεράσματα και προτάσεις για το μέλλον ... 62
Παράρτημα: Πηγαίος Κώδικας (source code) ...64
Αναφορές ... 68
Εισαγωγή:
Η έννοια της προσβασιμότητας στις μέρες μας είναι κάτι που πλέον δεν ακούγεται ξένο και δεν αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό, όπως γινόταν στο παρελθόν. Οι σημερινές κοινωνίες βρίσκουν τρόπους να δεχτούν με ίσους όρους τους ανθρώπους μας που πάσχουν από αναπηρίες. Όλο και περισσότερες υπηρεσίες παγκοσμίως γίνονται διαθέσιμες και για αυτές τις σημαντικές μερίδες πληθυσμού. Tα τελευταία χρόνια υπάρχει μια ευαισθητοποίηση ως προς το νομοθετικό πλαίσιο που καλύπτει αυτά τα άτομα, το οποίο μεταφράζεται στην θέσπιση νόμων και στην επιβολή προστίμων σε όσους δεν παρέχουν τα ίδια δικαιώματα σε ανθρώπους με ειδικές ανάγκες. Αυτή η τάση για ολοκληρωτική προσβασιμότητα από όλους φυσικά λαμβάνει χώρα και στο διαδίκτυο.
Το διαδίκτυο που είναι το μεγαλύτερο μέσω επικοινωνίας παγκοσμίως δεν θα μπορούσε παρά να φροντίσει ώστε να είναι προσβάσιμο σε όλους τους πιθανούς χρήστες. Οργανισμοί, όπως το W3C, αναπτύσσουν πρωτοβουλίες όπως το «Web Accessibility Initiative – WAI» για να διασφαλίσουν την θέσπιση κανόνων που θα βοηθήσουν στην δημιουργία ενός πλήρως προσβάσιμου Web. Σύμφωνα με την πρωτοβουλία αυτή “προσβασιμότητα του Web σημαίνει ότι τα ΑμεΑ μπορούν να χρησιμοποιήσουν το Web” ή με άλλα λόγια ότι αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να αντιληφθούν, να καταλάβουν να περιηγηθούν και να αλληλεπιδράσουν με το Web καθώς και να συνεισφέρουν στο Web[8].
Φυσικά δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι για τις επιχειρήσεις, προσβάσιμος ιστός συνεπάγεται μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά.
Επιπροσθέτως, η προσβασιμότητα ωφελεί διάφορες ομάδες ανθρώπων με μεταβαλλόμενες ικανότητες λόγω ηλικίας. Παράλληλα, αποδεικνύεται ότι σχεδιάζοντας για ΑμεΑ τα ίδια τα συστήματα ωφελούνται γιατί καθίστανται συμβατά με τις επερχόμενες τεχνολογίες. Έτσι, η προσβασιμότητα παρέχει πολλά οφέλη που την καθιστούν απαραίτητη και σε συστήματα που δεν προβλέπεται η χρήση τους από ΑμεΑ. Συνεπώς, η σχεδίαση προσβάσιμων συστημάτων συνεισφέρει στην καλύτερη παροχή υπηρεσιών ωφελώντας έτσι όλους τους χρήστες.
Σε μια παγκόσμια κοινωνία που συνεχώς αναπτύσσεται υπάρχουν συγκεκριμένοι κλάδοι τεχνολογιών που έχουν πολλά να προσφέρουν σε θέματα προσβασιμότητας. Εκτός από το Web που όπως είπαμε είναι το μεγαλύτερο μέσο επικοινωνίας παγκοσμίως, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και την δύναμη της τηλεόρασης. Η τηλεόραση, το μέσω που έφερε την μεγαλύτερη επανάσταση στα σπίτια όλου του κόσμου μετά το τηλέφωνο , καθηλώνει εκατομμύρια τηλεθεατές καθημερινά μπροστά από την οθόνη της. Αυτό το τόσο ισχυρό μέσο επιβάλλεται να είναι προσβάσιμο για όλους τους χρήστες.
Παρ’ όλα αυτά μόνο τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να κινείται κάτι σε αυτό τον τομέα.
Με την άνθηση της ψηφιακής τηλεόρασης δίνεται η δυνατότητα να ξεπεραστούν πολλά προβλήματα της παραδοσιακής αναμετάδοσης τηλεοπτικού προγράμματος και να ανοίξουν νέοι ορίζοντες για να γίνει και η τηλεόραση ένα απόλυτα προσβάσιμο μέσο από όλους.
Η ψηφιακή διαδραστική τηλεόραση, γνωστή και ως ψηφιακή τηλεόραση (Digital TV-DTV) είναι μία εντελώς νέα προσέγγιση μετάδοσης (broadcasting) και παρουσίασης οπτικοακουστικού υλικού. Στο πλαίσιο της ψηφιακής
τηλεόρασης, η έννοια του τηλεθεατή έχει αντικατασταθεί από την έννοια του χρήστη – τηλεθεατή, ή απλά χρήστη. Αυτό οφείλεται στην παροχή διαδραστικών υπηρεσιών Η διαδικασία της διάδρασης επιτρέπει στον τελικό χρήστη να διαδρά με το τηλεοπτικό κανάλι[10]. Τα πλεονεκτήματα της διάδρασης είναι πολλά με σημαντικότερο τις επιλογές που ανοίγονται για επιλογές προσβασιμότητας στο τηλεοπτικό πρόγραμμα ακόμη και αν είναι ζωντανό. Η ψηφιακή διαδραστική τηλεόραση είναι σε θέση να δώσει στον τελικό χρήστη υπηρεσίες όπως υποτιτλισμό (subtitling), ακουστική περιγραφή κ.α.[2].
