ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ
¥0f S ι
Π Τ Υ Χ ΙΑ Κ Η Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α
ΘΕΜΑ: "ΔΙΑΡΘΩΤΙΚΑΧΑΡΑΐαΗΡΙΙΤΙΚΑ ΤΗΙΑΝΕΡΓΙΑΙ ΙΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΠΑ ΤΟ 19S1 ΚΑΙ ΤΙΟΛΙΤΙΚΕΙ
ΑΝΤΙΜΠΩΠΙΣΘΙΤΗΙ"
ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΘΕΟΑΠΡΟΣ ΚΕΒΕΝΤΖΙΔΗΣ ΣΠ0ΥΑΑΣΤΡ1ΕΣ: ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΑΡΜΕΝ
ΣΟΦΙΑ ΓΚΙΚΑ
ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΣΔ0
ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ - i - C ) -
ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΗΚΑ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ ΤΟ 1981 ΚΑΙ
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙΣ ΤΗΣ
ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΚΕΒΕΝΤΖΙΔΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ
ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΕΣ:
ΑΡΜΕΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΓΚΙΚΑ ΣΟΦΙΑ
ΚΑΒΑΛΑ 2003
ΕΙΣΑΓΩΓΗ... σελ. 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
1.1 Η ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ...σεΑ.7 1.1.1 ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ...σελ.9 1.2 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ... σεΑ.10 1.3 ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ...σεΑ.10 1.4 ΜΟΡΦΕΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ... σελ.12 1.5 ΠΟΙΟΥΣ ΠΛΗΤΤΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ Η ΑΝΕΡΓΙΑ... σελ.15 1.5.1 Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ... σελ.15 1.5.2 Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ...σελ.19 1.6 Η ΑΣΑΦΕΙΑ ΤΩΝ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ... σελ.21 1.7 Η ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΙ ΆΝΕΡΓΟΙ ΤΟΥ ΟΑΕΔ...σεΑ.22 1.8 Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΈΡΕΥΝΕΣ
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΣΥΕ... σελ.23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
ΠΟΣΟΣΤΑ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ 1981 ΕΩΣ ΤΟ 2002
ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ... σελ.26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ
3.1 ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΣΤΗΡΙΞΗΣ... σελ.33 3.2 Α' ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ... σελ.34 3.3 Β' ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ...σελ.35 3.3.1 ΚΥΡΙΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ Β'Κ.Π.Σ... σελ.36
3.3.2 ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... σελ.38 3.3.3 ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ "ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ"...σελ.40 3.3.3.1 ΑΞΟΝΑΣ NOW...σελ.41 3.3.3.2 ΑΞΟΝΑΣ INTEGRA... σεΑ.41 3.3.3.3 ΑΞΟΝΑΣ HORIZON... σελ.43 3.3.3.4 ΑΞΟΝΑΣ YOUTHSTART... σελ.43 3.4 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ... σελ.46 3.4.1 Ε.Π. ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ
ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ... σελ.46 3.4.2ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ - ΑΦΕΤΗΡΙΑΚΑ ΕΜΠΟΔΙΑ... σελ.46 3.4.3 ΕΚΡΟΕΣ, ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ, ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ...σελ.47 3.4.4 Ε.Π. ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... σελ.50 3.5 Γ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ...σελ.51 3.5.1 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ / ΑΞΟΝΕΣ
ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ / ΔΡΑΣΕΙΣ...σελ.51 3.5.2 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ “ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ”
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (Γ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ 2000-2006)...σελ.57 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
3.5.3 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
(Γ' ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ 2000-2006)... σελ.58 3.5.4 ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΑΝΕΡΓΩΝ ΣΕ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΑ
ΚΕΝΤΡΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ (ΚΕΚ)... σελ.59 3.6 ΙΕΡΑΡΧΗΣΗ ΑΝΑΓΚΩΝ... σελ.60 3.6.1 ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ... σελ.63 3.7 ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΕΔΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Α: ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ
ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΕΝΕΡΓΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ...σελ.66 3.7.1 ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΕΩΝ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Ν.Θ.Ε.)...σελ.71 3.7.2 ΑΡΙΘΜΟΣ ΝΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ... σελ.69 3.8 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ... σελ.69 3.8.1 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ... σελ.69 3.9 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ
ΜΕΣΩ ΤΟΥ Ο.Α.Ε.Δ...σελ.72 3.9.1 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ
ΑΝΕΡΓΩΝ ΠΤΥΧΙΟΥΧΩΝ ΑΕΙ, ΤΕΙ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ (STAGE 2002)...σελ.81 3.9.2 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ
ΑΝΕΡΓΩΝ ΠΤΥΧΙΟΥΧΩΝ ΑΕΙ, ΤΕΙ, ΔΙΠΛΩΜΑΤΟΥΧΩΝ ΙΕΚ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ Τ.Ε.Λ., Ε.Π.Λ.,Τ.Ε.Ε. Α'ΚΑΙ Β'ΚΥΚΛΟΥ ΣΕ ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ. (STAGE 2003)... σελ.82 3.9.3 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΝΕΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΣΤΟ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ΕΤΟΥΣ 2003... σελ.82 3.9.4 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΑΝΕΡΓΩΝ ΗΛΙΚΙΑΣ 1 8 - 3 0 ΕΤΩΝ
ΕΤΟΥΣ 200 3 ... σελ.83 3.9.5 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΑΝΕΡΓΩΝ ΗΛΙΚΙΑΣ 1 8 - 6 0 ΕΤΩΝ
ΕΤΟΥΣ 2003... σελ.84 3.9.6 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΑΝΕΡΓΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΗΛΙΚΙΑΣ 18-65 ΕΤΩΝ ΕΤΟΥΣ 2003... σελ.84 3.9.7 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΑΝΕΡΓΩΝ
ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ... σελ.85 3.10 ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΙ ΝΟΜΟΙ... σελ.86 3.10.1 ΙΣΧΥΟΝΤΑ ΚΙΝΗΤΡΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η' ΚΑΛΥΤΕΡΑ Ο ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΝΟΜΟΣ 2601/1998...σελ.86 3.10.1.1 ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΡΩΝ... σελ.88 3.10.2 ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ»(ΝΕΟΣ «ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΝΟΜΟΣ»)...σελ.88 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... σελ.91 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... σελ.95
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ
Ε.Κ.Τ: Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Ταμείο Ε.Τ.Ε.: Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος Α.Ε.
Ν.Κ.Μ.: Νέο Κοινοτικό Μέσο
Ε.Τ.Π.Α.: Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης Ε.Γ.Τ.Π.Ε.: Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων
Α.Ε.Π.: Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Σ.Π.Α.: Σχέδιο Περιφερειακής Ανάπτυξης
Χ.Μ.Π.Α.: Χρηματοδοτικό Μέσω Προσανατολισμού για την Αλιεία Ο.Α.Ε.Δ.: Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού Κ.Ε.Θ.Ι.: Κέντρα Ερευνών για Θέματα Ισότητας Κ.Π.Α.: Κέντρο Προώθησης Απασχόλησης Ε.Π.: Επενδυτικό Πρόγραμμα Ν.Ε.Ε.: Νέων Ελεύθερων Επαγγελματίων Ν.Θ.Ε.: Νέες Θέσεις Εργασίας
Π.Ε.Π.: Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα Γ.Σ.Ε.Ε.; Γενική Συνέλευση Εργαζομένων Ελλάδος Ε.Ε^.: Έρευνα Εργατικού Δϋναμικού
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Είναι γενικά παραδεκτό ότι η ανεργία είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις πιέσεις που δέχεται η αγορά εργασίας από τις δραστικές μεταβολές της τεχνολογίας και του τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας των επιχειρήσεων.
