Η εφαρμογή της ολοκληρωμένης διαχείρισης σε καλλιέργεια εσπεριδοειδών στο νομό Αργολίδας

ΤΕΧ Ν Ο Λ Ο ΓΙΚ Ο Ε Κ Π Α ΙΔ ΕΥ ΤΙΚ Ο ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕ Ω Π Ο Ν ΙΑ Σ ΤΜ Η Μ Α ΤΕΧ Ν Ο Λ Ο ΓΙΕ Σ Ο Λ Ο Κ Λ Η ΡΩ Μ ΕΝ Η Σ

ΓΕΩ ΡΓΙΑ Σ _{Τ E I} Κ Α Λ Α Μ Α Τ Α Σ

ΕΚΔΟΣΕΩΝ & ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ Μ ΕΛΕΤΗ

ΤΙΤΛΟΣ : « Η Ε Φ Α ΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΕ Κ Α Λ Λ Ι Ε Ρ Γ Ε Ι Α

Ε Σ Π Ε Ρ Ι Δ Ο Ε Ι Δ Ω Ν ΣΤΟ Ν Ο Μ Ο Α Ρ Γ Ο ΛΙΔΑΣ »

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΜΕΪΑΑΝΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ

Ε Π ΙΒ Λ Ε Π Ω Ν ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

ΖΑΚΥΝΘΙΝΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΚΑΛΑΜΑΤΑ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2003

Εξαιρετικά αφιερωμένο

στους γονείς μου που είναι χορηγοί ζωής και γνώσης.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ ...5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΚΟΙΝΟΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η ... 6

1. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ... 6

2. ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ... 7

2.1. Μορφολογικές καί κλιματολογlκές συνθήκες του Νομού ... 7

Α.Γεωγραφική θέση του Νομού ... 7

Β. Μορφολογία εδάφους και εδαφικοί τύποι ... 7

Γ.Κλιματολογικές συνθήκες ... 9

Δ.Οικονομία... 12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΠΑΡΑΓΩΓΗ- ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ 1.ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΩΝ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ... 15

1.1. Εδαφολογικές απαιτήσεις ... 15

1.2. Φυτικό υλικό ... 16

1.3. Διάβρωση της παραγωγής ... 17

1.4. Προωθούμενα είδη και ποικιλίες ... 20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ 1.Εισαγωγικές έννοιες -ορισμοί ... 22

1.1. Τι συνιστά ένα πρότυπο Ολοκληρωμένης Διαχείρισης .... 24

1.2. Απαιτήσεις του συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στη Γεωργική παραγωγή ... 25

1.3. Προγραμματισμός... 2 6 1.4. Εφαρμογή του Προγράμματος Βελτίωσης ... 27

1.5. Έλεγχος του συστήματος, Διορθωτικές και προληπτικές

ενέργε ι ες...29

1.6. Ανασκόπηση από τη Διοί κ η σ η ... 31

2.Απαιτήσεις του συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης για την εφαρμογή του στη Φυτική Παραγωγή... 31

2.1. Πολλαπλασιαστικό υλικό ... 31

2.2. Γενικές καλλιεργητικές φροντίδες ... 32

2.3. Διαχείριση εδάφους ... 33

2.4. Παρακολούθηση των μετεωρολογικών δεδομένων ... 36

2.5. Θρέψη των φυτών ... 36

2.6. Άρδευση ... 40

2.7. Φυτοπροστασία ... 43

2.8. Συγκομιδή και μετασυλλεκτικοί χειρισμοί ... 52

2.9. Δίαχείριση εξοπλισμού της ενέργειας ... 54

2.10. Διαχείριση ρύπων και ανακύκλωση ... 55

2.11. Περιβάλλον - β ιοποlκίλότητα... 55

2.12. Υγεία-Ασφάλεια και κατάρτιση των εργαζομένων... 57

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑΣ 1.Προσαρμογή ... 59

1.1. Φυτοπροστασία ... 63

1.2. ΑσθένεLες ... 69

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ-ΠΡΟΤΑΣΕIΣ ΤΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΩΝ 1. Στόχοι και μ έ σ α ... 73

2. Συμπεράσματα προβληματισμοί και προτάσεις ... 75

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 78

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ... 80

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 81

Πρόλογος

Η πτυχιακή εργασία με τίτλο, « Η εφαρμογή της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης σε καλλιέργεια εσπεριδοειδών στο Νομό Αργολίδας », έχει σκοπό την κατάθεση πρότασης για την καθιέρωση ενός συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης για την άσκηση της γεωργίας υπό όρους που σέβονται και προάγουν το περιβάλλον,

την ποιότητα των γεωργικών προϊόντων. Ένα τέτοιο σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης, νοικοκυρεύει μια γεωργική εκμετάλλευση όσον αφορά την παραγωγική διαδικασία και την κάνει περισσότερο φιλική προς το περιβάλλον.

Η εργασία αυτή πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια των συμβατικών μου υποχρεώσεων ως σπουδαστή του Τ.Ε.Ι. Καλαμάτας. Στα πλαίσια αυτού του προλόγου θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα της παρούσας εργασίας Επ. Καθηγητή κ.Ζακυνθινό Γεώργιο και τον Επ.

Συνεργάτη του Τ.Ε.Ι. Καλαμάτας κ. Κώτσιρα Αναστάσιο, όπου με την εμπειρία τους και τις γνώσεις τους, καθώς και την πολύτιμη βοήθεια και καθοδήγηση τους συντέλεσαν στην πραγματοποίηση της εργασίας αυτής.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

« ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ »

Εισαγωγή

1.ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ.

Ο αργολικός χώρος καλύπτει σελίδες ένδοξης ιστορίας όλων των εποχών. Ελάχιστες περιοχές της γης μπορούν να επιδείξουν 4.000 χρόνια συνεχούς ιστορίας.

Αρχαιότεροι κάτοικοι της Αργολίδας είναι σύμφωνα με τις μυθικές παραδόσεις οι Πελασγοί.

Ήρωες του προελληνικού παρελθόντος της Αργολίδας αναφέρονται οι Ιναχίδες. Ιδρυτής της δυναστείας ήταν ο Ίναχος και απόγονοι ο L Πανόπτης, Αργος, Πέλασχος, Μηκύνης (από το όνομα της οποίας προέρχεται κατά μια άποψη και των Μυκηνών, ο περίφημος Φορωνεύς ιδρυτής των πρώτων πόλεων του Αργους και η ακόμη περισσότερο περίφημη Ιό.

Στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.χ. τοποθετείται η κάθοδος των Ελληνικών φυλών -των Αχαιών- στις Ελληνικές χώρες , όπου με τους παλαιούς κατοίκους που είχανε υποταγεί ιδρύθηκαν διάφορα κράτη. Από τα ισχυρότερα ιδρυθέντα Αχαϊκά κράτη ήταν οι ηγεμονίες της Τίρυνθας και των Μυκηνών.