Δυσκολίες στην διαδικασία για την δημιουργία προσβάσιμου περιεχομένου υπάρχουν πολλές. Είτε μιλάμε για οπτικοακουστικό υλικό είτε για web sites γίνεται άμεσα κατανοητό ότι μεγαλώνει το κόστος, η διαδικασία γίνεται πιο μακρά και επίπονη αλλά τα οφέλη υπερτερούν. Πέρα από τις κοινωνικές προεκτάσεις του θέματος, δεν θα πρέπει να παραβλέπονται και οι οικονομικές και εμπορικές επιπτώσεις. Η ομάδα στόχος της κάθε εταιρίας παροχής τέτοιων υπηρεσιών αυτόματα πολλαπλασιάζεται.
Ο πρώτος και κύριος στόχος αυτής της εργασίας είναι η δημιουργία ενός ιστότοπου που θα παρέχει υπηρεσίες προσβάσιμης διαδραστικής διαδικτυακής τηλεόρασης με την χρήση τεχνολογιών SMIL. Επιπλέον σκοπεύει να παρουσιάσει τις απαραίτητες πληροφορίες που χρειάζονται για την κατανόηση του προβλήματος της έλλειψης προσβάσιμων υπηρεσιών ψηφιακής τηλεόρασης, αλλά και να περιγράψει τις εμπλεκόμενες τεχνολογίες.
Το πρώτο βήμα της υλοποίησης, ήταν να αποφασιστεί η πλατφόρμα πάνω στην οποία θα «χτιζόντουσαν» το προσβάσιμο πολυμεσικό υλικό. Σε αυτό το σημείο μπαίνει η χρήση της γλώσσας SMIL[24]. Όπως θα δούμε και παρακάτω η SMIL είναι μια γλώσσα XML, η οποία μας δίνει την δυνατότητα του συντονισμού διαφορετικού τύπου πολυμεσικού υλικού.
Με την χρήση της SMIL μπορέσαμε να συντονίσουμε τα ξεχωριστά αρχεία βίντεο, ήχου και υποτίτλων ενώ αυτά θα έπρεπε να παίζουν σε πραγματικό χρόνο (streaming) στο διαδίκτυο. Το κάθε ολοκληρωμένο βίντεο αποτελείται από το αρχείο MPEG το οποίο περιέχει μόνο την πληροφορία βίντεο (όχι ήχου), από το αρχείο ήχου που είναι σε μορφή mp3 και τους υπότιτλους που είναι σε μορφή κειμένου (textstream). Αυτό σημαίνει ότι είναι ένα απλό αρχείο κειμένου που περιέχει πληροφορίες για το πότε θα εμφανιστεί ο κάθε υπότιτλος. Για την εμφάνιση υποτίτλων υπάρχει η δυνατότητα χρήσης εικόνων (π.χ. μορφής JPEG), αλλά προτιμήθηκε η χρήση textstream λόγο της μικρής μνήμης που χρειάζεται και των δυνατοτήτων που μας δίνει.
Στο πρώτο στάδιο δημιουργίας των βίντεο έγιναν δοκιμές σε τοπικό επίπεδο, σε ενσωματωμένη HTML μορφή και αναπαραγωγή σε player. Σε αυτό το στάδιο αποφασίστηκε να ακολουθήσουμε τα πρότυπα του QuickTime για την δημιουργία των SMIL αρχείων. Λόγω της μη υποστήριξης όλων των ετικετών (tags) της SMIL από κανένα player, η επιλογή του QuickTime έγινε λόγο της καλύτερης απόδοσης αλλά και της καλύτερης υποστήριξης σε επίπεδο developers που προσφέρει. Αφού ολοκληρώθηκαν με επιτυχία τα πρώτα βίντεο και έγινε ο σχεδιασμός των σελίδων του site , ανεβάσαμε στον server ct-green ότι χρειαζόταν για τη λειτουργία του Web Site και άρχισε ο σχεδιασμός της βάσης για να καλυφτούν οι ανάγκες για δυναμικές ιστοσελίδες, για profiling αλλά και στοχευμένες διαφημίσεις.
Δεύτερος στόχος της εργασίας είναι να δείξει πως μέσω μιας απλής καταλογοποίησης των προτιμήσεων των χρηστών μπορούμε να ενσωματώσουμε σε μία τέτοια εφαρμογή στοχευόμενες διαφημίσεις , οι οποίες σύμφωνα με έρευνες έχουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στο αγοραστικό κοινό.
Για την δημιουργία του site και την συντήρηση του χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα Dreamweaver CS3 ενώ για την δημιουργία και συντήρηση της βάσης η πλατφόρμα phpMyAdmin που βρίσκεται στον server ct-green του πανεπιστημίου Αιγαίου. Κατά την διαδικασία δημιουργίας του Web Site δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στο να ακολουθεί όσους περισσότερους από τους κανόνες προσβασιμότητας (accessibility guidelines) [26] που δίνονται σε διεθνές επίπεδο.
Κεφάλαιο 1: Η ψηφιακή τηλεόραση.
1.1 Η ψηφιακή διαδραστική τηλεόραση.
Η ψηφιακή διαδραστική τηλεόραση, γνωστή και ως ψηφιακή τηλεόραση (Digital TV-DTV) είναι μία εντελώς νέα προσέγγιση μετάδοσης (broadcasting) και παρουσίασης οπτικοακουστικού υλικού. Ως διαδραστική τηλεόραση ορίζεται το σύστημα της τηλεόρασης, το οποίο επιτρέπει στον τελικό χρήστη να διαδρά με το τηλεοπτικό κανάλι. Οι διαδραστικές υπηρεσίες που υλοποιούνται στο πλαίσιο της ψηφιακής τηλεόρασης δίνουν την δυνατότητα στον χρήστη να ελέγχει την παράδοση του πολυμεσικού υλικού αλλά όχι το υλικό αυτό καθ’ αυτό (distribution interactivity), να έχει πρόσβαση σε διαφορετικού τύπου πληροφορίες όπως διαφημίσεις, αγορά υλικών αγαθών κλπ (information interactivity) και να επιλέγει μεταξύ διαφόρων υπηρεσιών κατά την διάρκεια του προγράμματος (participant interactivity)[10]. Οι βασικές διαδραστικές υπηρεσίες που παρέχονται στο πλαίσιο της διαδραστικής τηλεόρασης είναι [1,16]:
• Οι χρήστες - τηλεθεατές έχουν την δυνατότητα επιλογής προγράμματος μεταξύ πολλαπλών τηλεοπτικών καναλιών.