Ακόμα είναι απαραίτητο να τονίσουμε ότι το πρόβλημα της ανεργίας πλήττει σημαντικά τους νέους κάτω των 24 ετών και ιδιαίτερα τους απόφοιτους λυκείου οι οποίοι αντιμετωπίζονται ως “ανειδίκευτοι” στην αγορά εργασίας. Εξίσου ουσιαστικές δυσκολίες στην εξεύρεση απασχόλησης αντιμετωπίζουν και οι γυναίκες, οι οποίες μολονότι τα ποσοστά συμμετοχής τους στον εργασιακό χώρο έχουν αυξηθεί διαχρονικά υστερούν σε σχέση με τα ποσοστά συμμετοχής των ανδρών.
Έτσι η βελτίωση της υπάρχουσας κατάστασης και ο περιορισμός της ανεργίας στο ελάχιστο απαιτεί πολυεπίττεδη στρατηγική. Επιβάλλεται επομένως, η συσσώρευση επενδυτικού κεφαλαίου, γνώσεων, τεχνογνωσίας και έγκυρη προώθηση του μετασχηματισμού, η οποία επιτρέπει την προσαρμογή των παραδοσιακών προτύπων οργάνωσης της εργασίας στα νέα πρότυπα του ανταγωνισμού.
Για την επίτευξη αυτών των στόχων κρίνεται απαραίτητη η οργανωμένη και συντονισμένη προσπάθεια της πολιτείας, η οποία με τη συνεργασία των αρμόδιων φορέων της (κυρίως Ο.Α.Ε.Δ.) και τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα δημιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την προετοιμασία και την προσαρμογή όχι μόνο των επιχειρήσεων αλλά και του εργατικού δυναμικού στις απαιτήσεις της εποχής μας.
Στο σημείο αυτό θα θέλαμε να τονίσουμε ότι σκοπός αυτής της εργασίας είναι να παρουσιάσει τις διαστάσεις του προβλήματος της ανεργίας, να δείξει τον αντίκτυπο που έχει στους νέους και τις γυναίκες και να γνωστοποιήσει τις πολιτικές που έχουν υιοθετηθεί τα τελευταία χρόνια για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
1.1 Η ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Η αγορά εργασίας στη χώρα μας εμφανίζει όλες εκείνες τις ιδιαιτερότητες και ιδιομορφίες που χαρακτηρίζουν την ελληνική οικονομία στο σύνολό της. Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός στην Ελλάδα, όπως μας έδειξε η Απογραφή Πληθυσμού 1991, καλύτττει μόνο το 47,4% του συνολικού Πληθυσμού της χώρας. Αυτό σημαίνει ότι κάθε άτομο που εργάζεται έχει να συντηρήσει περίπου άλλα δύο άτομα. Οι βασικές αιτίες που διαμορφώνουν το ποσοστό αυτό είναι η χαμηλή συμμετοχή των γυναικών στο σύνολο του εργατικού δυναμικού, ο μεγάλος αριθμός συνταξιούχων και μάλιστα με συμμετοχή των παραγωγικών ηλικιών.
Για την μέτρηση του ποσοστού ανεργίας υπάρχουν ση χώρα μας δύο πήγες στατιστικών στοιχείων. Η πρώτη βασίζεται στα στοιχεία του Οργανισμού Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (Ο.Α.Ε.Δ.) και η δεύτερη χρησιμοποιεί τα στοιχεία από τις έρευνες απασχόλησης της Ε.Σ.Υ.Ε. οι οποίες άρχισαν να γίνονται από το έτος 1974.
Ως προς τη μελλοντική εξέλιξη της αγοράς εργασίας αυτή θα εξαρτηθεί από την κίνηση του πληθυσμού και τον ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Στο άμεσο μέλλον όμως η προοτπική αντιμετώπισης του προβλήματος σε υγιή βάση σχετίζεται με την ανάπτυξη έντονης επενδυτικής δραστηριότητας για την κατοχύρωση των υπαρχόντων και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.’
' ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΤΣΗΣ «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ», Πειραιάς 1987, Εκδόσεις Α. Σταμούλη (σελ.100-101)
nivaKac 1: To σύνολο tujv ανέονων και το ποσοστό to u c σε σγέση u t το ucveeoc και το ποσοστό του εονατικού δοναυικού και το ucvteoc to u πληθυσυού σττό το 1981-2002
ΕΤΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΟΙ ΠΟΣΟΣΤΟ
ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΑΝΕΡΓΩΝ
ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ (%) (%)
1981 8.467.900 3.667.800 49,1 148.500 4,0
1982 8.522.200 3.706.600 49,3 215.300 5,8
1983 8.465.600 3.807.500 51,0 299.000 7,8
1984 8.508.900 3.810.800 50,7 310.300 8,1
1985 8.686.100 3.892.500 50,6 303.900 7,8
1986 7.757.800 3.887.800 50,1 286.900 7,4
1987 7.837.200 3.883.600 49,6 286.200 7.3
1988 7.907.300 3.960.800 50,1 303.400 7,7
1989 7.985.900 3.966.900 49,7 296.200 7,5
1990 8.146.000 4.000.200 49,1 281.200 7,0
1991 8.295.200 3.933.500 47,4 301.100 7,6
1992 8.361.100 4.034.300 48,3 349.800 8.7
1993 8.491.600 4.118.400 48,5 398.200 9.7
1994 8.615.600 4.193.400 48,7 403.800 9,6
1995 8.685.500 4.248.500. 48,9 424.700 10,0
1996 8.770.100 4.318.300 49,2 446.400 10,3
1997 8.859.400 4.294.400 48,5 440.300 10,2
1998 10.662.100 5.149.800 48,3 535.600 10,4
1999 10.645.000 5.184.100 48,7 523.600 10,1
2000 10.601.500 5.205.300 49,1 546.500 i 10,5
2001 10.939.600 5.294.800 48,4 ί 545.300 10,3
Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε.1981-2001 «Έρευνα εργατικού δυναμικού και Αττασχόλησης»
1.1.1 ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Κατά κανόνα η αγορά εργασίας δεν βρίσκεται σε ισορροττία. Ειδικότερα δε, σε επίπεδο οικονομίας τα άτομα μετακινούνται συνεχώς μεταξύ επαγγελμάτων, μεταξύ απασχολήσεως και ανεργίας, μεταξύ εργατικού δυναμικού και μη εργατικού δυναμικού, καθώς και αντίστροφα. Οι ροές αυτές απεικονίζονται στο Σχήμα 1.1, όπου τα αριθμημένα βέλη δείχνουν τις εξής κινήσεις;
1. Έξοδο από την απασχόληση προς την ανεργία.