Η περί το 1000 π.χ. κάθοδος των Δωριέων είχε σαν αποτέλεσμα την καταστροφή του Μυκηναϊκού πολιτισμού.

Από τον 6 π.χ. αιώνα το Άργος εξακολουθεί να αποτελεί δύναμη, που ρυθμίζει τα πράγματα στη Πελοπόννησο. Τούτο μαρτυρούν τα ερείπια του Ηραίου, μεγαλοπρεπή ναού προς τιμήν της Ήρας. Μετά την υποταγή της Ελλάδας στους Ρωμαίους, κύρια κατά την βυζαντινή εποχή, η ιστορία του Άργους συμπλέκεται με την ιστορία του Ναυπλίου, που αποτελεί το επίνειο του Άργους καί διαδέχεται την διαδρομή των ιστορικών γεγονότων μέχρι τις μέρες μας.

Αναφέρθηκα στα ιστορικά στοιχεία θεωρώντας ότι ένα παραγόμενο προϊόν θα πρέπει να συνδέεται με τα πολιτισμικά στοιχεία της περιοχής. Γιατί ακόμα και ένα ιστορικό όνομα ή μυθικό πρόσωπο μπορεί να δώσει μια εμπορική διάσταση σε ένα προϊόν. Αν τα πολιτισμικά ιστορικά στοιχεία συνδυαστούν με μία παραγωγική διαδικασία φιλική προς το περιβάλλον τότε το προϊόν μπορεί να έχει μια ιδιαίτερη προστιθέμενη αξία στην αγορά.

2.ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ.

2.1 Μορφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες του Νομού.

Α. Γεωγραφική θέση.

0 Νομός Αργολίδας ο ανατολlκότερος από τους επτά νομούς της Πελοποννήσου, καταλαμβάνει ολόκληρη την Ανατολική Πελοπόννησο, εκτός από ένα τμήμα στα ανατολικά της παραλίας της επαρχίας Τροιζηνίας του Νομού Πειραιώς.

0 Νομός Αργολίδας έχει έκταση 2.214 τετραγωνικά χιλιόμετρα κατηγοριοποιείται σύμφωνα με την χρήση, σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις 698.000 στρ-31.45%, σε βοσκότοπους 1.227.ΟΟΟστρ- 55.43%, σε άγονες εκτάσεις 22.000 στρ -0.99%, σε δάση 197.000 στρ -8.90%, σε χείμαρρους-ποταμούς 20.000 στρ -0.42% και σε κατοικημένους τόπους -δρόμους 50.000 στρ -2.27%.

Β. Μορφολογία εδάφους και εδαφικοί τύποι.

Το έδαφος του Νομού είναι περισσότερο ορεινό με πυκνότερη κα L ψηλότερη συστοιχία στο δυτικό τμήμα. Η Αργολίδα δεν έχει μεγάλες πεδινές εκτάσεις, εκτός από τον κυρίως Αργολικό κάμπο.

Υπάρχουν μόνο μικρά τμήματα πεδινά. Η πεδιάδα του Ναυπλίου, η πεδινή περιοχή γύρω από την Ασίνη και τα Δρεπανοχώρια, η πεδιάδα στα Ίρια, στο Αυγουριό, στη Δήμαινα, στην Ν. Επίδαυρο, γύρω από τα Δίδυμα, το Κρανίδι και την Ερμιόνη. Ακόμη το μικρό

Λεκανοπέδιο στα δυτικά ορεινά της Σκοτεινής της Αλέας, της Δυρκείας, του Αχλαδόκαμπου και της Προσύμνας στα Β.Α. του Νομού.

Η γενική θεώρηση των εδαφών της περιοχής οδηγεί στην ομαδοποίηση, κατά τρόπο που η συμπεριφορά τους σε καλλιεργητική μεταχείριση και πρακτική φαίνεται να είναι όμοια. Διακρίνονται διάφορες ομάδες εδαφών, οι οποίες είναι:

• Ομάδα AIE:

Εδάφη με μέση κοκκομετρ ική σύσταση, πολύ καλά αποστραγγιζόμενα, έκταση σχετικά μικρή 5.306 στρέμματα χονδρόκοκκα εδάφη.

• Ομάδα Α2Ε:

Εδάφη μέτρια λεπτόκοκκα, πολύ καλά αποστραγγιζόμενα, έκταση 19.302 στρέμματα ή 12% των πεδινών, κοκκομετρική σύσταση αργιλλοπηλώδη.

• Ομάδα Α3Ε:

Εδάφη λεπτόκοκκα, μέτρια ή ατελώς αποστραγγιζόμενα.

Καταλαμβάνουν σημαντική έκταση 17,078στρέμματα ή 10% περίπου των πεδινών περιοχών, ευαίσθητα στην υγρασία.

• Ομάδα Α4Ε:

Εδάφη λεπτόκοκκα, κακώς αποστραγγlζόμενα και μόνιμη στάθμη ύδατος σε μικρό βάθος, έκταση 8,063 στρέμματα ή 5% των πεδινών περιοχών με λεπτόκοκκη κοκκομετρική σύσταση, κακή στράγγιση έντονα χαρακτηριστικά αλατούχων -αλκαλικών εδαφών.

• Ομάδα Α5Ε:

Εδάφη μέτρια λεπτόκοκκα, πολύ καλά αποστραγγιζόμενα εδάφη με χαλίκια, έκταση 36,700 στρέμματα ή 22,5% των πεδινών περιοχών.

• Ομάδα Α6Ε:

Εδάφη λεπτόκοκκα, πολύ καλά αποστραγγιζόμενα, εδάφη αργιλλοπηλώδη και αργιλώδη, έκταση 51,176 στρέμματα ή 36%

των πεδινών περιοχών.

• Ομάδα Α7Α:

Εδάφη λεπτόκοκκα, πολύ καλά αποστραγγlζόμενα, αποτελούν το 7,5% των πεδινών περιοχών, επιφανειακά στρώματα αργίλλοπηλώδη ή αμμοαργιλλοπηλώδη, κατώτερα στρώματα αμμοαργιλλώδη ή αργιλώδη.

• Ομάδα Α8Α:

Ορεινά -λοφώδη εδάφη, καταλαμβάνουν τα λοφώδη τμήματα γύρω από το αργολικό πεδίο, έχουν αναπτυχθεί πάνω σε ασβεστόλιθους ή μάργες, μικρό βάθος εδάφους έντονη διάβρωση, συμπαγές μητρικό υλικό.

Πίνακας I: Καταλληλότητα εδαφικών ομάδων Αργολικού πεδίου για εσπεριδοειδή.