• Οι χρήστες - τηλεθεατές έχουν την δυνατότητα να βλέπουν και να κάνουν εγγραφή, να σταματούν την συνεχή ροή του προγράμματος, να
αποφεύγουν (αν το επιθυμούν) προγράμματα εμπορικής φύσεως (π.χ.
διαφημίσεις), κλπ.
• Δίνεται η δυνατότητα στον χρήστη να “πηγαίνει” μπροστά ή πίσω στο πρόγραμμα για να εντοπίσει κάτι που τον ενδιαφέρει.
• Οι χρήστες έχουν δυνατότητα πρόσβασης της πληροφορίας που επιθυμούν με περισσότερους από έναν τρόπους.
• Οι χρήστες μπορούν να στέλνουν πληροφορίες πίσω στον server του μεταδότη (broadcaster).
• Δεν ισχύει στην διαδραστική τηλεόραση η γραμμικότητα του προγράμματος που μεταδίδεται από την αναλογική τηλεόραση.
• Οι χρήστες έχουν τον έλεγχο στο πως βιώνουν την τηλεοπτική τους εμπειρία.
Υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι για την μετάδοση σήματος στην διαδραστική τηλεόραση[10,12]:
• Μονόδρομη μετάδοση (one-way channel), βάσει της οποίας η πληροφορία στέλνεται από το σύστημα μετάδοσης (broadcaster) στον χρήστη. Όλη η πληροφορία που χρειάζεται ο χρήστης στέλνεται σ’ αυτόν μέσω ενός μόνο καναλιού σήματος. Η διάδραση επιτυγχάνεται με το ότι ο χρήστης επιλέγει τι θα δει και πότε θα το δει. Τέτοιες περιπτώσεις είναι η υπηρεσία teletext, διάφορες υπηρεσίες διαφήμισης, μη γραμμικό πρόγραμμα τηλεόρασης, κλπ. Υπάρχει περιορισμένος όγκος διαδραστικής πληροφορίας που μπορεί να σταλθεί, ο οποίος εξαρτάται από το εύρος ζώνης (bandwidth) του σήματος. Το εύρος ζώνης ορίζεται ως το μέγεθος των δεδομένων που μπορούν να σταλθούν σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Τα δεδομένα συνήθως χωρίζονται σε δύο σε δύο μέρη:
1. Δεδομένα προγράμματος (ο κύριος όγκος δεδομένων που αφορούν το πρόγραμμα της τηλεόρασης)
2. Δεδομένα προστιθέμενης αξίας (όπως εικόνες, γραφικά, σελίδες κειμένου κλπ), με βάση τα οποία υλοποιούνται οι επιπλέον διαδραστικές υπηρεσίες.
Τα δεδομένα πρέπει να σταλθούν πολλές φορές (carousel transmission) γιατί είναι σχεδόν αδύνατο να γνωρίζουμε πότε ο χρήστης χρειάζεται να καταναλώσει ένα συγκεκριμένο υλικό. Όταν ο χρήστης θέλει να δει ένα συγκεκριμένο πολυμεσικό υλικό πρέπει να περιμένει την κατάλληλη στιγμή για να το “κατεβάσει” (download)[14]. Δεδομένα τα οποία καταναλώνονται πολλές φορές και από πολλούς χρήστες μεταδίδονται πιο συχνά.
• Αμφίδρομη μετάδοση (two-way channel), βάσει της οποίας ο χρήστης μπορεί να στείλει πληροφορία στο σύστημα μετάδοσης (broadcaster) και αντιστρόφως. Στην περίπτωση αυτή έχουμε την κατεξοχήν διάδραση.
Κάθε φορά που ο χρήστης ζητάει κάτι, το σύστημα μετάδοσης στέλνει την αντίστοιχη πληροφορία. Το κύριο μειονέκτημα είναι ότι όταν πολλοί χρήστες είναι ταυτόχρονα συνδεδεμένοι με το σύστημα τότε η όλη διεργασία είναι αργή ή μπορεί να μην υλοποιηθεί και καθόλου. Και στην
περίπτωση αυτή, οι τύποι των δεδομένων που χρησιμοποιούνται είναι ίδιοι με την μονόδρομη μετάδοση.
Σε σχέση με την κλασσική αναλογική τηλεόραση, η διαδραστική τηλεόραση προσφέρει υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας (valued-added services), οι οποίες αποτελούν την αιχμή του δόρατος όσον αφορά τη διάδοση της στο ευρύ κοινό. Σε γενικές γραμμές, αυτές οι υπηρεσίες είναι οι παρακάτω[9,5,10]:
• Οδηγός Ηλεκτρονικού Προγράμματος (Electronic Program Guide- EPG): Παρέχει πληροφορίες για το διαθέσιμο πρόγραμμα της τηλεόρασης. Στην αναλογική τηλεόραση αυτές οι πληροφορίες μεταφέρονται από την υπηρεσία teletext (δηλ. ξεχωριστά από το κύριο ρεύμα μετάδοσης του προγράμματος). Όμως στην διαδραστική τηλεόραση, μεταφέρονται μαζί με το κύριο πρόγραμμα και η διάδραση επιτυγχάνεται με την χρήση ειδικών γραφικών τα οποία μπορούν να παρουσιαστούν ταυτόχρονα με το πρόγραμμα. Μ’ αυτόν τον τρόπο ενισχύεται η διάδραση του χρήστη με το σύστημα μετάδοσης του προγράμματος.
• Πληροφοριακή Πύλη (Information Portal): Η υπηρεσία αυτή είναι γνωστή ως super-teletext service. Βασικά είναι η επόμενη γενιά υπηρεσιών teletext. Οι βελτιώσεις που προσφέρει σε σχέση με το κλασσικό teletext είναι:
Παροχή γραφικών πολύ υψηλής-ανάλυσης.