2. Έξοδο από την απασχόληση προς το μη εργατικό δυναμικό.
3. Έξοδο από την ανεργία προς το μη εργατικό δυναμικό. Η κίνηση αυτή ενδέχεται να οφείλεται σε αποθάρρυνση του εργαζομένου να βρει εργασία.
4. Είσοδο στην απασχόληση από την ανεργία . 5. Είσοδο στην απασχόληση από το μη εργατικό δυναμικό.
6. Είσοδο στην ανεργία από το μη εργατικό δυναμικό.^
ΣΧΗΜΑ 2.1 Μετακινήσεις Ατόμων μεταξύ Απασχολήσεως, Ανεργίας και Εκτός του Εργατικού Δυναμικού
^ Κ.Π. Προδρομίδης «Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ», Αθήνα 1994 Ι.Σιδέρης,(παράγραφος 2.2.3 σελ.31)
1.2 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ
Άνεργος θεωρείται εκείνος που είναι σε θέση να δουλέψει, αναζητεί εργασία αλλά δε βρίσκει.
Το επίπεδο της ανεργίας μιας χώρας μετριέται σε ποσοστά επί τοις εκατό, στο σύνολο του εργατικού δυναμικού. Στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, το επίπεδο της ανεργίας υπολογίζεται με βάση τον αριθμό των ανέργων που είναι γραμμένοι στα Γραφεία Εργασίας των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης ή δημόσιων οργανισμών όπως είναι στην Ελλάδα ο Ο.Α.Ε.Δ. (Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού).
Πιο κοντά στην πραγματικότητα για την πραγματική έκταση της ανεργίας στην Ελλάδα θεωρούνται τα στοιχεία της Ε.Σ.Υ.Ε (Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδας) η οποία μια με δύο φορές το χρόνο διενεργεί ειδικές έρευνες απασχόλησης σε όλη τη χώρα. Σύμφωνα με την Ε.Σ.Υ.Ε, ως άνεργοι ορίζονται « τ α άτομα 14 ετών και άνω που δε σπουδάζουν και που κατά την εβδομάδα πριν την ημερομηνία διεξαγωγής της έρευνας δεν εργάστηκαν καθόλου, ούτε είχαν μια κανονική εργασία ως μισθωτοί (με μισθό ή με ημερομίσθιο), που αν την έβρισκαν μπορούσαν να την αναλάβουν αμέσως».^
1.3 ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ
Η ανεργία των τελευταίων ετών επηρεάζεται, οπωσδήποτε από την κρίση που μαστίζει την παγκόσμια οικονομία, αλλά σχετίζεται περισσότερο με την ύφεση που παρατηρείται στην παραγωγή σε όλους γενικά τους τομείς της οικονομίας. Ο σημαντικότερος όμως λόγος είναι διαρθρωτικός και συνδέεται με την αλματώδη αύξηση του εργατικού δυναμικού, την εισροή των μεταναστών, την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στη παραγωγική διαδικασία, την είσοδο νέων στην αγορά εργασίας (παύση λειτουργίας σειράς επιχειρήσεων, εξέλιξη διαδικασίας υποκατάστασης εργασίας από μηχανές λόγω των νέων τεχνολογιών) οδηγεί σε ανατροπή της σχετικά ευνοϊκής σχέσης εργατικού δυναμικού που παρατηρήθηκε κατά την δεκαετία του 1980 και προμηνύει περαιτέρω επιδείνωση του ήδη έντονου προβλήματος της
ανεργίας, υψηλό έμμεσο κόστος εργασίας ανά μονάδα ττροϊόντος σε σχέση με το κόστος άλλων συντελεστών παραγωγής, χαμηλή κινητικότητα του ανθρωπίνου δυναμικού, έλλειψη επαρκούς επιμόρφωσης του ανθρώπινου δυναμικού, μείωση του αγροτικού πληθυσμού, μετατόπιση του συγκριτικού πλεονεκτήματος των χωρών του ΟΟΣΑ σε δια(ρορετικά προϊόντα και υπηρεσίες με ρυθμό ταχύτερο από την αντίστοιχη προσαρμογή του εργατικού δυναμικού τους και τέλος με την επενδυτική αποχή του κεφαλαίου. Σχετικό με τη στασιμότητα των επενδύσεων είναι και το γεγονός ότι, τη στιγμή αυτή κανένας τομέας της οικονομία δεν έχει τις δυνατότητες να αυξήσει αποτελεσματικά τις δράστηριότητές του και την απασχόληση, καθόσον, στο μεν οικοδομικό τομέα συνεχίζεται η ύφεση στο δε μεταποιητικό δεν υπάρχει ιδιαίτερη ζήτηση βιομηχανικών και βιοτεχνικών προϊόντων. *
Ο βασικός πυρήνας της ανεργίας ειδικότερα στην Ελλάδα, οφείλεται, στην αναντιστοιχία του εκπαιδευτικού μας συστήματος με την αγορά εργασίας, είναι δηλαδή διαρθρωτικής μορφής. Στο σύνολο του 10% - 11%
περίπου της ανεργίας στη χώρα μας σήμερα, το μισό ποσοστό, το 5% ίσως και περισσότερο, εκτιμάται ότι οφείλεται στην επιλεγόμενη διαρθρωτική - εκπαιδευτική ανεργία, που μπορεί να θεωρηθεί ως η δίδυμη αδερφή της τεχνολογικής ανεργίας. Οι βασικές αιτίες αυτού του φαινομένου, στην περίτπωση της Ελλάδας, εστιάζονται κυρίως στη θεωρητική κατεύθυνση, στην αναχρονιστική δομή και την ανελαστικότητα της παιδείας, στην ανεπάρκεια της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης, καθώς και στην έλλειψη κατάλληλου επαγγελματικού προσανατολισμού. ΓΓ αυτό και χρειάζεται άμεσα η ελαστικοποίηση και αναπροσαρμογή του εκπαιδευτικού συστήματος όλων των βαθμιδών και τύπων με κατεύθυνση τις τάσεις και προοτττικές της τεχνολογίας, της οικονομίας και της αγοράς εργασίας.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπου η ανεργία των αποφοίτων Πανεπιστημίων και Λυκείων είναι υψηλότερη από την ανεργία των αποφοίτων Γυμνασίου. Και το συνολικό πρόβλημα της ανεργίας διαφαίνεται ότι μάλλον θα επιδεινωθεί στο
■' Ιωάννης Π. Χατζηπαναγχώτου «Η Εξέλιξη της Ελληνικής Αγοράς Εργασίας» Αθήνα 1984 (σελ 75 , 2.1)
1.4 ΜΟΡΦΕΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ
άμεσο μέλλον, αν ληφθεί υπόψη ότι η ανεργία των νέων στην Ελλάδα κινείται σε πρωτοφανή υψηλά επίπεδα, με τάσεις περαιτέρω επιδείνωσης.®
Οι μετακινήσεις των ατόμων από, προς και εντός της αγοράς εργασίας οφείλονται σε διάφορους παράγοντες, που ανάλογα με την προέλευσή τους δημιουργούν ανεργία τριβής, εποχική ανεργία, κυκλική ανεργία και διαρθρωτική ανεργία.