ΚαλλιερΥητική μονάδα

Δείκτης εδάφους

Κατηγορία καταλληλότητας

AIE 65-80 πολύ κατάλληλη

Α2Ε 60-80 πολύ κατάλληλη

Α3Ε 40-50 λίγο κατάλληλη

Α4Ε 10-20 ακατάλληλη

Α5Ε 47-60 μέτρια ακατάλληλη

Α7Ε 75-80 πολύ κατάλληλη

Γ. ΚλιματοΧογικές συνθήκες.

Η Αργολί Ελλάδας. Το

Δέχεται που έχει το

Ωστόσο, παρουσιάζει

δα γενικά θεωρείται ως η πιο ξηροθερμική περιοχή της κλίμα θεωρείται Μεσογειακό ξηροθερμικό.

τις λιγότερες βροχοπτώσεις, ιδιαίτερα η Ερμιονίδα, ήπιο και θερμό κλίμα της χερσονήσου.

αλλαγή στον ξηρό χαρακτήρα του κλίματος του Νομού ο κάμπος του. Η πυκνή, σχεδόν ολόκληρη κάλυψη με

πορτοκαλεώνες και βερικοκιές, έχει μεταβάλλει το κλίμα του σε υγρό. Άνεμοι Βόρειοι και Νότιοι κυρίως, μέτριοι σε ένταση.

Το κλίμα είναι ευνοϊκό για την ανάπτυξη των εσπεριδοειδών και πολλών άλλων καλλιεργειών.

Κρίσιμη περίοδος παγετών Ιανουάριος-Μάρτιος

Στον π ί ν α κ α I I που ακολουθεί δίνονται μετεωρολογικά στοιχεία του Νομού, για την περίοδο 1995-1999.

Μ.Μεγίστ 1 Μ Ελάχιστη Α. Μεγίστη

Μ Η Ν Α Σ / Ε Τ Ο Σ

1 9 9 5 19 9 6 19 9 7 19 9 8 1999 1995 1996 1997 19 9 8 1 9 9 9 1995 19 9 6 1997 1 9 9 8 19 9 9

Ια ν ο υ ά ρ ιο ς 15,2 11,7 15,8 15,6 15,6 3,9 5,5 3,3 3,2 3 22,6 17,4 22 22,2 21

Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο ς 17,8 13,9 15,6 17,5 15,6 3,7 4,8 2,2 2,8 2,2 24,4 21,2 23 23,8 20,4

Μ ά ρ τ ιο ς 17,3 13,4 15,9 15,2 17,8 4 4,6 3,8 1,8 4,4 24,8 23,6 22,4 24 24

Α π ρ ίλ ιο ς 20,8 12,2 18,2 22,2 22,3 5,3 6,2 3,6 5,7 5,8 26,2 25,8 28,2 27,2 30,4

Μ ά ιο ς 26,2 27,8 28,2 25,7 27,7 9,5 11,3 10,5 11,1 11,1 33,2 33 33,2 30,8 33

Ιο ύ ν ιο ς 32,8 31,8 31,6 32,2 32,9 15,1 14,1 14,6 13,7 14,4 37,8 37 37 38,6 36

Ιο ύ λ ιο ς 33,4 34,3 34,2 35,9 34,3 17,3 15,7 15,9 17 17,1 36,4 43,2 40,2 45 37,8

Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 32,6 33,6 32,2 34,8 35,1 17,3 16,7 15,8 18,4 17,9 37,6 38 36,4 39,6 42,8

Σ ε π τ έμ β ρ ιο ς 29,7 28,7 28,3 29,3 29,8 14,7 14,4 21,7 14,3 15,8 35,8 33,8 34,4 35,4 34,4

Ο κ τ ώ β ρ ιο ς 23,4 22,3 23 26,2 26,7 10,2 11 10,5 10,4 13,4 27,2 28 32 32,4 30,6

Ν ο έ μ β ρ ιο ς 17,4 20,3 19,6 20,2 19,7 5,9 7,1 9,2 7,4 9,7 27 24 24 30 27,2

Δ ε κ έ μ β ρ ιο ς 16,3 16,8 15,4 13,7 18,4 7,5 5 4,9 5,7 6,1 24,8 25,2 20,4 22,2 23

Πηγή: Μετεωρολογικός Σταθμός Πυργέλας.

Σχ. Υγρασία Ύψος Υετού Ημέρες Παγετού

ΜΗΝΑΣ/

ΕΤΟΣ

19 9 5 1 9 9 6 1 9 9 7 19 9 8 1 9 9 9 1 9 9 5 1 9 9 6 19 9 7 1 9 9 8 1 9 9 9 19 9 5 1 9 9 6 1 9 9 7 1998 1 9 9 9

Ια ν ο υ ά ρ ιο ς 79,00% 86,00% 80,00% 80,00% 74,00% 12 20 5 7 8 3 3 7 4 6

Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο ς 75,00% 80,00% 77,00% 73,00% 71,00% 3 46 7 8 12 4 3 8 8 8

Μ ά ρ τ ιο ς 72,00% 81,00% 71,00% 69,00% 76,00% 10 19 11 8 11 2 2 3 9 5

Α π ρ ίλ ιο ς 68,00% 73,00% 71,00% 67,00% 70,00% 4 13 10 4 7 1 - 5 1 -

Μ ά ιο ς 65,00% 67,00% 59,00% 66,00% 65,00% 4 5 2 8 4 - - - - -

Ιο ύ ν ιο ς 65,00% 56,00% 64,00% 61,00% 61,00% 3 3 3 2 2 - - - - -

Ιο ύ λ ιο ς 61,00% 60,00% 59,00% 50,00% 61,00% 6 2 1 - 5 - - - - -

Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 68,00% 67,00% 62,00% 55,00% 62,00% 6 3 3 - 2 - - - - -

Σ επ τ έμ β ρ ιο ς 70,00% 69,00% 65,00% 67,00% 72,00% 6 9 4 3 11 - - - - -

Ο κ τ ώ β ρ ιο ς 69,00% 78,00% 70,00% 72,00% 73,00% 1 12 7 5 8 - - - - -

Ν ο έ μ β ρ ιο ς 80,00% 78,00% 81,00% 77,00% 77,00% 11 4 11 15 9 2 - - - -

Δ ε κ έ μ β ρ ιο ς 82,00% 85,00% 80,00% 75,00% 77,00% 16 11 14 15 8 1 1 2 2 1

Δ. Οικονομία

0 Νομός Αργολίδας συγκαταλέγεται μεταξύ των προηγμένων Νομών της Ελλάδας καί είναι το σπουδαιότερο κέντρο παραγωγής και εξαγωγής εσπεριδοειδών της χώρας.