Βελτιωμένη δομή στα έγγραφα που παρουσιάζονται στην οθόνη.
Τυπικά παραδείγματα τέτοιων υπηρεσιών είναι οι πληροφορίες για τον καιρό και άλλες υπηρεσίες για την διαχείριση και παρουσίαση πολυμεσικού υλικού.
• Υπηρεσίες με Συνδρομή (Pay-per-View): Είναι υπηρεσίες για τις οποίες ο χρήστης χρειάζεται να γίνει συνδρομητής.
• Video-on-Demand (VoD): Δίνει την δυνατότητα στο χρήστη να δει τηλεοπτικά προγράμματα αναλογικής τηλεόρασης. Η υπηρεσία αυτή έχει απαιτήσεις σημάτων υψηλού εύρους ζώνης
• Εκπαίδευση (Education): Καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα εκπαιδευτικών υπηρεσιών όπως εκπαιδευτική αναλογική τηλεόραση, εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση, κλπ.
• Υπηρεσίες αγορών μέσω της ΔΤ
• Παιχνίδια
• Τυπικές Υπηρεσίες Διαδικτύου
• Υπηρεσίες Επικοινωνίας μεταξύ Χρηστών
• Υπηρεσίες Τραπεζικών Συναλλαγών, κλπ.
1.2 Πρότυπα και Οργανισμοί Διαδραστικής Τηλεόρασης
1.2.1 Οργανισμοί
Η υλοποίηση της διαδραστικής τηλεόρασης απαιτεί την συνεργασία μιας πλειάδας εταιρειών και οργανισμών για την δημιουργία των κατάλληλων προτύπων με βάση τα οποία επιτυγχάνεται το όλο εγχείρημα. Οι πιο γνωστοί διεθνείς οργανισμοί που ειδικεύονται στην ψηφιακή διαδραστική τηλεόραση είναι:
1. European Telecommunications Standards Institute (ETSI) 2. Advanced Television Systems Committee (ATSC)
3. Digital Video Broadcasting (DVB)
Ο οργανισμός ETSI είναι μη κερδοσκοπικός στα πλαίσια του οποίου έχουν αναπτυχθεί πρότυπα και προδιαγραφές για τηλεπικοινωνίες. Αποτελείται από περίπου 647 εταιρείες και οργανισμούς σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπάρχει μία σειρά προτύπων, τα οποία έχουν αναπτυχθεί από αυτόν τον οργανισμό, με έμφαση στην διαδραστική τηλεόραση.
Ο οργανισμός ATSC έχει ως κύριο στόχο την ανάπτυξη προτύπων για την τηλεόραση υψηλής ευκρίνειας (High Definition TeleVision-HDTV). Αναφέρεται κυρίως στα χαρακτηριστικά των δικτύων της βόρειας Αμερικής (ΗΠΑ και Καναδάς). Τα πρότυπα που έχουν αναπτυχθεί από αυτόν τον οργανισμό είναι
• ATSC Digital Video Compression (προσδιορίζει τον τρόπο συμπίεσης και αποσυμπίεσης η\ακουστικού περιεχομένου)
• ATSC Digital Television Standard (Προσδιορίζει τα χαρακτηριστικά των συστημάτων ψηφιακής τηλεόρασης)
Ο οργανισμός DVB, ιδρύθηκε το 1991 και σήμερα απαριθμεί περίπου 230 εταιρείες και οργανισμούς ανά τον κόσμο. Ο DVB ασχολήθηκε επιτυχώς με την δημιουργία προτύπων τόσο για την παραγωγή όσο και την διακίνηση διαδραστικού υλικού στην τηλεόραση. Ενδεικτικά αναφέρονται τα παρακάτω:
• DVB-S (Πρότυπο για την μετάδοση ψηφιακού προγράμματος μέσω δορυφορικής σύνδεσης)
• DVB-C (Πρότυπο για την μετάδοση ψηφιακού προγράμματος μέσω καλωδιακής σύνδεσης)
• DVB-T (Πρότυπο για την μετάδοση ψηφιακού προγράμματος μέσω επίγειας σύνδεσης)
• DVB-MC/S (Πρότυπο για την μετάδοση ψηφιακού προγράμματος μέσω μικροκυματικού πολυσημειακού κατανεμημένου συστήματος βίντεο-microwave multipoint video distribution system)
• DVB-SI (Πρότυπο καθορισμού τρόπου μετάδοσης μεταδεδομένων )
• DVB-CA (Πρότυπο για ασφάλεια πληροφοριακών συστημάτων στην ψηφιακή ΔΤ)
• DVB-CI (Πρότυπο ορισμού του Graphical User Interface)
1.2.2 Πρότυπο TV - Anytime
Ένα από τα βασικότερα και πιο διαδεδομένα πρότυπα για την ψηφιακή διαδραστική τηλεόραση είναι το TV – Anytime. Το πρότυπο TV-Anytime αναπτύχθηκε από το φόρουμ TV – Anytime το 2000 και περιλαμβάνει περιγραφείς περιεχομένου και ειδικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται για την ανάλυση των προτιμήσεων και των επιλογών του χρήστη. Επιπλέον, η περιγραφή τμηματικού πολυμεσικού περιεχομένου μπορεί αποδοτικά να βοηθήσει τον προσδιορισμό ειδικού περιεχομένου που προορίζεται για μερική εγγραφή και πλοήγηση μέσα στο τμηματικό αυτό περιεχόμενο.
Ένα βασικό στοιχείο του TV-Anytime είναι ο προσωπικός εγγραφέας δεδομένων (Personal Data Recorder-PDR), ο οποίος μπορεί αυτόματα να εγγράψει ένα πρόγραμμα όταν οι προτιμήσεις του χρήστη δηλώνονται μέσω από τους περιγραφείς προγράμματος (program descriptors). Το πρότυπο TV- Anytime έχει την δυνατότητα προσαρμογής σε διάφορες πλατφόρμες μετάδοσης προγράμματος και πολυμεσικού περιεχομένου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν ορίζει έναν συγκεκριμένο τρόπο αποθήκευσης, πρόσβασης και χρήσης των μεταδεδομένων[27].