(α) Η ανεργία τριβής προέρχεται από την εκούσια μετακίνηση μελών του εργατικού δυναμικού μεταξύ διαιρορετικών απασχολήσεων, αφορά δε στο χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από τη στιγμή που εγκαταλείπει κανείς την εργασία του μέχρι τη στιγμή που προσλαμβάνεται αλλού. Το ποσοστό των ανέργων πσυ δημιουργούνται από την ανεργία τριβής στο συνολικό εργατικό δυναμικό είναι μικρό, πλην όμως έχει μόνιμο χαρακτήρα λόγω της αδιάκοπης μετακινήσεως των εργαζομένων μεταξύ απασχολήσεων. Τούτο τείνει να μεταβάλλεται προς την ίδια κατεύθυνση με την οικονομική δραστηριότητα ενώ η χρονική διάρκεια της ανεργίας τριβής προς την αντίθετη κατεύθυνση. Το ποσοστό αυτό δεν είναι απαραίτητο να είναι το ίδιο για όλα τα επαγγέλματα.
Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει τρόπος να διακρίνουμε με ευχέρεια και ακρίβεια τη συμμετοχή του ποσοστού της ανεργίας τριβής στο συνολικό ποσοστό της ανεργίας μιας χώρας.®
(β) Η εττοχική ανεργία οφείλεται σε εποχικές μεταβολές της ζητήσεως και της προσφοράς αγαθών και υπηρεσιών. Μεταξύ των κλάδων που συνήθως πλήττονται εποχικά είναι η γεωργία, οι κατασκευές, ο τουρισμός κ.λ.π. Αν και οι εποχικά άνεργοι είναι ενδεχόμενο να βρουν απασχόληση αλλού (κατά τη χρονική περίοδο που υπάρχει το είδος αυτό της ανεργίας), εντούτοις λόγω του χρονικού διαστήματος που μεσολαβεί από τη στιγμή που παραμένουν άνεργοι μέχρι τη στιγμή που βρίσκουν άλλη απασχόληση δημιουργείται ένα εποχικό πρότυπο στη συνολική ανεργία. Από τα αποτελέσματα διεθνών μελετών φαίνεται ότι το πρότυπο αυτό επηρεάζεται
^ Θόδωρος Κατσανέβας Μάιος 1999, Εκδόσεις Α. Σταμούλη «σύγχρονες πολιτικές αντιμετώπισης της ανεργίας»
^ *’Κ.Π. Προδρομίδης «Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΑΙΤΙΚΗΣ», Αθήνα 1994 1.Σιδέρης,(παρ<5τγραφος 2.24 σελ. 31 -33)
από τις εξελίξεις της συνολικής ζητήσεως. Το φαινόμενο της εποχικής ανεργίας περιλαμβάνεται συνήθως στην ανεργία/
(γ) Η κυκλική ανεργία οφείλεται στην ανεπάρκεια της συνολικής ενεργού ζητήσεως για αγαθά και υπηρεσίες. Με άλλα λόγια, σε δεδομένα επίπεδα μισθών, ημερομισθίων και παραγωγικότητας της εργασίας, όλοι όσοι ψάχνουν να βρουν εργασία δεν μπορούν να απορροφηθούν στην παραγωγική διαδικασία. Λόγω της χαμηλής συλλογικής ζητήσεως για αγαθά κα υπηρεσίες. Υπάρχουν δηλαδή λιγότερες κενές θέσεις για πλήρωση από όσες ζητούνται από το εργατικό δυναμικό. Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζεται σε περιόδους υφέσεως. Το ποσοστό των ανέργων που οφείλεται στους λόγους αυτούς υπολογίζεται πέρα από το αντίστοιχό ποσοστό που αποδίδεται στην ανεργία τριβής, την εποχική και τη διαρθρωτική ανεργία. Αποτελεί κατ’
εξοχήν βραχυχρόνιο οικονομικό πρόβλημα με τον περιορισμό και την εξάλειψη του οποίου ασχολείται η βραχυχρόνια οικονομική πολιτική (πολιτική οικονομικής σταθεροποιήσεως). Η εξάλειψη της κυκλικής ανεργίας δεν συνεπάγεται εξάλειψη των υπολοίπων μορφών ανεργίας, που στην περίτττωση αυτή συνυπολογίζονται στο φυσικό ποσοστό ανεργίας. Τα μέσα που συνήθως χρησιμοποιούνται για την τόνωση της συνολική ζητήσεως και επομένως για τη μείωση της κυκλικής ανεργίας είναι δημοσιονομικά και νομισματικά.®
(δ) Η διαρθρωτική ανεργία οφείλεται στην αδυναμία της προσφοράς εργασίας να προσαρμόζεται με σχετική ευκολία και ταχύτητα στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες που προσδιορίζουν τις ευκαιρίες απασχολήσεως.
Οι μεταβολές στις ευκαιρίες απασχολήσεως προέρχονται από μεταβολές στις προτιμήσεις των καταναλωτών, μεταβολές στις τεχνικές συνθήκες της παραγωγής και μεταβολές στη σύνθεση του ακαθάριστου εγχωρίου προϊόντος (διαχρονικά παρατηρείται μείωση του σχετικού μεριδίου της γεωργίας έναντι των σχετικών μεριδίων της βιομηχανίας και των υπηρεσιών στη σύνθεση του ακαθάριστου εγχωρίου προϊόντος, ΑΕΠ). Οι εν λόγω μεταβολές
' Κ.Π. Προδρομίδης «Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ», Αθήνα 1994 Ι.Σιδέρης,(παράγραφος 2.24 σελ. 31-33)
' Κ.Π. Προδρομίδης «Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ», Αθήνα 1994 Ι.Σιδέρης,(παράγραφος 2.24 σελ. 31-33)
αντικατοπτρίζονται σε διαρκείς ανισορροπίες μεταξύ προσφοράς και ζητήσεως εργασιών διαφόρων ειδικοτήτων και επαγγελμάτων, τόσο δε εθνικό όσο και σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Οι συνέπειες των ανισορροπιών αυτών εμφανίζονται με τη μορφή ανεργίας, η οποία ενδέχεται να διαφέρει από κλάδο σε κλάδο και από περιφέρεια σε περιφέρεια, παρά την ταυτόχρονη ύπαρξη κενών θέσεων για πλήρωση. Η ένταση με την οποία εκδηλώνεται η διαρθρωτική ανεργία είναι τόσο μεγαλύτερη όσο μικρότερη είναι η κινητικότητα των εργαζομένων μεταξύ ειδικοτήτων, επαγγελμάτων και περιοχών.
Η διαρθρωτική όπως και η κυκλική ανεργία διαφέρουν από την ανεργία τριβής κατά το ότι είναι ακούσιες, διαφέρουν όμως και μεταξύ τους κατά το ότι η μεν πρώτη αποτελεί μακροχρόνιο η δε δεύτερη βραχυχρόνιο φαινόμενο. Επομένως, διαφορετικά μέτρα λαμβάνονται για την καταπολέμηση της διαρθρωτικής ανεργίας. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται η παροχή κινήτρων (π.χ. φορολογικών, πιστωτικών κ.α.) για την επέκταση παλαιών ή για την εγκατάσταση νέων βιομηχανικών, τουριστικών κ.λ.π.