Τα κυριότερα προϊόντα του Νομού είναι: εσπεριδοειδή (1ος στη χώρα), βερίκοκα Τίρυνθας, βερίκοκα όψιμα (2ος στη χώρα), λάδι, κτηνοτροφικά, σταφύλια κ αl βιοτεχνικά προϊόντα.

Με την γεωργία ασχολούνται στο Νομό 16.100 οικογένειες.

Από τ Lς παραπάνω γεωργικές οικογένειες 12.230 ή ποσοστό 77%είναι καθαρά γεωργικές, 2.740 ή ποσοστό 17% έχουν την γεωργία σαν δεύτερο επάγγελμα και 1040 ή ποσοστό 6% δεν ασχολούνται με τη γεωργία. Επίσης από τις οικογένειες αυτές ποσοστό 60% διαμένει στις πεδινές κοινότητες και ποσοστό 40%

στις ημιορεινές και ορεινές. Η καλλιεργούμενη έκταση του Νομού ανέρχεται σε 698.000 στρέμματα εκ των οποίων 200.000 ή ποσοστό 28.65% είναι αρδευόμενα.

Η μέση έκταση γεωργικής εκμετάλλευσης κυμαίνεται από 38 στρέμματα στις πεδινές περιοχές μέχρι 57.4 στέμματα τις ορεινές, με μέσο μέγεθος για ολόκληρο το Νομό 44 στρέμματα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

« ΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ »

Οι εκτάσεις οι οποίες καλλιεργούνται σε όλο τον κόσμο υπολογίζονται σε 16.000.000 στρέμματα. Από αυτά η πλειονότητα, δηλαδή γύρω στο 80% βρίσκονται στη Μεσόγειο και τη Βόρεια και κεντρική Αμερική. Οι υπόλοιπες εκτάσεις κατανέμονται στην Άπω Ανατολή (10%), στη Νότια Αμερική (6%), κα L στο υπόλοιπο Νότιο Ημισφαίριο, κυρίως στην Νότια Αφρική και στην Αυστραλία (4%).

Η συνολική ετήσια παραγωγή εσπεριδοειδών υπολογίζεται σε 47.000.000 τόνους. Τα μεγάλα κέντρα παραγωγής είναι η Βόρεια Αμερική, η Μεσόγειος, το Ανατολικό τμήμα της Νότιας Αμερικής

και η Άπω Ανατολή.

Τα πορτοκάλια κατέχουν 68% της συνολικής παραγωγής εσπεριδοειδών, μετά έρχονται τα μανταρίνια με 14% ακολουθούν τα λεμόνια και οι λίμες με 9% και τελευταία έρχονται τα γκρέ ί'π-φρούτ και ol φράπες με 8%.

Τη μεγαλύτερη παραγωγή πορτοκαλιών και γκρέιπ-φρούτ έχουν οι ΗΠΑ, με τα δύο μεγάλα κέντρα καλλιέργειας εσπεριδοειδών, την Καλιφόρνια και τη Φλόριντα. Πάνω από το 50% των μανταρινιών παράγονται στην Ιαπωνία (ομάδα ποικιλιών Σατσούμα). Τέλος, το 25% της παραγωγής των λεμονιών κατανέμεται μεταξύ Ιταλίας και Καλιφόρνιας. Σημειώνεται όμως ότι ο L Αμερικανοί παραγωγοί λεμονιών, επωφελούμενοι από την πλεονεκτική τους θέση, επειδή η κορυφοξήρα, μια μυκητολογική ασθένεια που μαστίζει τις φυτείες της Μεσογείου, είναι άγνωστη σε αυτούς, έχουν υπερβεί σήμερα το 1.000.000. τόνους λεμονιών το χρόνο.

Από τις μεσογειακές χώρες, πρώτες σε παραγωγή με μικρές διαφορές μεταξύ τους έρχονται η Ισπανία και η Ιταλία.

Ακολουθεί, με αξιόλογη παραγωγή, το Ισραήλ. Η Ελλάδα έρχεται 7η στη σειρά της μεσογειακής παραγωγής και 14η στην παγκόσμια παραγωγή.

Ol μεσογειακές χώρες είναι οι κυριότεροι εξαγωγείς νωπών καρπών (80% του συνόλου των εξαγωγών), ενώ οι ΗΠΑ είναι η κυριότερη εξαγωγική χώρα σε χυμούς (μεταποιημένα προϊόντα).

Τα τελευταία όμως χρόνια σημειώθηκε τεράστια ανάπτυξη στη Βραζιλία, στην παραγωγή και εξαγωγή χυμών και νωπών καρπών.

Σε σύγκριση με τα άλλα φρούτα, τα εσπεριδοειδή παράγονται σε ποσότητες ανάλογες με το σύνολο των μήλων, αχλαδιών, ροδακινιών, δαμασκηνών, βερίκοκων, και κερασιών. Μπορεί να θεωρηθεί, γενικά, ότι τα εσπεριδοειδή παράγονται σε ποσότητες τόσο μεγάλες, ώστε, κάτω από t l ç τωρινές συνθήκες, δύσκολα να μπορεί να τις απορροφήσει το διεθνές εμπόριο. Ol κυρίότερες χώρες εισαγωγής εσπεριδοειδών είναι οι χώρες της δυτικής Ευρώπης και κυρίως η Γερμανία και η Γαλλία.

Στην Ελλάδα τα εσπεριδοειδή παράγονται σε 29 από τους 52 νομούς της χώρας, όπου καλλιεργούνται σε 450.000 στρ. Η παραγωγή κατά τα τελευταία 15 χρόνια παρουσίασε αύξηση κατά 33%. Από τα παραγόμενα εσπεριδοειδή, το 70% περίπου είναι πορτοκάλια, το 24% λεμόνια και το 5% μανταρίνια.

Στον πίνακα III αναγράφονται τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας με τις εκτάσεις που καταλαμβάνονται από εσπεριδοειδή. Είναι εύκολα αντιληπτό ότι οι περισσότερες από αυτές βρίσκονται στην Πελοπόννησο (60%). Ακολουθούν η Ήπειρος, η Δυτική Στερεά (21%, περίπου) και η Κρήτη (10%).

Επίσης, η καλλιέργείά τους γίνεται και σε όλές τις περιοχές με ήπιο κλίμα και ειδικότερα t l ç παραθαλάσσιες ή τα νησιά εφόσον όμως υπάρχει δυνατότητα άρδευσης. Κάθε χρόνο οι παγετοί προκαλούν σοβαρές ζημιές στις βορειότερες περιοχές και ιδιαίτερα στον νομό Άρτας. Αντίθετα, στην Κρήτη οι παγετοί είναι σπανιότατοι.