Το πρότυπο TV-Anytime κάνει χρήση ειδικών δομών για τον προσδιορισμό περιεχομένου και την σύνδεση αυτού με περιγραφείς μεταδεδομένων. Οι δομές αυτές ονομάζονται CRIDs (Content Reference Identifiers).
Εκτός του CRID, το TV-Anytime παρέχει και άλλες δομές προσδιορισμού (TV-Anytime Identifiers) όπως ο Service Identifier και ο User Identifier. Οι δύο αυτοί προσδιοριστές χρησιμοποιούνται για την αυτόματη επιλογή περιεχομένου που ταιριάζει στις προτιμήσεις του χρήστη όπως επίσης και για την δυνατότητα παρακολούθησης από τον χρήστη διαφημιστικού προγράμματος της επιλογής του [27].
Εικόνα 1. Tv-Anytime Set-top Box , remote control και EPG.
Για λόγους αυξημένης διαλειτουργικότητας (interoperability), το TV- Anytime υιοθέτησε το περιβάλλον της γλώσσας σήμανσης XML τόσο για την δημιουργία όσο και για την μετάδοση των μεταδεδομένων. Η επίτευξη αποδοτικής διαλειτουργικότητας στηρίζεται στους εξής δύο παράγοντες- στόχους:
• Ο παροχέας μεταδεδομένων πρέπει να είναι σίγουρος ότι η πληροφορία που μεταδίδεται είναι σωστά ερμηνεύσιμη σε μία ευρεία γκάμα εφαρμογών και συστημάτων διαδραστικής ψηφιακής τηλεόρασης
• Η αμφίδρομη ροή (two-way flow) πληροφορίας είναι εφικτή από το διαθέσιμο σύστημα διαδραστικής ψηφιακής τηλεόρασης
Η χρήση του περιβάλλοντος της XML εγγυάται ότι οι δύο αυτοί στόχοι μπορούν να υλοποιηθούν. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος επιλογής της XML από το TV-Anytime ως βασικού περιβάλλοντος δημιουργίας, περιγραφής και μετάδοσης των μεταδεδομένων. Επίσης, σημαντικός παράγοντας που ενισχύει αυτή την επιλογή είναι ότι πάρα πολλά πρότυπα όπως τα (MPEG-7, P/META, DVB-SI , SMPTE και SMIL) χρησιμοποιούν και αυτά την XML ως βάση. Αυτό σημαίνει ότι στο πλαίσιο της XML υπάρχει μία αλληλοσυσχέτιση μεταξύ όλων των προτύπων κάνοντας έτσι εφικτή την δημιουργία κοινών μεταδεδομένων σε διαφορετικά συστήματα διαδραστικής τηλεόρασης, πράγμα που κάνει εύκολη την προσαρμογή του πολυμεσικού υλικού στις ανάγκες του εκάστοτε χρήστη.
1.3 Η Πλατφόρμα DVB
Ο ευρωπαϊκός οργανισμός Digital Video Broadcasting (DVB) ανέπτυξε την πιο αποδοτική πλατφόρμα διαδραστικής τηλεόρασης[4,3]. Η πλατφόρμα αυτή στηρίζεται κυρίως στην χρήση της προδιαγραφής MPEG-2 για την μετάδοση του ψηφιακού πολυμεσικού υλικού. Η γενική δομή της πλατφόρμας αυτής δίνεται στο παρακάτω σχήμα:
Παροχέας Διαδραστικών
Υπηρεσιών
Παροχέας Υπηρεσιών
Εκδότες Υπηρεσιών
Παροχέας Υπηρεσιών Μετάδοσης
PSTN, ISDN, CATV DVB-C DVB-S DVB-T
Κανάλι μετάδοσης ευρυζωνικού MPEG-2
set-top box
Σχήμα 1.Βασική αρχιτεκτονική του Συστήματος Ψηφιακής Τηλεόρασης (DVB).
Πιο συγκεκριμένα, τα στάδια του σχήματος αυτού αναλύονται στην συνέχεια:
• Παροχέας Υπηρεσιών Μετάδοσης ( Broadcast Service Provider - BSP ) Παραδίδει το υλικό (δεδομένα προγράμματος και δεδομένα που συνοδεύουν το πρόγραμμα) με την χρήση δορυφορικής (satellite), καλωδιακής (cable) και επίγειας (terrestrial) σύνδεσης. Το ρεύμα δεδομένων που μεταδίδεται περιέχει οπτικο-ακουστικό υλικό, μεταδεδομένα βασισμένα στην προδιαγραφή DVB-SI και δεδομένα προστιθέμενης αξίας..
• Παροχείς Υπηρεσιών ( Service Providers)
Οι παροχείς υπηρεσιών είναι εταιρείες για τις υπηρεσίες των οποίων δημιουργείται το διαδραστικό υλικό. Για παράδειγμα, παροχέας υπηρεσιών είναι μία εταιρεία ταξιδιωτικών γραφείων, η οποία πληρώνει τον παροχέα υπηρεσιών μετάδοσης για να δώσει την δυνατότητα
στους ενδιαφερόμενους χρήστες της διαδραστικής τηλεόρασης να αγοράσουν on-line ταξιδιωτικά εισιτήρια.
• Παροχέας Διαδραστικών Υπηρεσιών ( Interactive Service Provider ) Για την υλοποίηση διαδραστικών εφαρμογών με την χρήση υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας χρειάζεται ένα κανάλι ανάδρασης σήματος, το οποίο επιτρέπει την αμφίδρομη (two-way channel) μετάδοσης της πληροφορίας. Ο παροχέας διαδραστικών υπηρεσιών είναι η εταιρεία ή ο οργανισμός που παρέχει αυτό το κανάλι. Στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιούνται και IP πρωτόκολλα.
• Εκδότες Υπηρεσιών ( Service Editors)
Είναι εταιρείες που παράγουν το διαδραστικό υλικό και τις αντίστοιχες υπηρεσίες, οι οποίες παραδίδονται στον χρήστη από τον παροχέα υπηρεσιών μετάδοσης.