μονάδων, σε ττεριοχές με σημαντικά πλεονάσματα εργασίας. Σπουδαιότερη όμως είναι η υιοθέτηση ευκαιριών μετεκπαιδεύσεως στο εργατικό δυναμικό, ώστε να ενισχυθεί η κινητικότητά του. Αυτό δε διότι έχει παρατηρηθεί, ότι η διαρθρωτική ανεργία πλήττει συχνότερα και σοβαρότερα το καθόλου ή το λιγότερο μορφωμένο τμήμα του εργατικού δυναμικού από όσος το καλά εκπαιδευμένο μέρος του Περισσότερο τους ανειδίκευτους παρά τους ειδικευμένους Και γενικά αυτούς που δεν έχουν (ή έχουν χάσει) τα απαραίτητα προσόντα για να απορροφηθούν από την αγορά εργασίας. Στα πλαίσια αυτά ενδείκνυται η παροχή βασικής εκπαιδεύσεως (π.χ. ελληνικά', μαθηματικά, χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών, ξένη γλώσσα) σε όλους τους πολίτες, για να γίνουν πιο ευέλικτοι στην εκμάθηση των νέων ειδικοτήτων που δημιουργούνται αδιάκοπα στην εποχή μας.®
’ Κ.Π. Προδρομίδης «Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ», Αθήνα 1994 1.Σιδέρης,(παράγραφος2.24 σελ. 31-33)
1.5 ΠΟΙΟΥΣ ΠΛΗΤΤΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ Η ΑΝΕΡΓΙΑ
Είναι γνωστό ότι η ανεργία έχει ιδιαίτερη « π ρ ο τίμ η σ η » στις γυναίκες, όπως και στους νέους, τους ανάπηρους και τους ανειδίκευτους εργάτες.
Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζεται με μεγαλύτερη οξύτητα σε περιφερειακές χώρες, όπως η Ελλάδα, που η δομή της οικονομίας τους είναι περισσότερο ευάλωτη στους κραδασμούς μιας γενικότερης ύφεσης.
1.5.1 Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Στο κατώφλι του 21 °" αιώνα η γυναίκα εκπαιδεύεται, εργάζεται και ψηφίζει, φοράει παντελόνια, χρησιμοποιεί πιστωτικές κάρτες, επενδύει στο χρηματιστήριο και οδηγά το δικό της αυτοκίνητο. Η γυναίκα είναι αναμφισβήτητα απελευθερωμένη, τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες χώρες.
Παραμένει, όμως, «υποτιμημένη». Σε καμία χώρα του κόσμου η γυναίκα δεν χαίρει ίσης μεταχείρισης με τους άνδρες, παρότι παράγει γύρω σο 55% του παγκόσμιου πλούτου (εάν υπολογίσουμε και τη μη αμειβόμενη εργασία, όπως είναι τα οικιακά) και συμμετέχει κατά 36% στο κατά κε<ραλήν παγκόσμιο ΑΕΠ.
Για άλλη μία χρονιά η νέα Έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη δίνει στο φως της δημοσιότητας εντυπωσιακά στοιχεία και δείχνει ότι η Συνθήκη για την εξάλειψη κάθε μορφής διάκρισης κατά των γυναικών, που ισχύει από το 1979, δεν έχει φέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Τα στοιχεία για την ανεργία των γυναικών αποκαλύπτουν το χάσμα των ευκαιριών μεταξύ γυναικών και ανδρών στη χώρα μας. Το ποσοστό των μακροχρόνια άνεργων γυναικών σε σχέση με των ανδρών είναι πολύ υψηλότερο. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, το 1997 οι μακροχρόνια άνεργες γυναίκες έφθασαν στο 62,2%, έναντι 45,8% των μακροχρόνια άνεργων ανδρών. Η ανεργία των γυναικών μεταξύ 15 κϋι 64 ετών είναι υπερδιπλάσια των ανδρών- 15,1% έναντι 6,4%. Αλλά και οι νεαρές γυναίκες δεν φαίνεται να χαίρουν καλύτερων συνθηκών και ευκαιριών απασχόλησης. Η ανεργία των νεαρών γυναικών είναι 41%, διπλάσια δηλαδή από αυτή των ανδρών (22%) από 15
έως 24. Η ανισότητα στην εργασία μεταξύ ανδρών και γυναικών στη χώρα μας καταγράφεται και από ένα ακόμη στοιχείο. Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι το 75% της μη αμειβόμενης εργασίας στην Ελλάδα καλύτπεται από γυναίκες. Τι σημαίνει αυτό; Η εργασία στο σπίτι γίνεται κατά το πλείστον από γυναίκες. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ. ακόμη και οι εργαζόμενες γυναίκες υπολογίζεται ότι διαθέτουν 3,5 τουλάχιστον ώρες ημερησίως για δουλειές του σπιτιού και της οικογένειάς τους. Οι αριθμοί μιλούν τη γλώσσα της αλήθειας. Αλλωστε, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται στην 66'’ θέση στον κόσμο βάσει της συμμετοχής των γυναικών, στη γενική κατάταξη της έκθεσης του ΟΗΕ βάσει της ανθρώπινης ανάπτυξης βρίσκεται στην 27'*θέση. (Το 1998 βρίσκονται στην 20'’.) Συμπέρασμα; Οι Ελληνίδες, που αποτελούν το 52,5% του ελληνικού πληθυσμού, χαίρουν λιγότερων ευκαιριών ανάτπυξης από ότι οι Έλληνες άνδρες.^°
Η οικονομική δραστηριότητα των γυναικών στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά χαμηλή σε σύγκριση με τις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκεκριμένα, το 1995 η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία εμφανίζουν τα χαμηλότερα ποσοστά οικονομικής δραστηριότητας στην κοινότητα (Euro stat 1996).
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι τα ποσοστά οικονομικής δραστηριότητας των γυναικών παραμένουν σχεδόν σταθερά (30-35% πηγή Ε.Σ.Υ.Ε.) καθ ’όλη τη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου 1951-1995. Ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά των ανδρών παρουσιάζουν απότομη πτώση μεταξύ 1961-1971 και στη συνέχεια σταδιακή μείωση (Πίνακας 1).
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, Μαρία Βασιλείου, «Η Ανισότητα της Ισότητας» Φ 34,26 Αυγούστου 1999 (σελ. 18)
Πίνακας 1: Ποσοστά οικονομικής δραστηριότητας (%) κατά φύλο 1951- 1995.
Έτος Σύνολο Άνδρες Γ υναίκες
1951 53,0 77,2 31,2
1961 54,0 77,1 33,5
1971 49,5 69,9 31,3
1981 49,2 70,8 29,8
1982 49,3 70,9 29,6
1983 51,0 70,8 33,1
1984 50,7 70,0 33,4
1985 50,6 68,8 34,2
1986 50,1 67,7 34,1
1987 49,5 66,6 34,0
1988 50,1 66,6 35,2
1989 49,7 65,6 35,1
1990 49,1 64,7 34,9
1991 4704 63,5 32,6
1992 48,3 63,5 34,2
1993 48,5 64,6 34,7
1994 49,1 64,5 35,0
1995 49,2 64,4 35,5
Πηγή Ε.Σ.Υ.Ε. (Έρευνα Εργατικού Δυναμικού) 1994,1995.