Την μεγαλύτερη παραγωγή πορτοκαλιών έχει η Αργολίδα και ακολουθούν οι νομοί, Άρτας, Λακωνίας και Χανίων. Κέντρα

παραγωγής λεμονιών είναι η Κορινθία, η Αχαΐα, η Αργολίδα και η επαρχία Τροιζηνίας. Τα μανταρίνια παράγονται κυρίως στους νομούς, Αργολίδας, Χίου, Χανίων και Δωδεκανήσου (Κάλυμνο).

Τέλος, η καλλιέργεια της κιτριάς εντοπίζεται κυρίως στην Κρήτη.

Όλα τα άλλα είδη καλλιεργούνται είτε διάσπαρτα, όπως οι νεραντζιές, οι φράπες και τα περγαμόντα, είτε σε μικρές εκτάσεις, όπως τα γκρέϊπ φρούτ στην Κρήτη και το κουμ κουάτ στην Κέρκυρα.

1. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΩΝ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ.

1.1. Εδαφολογικές απαιτήσεις.

Τα εσπεριδοειδή καλλιεργούνται σε θερμές περιοχές με ήπιους χειμώνες, χωρίς παγετούς, κυρίως παραθαλάσσιες. Όταν η θερμοκρασία πέφτει κάτω από το μηδέν συνήθως παίρνονται μέτρα αν τιπάγε τ lκή ς προστ ασ ί α ς .

Είναι απαιτητικά ως προς το έδαφος. Προτιμούν εδάφη μέτρια βαθιά, δροσερά, αεριζόμενα. Το στάσιμο νερό προκαλεί σηψιρριζία από ασφυξία, ενώ η ξηρασία περιορίζει την

βλάστηση.

Οι αποστάσεις φύτευσης κυμαίνονται από 5χ5, 5χ6, ή 6χ6 μέτρα.

Είναι απαιτητικά σε άζωτο, φώσφορο, κάλιο, αλλά και σε ιχνοστοιχεία μαγνήσιο, ψευδάργυρο, σίδηρο, το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,5-7,5 για τη σωστή λειτουργία του δένδρου.

Το νερό άρδευσης πρέπει να είναι καλής ποιότητας, όχι αλατούχο - υφάλμυρο, ηλεκτρικής αγωγιμότητας 0,8-1,5 mmhos/cm διότι είναι ευπαθή στις συγκεντρώσεις αλάτων στο

έδαφος.

Δυστυχώς όμως ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η εσπεριδοκαλλιέργεLa στο Νομό Αργολίδας είναι το πρόβλημα

υφαλμύρωσης των υπόγειων υδάτων, που έχει γίνει έντονο τα τελευταία χρόνια, και αυτό θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη κατά την διαχείριση της καλλιέργειας.

1.1.1. Φυτικό υλικό.

Τα εσπεριδοειδή πολλαπλασιάζονται με εμβολιασμό των επιθυμητών ποικιλιών πάνω σε σπορόφυτα νεραντζιάς. Οι ποικιλίες που χρησιμοποιούνται είναι: Navel, Navel Newhall, Valencia, Κλημεντίνη, Καρυστινή, Μαγληνή. Μπορούν να πολλαπλασίαστούν και αγενώς με μοσχεύματα, παραφυάδες και καταβολάδες. Τα δενδρύλλια, που προκύπτουν από αγενή πολλαπλασιασμό είναι πολύ ευπαθή στην κομμίωση, ενώ τα σποριόφυτα νεραντζιάς αντέχουν στην κομμίωση.

Ως υποκείμενα χρησιμοποιούνται τα σπορόφυτα νεραντζιάς που αντέχουν στην κομμίωση, καλή αντοχή στο ψύχος, στα βαριά εδάφη και καλή συγγένεια με τα άλλα είδη εσπεριδοειδών.

Επειδή είναι ευπαθή στην ίωση τριστέτσα, χρησιμοποιούνται άλλα υποκείμενα όπως : Rouan, Lemon, Poncirus trifiolata και η μανταρινιά Cleopatra.

Οι αγρότες του Νομού προμηθεύονται φυτικό υλικό από φυτωριούχους του Νομού Κορινθίας, Λακωνίας, χωρίς όμως την πιστοποίηση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού. Στο Νομό υπάρχουν λίγα φυτώρια εσπεριδοειδών, τα οποία δεν καλύπτουν τις ανάγκες του Νομού.

Υγιές πολλαπλασιαστικό φυτικό υλικό παρέχει ο Δενδροκομικός Πόρου, στον οποίο μπορούν να απευθύνονται οι φυτωριούχοι για την προμήθεια υγιούς πολλαπλασιαστικού φυτικού υλικού εσπεριδοειδών.

1.1.2. Διάβρωση παραγωγής.

Η εσπεριδοκαλλιέργεια έχει πρωτεύουσα θέση μεταξύ ίων άλλων δενδρώδων καλλιεργειών, τόσο από πλευράς απασχολούμενων ατόμων, όσο και από πλευράς εθνικού εισοδήματος γενικότερα.

Οι καρποί των εσπεριδοειδών, που παράγονται στο Νομό Αργολίδας καταναλώνονται, σαν επιτραπέζιοι ή σε μορφή χυμών, γλυκών κουταλιού. Ακόμη χρησιμοποιούνται για παραγωγή αρωμάτων, πηκτίνης (ζελέ) φρουκτόζης για τους διαβητικούς.

Η παραγωγή των εσπεριδοειδών στο Νομό Αργολίδας φτάνει τους 400.000 τόνους περίπου σε μία έκταση 110.000 στρέμματα.

Από την παραγωγή των 400.000 τόνων περίπου 150.000 t ó v o l

εξάγονται, οι 100.000 χυμοποιούνταl, οι 50.000 καταναλώνονται στην εσωτερική αγορά, οι 50.000 είναι φθορές - αυτοκατανάλωση κ α L τέλος 50.000 περίπου τόνοι ζημιώνονται από τους παγετούς.

Οι κυριότερες αγορές των εσπεριδοειδών είναι η Γερμανία, η Ολλανδία, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης (Ρουμανία, Ρωσία, Πόλων ία) .

Η ποικιλία που εξάγεται κυρίως είναι:W. Navel, γνωστότερη ως Μέρλιν. Τις εξαγωγές συμπληρώνουν :

Πορτοκάλια :Navelina, Navel Newhall, Valencia Λεμόνια : Μαγληνή, Καρυστηνή

Μανταρίνια :Κλιμεντίνα, Κοινά Gr.Fruit : Marsh Seedless.

Η εξαγωγική περίοδος αρχίζει γύρω στα μέσα Νοεμβρίου με τ Lς πρώιμες ποικιλίες Navelina, Navel Newhall και τελειώνει το καλοκαίρι με την όψιμη ποικιλία Valencia.

Η παραγωγή εσπεριδοειδών το έτος 2001 - 2002 δίνεται στον παρακάτω πίνακα III.