• Σύστημα Διάδρασης του Χρήστη ( Set Top Box - STB )
Τo STB είναι βασικό για την υλοποίηση των διαδραστικών υπηρεσιών της ΔΤ. Ένα τυπικό STB μετατρέπει τα ψηφιακά σήματα σε αναλογικά έτσι ώστε να μπορούν να παρουσιαστούν στην τηλεόραση, υλοποιεί τις διαδραστικές υπηρεσίες, επεξεργάζεται τον ψηφιακό ήχο. Τα περισσότερα STB λειτουργούν είτε με αναλογικό είτε με ψηφιακό σήμα αλλά όχι και με τα δύο. Επίσης λειτουργούν μόνο για μία σύνδεση (καλωδιακή, δορυφορική, επίγεια ή DSL) επειδή κάθε πλατφόρμα χρησιμοποιεί και διαφορετικό εύρος συχνοτήτων [17]
Μια αναλυτική περιγραφή ενός STB δίνεται στην αμέσως επόμενη ενότητα.
1.4 Κονσόλα Διάδρασης του Χρήστη
Η τεχνολογία που χρησιμοποιείται για την μετάδοση διαδραστικού προγράμματος μέσω της ψηφιακής τηλεόρασης βασίζεται κυρίως στην κωδικοποίηση και συμπίεση του σήματος κατά το πρότυπο MPEG-2. Μέσω διάφορων διαδικασιών το σήμα φτάνει στον τελικό χρήστη (τηλεθεατή) , μέσω του Set Top Box-STB, την λειτουργία του οποίου θα δούμε στην συνέχεια.
Οι βασικές μονάδες ενός STB είναι οι παρακάτω:
Διάταξη συντονισμού συχνότητας σήματος
Αποδιαμορφωτής
Αποπολυπλέκτης
Σύστημα εξαρτημένης πρόσβασης
Αποκωδικοποιητής βίντεο
Αποκωδικοποιητής ήχου
Αποκωδικοποιητής δεδομένων
Δέκτης σημάτων τηλεχειριστηρίου
Σχήμα 2. Βασική δομή ενός STB
Διάταξη συντονισμού συχνότητας σήματος : απομονώνει τις συχνότητες των καναλιών πληροφορίας που μας ενδιαφέρουν κάθε φορά
Αποδιαμορφωτής : αποδιαμορφώνει το σήμα
Αποπολυπλέκτης : δέχεται το σήμα από τον demodulator και προσδιορίζει τα διαφορετικά μέρη του ψηφιακού σήματος, τα οποία και ξεχωρίζει ώστε στην συνέχεια να μπουν στην αρχική (σωστή) σειρά
Σύστημα εξαρτημένης πρόσβασης :
1. Ελέγχει αν για το συγκεκριμένο STB έχει πληρωθεί η συνδρομή 2. Ελέγχει αν χρειάζεται σύστημα ασφαλείας με την χρήση κωδικού
(αυτό γίνεται κυρίως όταν οι χρήστες είναι παιδιά)
3. Φιλτράρει το περιεχόμενο με βάση την συνδρομή του χρήστη 4. Ασχολείται με οποιαδήποτε διαδραστική πληροφορία, η οποία
χρήζει κρυπτογράφησης έτσι ώστε να προστατευθεί ο χρήστης από μη εξουσιοδοτημένη χρήση τρίτων
Αποκωδικοποιητής βίντεο : Λαμβάνει την ψηφιακή πληροφορία του video και την μετατρέπει σε σήμα συμβατό με την συσκευή τηλεόρασης
Αποκωδικοποιητής ήχου : Λαμβάνει το ψηφιακό σήμα ήχου και το μετατρέπει σε σήμα συμβατό με το σύστημα ήχου της τηλεόρασης
Αποκωδικοποιητής δεδομένων : Λαμβάνει το ψηφιακό σήμα των δεδομένων που συνοδεύουν την εφαρμογή και το μετατρέπει σε σήμα συμβατό με την συσκευή της τηλεόρασης
CPU :
1. Διαχειρίζεται όλα τα συστατικά του υλικού 2. Εκτελεί προγράμματα-εφαρμογές λογισμικού 3. Ελέγχει για τυχόν προβλήματα
4. Ελέγχει το διαδραστικό κείμενο, τα χρώματα και τις εικόνες της τηλεόρασης
Μνήμη : Υπάρχουν διάφορα είδη μνήμης που εμπλέκονται στον σχεδιασμό ενός STB, όπως RAM, ROM, EPROM, κλπ.
Σύστημα ελέγχου : Συνδέει το χρήστη με το όλο σύστημα μέσω της συσκευής του τηλεκοντρόλ
Tο λογισμικό εκτελείται από την CPU του STB. Οι λειτουργίες που εκτελούνται από το λογισμικό είναι[14,7]:
• Διαχείριση του υλικό (hardware) του STB
• Επικοινωνία με την πλατφόρμα μετάδοσης του πολυμεσικού υλικού
• Έλεγχος και παρουσίαση της διαδραστικής πληροφορίας
• Έλεγχος του επιπέδου διάδρασης
Η δομή του λογισμικού συντίθεται στα παρακάτω μέρη:
1. Λειτουργικό Σύστημα ( Operating System ) : Κυρίως Windows, DOS, και MacOS
2. Ενδιάμεσο Λογισμικό Διάδρασης ( Middleware ) : Το λογισμικό διάδρασης εκτελεί τα παρακάτω:
Επικοινωνεί με το λειτουργικό σύστημα, με ελεγχόμενο τρόπο, έτσι ώστε να μειωθεί η πιθανότητα φθοράς του STB
Παρέχει ένα οργανωμένο σύνολο εντολών και προγραμματιστικών εργαλείων
Με την χρήση κατάλληλου υλικού, οι παραγωγοί διαδραστικών υπηρεσιών δεν χρειάζεται να ανησυχούν για το πως λειτουργεί το λειτουργικό σύστημα ή για διάφορες άλλες λεπτομέρειες που έχουν σχέση με την απόδοση ή την κατάσταση του STB. Επίσης, η γλώσσα προγραμματισμού ενός λογισμικού διάδρασης είναι, στις περισσότερες περιπτώσεις, συμβατή σχεδόν με όλες τις πλατφόρμες διαδραστικής τηλεόρασης.