Η σταθερότητα που παρατηρείται στα ποσοστά οικονομικής δραστηριότητας των γυναικών μέχρι σήμερα χαρακτήριζε τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης από τα μέσα του 20°" αιώνα μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970 ενώ στη συνέχεια τα ποσοστά παρουσίασαν αύξηση.
Η δημογραφική γήρανση που οφείλεται στη μείωση της γονιμότητας κάτω από το επίπεδο αναπλήρωσης των γενεών, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι στην Ελλάδα δεν παρατηρήθηκε το « όαόγ-όοοπ ι», όπως στις άλλες χώρες της Ευρώπης, είχε κατ ‘ αρχήν αρνητικές επιτπώσεις στο μέγεθος και στη δομή του εργατικού δυναμικού.
Η ανεργία των γυναικών στην Ελλάδα οφείλεται στο ότι η μείωση της γονιμότητας δεν έχει θετική επίδραση στη γυναικεία απασχόληση, όπως συνέβη σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Η ανελαστικότητα της αγοράς εργασίας δεν επιτρέπει στις γυναίκες να διακόψουν την εργασία τους για ορισμένο χρονικό διάστημα μετά τη γέννηση των παιδιών τους εκτός, βέβαια, από το καθορισμένο διάστημα άδειας μητρότητας και στη συνέχεια να επανενταχθούν στο εργατικό δυναμικό. Συνήθως, είτε εργάζονται συνέχεια ή αν διακόψουν την εργασία τους δεν επανεντάσσονται στο εργατικό δυναμικό, ενώ όσες γυναίκες δεν εργάστηκαν ποτέ πριν ή κατά τη διάρκεια του γάμου τους έχουν μεγαλύτερη δυσκολία για ανεύρεση πρώτης εργασίας.
Ένας ακόμη καθοριστικός ανασταλτικός παράγοντας στη γυναικεία απασχόληση υπήρξε το γεγονός ότι τι κράτος πρόνοιας δε σημείωσε ανάπτυξη μεταπολεμικά στην Ελλάδα, όπως σημείωσε στις χώρες της δυτικής Ευρώπης. Δεν υπήρχε επομένως στήριξη για τη «συμφιλίω ση της εργασιακής και οικογενειακής ζω ή ς» . Αντίθετα οι γυναίκες υπήρξαν οι κύριοι φορείς φροντίδας για όλα τα μέλη της οικογένειας, με αποτέλεσμα, πολλές φορές, να αφήνουν την εργασία τους, όχι μόνο για την ανατροφή των παιδιών τους, αλλά και για την φροντίδα κάποιου ηλικιωμένου ή άλλου μέλους της οικογένειας με ειδική ανάγκη.
Αναλύοντας τα αίτια της ανεργίας των γυναικών παρατηρούμε ότι ο κυριότερος λόγος και για τα δυο φύλα εμφανίζεται η για πρώτη φορά αναζήτηση εργασίας. Αλλά τα ποσοστά ανεργίας, τόσο λόγο αναζήτησης όσο και λόγο επιθυμίας επανένταξης στο εργατικό δυναμικό είναι υψηλότερα στις γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες. Το γεγονός αυτό οφείλεται κυρίως Η παραπάνω εικόνα οδηγεί στο ερώτημα σχετικά με τις αιτίες διαφοροποίησης της εξέλιξης της οικονομικής δραστηριότητας των γυναικών ανάμεσα στην Ελλάδα και στις λοιπές ευρωπαϊκές χώρες.
στην αρνητική στάση των εργοδοτών στον ιδιωτικό τομέα απέναντι στις προσλήψεις των γυναικών. Τις αντιμετωπίζουν ως υποψήφιες μητέρες άρα ως υποψήφιες να διεκδικήσουν άδεια μητρότητας, καθώς και ως λιγότερο ικανές να αναλάβουν υπεύθυνες θέσεις ως μη συμβατές με τις οικογενειακές τους υποχρεώσεις, ενώ αρνητικό ρόλο παίζει και η υπάρχουσα προκατάληψη για μειωμένες διοικητικές ικανότητες των γυναικών.’ ’
Παραμένει αρκετά μακρύς ο δρόμος για να φθάσει η χώρα μας στην εξάλειψη των διακρίσεων στην εργασία μεταξύ των δύο φύλων. Παρότι η ελληνική νομοθεσία, που κατοχυρώνει την ισότητα, θεωρείται «προηγμένη», η πραγματικότητα απέχει παρασάγγας από το γράμμα του νόμου. Αρκούν τέσσερα στατιστικά στοιχεία, όπως παρουσιάζονται και στη νέα υπό διαμόρφωση «Εθνική Έκθεση της Ελλάδας προς την Επιτροπή του ΟΗΕ για την εξάλειψη κάθε μορφής διάκρισης εις βάρος των γυναικών», για να διαπιστώσουμε τι συμβαίνει.
Οι γυναίκες αντιστοιχούν στο 52,5% του συνολικού ελληνικού πληθυσμού. Όμως αποτελούν μόνο το 36,2% του εργατικού του εργατικού δυναμικού στον πληθυσμό εργάσιμης ηλικίας. Οι αμοιβές τους αντιστοιχούν μόνο στο 68% των ανδρών - το χαμηλότερο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ένωση -, ενώ οι μακροχρόνια άνεργες γυναίκες έχουν αυξηθεί από 62,2% το 1997 στο 63,2%.” ^
1.5.2 Η ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ
Τα τελευταία 20 χρόνια σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου πυκνώνουν τα σύννεφα στον ήδη βεβαρημένο ορίζοντα της ανεργίας των νέων. Το 1989 ο μέσος όρος των εγγεγραμμένων ανέργων νέων στην Ε.Ε.
έφτανε το 34% του συνόλου των ανέργων. Το αντίστοιχο ποσοστό στις γυναίκες ήταν 53,1%.
Από το 1989 μέχρι σήμερα η κατάσταση αυτή παρουσιάζει περαιτέρω τάσεις επιδείνωσης.
'' Χάρη Συμεωνίδου «Απασχόληση και Ανεργία των γυναικών στην Ελλάδα»
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, Μαρία Βασιλείου, «Η Ανισότητα της Ισότητας» Φ34, 26 Αυγούστου 1999 (σελ. 18)
Στην Ελλάδα το πρόβλημα της ανεργίας των νέων ως ένα βαθμό συγκαλύπτεται μέχρι την ηλικία 20-22 ετών από την παραμονή τους στις οικογενειακές εστίες. Επίσης σημαντικός αριθμός νέων που υπηρετεί τη θητεία του στο στρατό αποφεύγει ή μάλλον αναστέλλει την υπαγωγή του στην πιθανή κατάσταση ανεργίας.
Οι νέοι αποτελούν τα μεγαλύτερα θύματα της ανεργίας γιατί η γενικευμένη οικονομική ύφεση δεν τους επιτρέπει εύκολα να διαβούν το κατώφλι της εισόδου τους στην παραγωγική διαδικασία. Οι εργσδότες ζητούν κατά κανόνα προϋπηρεσία, εμπειρία, ωριμότητα που όπως είναι φυσικό δεν διαθέτουν οι νέοι.
Επί πλέον υπάρχει μια διευρυμένη αναντιστοιχία ανάμεσα στη ζήτηση και προσφορά επαγγελμάτων. Τα εκπαιδευτικά συστήματα πολύ δύσκολα καταφέρνουν να ακολουθήσουν τις εξελίξεις και τις τάσεις της ζήτησης εργασίας.
Η μετάβαση στη μεταβιομηχανική κοινωνία στην εποχή της μικροηλεκτρονικής και των media είναι φυσικό να γίνεται μέσα από φυσικούς κραδασμούς στις διάφορες αγορές εργασίας. Οι νέοι και οι νέες αδυνατούν να παρακολουθήσουν αυτές τις εξελίξεις γΓ αυτό και αποτελούν μεγάλο στόχο της ανεργίας.
Ο επαγγελματικός προσανατολισμός ειδικότερα μάλιστα σε χώρες όπως η Ελλάδα δεν βρέθηκε στο επίπεδο εκείνο που θα επέτρεπε να συμβάλει στη μείωση του προβλήματος. Ανάλογη διαπίστωση σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό ας>ορά την επαγγελματική κατάρτιση.
Σε γενικές γραμμές όσο η οικονομική ανάπτυξη προχωρά με βραδείς ρυθμούς η ανεργία και ειδικότερα η ανεργία των νέων θα παραμένει ένα σοβαρότατο πρόβλημα.
http;//www.ypergka.gr
1.6 Η ΑΣΑΦΕΙΑ ΤΩΝ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ
Το ποσοστό της ανεργίας και ο ακριβής προσδιορισμός του αριθμού των ανέργων στην Ελλάδα, έχει γίνει αντικείμενο πολλών συζητήσεων, αντιφατικών απόψεων αλλά και θέμα πολιτικής αντιπαράθεσης. Από παλιότερα υπήρχε μια σοβαρή σύγχυση για το όλο πρόβλημα που οφείλεται ως ένα βαθμό στις ιδιαιτερότητες της ελληνικής οικονομίας και στην αρκετά διαφοροποιημένη, από ότι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δομή της απασχόλησης. Το κύριο πρόβλημα εστιάζεται στο μεγάλο αριθμό των αυτοαπασχολουμένων (κυρίως αγρότες αλλά και ελεύθεροι επαγγελματίες, έμποροι κ.λ.π.), για τους οποίους δεν είναι στατιστικά εύκολο να προσδιοριστεί πότε είναι άνεργοι και πότε όχι. Η δυσκολία δηλαδή βρίσκεται στο ότι δεν υπάρχει αποδεκτός επιστημονικός ορισμός για την κατάσταση ανεργίας του γιατρού, του δικηγόρου, του αγρότη, των ελεύθερων επαγγελμάτων ή αυτοαπασχολουμένων που δεν εργάζονται με σχέση εξαρτημένης εργασίας.
Η αυξημένη παρουσία στην ελληνική οικονομία ορισμένων κλάδων με έντονες εποχιακές διακυμάνσεις, όπως η γεωργία, ο τουρισμός, η οικοδομή καθώς και η εκτεταμένη παραοικονομία συνιστά συναφή προβλήματα της απασχόλησης αλλά και των στατιστικών ανεργίας. Όταν γίνεται μια στατιστική δειγματοληψία για τον προσδιορισμό των ανέργων, ευνόητο είναι ότι έχει μεγάλη σημασία η εποχιακή συγκυρία μια και συνήθως, κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες, παρατηρείται αύξηση των ευκαιριών απασχόλησης, ενώ το αντίθετο συμβαίνει το χειμώνα.
Όσον αφορά τους γραμμένους ανέργους στα γραφεία του Ο.Α.Ε.Δ.
πάλι γεννιέται το ερώτημα, για το ποιος αριθμός θα υπολογιστεί σαν ετήσιος αριθμός ανέργων; ο μέσος μηνιαίος αριθμός ανέργων ή το σύνολο των ατόμων που γράφτηκαν σαν άνεργοι στα μητρώα του Ο.Α.Ε.Δ.
Γεγονός είναι πάντως πως, εξαιτίας αυτής της ιδιαιτερότητας στη δομή της ελληνικής οικονομίας κυρίαρχο πρόβλημα για τη χώρα μας είναι εκτός
Αλλά η σύγχυση γύρω από τις στατιστικές ανεργίας είχε στο παρελθόν και άλλα αίτια: την ηθελημένη ανεπάρκεια των στατιστικών ανεργίας και ίσως την πολιτική σκοπιμότητα που στόχευε στην απόκρυψη των πραγματικών διαστάσεων του προβλήματος.’^
1.7 Η ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΗ ΑΝΕΡΓΙΑ ΤΟΥ Ο.Α.Ε.Δ.
Δύο είναι βασικές πηγές στατιστικών στοιχείων για την ανεργία. Η πρώτη αφορά τις έρευνες απασχόλησης της Ε.Σ.Υ.Ε. και η δεύτερη στσυς εγγεγραμμένους ανέργους στα γραφεία εργασίας του Ο.Α.Ε.Δ.
Ο δείκτης της εγγεγραμμένης ανεργίας αποτελεί τουλάχιστον για τις χώρες μέλη του Ο.Ο.Σ.Α., τον πλέον αντιπροσωπευτικό δείκτη μέτρησης της ανεργίας, και χρησιμοποιείται κατά κανόνα για διεθνείς συγκρίσεις.
Τα στοιχεία εγγεγραμμένης ανεργίας του Ο.Α.Ε.Δ. βασίζονται στην προαιρετική εγγραφή ανέργων στις τοπικές του Υπηρεσίες, που κύρια λειτουργούν σε αστικές και ημιαστικές περισχές της χώρας, και επομένως επηρεάζονται άμεσα από τις προϋπόθεσης επιδότησης των ανέργων.
Τα στοιχεία του Ο.Α.Ε.Δ. αφορούν, κατά συνέπεια, την εγγεγραμμένη ανεργία, που αν και υποεκτιμά την πραγματική ανεργία, αποτελεί ένα ικανοποιητικό δείκτη των διαχρονικών εξελίξεών της σε εθνικό και περιφερειακό επίττεδο.
Συγκρίσιμα στοιχεία για την εγγεγραμμένη ανεργία του Ο.Α.Ε.Δ.
αφορούν την περίοδο μετά το 1983.
Σύμφωνα με τα στοιχεία ο μέσος ετήσιος όρος της εγγεγραμμένης ανεργίας του Ο.Α.Ε.Δ. ανερχόταν σε 40,2% το 1984, 5,2% το 1985, 6,1% το 1986, 6,4% το 1987, 6,0% το 1988, 6,4% το 1989, 6,5% το 1990, 7,3% το 1991,7,6% το 1992, 7,1% το 1993.
από την ανοιχτή ανεργία, η υποαπασχόληση, η ετεροαπασχόληση και η εποχιακή ανεργία.
Θεόδωρος Κατσανέβας 1996 Εκδόσεις Α. Σταμούλη «Η εξέλιξη της Απασχόλησης κι Εργασιακών Σχέσεων στην Ελλάδα από το 1970-1996» (σελ 35 )
Επίσης ο μέσος ετήσιος αριθμός των ανέργων ήταν 71.215 το 1984, 88.972 το 1985, 110.460 το 1986, 117.924 το 1987, 115.260 το 1988, 133.938 το 1989, 144.071 το 1990, 173.198 το 1991, 184.658 το 1992, 175.885 το 1993.’ ®
1.8 Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΤΗΣ Ε.Σ.Υ.Ε.
Οι έρευνες απασχόλησης της Ε.Σ.Υ.Ε. μετά το 1981 γίνονται κάθε δεύτερο τρίμηνο του έτους, δηλαδή στους μήνες Απρίλιο, Μάιο και Ιούνιο.
Εξαίρεση αποτελεί το έτος 1983, που η έρευνα πραγματοποιήθηκε κατά το τελευταίο τρίμηνο αυτού του έτους.
Στο σχετικό ερωτηματολόγιο της έρευνας της Ε.Σ.Υ.Ε. ως άνεργοι ορίζονται τα άτομα 14 ετών και άνω που δε σπούδαζαν και κατά την εβδομάδα προ της ημερομηνίας διεξαγωγής της έρευνας δεν εργάστηκαν καθόλου, ούτε είχαν μια κανονική εργασία και τα οποία ζητούσαν εργασία ως μισθωτοί (με μισθό ή ημερομίσθιο), που να την αναλάβουν αμέσως.
Οι έρευνες απασχόλησης παρουσιάζουν αρκετές ιδιομορφίες και μόνο ενδεικτικές του πραγματικού ύψους των ανέργων μπορεί να είναι κυρίους για τους ακόλουθους λόγους:
1. Γιατί γίνονται μια ή δυο φορές το χρόνο και κατά συνέπεια δε συνεκτιμούν τις εποχιακές διακυμάνσεις της απασχόλησης.
2. Υπάρχει η πιθανότητα σημαντικού σφάλματος από το γεγονός ότι είναι δύσκολη η εκτίμηση αν είναι άνεργος ή όχι ένας απασχολούμενος. Κι όπως είναι γνουστό, σε αντίθεση με ότι ισχύει στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο αριθμός των αυτοαπασχολούμενων στην Ελλάδα είναι πολύ υψηλός - φτάνει περίπου στο 50% του συνολικού εργατικού δυναμικού της χώρας.
3. Οι έρευνες απασχόλησης αδυνατούν να καταγράψουν το φαινόμενο της υποαπασχόλησης, της εποχιακής ανεργίας και της λανθάνουσας ανεργίας Θεόδ<ορος Κατσανέβας 1996 Εκδόσεις Α. Σταμούλη «Η εξέλιξη της Απασχόλησης και των Εργασιακών Σχέσεων στην Ελλάδα από το 1970-1996» (σελ 35 )
- προβλήματα που είναι ιδιαίτερα διογκωμένα στην περίτπωση της Ελλάδας,
Τα αποτελέσματα ερευνών απασχόλησης της Ε.Σ.Υ.Ε. μετά το 1983 Φαίνονται ν' ανταποκρίνονται περισσότερο στην πραγματικότητα, τουλάχιστον σ’ ότι αφορά το μέγεθος και τη διαχρονική εξέλιξη της ανεργίας στις αστικές και ημιαστικές περιοχές στη χώρα. Πριν και μετά το 1983 τα στοιχεία των ερευνών απασχόλησης της Ε.Σ.Υ.Ε. δεν είναι απόλυτα συγκρίσιμα μεταξύ τους. Αυτό οφείλεται στη διαφοροποίηση των μονάδων επιφάνειας του δείγματος μετά το 1981, αλλά και σε ορισμένες εμφανείς στατιστικές αλλοιώσεις στις έρευνες πριν το 1982.
Ειδικότερα επισημαίνεται ότι έχει γίνει μια αυθαίρετη στατιστική και όχι πραγματική αύξηση στον αριθμό του συνολικού εργατικού δυναμικού μεταξύ 1979 και 1980 - μια αύξηση που δε δικαιολογείται από την ύφεση της οικονομίας κατά το 1980. Και όπως είναι ευνόητο, με το να αυξάνεται αυθαίρετα ο συνολικός αριθμός ρου εργατικού δυναμικού, το ποσοστό της ανεργίας εμςκινίζεται πιο μειωμένο.
Οπωσδήποτε δεν είναι δυνατό να θεωρείται έγκυρο ένα ποσοστό ανεργίας της τάξης του 1,8% που εμφάνιζε η έρευνα της Ε.Σ.Υ.Ε. για τις αστικές περιοχές της χώρας το 1979 ούτε το ποσοστό 2.8% αλλά και 5,5% για τα έτη 1980 και 1981 αντίστοιχα.
Και αυτό, γιατί υπάρχει πάντοτε ένα ποσοστό ανεργίας τριβής, ύψους τουλάχιστον 2%, που οφείλεται στην αδυναμία της προσφοράς να συμπέσει ταυτόχρονα με τη ζήτηση. Ένα τέτοιο ποσοστό υπολογίζεται ότι είναι ιδιαίτερα υψηλό σε χώρες όπως η Ελλάδα που η οικονομία της παρουσιάζει έντονα διαρθρωτικά προβλήματα.
Επιπλέον, σημειώνεται η αντίφαση της ύπαρξης ενός τόσο χαμηλού ποσοστού ανεργίας, την ίδια στιγμή που σε άλλες πολύ πιο ευημερούσες χώρες από την Ελλάδα, η ανεργία ξεπερνούσε τα 8%.’ ®
Θεόδωρος Κατσανέβας Αθήνα,ΚΕΠΕ,1996 «Η εξέλιξη της Απασχόλησης κι Σχέσεων στην Ελλάδα από το 1970-1996» (σελ 35 )
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2°
ΠΟΣΟΣΤΑ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ 1981 ΕΩΣ ΤΟ 2002 ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
Στο κεφάλαιο αυτό θα δώσουμε την εικόνα της ανεργίας στην Ελλάδα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση (εννοώντας τον μέσο όρο ανεργίας των χωρών μελών), στην Ισπανία που κατέχει την πρωτοκαθεδρία στο ποσοστό ανεργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο Λουξεμβούργο που είναι η χώρα με το μικρότερο ποσοστό. Θα εξεταστούν μέσα σ’ αυτή τη χρονική περίοδο 1981- 2002 διάφορες παράμετροι της ανεργίας συγκρίνοντας τα διαθέσιμα στοιχεία μέσα από μη εξελικτική χρονολογική σειρά.
Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΣΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ 1981-2002 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2.1 ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ Ε.Ε.
Πηγή EUROSTAT 1981-2002