Είδος Αναμενόμενη

Παραγωγή Εξαγωγές Χυμοπ/ση Εσωτερική Κατανάλωση

Φθορές και Αυτοκ/ση

Παγετοζημιές Απόσυρση

Ηρτημένη Εμπορ/μη Παραγωγή

Ι.Π Ο Ρ ΤΟ Κ Α Λ ΙΑ

Ο μ φ α λο φ ό ρ α 330000 127550 105650 33700 15000 42000 _

Κ οινά κλπ 12000 200 9000 800 500 1500 _ _

Β αλέντσ ια 3000 _ _ _{2700 300} _ _ _

Πηγή: Διεύθυνση Τμήμα Αγροτικών

Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αργολίδας Προϊόντων

Πίνακας IV Παραγωγή εσπεριδοειδών ανά Γεωγραφικό Διαμέρισμα.

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ

ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΣΥΝΟΛΟ* ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΕΣ ΛΕΜΟΝΙΕΣ ΜΑΝΤΑΡΙΝΙΕΣ

ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΜΕ ΑΛΛΗ ΔΕΝΔΡΩΔΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ Στερεά

Ελλάδα και Εύβοια

4 0 . 5 5 8 1 7 . 1 9 8 2 1 . 1 3 0 2 . 1 6 4 2 ,9%

Πελοπόννησος 2 8 6 . 0 6 8 1 7 5 . 0 7 1 9 2 . 6 4 0 1 7 . 4 6 8 1 2,0%

Ιόνια νησιά 1 0 . 7 7 2 5 . 6 6 5 4 . 7 4 3 3 4 2 2,5%

Ήπειρος 7 9 . 1 4 5 7 0 . 7 2 8 5 . 7 2 6 2 . 3 6 1 2 7,0%

Θεσσαλία 1 . 3 6 4 1 . 2 0 1 1 0 8 5 1 0,3%

Μακεδον ία 2 6 3 9 6 1 0 0 7 0,0%

Θράκη - “ - - -

Νήσο ι

Αιγαίου 1 9 . 3 6 7 8 . 2 1 0 4 . 7 6 0 6 . 1 8 6 2,3%

Κρήτη 5 0 . 3 8 4 4 0 . 1 2 8 2 . 1 5 2 5 . 4 3 8 3,3%

Σύνολο

Ελλάδας 4 8 7 . 9 2 1 3 1 8 . 2 9 7 1 3 1 . 3 5 9 3 4 . 0 1 7 5,8%

*Στο σύνολο περιλαμβάνονται επίσης νεραντζιές, κιτριές περγαμοντιές και φράπες.

Πηγή : Γεωργική Στατιστική Επιτηρίδα της Ελλάδας.

19

1.1.3. Προωθούμενα είδη και Ποικιλίες.

Με απόφαση του Υπουργείου Γεωργίας προωθούνται ορισμένα είδη κ α L ποικιλίες εσπεριδοειδών, των οποίων η διάθεση της παραγωγής είναι ευκολότερη.

-Υποκε ίμένα :

Βασικό υποκείμενο η νερατζία, αλλα και οποιοσδήποτε από τα:

Τρίφυλλη πορτοκαλιά, Troyer, carizo, citranges και citrysmeio, μετά από έλεγχο του ασβεστίου στο έδαφος. Ολικό ασβέστιο όχι πάνω από 20%, ενεργό 4% για την Τρίφυλλη και 7% για τα υπόλοιπα. Ομοίως η Citrus volkameriana και Citrus macrophilla ειδικά για τη λεμονιά.

Α) Για μετατροπές παλαιών, ανεπιθύμητων ποικιλιών, που δεν επλίγησαν από τους παγετούς του 1987:

Πορτοκαλιά: προωθούνται οι πρώιμες ποικιλίες Navel Newhall, Navelina καθώς και η ποικιλία Salustiana για χυμοποιηση, η όψιμη Valencia Late και οι κλώνοι της.

Λεμονιά: προωθούνται οι ποικιλίες Αδαμοπούλου, οι όψιμες Lisbon, Santa Tereza, Ziagara Bianca, η δίφορη Eyreka, και η υπερπρώιμη Interdonato.

Μανταρινιά: προωθείται υπερπρώιμη ποικιλία μανταρινιάς Κλημεντίνης, ειδικά οι κλώνοι της, Denulles, SRA-63 Πόρου.

Γκρειπ-φρουτ: προωθούνται οι ποικιλίες Marsh Seedless, Red Blush.

B) Για μετατροπές φυτειών, που επλήγησαν από τους παγετούς το 1987 με ειδικό πρόγραμμα που εφαρμόζεται στο Νομό προωθούνται τα εξής:

Πορτοκαλιά: οι ποικιλίες Nav.newhall, Navelina, Salustiana βάση του προγράμματος αποκατάστασης ζημειωθείσών φυτειών από παγετό. Οι Tarocco και Valencia σε νοτιότερες και μη παγετόπληκτες περιοχές και η Moro μόνο για συμπλήρωση ζημίωθεισών φυτειών της ίδιας ποικιλίας.

Λεμονιά: προωθούνται οι και Μαγληνή.

Μανταρινιά: προωθούνται κλώνοι της Denulles, SRA-63

ποικιλίες Lisbon, Ziagara Bianca,

ö l ποικιλίες Κλημεντίνη, ειδικά οι και Πόρου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

« ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ »

1. Εισαγωγικές Εννοιες - Ορισμοί.

0 αγροτικός τομέας παραδοσιακά παράγει πρωτογενή προϊόντα που η γενική τους χρήση είναι η παραγωγή τροφίμων. Όμως τις τελευταίες δεκαετίες ο τομέας αυτός αλλάζει συνεχώς και παρουσιάζεται με μία μορφή βιομηχανικής παραγωγής τροφίμων και πρώτων υλών. Η πορεία αυτή που τείνει προς την βιομηχανοποίηση της γεωργία οφείλεται κυρίως στο μεγάλο αριθμό πληροφοριών και στα πλεονεκτήματα της χρήσης της τεχνολογίας στη παραγωγή προϊόντων, αυξάνοντας τις ανησυχίες των καταναλωτών όσον αφορά την ασφάλεια σχετικά με την ποιότητα των προϊόντων που καταναλώνουμε.