Διάφορα συστήματα λογισμικού διάδρασης παρατίθενται στην συνέχεια:
Open TV (προϊόν της εταιρείας OPEN TV)
TV Navigator (προϊόν της εταιρείας LIBERATE)
MediaHighway (προϊόν της εταιρείας CANAL+
TECHNOLOGIES)
MicrosoftTV (προϊόν της εταιρείας MICROSOFT)
PowerTV (προϊόν της εταιρείας POWER TV)
CableWare (προϊόν της εταιρείας WORLDGATE)
Netgem (προϊόν της εταιρείας NETGEM)
3. Εικονικές Μηχανές ( Virtual Machines ) : Πολλοί κατασκευαστές λογισμικών διάδρασης, με σκοπό να αυξήσουν την ευκολία χρήσης τους, δημιούργησαν ειδικά προγραμματιστικά περιβάλλοντα, τα οποία διευκολύνουν την ανάπτυξη και τον έλεγχο του λογισμικού διάδρασης χρησιμοποιώντας ήδη υπάρχουσες γλώσσες προγραμματισμού όπως επίσης και γλωσσών σήμανσης (markup languages). Αυτά τα προγραμματιστικά περιβάλλοντα είναι γνωστά με το όνομα Εικονικές Μηχανές (Virtual Machines). Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι εικονικών μηχανών όπως:
Εικονικές μηχανές βασισμένες στην JAVA
Εικονικές μηχανές βασισμένες στην WML, η οποία είναι παρόμοια με τη γλώσσα σήμανσης HTML
Εικονικές μηχανές βασισμένες στην HTML και JavaScript
Εικονικές μηχανές βασισμένες στην MHEG-5, η οποία είναι προδιαγραφή παρουσίασης πολυμεσικού υλικού στην τηλεόραση
4. Εφαρμογές ( Applications ) : Είναι τα προγράμματα λογισμικού πάνω στα οποία “τρέχουν” οι υπηρεσίες διάδρασης. Αυτά τα προγράμματα είναι ουσιαστικά τα προϊόντα παραγωγής της διαδραστικής τηλεόρασης, όπως:
Οδηγοί Ηλεκτρονικών Προγραμμάτων (Electronic Programme Guides-EPG)
Βίντεο κατά Παραγγελία (Video On Demand Services-VODS)
Υπηρεσίες Ψηφιακού Teletext (Digital Teletext Services-DTS)
Υπηρεσίες Ψηφιακής Διαφήμισης (Digital Advertisement Services-DAS)
Υπηρεσίες Ηλεκτρονικής Αγοράς (E-Shopping), κλπ.
Κεφάλαιο 2: Προσβασιμότητα στο διαδίκτυο και στην ψηφιακή τηλεόραση.
2.1 Εισαγωγή
Σύμφωνα με πολλές έρευνες ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του παγκόσμιου πληθυσμού αντιμετωπίζει προβλήματα όρασης είτε σοβαρά προβλήματα ακοής. Σύμφωνα με τις στατιστικές πάνω από 24 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν σοβαρές επιπλοκές στην ακοή τους, ενώ πάνω από 10 εκατομμύρια Αμερικανοί μόνο αντιμετωπίζουν προβλήματα μερικής ή ολικής όρασης. Πιο συγκεκριμένα :
• Σύμφωνα με έρευνα του καθηγητή Adrian Davis του Institute of Hearing Research ο αριθμός των ατόμων άνω των 18 ετών με προβλήματα ακοής στην Ευρώπη για το 2005 είναι περίπου 81,536,000. Η πρόβλεψη είναι ότι το 2015 ο αριθμός αυτός θα έχει ξεπεράσει τα 90,000,000 άτομα. Αυτό σημαίνει ότι ο ένας στους επτά ενήλικους ευρωπαίους πολίτες αντιμετωπίζει πρόβλημα με την ακοή του.
• Ανάλογες έρευνες (κυρίως των RNIB, RNID, EFHOH κ.α.) εκτιμούν ότι ο αριθμός των ενήλικων ατόμων με προβλήματα όρασης στην Ευρώπη ανέρχεται στο ύψος των 7,5 εκατομμυρίων.
• Περίπου το 10 % του πληθυσμού των ανεπτυγμένων χωρών
αποτελούν άτομα με αναπηρίες (ΑμΕΑ).
Σε αυτά τα αυξανόμενα ποσοστά θα πρέπει να συνυπολογιστεί και το ποσοστό των ηλικιωμένων αλλά και των ατόμων που αντιμετωπίζουν ουσιαστικές δυσκολίες στη χρήση μιας συγκεκριμένης υπηρεσίας ή συσκευής.
Παράλληλα, οι σύγχρονες τεχνολογίες Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών εξελίσσονται με ρυθμό που κανείς δεν θα φανταζόταν μια δεκαετία πιο πριν και προσφέρουν υπηρεσίες που στοχεύουν σε μια ποιοτικότερη καθημερινότητα. Σε αυτή την νέα ψηφιακή πραγματικότητα εμφανίζεται ο κίνδυνος αποκλεισμού ατόμων των προαναφερόμενων ομάδων. Ειδικότερα στην Ελλάδα τα άτομα με προβλήματα ακοής αλλά κυρίως όρασης είναι τελείως αποκλεισμένα από σχεδόν όλες τις δραστηριότητες που αφορούν τα πολυμέσα και γενικότερα ψηφιακές υπηρεσίες.
Ο αποκλεισμός μερίδας του παγκόσμιου πληθυσμού από αυτές τις υπηρεσίες και όχι μόνο αποτελεί από μόνος του και ένα ζήτημα κοινωνικών διακρίσεων και κοινωνικής ανισότητας, αφού συν της άλλης αφορά και θέματα της καθημερινότητας όπως εκπαίδευση, εργασία, υγεία και άλλα. Σύμφωνα με αυτά, το θέμα της προσβασιμότητας δεν αποτελεί μόνο ευαισθητοποίηση αλλά και υποχρέωση και αντιμετωπίζεται έτσι από πολλά ανεπτυγμένα κράτη και εταιρίες με σχετικές νομοθεσίες και ρυθμίσεις.
Ο όρος προσβασιμότητα (Accessibility) χρησιμοποιείτε για να περιγράψει μια εφαρμογή ή υπηρεσία, η οποία είναι διαθέσιμη για όλους συμπεριλαμβανομένων και των ΑμΕΑ. Την χρήση της την συναντάμε σε θέματα φυσικής πρόσβασης (πχ. μπάρες, πεζοδρόμηση για τυφλούς, ανακλειόμενα λεωφορεία), αλλά και σε περιπτώσεις πρόσβασης σε υπηρεσίες (πχ. προσβάσιμα sites, υποτιτλισμό προγραμμάτων τηλεοπτικού περιεχομένου , ακουστική περιγραφή , ηλεκτρονικό EPG, νοηματική γλώσσα , εναλλακτικές μορφές επικοινωνίας)[20]. Η προσβασιμότητα εντάσσεται σε ένα ευρύτερο επιστημονικό πεδίο, της αλληλεπίδρασης ανθρώπου-υπολογιστή (Human Computer Interface-HCI) και ειδικότερα της καθολικής σχεδίασης (Universal Design) ή διαφορετικά Σχεδίασης για όλους (Design for all). Το Κέντρο Καθολικής Σχεδίασης έχει αναπτύξει 7 Αρχές Καθολικής Σχεδίασης:
1. Δικαίωμα στη χρήση 2. Ευελιξία στη χρήση
3. Απλότητα και διαισθητικότητα 4. Αντιληπτικότητα πληροφοριών 5. Ανοχή στα σφάλματα
6. Χαμηλή φυσική προσπάθεια
7. Κατάλληλο μέγεθος και χώρος για προσέγγιση και χρήση
H Καθολική Πρόσβαση ή Πρόσβαση για Όλους (Universal Access ή Αccess for Αll ) είναι «το δικαίωμα όλων των πολιτών να έχουν και να διατηρούν πρόσβαση σε μια ευρεία κοινωνικά δεξαμενή πηγών πληροφόρησης και υπηρεσιών διαπροσωπικής επικοινωνίας, δεδομένης της ποικιλίας των πλαισίων χρήσης» [15]. Η προσβασιμότητα είναι μια πιο εξειδικευμένη προσέγγιση της καθολικής σχεδίασης και ο στόχος της είναι να παράγει προϊόντα προσβάσιμα σε ΑμEΑ. Σύμφωνα με τον Nielsen [13] “η προσβασιμότητα είναι εξ' ορισμού μια κατηγορία της ευχρηστίας”. Οτιδήποτε δεν είναι προσβάσιμο σε ένα χρήστη δεν είναι και εύχρηστο.
Η ανάγκη για προσβασιμότητα γίνεται περισσότερο επιτακτική με την εξάπλωση των υπηρεσιών διαδικτύου. Για την αντιμετώπιση τέτοιων θεμάτων στο χώρο του WWW δραστηριοποιείται η πρωτοβουλία για την προσβασιμότητα στο διαδίκτυο (Web Accessibility Initiative - WAI) στους κόλπους του W3C. Σύμφωνα με αυτό “προσβασιμότητα του Web σημαίνει ότι τα ΑμεΑ μπορούν να χρησιμοποιήσουν το Web” ή με άλλα λόγια ότι αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να αντιληφθούν, να καταλάβουν να περιηγηθούν και να αλληλεπιδράσουν με το Web καθώς και να συνεισφέρουν στο Web. Η προσβασιμότητα ιστού περιλαμβάνει όλες τις ειδικές ανάγκες που επηρεάζουν την πρόσβαση στον ιστό, συνυπολογίζοντας ανάγκες όρασης, ακουστικές, φυσικές, ομιλίας, γνωστικές και νευρολογικές ειδικές ανάγκες [8].
2.2 Προσβασιμότητα στο διαδίκτυο
Οι περισσότεροι άνθρωποι που υποφέρουν από διάφορες αναπηρίες , έχουν την ανάγκη από βοηθητικά μέσα για να «διαβάσουν» με επιτυχή τρόπο μια ιστοσελίδα στο διαδίκτυο. Πολλά ονόματα υπάρχουν ήδη για τέτοιου είδους συσκευές και τεχνολογίες όπως “access system”, “assistive technology”, “adaptive technology” και “adaptive computing”[20].
Παραδείγματα τέτοιων τεχνολογιών είναι τα εξής[20]:
• Συνθετική φωνή, ψηφιακά κανάλια ήχου, συστήματα Braille για ανθρώπους με προβλήματα όρασης.
• Μεγέθυνση οθόνης και χρήση μεγάλων και ευδιάκριτων fonts για ανθρώπους με περιορισμένη όραση και δυσλεξία.
• Περιγραφικά κείμενα, υποτιτλισμός και οπτικά βοηθήματα για ανθρώπους με μειωμένη ή ανύπαρκτη ακοή.
• Ειδικές προσαρμογές για ανθρώπους με σοβαρά κινητικά προβλήματα που χρειάζονται άλλες μεθόδους διάδρασης εκτός του πληκτρολογίου και του mouse.(φωνητική πληκτρολόγηση , joystick κλπ.)
Τα πιο συνηθισμένα συστήματα που συναντάμε σε σε αυτή την κατηγορία χρηστών, ειδικότερα αν έχουν προβλήματα όρασης, είναι ο Screen Magnifier και ο Screen Reader. Τα λογισμικά είναι απλά στην χρήση και τη κατανόηση και στα περισσότερα λειτουργικά συστήματα παρέχονται δωρεάν. Παρόλα