Η ασφάλεια λοιπόν και ποιότητα των προϊόντων απασχολούν όλο και περισσότερο το κοινό τις τελευταίες δεκαετίες. Οι καταναλωτές θέλουν να είναι βέβαιοι ότι τα τρόφιμα που αγοράζουν στα σούπερ μάρκετ ή που καταναλώνουν στα εστιατόρια είναι ασφαλή, θρεπτικά και υγιεινά και ότι παράγονται βάση συγκεκριμένων προτύπων. Πέραν του θέματος της ασφάλειας, όλο και περισσότεροι άνθρωποι ενδιαφέρονται για την ποιότητα των τροφίμων που καταναλώνουν. Οι καταναλωτές απαιτούν από τους παραγωγούς, τις εταιρείες τροφίμων και τους εμπόρους όσο το δυνατόν υψηλότερα πρότυπα. Επιδεικνύουν επίσης μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το πώς και το πού παράγοντα l τα τρόφιμα, ενώ αυξάνεται η ζήτηση των βιολογικών προϊόντων

Για το λόγο αυτό τα τελευταία 40 χρόνια η Ε.Ε. ανέπτυξε ένα ολοκληρωμένο σύνολο κανόνων, προτύπων και μεθόδων ελέγχου για τα εξασφαλίσει ότι τα τρόφιμα που καταναλώνουμε είναι όσο το δυνατόν πιο ασφαλή και ελκυστικά. Η Ευρωπαϊκή Ένωση συμμετέχει στην λήψη μέτρων για κάθε στάδιο της παραγωγής

τροφίμων, από το αγρόκτημα στο εργοστάσιο καί στο πιάτο, για να εξασφαλίσει πως ό,τι τρώμε είναι ασφαλές και υγιεινό.

Μερικά από τα καθήκοντα αυτά τα έχεί αναλάβει η ίδια η βιομηχανία ορισμένα τα κράτη μέλη και κάποια άλλα η ευρωπαϊκή επιτροπή και ειδικές υπηρεσίες και οργανισμοί που βρίσκονται υπό τον έλεγχο της. Ωστόσο η ευρωπαϊκή επιτροπή έχει την τελική ευθύνη για την εξασφάλιση της ομοιόμορφης στήριξης των προτύπων σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το σύστημα αυτό αναπτύχθηκε ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία, ως αποτέλεσμα των κρίσεων των τροφίμων, αλλά και

επειδή η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιούργησε μια ενιαία αγορά τροφίμων, δηλαδή όλοι οι εσωτερικοί φραγμοί στο εμπόριο στο εσωτερικό της ευρωπαϊκής ένωσης καταργήθηκαν.

Η ανάγκη λοιπόν για πιστοποίηση και απόδοση ταυτότητας στα ελληνικά γεωργικά προϊόντα αναγνωρίζεται ως σημαντική.

Ακόμη πιο σημαντική θεωρείται η σύνδεση αυτής της ταυτότητας με περιβαλλοντικά ήπια άσκηση της γεωργίας. Παράλληλα όμως με την διατήρηση και τη βελτίωση του περιβάλλοντος, είναι πολύ σημαντικό να εξασφαλίζεται η ποιότητα και η ασφάλεια των παραγόμενων γεωργικών προϊόντων, με σκοπό την ικανοποίηση των καταναλωτών και τη συνακόλουθη οικονομική επιτυχία της γεωργικής εκμετάλλευσης. Δεν πρέπει όμως να παραβλεφθεί η υγεία των εργαζομένων στην εκμετάλλευση και η πρόνοια για αυτούς.

Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση, βασισμένη κυρίως στην περιβαλλοντική Διαχείριση, επιλέχθηκε γιατί ικανοποιεί όλες τις πιο πάνω ανάγκες κα l αποτελεί μια ρεαλιστική εναλλακτική λύση έναντι της συμβατικής γεωργίας.

Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι για την οικονομική παραγωγή υψηλής ποιότητας προϊόντων με τις οικολογικά ασφαλέστερες μεθόδους η Ελλάδα πρέπει να στραφεί περισσότερο προς το σύστημα της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης. Ήδη τα τελευταία 15 χρόνια έχουν στην χώρα μας γίνει σημαντικές προσπάθειες από ορισμένες ερευνητικές μονάδες, ομάδες ερευνητικές, ακόμα και

μεμονωμένα άτομα, για την προώθηση της ολοκληρωμένης αντιμετώπισης ιδιαίτερα στην φυτοπροστασία.

1.1. Τι συνιστά ένα πρότυπο Ολοκληρωμένης Διαχείρισης.

0 σεβασμός στο περιβάλλον, η ποιότητα και η ανταγωνιστικότητα των γεωργικών προϊόντων αποτελούν τις τρεις αξίες που καλείται να υπηρετήσει η σύγχρονη γεωργία.

Η ολοκληρωμένη Διαχείριση της γεωργικής παραγωγής είναι η ισόρροπη μέριμνα για το περιβάλλον και για την ποιότητα των προϊόντων. Περιβάλλον όμως, δεν είναι μόνο η φύση, αλλά για τους γεωργούς είναι το εργασιακό περιβάλλον, για τους δε καταναλωτές τα τρόφιμα, που πρέπει να είναι απολύτως ασφαλή.

Η δε ποιότητα των γεωργικών προϊόντων πρέπει να είναι δυνατόν να υποστηριχθεί με αξιόπιστη σήμανση που να παραπέμπει στην ολοκληρωμένη Διαχείριση ως σύστημα παραγωγής ώστε η ταυτότητα των γεωργικών προϊόντων να βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα τους.

Ένα από τα μέσα που χρησιμοποιεί η Ολοκληρωμένη Διαχείριση είναι η ελαχιστοποίηση των εισροών, με εισαγωγή καινοτόμων τεχνολογιών ακρίβειας στην γεωργία. Με κάθε μείωση των εισροών επιτυγχάνεται το καλύτερο δυνατό οικονομικό αποτέλεσμα για τη γεωργική εκμετάλλευση και ελαττώνεται η περιβαλλοντική επιβάρυνση.

Παρακάτω θα αναλύσουμε τις γενικές απαιτήσεις που συνιστά ένα πρότυπο Ολοκληρωμένης Διαχείρισης και μπορούν να επιθεωρηθούν αντικειμενικά, με σκοπό την πιστοποίηση του συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης. Το πρότυπο αυτό είναι εφαρμόσιμο σε κάθε γεωργική εκμετάλλευση ανεξάρτητα από το είδος της παραγωγικής της κατεύθυνσης. Η βάση εκκίνησης είναι η ικανοποίηση των νομικών απαιτήσεων. Ol λοιπές απαιτήσεις μπορούν να αποτελέσουν στόχους για τη συνεχή βελτίωση, με βαθμιαία μάλιστα προσέγγιση σε πολλές περιπτώσεις, σύμφωνα με τον προγραμματισμό της κάθε εκμετάλλευσης.

Η βασική προσέγγιση του συστήματος ολοκληρωμένης Διαχείρισης βασίζεται στα επόμενα κύρια βήματα:

1. Καθορισμός της πολιτικής της γεωργικής εκμετάλλευσης.

2. Προγραμματισμός.

3 . Εκτ έλεση.

4. Έλεγχος.

5. Συνεχής βελτίωση.

6. Ανασκόπηση.

1.2. Απαιτήσεις του συστήματος ολοκληρωμένης Διαχείρισης στη Γεωργική παραγωγή.

Η γεωργική εκμετάλλευση που επιθυμεί να καθιερώσει και να διατηρεί ένα σύστημα ολοκληρωμένης Διαχείρισης πρέπει να

ικανοποιεί τις απαιτήσεις που περιγράφονταl παρακάτω:

1.2.1. Πολιτική.

Η διοίκηση της γεωργικής εκμετάλλευσης πρέπει να καθορίζει μια πολιτική για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση, η οποία να αντιστοιχεί στη φύση και στο μέγεθος της γεωργικής εκμετάλλευσης καθώς και στο είδος των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που την αφορούν.

Η πολιτική αυτή πρέπει να περιλαμβάνει την δέσμευση για συμμόρφωση με τη σχετική νομοθεσία και τους κανονισμούς, για τις προδιαγραφές των γεωργικών προϊόντων και τυχόν άλλες απαιτήσεις που έχουν ήδη τεθεί.

Η διοίκηση της γεωργικής εκμετάλλευσης, στα πλαίσια του συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχειρίσεις, πρέπει να κατευθύνει την πολιτική της ως προς τα παρακάτω κύρια σημεία: α)τη κάλυψη των νομικών υποχρεώσεων που αφορούν το περιβάλλον και

τα παραγόμενα γεωργικά προϊόντα ως προς τον τρόπο παραγωγής και τις προδιαγραφές τους.

β)την πρόληψη της ρύπανσης και τη συνεχή βελτίωση της διαχείρισης ως προς το περιβάλλον και την ποιότητα των γεωργικών προϊόντων.

1.3. Προγραμματισμός.

1.3.1. Περιβαλλοντικά θέματα.

Η γεωργική εκμετάλλευση πρέπει να αναπτύξει και να διατηρεί διαδικασίες για να εντοπίζει τα περιβαλλοντικά θέματα που την αφορούν.

Οι πληροφορίες για το θέμα αυτό πρέπει να τεκμηριώνονται και να ενημερώνονται συνεχώς.

1.3.2. Νομικές και άλλες απαιτήσεις.

Η γεωργική εκμετάλλευση πρέπει να καθιερώσει και να διατηρεί συνεχώς σε ισχύ, μια διαδικασία για τη συνεχή ενημέρωση σχετικά με τις νομικές απαιτήσεις.

Πρέπει να είναι διαθέσιμα τα έγγραφα που ορίζουν τις προδιαγραφές για την καταλληλότητα και την ποιότητα των παραγόμενων από την εκμετάλλευση γεωργικών προϊόντων.

Εφόσον για την ικανοποίηση αυτών των προδιαγραφών απαιτούνται λειτουργίες παραγωγής που έχουν να κάνουν με τα περιβαλλοντικά θέματα, πρέπει να γίνεται ειδική αναφορά στην ανάγκη ικανοποίησης των προδιαγραφών στο πρόγραμμα Βελτίωσης.

1.3.3. Σκοποί και Στόχοι.

Στα πλαίσια του Προγραμματισμού για την υλοποίηση της Πολιτικής πρέπει να καθοριστούν τεκμηριωμένοι σκοποί και στόχοι, οι οποίοι πρέπει να ανταποκρίνονται στα κύρια

περιβαλλοντικά θέματα που αφορούν τη γεωργική εκμετάλλευση καL στις απαιτήσεις που ορίζει η νομοθεσία σχετικά με το περιβάλλον και τις προδιαγραφές των γεωργικών προϊόντων.

Η αρχική επιλογή των σκοπών μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση ειδικού ερωτηματολογίου, με συζήτηση με τους ασχολούμενους στη γεωργική εκμετάλλευση, με άμεση παρατήρηση κα L μετρήσεις, και φυσικά με τη μελέτη προηγούμενων επιθεωρήσεων, αν υπάρχουν.

1.3.4. Πρόγραμμα Βελτίωσης.

0 επιβλέπων συντάσσει και διατηρεί για λογαριασμό της γεωργικής εκμετάλλευσης ένα Πρόγραμμα Βελτίωσης για την πραγματοποίηση των σκοπών και των επιμέρους στόχων.

Το Πρόγραμμα αυτό μεταξύ των άλλων πρέπει να περιλαμβάν ει:

• Καταμερισμό αρμοδιοτήτων για την επίτευξη των σκοπών και των στόχων

• Την πρόβλεψη για τα μέσα και το χρόνο που θα απαιτηθεί για την επίτευξής τους.

1.4. Εφαρμογή του Προγράμματος Βελτίωσης.

1.4.1. Οργάνωση και αρμοδιότητες.

Η γεωργική εκμετάλλευση πρέπει να ορίσει τον επικεφαλής, ο οποίος πρέπει να επιλέξει τον επιβλέποντα. 0 επιβλέποντας έχει την αρμοδιότητα και την υπευθυνότητα να συντάσσει το Πρόγραμμα Βελτίωσης της γεωργικής εκμετάλλευσης, να

εξασφαλίζει ότι οι απαιτήσεις του συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης έχουν τεθεί και τηρούνται και τέλος να ενημερώνει τον επικεφαλής της γεωργικής εκμετάλλευσης για την καταληλλότητα και την αποτελεσματικότητα του συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσουμε ότι η γεωργική εκμετάλλευση θα πρέπει να παρέχει τους απαραίτητους πόρους για την εκτέλεση και τον έλεγχο του συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογικών και οικονομικών μέσων καθώς και του εκπαιδευμένου προσωπικού.

1.4.2. Κατάρτιση Απασχολούμενων.

Η γεωργική εκμετάλλευση πρέπει να εντοπίζει τις ανάγκες για κατάρτιση, επιμόρφωση των ασχολούμενων στη γεωργική εκμετάλλευση, που είναι θεμελιώδης για την τήρηση του συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης και να προνοεί για την

ικανοποίηση των αναγκών αυτών.

1.4.3. Επικοινωνία.

Ααμβάνοντας υπόψη τα περιβαλλοντικά θέματα που αφορούν την γεωργική εκμετάλλευση και το σύστημα της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης της, πρέπει να καθιερωθούν και να τηρούνται διαδικασίες για την εσωτερική επικοινωνία, μέσα στην ίδια την γεωργική εκμετάλλευση, καθώς και την επικοινωνία της γεωργικής εκμετάλλευσης με τις αρμόδιες αρχές και τα άλλα ενδιαφέροντα μέρη.

1.4.4. Τεκμηρίωση.

Πρέπει να τηρούνται αρχεία τεκμηρίωσης από τον επίκεφαλή της εκμετάλλευσης, σε έντυπη μορφή, που να περιγράφουν τα σημαντικότερα στοιχεία του συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης.