0 ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ
Διπλωματική εργασία στην κατεύθυνση της εκπαίδευσης με θέμα:
«Μάθηση με τη χρήση φορητών συσκευών - MOBILE LEARNING»
ΑΠΟ ΤΟΝ Μπίντα Γεώργιο Α.Μ. 201000113
Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: κα Σμυρναίου Ζαχαρούλα, τμήμα Φ.Π.Ψ.
Συν-επιβλέπων Καθηγητής: κος Δανέζης Μάνος, τμήμα Φυσικής
Αθήνα 2016 2016
1
Εισαγωγή
Προκειμένου να αποφευχθεί μια πιθανή δυσαρμονία μεταξύ του σχολείου και της κοινωνίας, που οδηγεί σε βέβαιη αποτυχία του έργου της αγωγής, το σχολείο οφείλει να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο του και να προβεί σε ουσιαστικές, σταδιακές και μεθοδικές αλλαγές που θα συμβαδίζουν με τις ανάγκες της κοινωνίας (Αγγελάκος, 2003· Χρυσαφίδης, 2006). Οφείλει με άλλα λόγια να αποδεσμευτεί από συντηρητικές και παρωχημένες απόψεις που ταυτίζουν την μάθηση με τη στείρα μετάδοση και αναπαραγωγή γνώσεων και να προωθήσει αντίθετα την καλλιέργεια δεξιοτήτων, όπως αυτή της κριτικής σκέψης, της επίλυσης προβλημάτων, της συνεργασίας και της αυτενεργού μάθησης, δεξιότητες που συμβάλλουν στην ομαλή ένταξη του ατόμου στην κοινωνία (Καλδή, 2008). Οι παραπάνω ιδέες αποτελούν την ουσία της ένταξης των τεχνολογιών των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία, μια μεθόδου που στοχεύει στην πολύπλευρη καλλιέργεια των δεξιοτήτων του ατόμου δίνοντάς του τη δυνατότητα να εκπαιδευθεί σε οποιονδήποτε τόπο ξεφεύγοντας από τα στεγανά της σχολικής τάξης.
Οι τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ) συνυφαίνονται με διάφορες μορφές, σε πολλές δραστηριότητες του σύγχρονου ανθρώπου. Οι νέοι σήμερα, μαθητές και φοιτητές οι περισσότεροι έχουν γεννηθεί σε ένα συνεχώς εξελισσόμενο τεχνολογικό περιβάλλον, που χαρακτηρίζεται κυρίως από εφαρμογές των ΤΠΕ.
Σύμφωνα και με τον Τ. Μικρόπουλο & Ι. Μπέλλου οι νέοι αυτοί «είναι ιθαγενείς σε μία ‘ψηφιακή χώρα’, σε αντιδιαστολή προς τους μεγαλύτερούς τους, τους ψηφιακούς μετανάστες».
Οι ΤΠΕ εντάσσονται στην εκπαίδευση είτε ως γνωστικά αντικείμενα του κλάδου της πληροφορικής, είτε με τη σύγχρονη μορφή της εκπαιδευτικής τεχνολογίας, που έχει ως κύριο στόχο την παιδαγωγική αξιοποίησή τους και τη δημιουργία μιας καινούργιας και πιο ποιοτικής σχέσης με τη γνώση. Η συνεισφορά τους στη μαθησιακή διαδικασία προκύπτει έμμεσα, μέσα από την παιδαγωγική αξιοποίησή τους δίνοντας έναν πρωτεύοντα και άκρως ενεργό ρόλο στον μαθητή σε ένα στοχοθετημένο μαθησιακό πλαίσιο. Το πλαίσιο αυτό παίρνει συνήθως τη
2 μορφή σεναρίων διδασκαλίας, τα οποία περιλαμβάνουν τη συνολική οργάνωση του μαθήματος με τη συνδρομή του υπολογιστή, καθώς και σχέδια διδασκαλίας με τις κατάλληλες μαθησιακές δραστηριότητες.
Ως εκ τούτου, οι ΤΠΕ ως γνωστικά εργαλεία συνεισφέρουν σε μεγάλο βαθμό στην οικοδόμηση της γνώσης καθώς: υποστηρίζουν την κατασκευή γνώσης, την αναζήτηση- εξερεύνηση- διερεύνηση, τη μάθηση μέσω ενεργειών, τη γνωστική σύγκρουση, τη μάθηση με συνδιαλλαγή, καθώς επίσης και τη μάθηση μέσω αναστοχασμού.
Ευνοήθηκε λοιπόν, σταδιακά το πέρασμα στην εκπαιδευτική δραστηριότητα με τη βοήθεια των φορητών συσκευών, το λεγόμενο
«mobile learning». Μία ελεύθερη μετάφραση του όρου στα ελληνικά είναι
«μάθηση με κινητές συσκευές» και ορίζεται ως ο τύπος μάθησης σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή και γεωγραφική θέση που υποστηρίζεται από:
-κινητό υπολογιστή με ασύρματη διασύνδεση στο διαδίκτυο ή συσκευή με computer-like λειτουργίες
-εργαλεία και υπηρεσίες γεωγραφικής θέσης -διαθέσιμο εκπαιδευτικό υλικό
3
Πίνακας Περιεχομένων ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Οι εκπαιδευτικές χρήσεις των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας
1.1.1 Ένταξη των ΤΠΕ στην εκπαίδευση ... 6
1.1.2 Ο υπολογιστής ως γνωστικό αντικείμενο ... 7
1.1.3 Ο υπολογιστής ως διδακτικό μέσο ... 8
1.2 Θεωρίες μάθησης και υπολογιστές ... 10
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Μάθηση με χρήση φορητών συσκευών 2.1.1 Μobile learning- Ορισμοί ... 10
2.1.2 Ιστορική Αναδρομή ... 13
2.1.3 Υποκατηγορίες ... 14
2.1.4 Οφέλη Πλεονεκτήματα ... 15
2.2 Mάθηση εξ’ αποστάσεως 2.2.1 Χαρακτηριστικά ... 17
2.2.2 Άτομα στα οποία απευθύνεται η μάθηση εξ’ αποστάσεως ... 17
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Τηλεκπαίδευση 3.1 Ορισμός e-Learning (ηλεκτρονική μάθηση) ... 20
3.1.1 Χαρακτηριστικά e-Learning ... 22
3.1.2 Χρήση τεχνολογιών από το e-Learning ... 22
3.2 Ορισμός m-Learning - Χαρακτηριστικά ... 25
3.2.1 Λόγοι δημιουργίας του m-Learning ... 26
3.2.2 Χαρακτηριστικά μάθησης μέσω φορητών Συσκευών... 28
3.2.3 Από το e-Learning στο m-Learning ... 29
3.2.4 Μειονεκτήματα από τη χρήση του m-Learning ... 31
3.3 Mobile learning και UNESCO 3.3.1 Το έργο της UNESCO σχετικά με την εκπαίδευση ... 34
3.3.2 Πώς ορίζει το mobile learning η UNESCO ... 34
3.3.3 Δραστηριότητες της UNESCO στο mobile learning ... 35
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Ηλεκτρονικές φορητές συσκευές 4.1 Χαρακτηριστικά ηλεκτρονικών συσκευών ... 36
4
4.2 E- books ... 37
4.3 Ασύρματη δικτύωση φορητών συσκευών 4.3.1 Το Wi-Fi ... 39
4.4 Εκπαιδευτικές εφαρμογές του διαδικτύου στη σχολική τάξη ... 39
4.4.1 Το διαδίκτυο ως πηγή πληροφοριών και εκπαιδευτικού υλικού .. 40
4.4.2 Το διαδίκτυο ως μέσο επικοινωνίας ... 42
4.5 Συσκευές και λογισμικό ... 42
4.6 Χρήση φορητών συσκευών στη μάθηση 4.6.1 Πλεονεκτήματα ... 44
4.6.2 Μειονεκτήματα ... 45
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Επιμορφωτικές ανάγκες εκπαιδευτικών για τη χρήση των Τ.Π.Ε στη διδασκαλία τους 5.1. Τί είδους επιμόρφωση συνιστάται ... 49
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ... 53
ΕΠΙΛΟΓΟΣ ... 54
ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Μεθοδολογία Έρευνας 1.1 Προβληματική ... 561.2 Σκοπός Έρευνας ... 59
1.3 Μέθοδος Έρευνας ... 62
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Το πλαίσιο και οι συνθήκες έρευνας 2.1 Ο χώρος και ο χρόνος ... 64
2.2 Συμμετέχοντες- συλλογή δεδομένων ... 66
2.3 Μέσα συλλογής δεδομένων ... 67
2.3.1 Η συμμετοχική παρατήρηση ... 68
2.3.2 Τα ερωτηματολόγια ... 68
2.3.3 Οι συνεντεύξεις ... 69
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Ανάλυση δεδομένων ... 70
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Αποτελέσματα 4.1 Αποτελέσματα αναφορικά με τους μαθητές ... 72
5 4.2 Αποτελέσματα αναφορικά με τους
εκπαιδευτικούς ... 80
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Συμπεράσματα 5.1 Συμπεράσματα αναφορικά με τους μαθητές ... 86
5.2 Συμπεράσματα αναφορικά με τους εκπαιδευτικούς ... 89
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: Προτάσεις ... 93
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Ερωτηματολόγια γενικού τύπου (συμπληρώθηκαν ΠΡΙΝ την πραγματοποίηση της διδασκαλίας) ... 94
Ερωτηματολόγια γενικού τύπου (συμπληρώθηκαν ΜΕΤΑ την πραγματοποίηση της διδασκαλίας) ... 95
Ερωτηματολόγια ειδικού τύπου (συμπληρώθηκαν ΜΕΤΑ την πραγματοποίηση της διδασκαλίας) ... 96
Ερωτηματολόγια εκπαιδευτικών ... 100
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ Συνέντευξη ομάδας Α’ ... 104
Συνέντευξη ομάδας Β’ ... 106
Συνέντευξη ομάδας Γ’ ... 108
Συνέντευξη ομάδας Δ’ ... 111
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ... 114
6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:Οι εκπαιδευτικές χρήσεις των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας
1.1.1 Ένταξη των ΤΠΕ στην εκπαίδευση
Έχοντας κύριο εκπρόσωπό τους τον σύγχρονο υπολογιστή οι ΤΠΕ θεωρούνται από τα ισχυρότερα εργαλεία εκπαιδευτικού και μαθητή για την υποστήριξη της διδακτικής πράξης και της μαθησιακής διαδικασίας. Η συνεισφορά των ΤΠΕ στη μαθησιακή διαδικασία μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε άμεσα από τα τεχνολογικά τους χαρακτηριστικά και τους τρόπους με τους οποίους καταγράφουν, αναπαριστούν, διαχειρίζονται και μεταφέρουν την πληροφορία, είτε έμμεσα μέσω της παιδαγωγικής αξιοποίησής τους. Η παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ επιτυγχάνεται μέσα σε ένα ολοκληρωμένο μαθησιακό πλαίσιο, το οποίο συνίσταται από διδακτικά σενάρια ή σενάρια διδασκαλίας που περιλαμβάνουν τη συνολική οργάνωση και διαχείριση του μαθήματος με κύρια συστατικά τα σχέδια διδασκαλίας και τις μαθησιακές δραστηριότητες.
Όσον αφορά το Γυμνάσιο, γενικός σκοπός της πληροφορικής σύμφωνα με το Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών (ΕΠΠΣ) αναφέρεται στον πληροφορικό αλφαβητισμό και την ανάπτυξη κριτικής στάσης απέναντι στις ΤΠΕ στους διάφορους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ακόμη, στον γενικό σκόπο εντάσσεται ο έλεγχος και προγραμματισμός του υπολογιστή και άλλου τύπου λογισμικού στο πλαίσιο όλων σχεδόν των γνωστικών αντικειμένων.
Στο ΔΕΠΠΣ αναγνωρίζεται η αξία των ΤΠΕ και επισημαίνεται ότι «η εισαγωγή και χρήση τους στην εκπαιδευτική πράξη δεν θα πρέπει να αντιμετωπιστεί υπό το πρίσμα ενός απλού τεχνολογικού εκσυγχρονισμού ως αυτοσκοπού. Θα πρέπει να γίνει με παιδαγωγικές προϋποθέσεις , οι οποίες θα εξασφαλίσουν την ανθρωπιστική παιδεία για την κοινωνία που οραματιζόμαστε» ώστε ο μαθητής να προσεγγίσει κριτικά την κοινωνία της πληροφορίας και της γνώσης.
Οι ΤΠΕ θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως «γνωστικά εργαλεία» στα οποία αναφέρονται οι τεχνολογίες που υποστηρίζουν γνωστικές διεργασίες όπως
7 η σκέψη, η επίλυση προβλημάτων και η μάθηση. Πιο συγεκριμένα, ως γνωστικά εργαλεία αναφέρονται οι εφαρμογές λογισμικού και οι τεχνολογίες που δημιουργούνται ή τροποποιούνται και χρησιμοπούνται από τον μαθητή για να αναπαραστήσει τις γνώσεις του, εμπλέκοντάς τον απαραίτητα σε διεργασίες κριτικής σκέψης σχετικά με ένα υπό μελέτη θέμα. Σύμφωνα λοιπόν και με τους Τ. Μικρόπουλο και Ι. Μπέλλου «ο υπολογιστής μετατρέπεται σε ‘διανοητικό συνεργάτη’ του μαθητή με στόχο την οικοδόμηση της γνώσης» και έτσι η αξιοποίηση των ΤΠΕ ως γνωστικών εργαλείων στη μαθησιακή διαδικασία
«αποτελεί μια εποικοδομητική προσέγγιση της γνώσης καθώς υποστηρίζεται η οικοδόμηση της γνώσης από τον μαθητή, εμπλέκοντάς τον σε διαδικασίες που διαχειρίζεται και κατευθύνει ο ίδιος» (Τ. Μικρόπουλος & Ι. Μπέλλου, 2010).
1.1.2 Ο υπολογιστής ως γνωστικό αντικείμενο
Είναι αναγκαίο ο υπολογιστής να διδάσκεται στον μαθητή ορισμένης ηλικίας ως γνωστικό αντικείμενο που θα τον προετοιμάζει για την εκπαιδευτική και επαγγελματική του επιβίωση και ανάπτυξη. Η χρήση του υπολογιστή συνδέεται με ένα σύνολο δεξιοτήτων που θα είναι απαραίτητες για τις καθημερινές ανάγκες του αυριανού ανθρώπου. Από την απλή αλληλογραφία και σύνταξη κειμένων, μέχρι τις απαιτήσεις της εργασίας σε όλους τους επαγγελματικούς χώρους και την επιστημονική έρευνα, με την οποία κάθε εκπαιδευτικός θα χρειάζεται ίσως να είναι εξοικειωμένος.
Λόγω των γενικότερων επιπτώσεων που έχει και θα έχει στη ζωή μας η ανάπτυξη της Νέας Τεχνολογίας, η έννοια του τεχνολογικού αναλφαβητισμού δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει και την ικανότητα της κριτικής θεώρησης των επιπτώσεων αυτών και της ένταξης τους στο γενικότερο κοινωνικό, πολιτικό και υπαρξιακό προβληματισμό του σύγχρονου ανθρώπου.
Ο υπολογιστής αποδεικνύεται όλο και περισσότερο σε μια δύναμη κοινωνική, παραγωγική και πολιτιστική και σε ένα σημαντικό επαγγελματικό και επιστημονικό εργαλείο, γι’ αυτό και οι διάφοροι τομείς της μελέτης και των εφαρμογών του είναι ανάγκη να γίνονται αντικείμενο διδασκαλίας και μάθησης στα διάφορα επίπεδα του εκπαιδευτικού συστήματος και να έχουν τη θέση τους στα αναλυτικά προγράμματα της εκπαίδευσης.
8 Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, θα χρειαστεί να εκπαιδευθούν ή και να μετεκπαιδεύονται συνεχώς σε κάποια περιοχή της πληροφορικής, από την απλή χρήση του υπολογιστή για την προσωπική διευκόλυνση στις καθημερινές ασχολίες τους και την ενίσχυση του διδακτικού τους έργου, μέχρι τα πλέον προωθημένα επίπεδα της επαγγελματικής τους κατάρτισης και πολύ-ειδίκευσης, όπως για παράδειγμα τη δυνατότητα να παράγουν δικό τους εκπαιδευτικό λογισμικό.
1.1.3 Ο υπολογιστής ως διδακτικό μέσο
Στην εκπαίδευση ο υπολογιστής μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πολυαισθητηριακό και δυναμικό μέσο διδασκαλίας σε όλα τα μαθήματα από τη γλώσσα και τα μαθηματικά μέχρι και τις τέχνες. Οι υπολογιστές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διευκόλυνση και προώθηση σημαντικών στόχων της μάθησης στους τομείς όλων των γνωστικών αντικειμένων. Αυτό μπορεί να γίνει με τη χρήση εκπαιδευτικού λογισμικού, που δε θα αποτελεί μόνο μια εναλλακτική μορφή βιβλίου σε ηλεκτρονική μορφή ή άσκηση στην απομνημόνευση γνώσεων (που και αυτό είναι βέβαια αναγκαίο), αλλά και θα προωθεί μέσα από τις κατάλληλες μεθόδους νέες δυνατότητες μάθησης.
Φυσικά, ο τομέας της παραγωγής τέτοιου πρωτότυπου εκπαιδευτικού λογισμικού είναι ακόμη υπό ανάπτυξη και υπάρχει και το πρόβλημα του εφοδιασμού των σχολείων με την κατάλληλη τεχνολογική υποδομή, καθώς και της ενημέρωσης και πρόσβασης των εκπαιδευτικών στο υπάρχον εκπαιδευτικό λογισμικό. Ούτως ή άλλως όμως ένα μέλημα του σχολείου και κάθε εκπαιδευτικού είναι η βελτίωση της ποιότητας της μαθησιακής διαδικασίας, η αξιοποίηση των ευεργετημάτων όλων των διαθέσιμων μέσων και μεθόδων της εκπαιδευτικής τεχνολογίας και ο προβληματισμός σχετικά με τα ζητήματα αυτά.
Υπάρχει όμως η ελπιδοφόρα προσδοκία ότι με την κατασκευή πρωτότυπων προγραμμάτων εκπαιδευτικού λογισμικού θα δημιουργηθούν νέες ευκαιρίες προώθησης και στήριξης διαδικασιών (με τις οποίες ο δάσκαλος δεν είναι αρκετά εξοικειωμένος) ή στόχων, τους οποίους οι εκπαιδευτικοί δυσκολεύονται να επιτύχουν υπό τις παρούσες συνθήκες της σχολικής πραγματικότητας. Τέτοιοι στόχοι, είναι παραδείγματος χάριν, η εξατομικευμένη διδασκαλία, η όσο γίνεται πιο πολυδιάστατη και ενεργός συμμετοχή των
9 μαθητών στη διαδικασία της μάθησης, η αύξηση της παραγωγικότητας, το χτίσιμο της μάθησης κατά τρόπο, ώστε οι μαθητές να αφομοιώνουν και να δημιουργούν τη νέα γνώση, η διευκόλυνσή τους, ώστε να είναι σε θέση να λειτουργούν σε πιο προωθημένα επίπεδα συμβολικής, κριτικής και δημιουργικής σκέψης, να αναπτύσσουν ολόπλευρα την προσωπικότητά τους.
Η υποβοηθούμενη από τον υπολογιστή διδασκαλία είναι σε θέση να στηρίξει την επιδίωξη τέτοιου είδους στόχων. Παρόλο που αρχικά υπήρχε ο φόβος ότι ο υπολογιστής θα μηχανοποιούσε τη γνώση και θα επέβαλε πρότυπα προγραμματισμένης μάθησης, ιδιαίτερα προσφιλή στους συμπεριφοριστές και τους ακραίους τεχνοκράτες, υπάρχουν βάσιμες προσδοκίες ότι η κατάλληλα σχεδιασμένη διδασκαλία, με τη βοήθεια προγραμμάτων του υπολογιστή, με την αξιοποίηση και άλλων μέσων, μπορεί να ενισχύσει την υιοθέτηση διδακτικών καινοτομιών και να φέρει μια μικρή επανάσταση στη μαθησιακή διαδικασία.
Μια από τις «επαναστάσεις», που μπορεί να επιφέρει η χρήση των υπολογιστών, είναι και η αλλαγή του κοινωνικού κλίματος, των αλληλεπιδράσεων και των σχέσεων μέσα στη σχολική τάξη, όπου η επικοινωνία και η συνεργασία ανάμεσα σε μαθητές θα είναι επιθυμητή και ο ρόλος του δασκάλου περισσότερο συντονιστικός και «διευκολυντικός» και λιγότερο εκείνος του προμηθευτή όλων των γνώσεων και των πληροφοριών.
Και σ’ αυτή την περίπτωση βέβαια, ο υπολογιστής από μόνος του δεν μπορεί να κάνει πολλά πράγματα αν αυτά δεν ταιριάζουν με τη φιλοσοφία των δασκάλων, των μαθητών και της κυρίαρχης ιδεολογίας γενικότερα, αν δεν υπάρχει η κατάλληλη βούληση και η ετοιμότητα για την υιοθέτηση των σχετικών καινοτομιών. Η εμπειρία έχει δείξει ότι η κουλτούρα του σχολείου στις μικρές ηλικίες (οπότε δίνεται περισσότερη έμφαση σε κριτήρια και στόχους παιδαγωγικής φύσεως) προσφέρεται πολύ περισσότερο για νεωτεριστικές και για τις λεγόμενες προοδευτικές εφαρμογές.
Εκεί επίσης όπου, κατά τη γενική ομολογία, έχουν διαπιστωθεί εφαρμογές με εντυπωσιακά αποτελέσματα, είναι η περιοχή της διδασκαλίας παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες. Πολλές μάλιστα εφαρμογές έχουν αποδειχθεί χρήσιμες και για τα παιδιά χωρίς ιδιαίτερα μαθησιακά προβλήματα, αφού η γνώση που έχει αποκτηθεί από τις εφαρμογές αυτές μπορεί να βοηθήσει στην επίσπευση της μάθησής τους, παραδείγματος χάριν, της ανάγνωσης και της γραφής, της κατανόησης μαθηματικών εννοιών και σχέσεων, ώστε να είναι σε
10 θέση να χρησιμοποιήσουν τις δεξιότητες αυτές με περισσότερη άνεση, να ανοίξουν δρόμους για παραπέρα μαθησιακές εμπειρίες και να έχουν στο ενεργητικό της μαθητικής τους ζωής περισσότερες εμπειρίες επιτυχίας.
1.2 Θεωρίες μάθησης και υπολογιστές
Κάθε διδασκαλία, είτε συμπεριλαμβάνει είτε όχι τις Νέες Τεχνολογίες, βασίζεται σε ορισμένες παραδοχές σχετικά με το τι πρέπει να μάθει ο μαθητής, ποιός είναι ο καλύτερος τρόπος για να το μάθει και σε τι είδους μαθησιακό περιβάλλον θα εργαστεί ώστε να το καταφέρει. Το διδακτικό λοιπόν έργο σχετίζεται κάθε φορά με τους στόχους του εκπαιδευτικού, το περιεχόμενο και τη διαδικασία της μάθησης. Οι παραδοχές αυτές συνδέονται ευθέως με κάποια θεωρία μάθησης.
Κάθε δάσκαλος, λοιπόν, είτε το γνωρίζει είτε όχι, χρησιμοποιεί μία θεωρία μάθησης. Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό να γνωρίζει κάθε εκπαιδευτικός τις διάφορες παιδαγωγικές προσεγγίσεις, τη διαφορετική τους φιλοσοφία, το διαφορετικό τους περιεχόμενο, τις αρχές και τη μεθοδολογία τους, ώστε αυτό που κάνει να έχει νόημα και συνέπεια. Οι θεωρίες μάθησης ξεπερνούν σε πλήθος τις 50.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Μάθηση με χρήση φορητών συσκευών 2.1.1 Μobile learning- Ορισμοί
MOBILE LEARNING- γενική περιγραφή
Στις μέρες μας, περισσότεροι από έξι δισεκατομμύρια άνθρωποι έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο μέσω μίας φορητής συσκευής, καθώς επίσης και κάθε χρήστης που συνδέεται στο διαδίκτυο μέσω υπολογιστικής μονάδας, μπορεί να κάνει το ίδιο χρησιμοποιώντας μία φορητή συσκευή. Η φορητή τεχνολογία αλλάζει, μέρα με τη μέρα, τον τρόπο που ζούμε και τείνει να αλλάξει και τον τρόπο με τον οποίο αποκτούμε γνώσεις και εκπαιδευόμαστε. Περνάμε, λοιπόν, σταδιακά στην εκπαιδευτική δραστηριότητα με τη βοήθεια των φορητών συσκευών, το λεγόμενο “mobile learning”. Η ηλεκτρονική μάθηση αναφέρεται λοιπόν στη χρήση διαδικτυακών τεχνολογιών για τη μεταφορά ενός ευρύτατου
11 φάσματος λύσεων που ενισχύουν τη γνώση και την απόδοση (Rosenberg, 2000).
Δεν εισάγουμε απλώς μία καινούρια τεχνολογία, αλλά έναν καινούριο τρόπο σκέψης για τη μάθηση (Rosenberg, 2000). Θεωρείται ως ένα κατάλληλο εργαλείο για την εκπαίδευση της κοινωνίας των ανθρώπων λόγω των πλεονεκτημάτων που προσφέρει καθώς επιφέρει αλλαγές στις τρέχουσες διαδικασίες μάθησης ενός συνόλου και, αν αναπτυχθεί σωστά, τις κάνει πιο αποτελεσματικές και βελτιώνει την απόδοση ολόκληρου του συνόλου (Cantoni, 2004; Driscoll, 2002; Rosenberg, 2000). Σύμφωνα και με τους Lehner and Nosekabel «η ηλεκτρονική εκπαίδευση μέσω ασύρματων και κινητών συσκευών είναι το σύνολο των υπηρεσιών και των διευκολύνσεων που παρέχει στον εκπαιδευόμενο το εκπαιδευτικό περιεχόμενο με στόχο την απόκτηση γνώσης, αποδεσμεύοντας τον εκπαιδευόμενο να βρίσκεται τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή της μάθησης σε συγκεκριμένο χώρο».
Υπάρχει τεράστιο πλήθος εργασιών, άρθρων καθώς και αναφορών με θέμα το «mobile learning» από διακεκριμένους επιστήμονες του εκπαιδευτικού τομέα. Στη συνέχεια, λοιπόν, θα προσπαθήσουμε να εισχωρήσουμε στα «άδυτα»
του mobile learning, ερμηνεύοντας την έννοια καθώς και τις εφαρμογές του.
Ας δούμε τον ορισμό του mobile learning, όπως αποδίδεται από την πιο γνωστή διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια, το Wikipedia. Το M-learning ή αλλιώς mobile learning ορίζεται ως η «εκμάθηση σε πολλαπλά πλαίσια, μέσω κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, με τη χρήση προσωπικών ηλεκτρονικών συσκευών». Το mobile learning αποτελώντας μία μορφή της εκπαιδευτικής μεθόδου e-learning, δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες του να χρησιμοποιούν φορητές συσκευές τεχνολογίας εκπαιδευτικού χαρακτήρα, ανά πάσα στιγμή και σε οποιαδήποτε τοποθεσία.
Στα τεχνολογικά μέσα του M-learning συγκαταλέγονται οι υπολογιστές χειρός, τα MP3 players (αποθήκευση μικρών διαλέξεων στις οποίες υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση και αποθήκευση μικρών video που έχουν αποκτηθεί από το διαδίκτυο - youtube, teachertube), οι φορητοί υπολογιστές (notebooks), τα κινητά τηλέφωνα (group discussions μέσω αποστολής μηνυμάτων καταγραφή ομιλίας και παρουσιάσεων με χρήση κάμερας, τρέχουν εφαρμογές, καταγράφουν video και ανταλλάσσουν μηνύματα), τα e-book readers (για ανάγνωση βιβλίων αποθήκευση σε βιβλιοθήκες, λεξικά
12 και περιοδικά) και τέλος, οι ηλεκτρονικές ταμπλέτες (tablets όπου έχουν τις δυνατότητες όλων των προηγούμενων και επιπλέον είναι computer-‐like συσκευές).
Οι λόγοι στους οποίους οφείλεται η ανάγκη της διδασκαλίας με φορητές συσκευές είναι πάρα πολλοί. Αρχικά, οι ασύρματες και οι κινητές συσκευές, έχουν διεισδύσει στην καθημερινή μας ζωή, εξυπηρετούν τις καθημερινές μας ανάγκες και όλοι οι άνθρωποι είναι εξοικειωμένοι ανεξαρτήτως ηλικίας ή τεχνολογικών γνώσεων. Οι περισσότεροι χρησιμοποιούν ευρέως συσκευές όπως κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές χειρός, tablets, netbooks, e-books κλπ.
Οι mobile τεχνολογίες όταν χρησιμοποιούνται στον τομέα της εκπαίδευσης μας επιτρέπουν να μιλάμε για m- learning (Ηλεκτρονική Μάθηση μέσω ασυρμάτων και κινητών συσκευών). Έτσι, υφίστανται λογισμικά και εφαρμογές που χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση τα οποία μπορεί να είναι σχεδιασμένα τόσο για εκπαιδευτική χρήση όσο και για ευρύτερες χρήσεις, όπως π.χ. χάρτες, πρόσβαση σε πληροφορίες μέσω μηχανών αναζήτησης κ.α. τα οποία όμως προσαρμόζονται ειδικά για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Το εκπαιδευτικό λογισμικό θεωρείται το λογισμικό που εμπεριέχει διδακτικούς στόχους, ολοκληρωμένα σενάρια, αλληγορίες με παιδαγωγική σημασία, και κυρίως επιφέρει συγκεκριμένα διδακτικά και μαθησιακά αποτελέσματα. Σύμφωνα μάλιστα και με τον Τ. Μικρόπουλο
«συνήθως ο όρος εκπαιδευτικό λογισμικό συμπεριλαμβάνει και πακέτα εφαρμογών επιμορφωτικού, εγκυκλοπαιδικού και ψυχαγωγικού τύπου που συχνά αναφέρεται με τον Αμερικάνικο νεολογισμό edu-tainment που προκύπτει από τον συνδυασμό των λέξεων εκπαίδευση (edu-cation) και διασκέδαση (enter- tainment)» (Τ.Μικρόπουλος, 2000).
Ένα από τα τεράστια προτερήματα λοιπόν του M-learning είναι η προσβασιμότητά του από οποιοδήποτε σημείο επιθυμεί ο χρήστης του. Επίσης παρέχει τη δυνατότητα να μοιράζεται κανείς αρχεία και έγγραφα ακαριαία, ελαχιστοποιώντας το χρόνο, με οποιονδήποτε άλλο χρήστη, με τη μοναδική προϋπόθεση το άτομο που θέλουμε να επικοινωνήσουμε να χρησιμοποιεί παρόμοια τεχνολογική συσκευή. Το παραπάνω οδηγεί στην άμεση λήψη αρχείων, στην ανατροφοδότησή τους καθώς και στην ανταλλαγή συμβουλών. Οι διευκολύνσεις αυτές που προσφέρονται με τη βοήθεια του M-learning οδήγησαν
13 σε ικανοποιητική αύξηση της απόδοσης των μαθητών σε διαγωνίσματα και εξετάσεις, της τάξης του 15 με 17 τοις εκατό (15-17%) και συνέβαλαν στη μείωση του ποσοστού εγκατάλειψης του σχολείου σε τεχνικούς τομείς, σε ποσοστό 22 τοις εκατό(22%).
Τέλος, το M-learning, βασιζόμενο στη φορητότητα, τείνει να αντικαταστήσει τα βιβλία και τις σημειώσεις με μικρές ηλεκτρονικές συσκευές, προσαρμοσμένες κατάλληλα στις εκπαιδευτικές ανάγκες.
2.1.2 Ιστορική Αναδρομή
Με την εξέλιξη της κινητής τεχνολογίας και με την παράλληλη δημιουργία της έννοιας της εκπαίδευσης από απόσταση, αναδύθηκε αυτομάτως η ανάγκη του m-learning.
Ο Caleb Phillips, σε δημοσίευσή του το 1728 υποστήριζε πως έχει βρει έναν τρόπο που θα μπορούσε να διδάξει στενογραφία το ίδιο καλά τόσο σε μαθητές που βρίσκονταν στην ίδια πόλη όσο και σε αυτούς που βρίσκονταν σε άλλες πόλεις. Η ανάγκη αυτή, του να μπορούν να εκπαιδεύονται εξίσου και άτομα τα οποία βρίσκονται σε απομακρυσμένα μέρη, δημιουργήθηκε σε διάφορους τόπους όπως στην Αυστραλία, τη Νότιο Αμερική, την Αφρική κλπ.
Εξαιτίας λοιπόν, της μεγάλης διάστασης που πήρε η συγκεκριμένη ανάγκη αναπτύχθηκε η «δια αλληλογραφίας εκπαίδευση» με βασικό στόχο να προσφέρει μια «δεύτερη ή άλλη» ευκαιρία απόκτησης γνώσης, σε όσους για τον οποιονδήποτε λόγο δεν την είχαν ή δεν την αξιοποίησαν όταν την είχαν.
Σταδιακά, η συγκεκριμένη μέθοδος χρησιμοποιήθηκε και από τις επιχειρήσεις με στόχο να εκπαιδευθούν οι υπάλληλοι αλλά και να καταργηθούν οι δαπάνες. Βέβαια εύλογο ήταν πως με τον καιρό η χρήση αποκλειστικά και μόνο της έντυπης αλληλογραφίας αποδείχθηκε λιγότερο αποδοτική σε σύγκριση με τη χρήση περισσότερων μέσων επικοινωνίας. Για παράδειγμα, η ζωντανή εικόνα της τηλεόρασης μπορεί να αποδώσει αισθητά καλύτερα σε σύγκριση με την απλή περιγραφή του γραπτού λόγου. Έτσι, η χρήση διάφορων μέσων
14 επικοινωνίας ενδείκνυται περισσότερο και είναι ικανή να καλύψει τυχόν ελλείψεις που δημιουργούνται από τη χρήση ενός μόνο μέσου.
Τα τελευταία χρόνια λοιπόν, οι τεχνικές της εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης έχουν προοδεύσει με ιλιγγιώδη ταχύτητα χάρη στη χρήση του διαδικτύου και των πολυμέσων. Η πρόοδος αυτή είναι κατά πολύ ταχύτερη από οποιουδήποτε προγενέστερου μέσου, ακόμα και από τη διάδοση του fax και από τη χρήση των προσωπικών υπολογιστών. Οι σπουδές λοιπόν «δια αλληλογραφίας», έχουν εξελιχθεί με τη βοήθεια της τεχνολογίας και έχουν περάσει στη λεγόμενη τρίτη γενιά που εξελίσσεται και κυριαρχείται από τις ευκολίες που προσφέρει ο υπολογιστής και το διαδίκτυο γενικότερα.
2.1.3 Υποκατηγορίες
Παρακάτω παρατίθενται οι κατηγορίες της εκπαίδευσης με τη χρήση των νέων τεχνολογιών:
Εκπαίδευση βασισμένη στη τεχνολογία (technology based training, TBT)
Αναφέρεται στην χρήση ηλεκτρονικών μέσων όπως η τηλεόραση, ο ήχος, το βίντεο κλπ. στα πλαίσια ενός παραδοσιακού μαθήματος. Ο συνολικός διδακτικός σχεδιασμός δεν οργανώνεται εκ των προτέρων αλλά προβλέπεται σχεδιασμός για το καθένα από τα επιμέρους διαθέσιμα μέσα ξεχωριστά.
Διδασκαλία βασισμένη σε υπολογιστές (computer based training, CBT)
Η συγκεκριμένη διδασκαλία θα μπορούσε να ειπωθεί ότι βασίζεται σε διαδραστική τεχνολογία και αναφέρεται στα μαθήματα που παρατίθενται σε ηλεκτρονική μορφή. Σύμφωνα και με τους Alessi, Trollip etc.: «τα διαδραστικά συστήματα μάθησης επιτρέπουν στους αρχάριους εκπαιδευόμενους να πάρουν μεγαλύτερες πρωτοβουλίες δεδομένου ότι οι αρχάριοι χρήστες ανακαλύπτουν τους νέους τομείς του ενδιαφέροντός τους, γίνονται πρακτικά αναζητητές της γνώσης και όχι μόνο απλοί παραλήπτες οδηγιών και κανόνων» (Alessi S, Τrοllip S).
15
Εκπαίδευση βασισμένη στον παγκόσμιο ιστό ή το διαδίκτυο (web based training, WBT)
Ουσιαστικά πρόκειται για ένα είδος εκπαίδευσης βασισμένης σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές αυξάνοντας τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης μεταξύ διδάσκοντος και διδασκόμενου.
2.1.4 Οφέλη-Πλεονεκτήματα
H ηλεκτρονική μάθηση προσφέρει πρόσβαση στη μάθηση εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο και επτά μέρες την εβδομάδα, από οποιοδήποτε σημείο, ενώ μπορεί να φτάσει σε απεριόριστο αριθμό εκπαιδευόμενων ταυτόχρονα, χωρίς να απαιτούνται μετακινήσεις, μειώνοντας έτσι τα κόστη. Επιπλέον, τόσο το εκπαιδευτικό περιεχόμενο όσο και η μέθοδος μάθησης μπορούν να προσαρμόζονται στις ανάγκες του κάθε εκπαιδευόμενου και το εκπαιδευτικό περιεχόμενο μπορεί να ενημερώνεται πιο γρήγορα και εύκολα. Επίσης, οι τεχνολογίες ηλεκτρονικής μάθησης διευκολύνουν το διαμοιρασμό πληροφοριών και γνώσης με την ανάπτυξη κοινοτήτων μάθησης (e-learning communities of practice) (Amponsak, 2003; Driscoll, 2002; Squires, 1999; Paranto, 2002).
Η ηλεκτρονική μάθηση παρουσιάζει τα εξής πλεονεκτήματα:
Η ηλεκτρονική μάθηση είναι λιγότερο κοστοβόρα Παρότι θα μπορούσε να ειπωθεί ότι σε πρώτη άποψη η ηλεκτρονική μάθηση φαίνεται κοστοβόρα, εντούτοις θα μπορούσε να χαρακτηριστεί από τους πιο οικονομικούς τρόπους μεταφοράς πληροφοριών και εκπαίδευσης. Και αυτό διότι με την ηλεκτρονική μάθηση δεν υπάρχει μετακίνηση από τη μεριά και του εκπαιδευόμενου αλλά και του εκπαιδευτή και έτσι δεν υπάρχουν κόστη μετακίνησης, μειώνεται ο απαιτούμενος χρόνος που χρειάζεται για να εκπαιδευθούν τα άτομα, και γενικότερα περιορίζεται η ανάγκη υποδομής της τάξης αλλά και των εκπαιδευτών.
16
Η μάθηση μπορεί να είναι ίδια για όλους ή διαφοροποιημένη ανάλογα με τις ανάγκες των εκπαιδευομένων Πρωτεύοντα ρόλο στην ηλεκτρονική μάθηση κατέχει ο εκπαιδευόμενος γεγονός που σημαίνει πως η μάθηση αυτή είναι προσανατολισμένη και βασίζεται στον ρυθμό και τις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε εκπαιδευόμενου (self- paced learning), έχοντας ο ίδιος άμεσο έλεγχο στην όλη διαδικασία. Μια τέτοια εκπαίδευση μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, καθώς εξαιτίας του ότι παρέχει μεγάλο εύρος διαφόρων στυλ μάθησης και αναγκών απευθύνεται σε μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων.
Η μάθηση μπορεί να πραγματοποιηθεί οποτεδήποτε και οπουδήποτε
Οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να παρακολουθούν τα μαθήματα αυτά σε οποιοδήποτε χώρο οποιαδήποτε χρονική στιγμή. Έτσι η εκπαίδευση αποκτά έναν παγκόσμιο χαρακτήρα (“just in timeanytime”).
Το περιεχόμενο μάθησης είναι πιο επίκαιρο και συνεπώς πιο έγκυρο
Εξαιτίας των μεγάλων δυνατοτήτων που προσφέρει ο παγκόσμιος ιστός τα ηλεκτρονικά μαθήματα ανανεώνονται γρήγορα και διαρκώς κάνοντας έτσι την πληροφορία περισσότερο ακριβή και αξιόπιστη. Η εύκολη αυτή ανανέωση του περιεχομένου και η άμεση μετάδοση της νέας γνώσης αποτελεί ένα ουσιαστικό προτέρημα των σύγχρονων κοινωνιών.
Δεν απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις για την εξοικείωση με τις ηλεκτρονικές συσκευές
Με το ποσοστό των περισσότερων ατόμων πλέον να χρησιμοποιεί από πριν το διαδίκτυο και να είναι άνετοι με τις εφαρμογές του, η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών για την εκπαιδευτική διαδικασία δεν αποτελεί πρόβλημα.
17 2.2 Μάθηση εξ’ αποστάσεως
2.2.1 Χαρακτηριστικά
Η εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση ή αλλιώς η τηλεκπαίδευση είναι μια καινούρια μέθοδος εκπαίδευσης η οποία παίρνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις και διαδίδεται όλο και πιο πολύ. Το νέο αυτό στυλ μάθησης βασίζεται στη δια βίου μάθηση και από τη μία καταρρίπτει τους περιορισμούς της παραδοσιακής διδασκαλίας και από την άλλη καλύπτει τις εκπαιδευτικές ανάγκες μέσα από καινοτόμες μεθόδους. Θα μπορούσε κανείς να τη χαρακτηρίσει ως «ανεξάρτητη εκπαίδευση» της οποίας δεν αποτελεί προϋπόθεση η άμεση και διαπροσωπική σχέση μεταξύ δασκάλων και μαθητών.
Με τη συνεχόμενη και ραγδαία ανάπτυξη των υπολογιστών δημιουργούνται νέες δυνατότητες αλληλεπιδραστικής επικοινωνίας που διευκολύνουν το συγκεκριμένο στυλ μάθησης από απόσταση. Όλες οι πληροφορίες σε όποια μορφή και εάν βρίσκονται (σε μορφή κειμένου, εικόνας, ήχου κλπ.) μετατρέπονται πλέον σε ψηφιακή μορφή ώστε να υπάρχει η δυνατότητα χρήσης τους μέσω του διαδικτύου. Συγκεκριμένα, ο εκπαιδευτής επικοινωνεί με τους εκπαιδευόμενους με κάποιο μέσο αμφίδρομης επικοινωνίας σύγχρονης ή ασύγχρονης. Οι εφαρμογές του M-learning εντός της σχολικής αίθουσας συνδυάζουν τη χρήση των υπολογιστών χειρός, των PDAs, των έξυπνων κινητών (smartphones) και των συστημάτων ψηφοφορίας χειρός (όπως π.χ. τα clickers) με τα παραδοσιακά μέσα διδασκαλίας (Tremblay 2010).
2.2.2 Άτομα στα οποία απευθύνεται η μάθηση εξ’ αποστάσεως
Σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης και σε εργαζόμενους ενήλικους
Η εκπαίδευση από απόσταση απευθύνεται είτε σε μαθητές σχολείων είτε σε ενήλικους. Θα μπορούσε να κατηγοριοποιηθεί ως εξής: α) κατώτερη και μέση εκπαίδευση σε μαθητές δημοτικών σχολείων, γυμνασίων και λυκείων, β) ανώτερη εκπαίδευση σε πανεπιστήμια και σε κολέγια και γ) Εκπαίδευση και διαρκής κατάρτιση εργαζόμενων ενηλίκων.
Στις διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης χρησιμοποιούνται προσομοιώσεις της πραγματικής διδασκαλίας. Οι αποστάσεις και πάλι εκμηδενίζονται και οι
18 μαθητές που φοιτούν σε σχολεία απομακρυσμένων περιοχών παρακολουθούν διαλέξεις δασκάλων που βρίσκονται μακριά, πιθανόν σε κάποια κεντρική πόλη στην οποία δεν έχουν εύκολα πρόσβαση. Ακόμη, οι μαθητές μπορούν να έρθουν σε επαφή και με άλλα σχολεία της περιοχής ή ακόμη και να συμμετάσχουν σε ομαδικά projects, από όλο τον κόσμο.
Η εκπαίδευση από απόσταση διευκολύνει σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό τους ενήλικους, καθώς λόγω των αυξημένων υποχρεώσεων που η σύγχρονη πραγματικότητα τους αναγκάζει να έχουν, δεν είναι για αυτούς καθόλου εύκολο να παρακολουθούν τα μαθήματα σε καθορισμένο χώρο και χρόνο. Έτσι, με την εκπαίδευση από απόσταση η μάθηση παίρνει ανεξάρτητο χαρακτήρα και οι ενήλικοι προσαρμόζουν το χώρο και τον χρόνο παρακολούθησης των μαθημάτων τους σύμφωνα με το πρόγραμμά τους.
Σε άτομα με ειδικές ανάγκες
Η εκπαίδευση από απόσταση απευθύνεται και διευκολύνει ακόμη, άτομα με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες αλλά και ΑΜΕΑ. Το mobile learning χάρη στο γεγονός ότι βασίζεται σε τεχνολογικά μέσα για την επίτευξη των διδακτικών στόχων βοηθά σε πολύ μεγάλο βαθμό άτομα με μαθησιακές δυσκολίες και άτομα με κάποιου είδους αναπηρία.
Οι μεγεθυντές οθόνης για παράδειγμα αλλά και άλλα πακέτα λογισμικού που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια δίνουν τη δυνατότητα σε ανθρώπους με χαμηλή όραση να αξιοποιήσουν τα οφέλη που τους προσφέρει η τεχνολογία των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ακόμη, οι αναγνώστες οθόνης είναι τύποι υποστηρικτικής τεχνολογίας που χρησιμεύουν κυρίως στα τυφλά άτομα, στα άτομα με χαμηλή όραση, σε άτομα με μαθησιακές δυσκολίες και χρησιμοποιούνται πολλές φορές συνδυαζόμενα με άλλες υποστηρικτικές τεχνολογίες όπως τους μεγεθυντές οθόνης. Επιπρόσθετα, τα ακουστικά βιβλία είναι ηχογραφημένα βιβλία διαθέσιμα σε διάφορες μορφές. Ειδικά εργαλεία αναπαραγωγής επιτρέπουν την εύκολη χρήση του βιβλίο. Ο χρήστης μπορεί να βρει εύκολα τη σελίδα ή το κεφάλαιο που θέλει, να βάλει σημάδι στη σελίδα που βρίσκεται, να προσθέσει σημειώσεις και να μπορεί να ανατρέξει ανά πάσα στιγμή στα περιεχόμενα και το ευρετήριο. Τέλος, οι συνθέτες ομιλίας περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα χαρακτηριστικών που μπορούν να βοηθήσουν στη διαδικασία της ανάγνωσης. Βοηθούν στην αποκωδικοποίηση των λέξεων
19 για τη βελτίωση της αναγνωστικής κατανόησης. Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να ακούσει την ανάγνωση δύσκολων λέξεων είτε μέσα από τη σάρωση εγγράφων ή χρησιμοποιώντας αρχεία που έχουν εισαχθεί σε ψηφιακή μορφή (όπως τα eBooks). Η εκπαίδευση από απόσταση απευθύνεται ακόμη και σε ειδικές κατηγορίες ατόμων με κινητικά προβλήματα εξαιτίας των οποίων είναι για αυτά δύσκολο να εξέλθουν από το σπίτι ώστε να παρακολουθήσουν τις κανονικές διδασκαλίες του σχολείου. Για τον λόγο αυτόν, έχουν δημιουργηθεί ειδικές υπηρεσίες χειρισμού του υπολογιστή (π.χ. ανίχνευση της κίνησης των ματιών του χρήστη μέσω ενσωματωμένης κάμερας στον υπολογιστή και αυτόματη ενεργοποίηση των εντολών χωρίς την ανάγκη χρήσης του ποντικιού ή του πληκτρολόγιου). Τα άτομα που μπορούν να ωφεληθούν από αυτά τα λογισμικά είναι κυρίως:
Μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες ή διάσπαση προσοχής
Μαθητές που δυσκολεύονται κατά την ανάγνωση κειμένων
Μαθητές που μιλούν δεύτερη γλώσσα εκτός της μητρικής
Μαθητές με μειωμένη όραση ή κάποιες ειδικές κινητικές δυσκολίες
Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν εκατοντάδες λογισμικά που απευθύνονται σε τέτοια άτομα και που πρωταρχικός τους στόχος είναι η μάθηση ή η διδασκαλία των παιδιών αυτών. Ο εκπαιδευτικός λοιπόν χρησιμοποιώντας την μάθηση μέσω φορητών συσκευών μπορεί εύκολα να εντάξει στη διδασκαλία του και άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες, πραγματοποιώντας μία εξατομικευμένη διδασκαλία και χωρίς να παραγκωνίζει τους πιο αδύναμους και ‘ιδιαίτερους’
μαθητές.
Ως εκ τούτου τα πλεονεκτήματα που προκύπτουν από το mobile learning για τα άτομα δυσκολίες μάθησης και τα ΑΜΕΑ είναι αρκετά.
Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι οξύνει το ενδιαφέρον, δημιουργεί κίνητρα, ευνοεί τη διάδραση, καθορίζει ένα προβλέψιμο και ελεγχόμενο περιβάλλον, χωρίς εκπλήξεις, προωθεί την ενεργητική μάθηση και
20 ανατροφοδότηση αλλά και τον πειραματισμό αφού τα λάθη δε στιγματίζουν, και τέλος αυξάνει την μη-λεκτική επικοινωνία.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3:Τηλεκπαίδευση
3.1 Ορισμός e-Learning (electronic Learning -ηλεκτρονική μάθηση) Υπόβαθρο
Όπως προαναφέρθηκε το Μ-learning αποτελεί την παράδοση της μάθησης, της εκπαίδευσης ή της μαθησιακής υποστήριξης με τη βοήθεια φορητών συσκευών, όπως τα κινητά τηλέφωνα, τα PDAs και τα tablets.
Σύμφωνα και με την Ζ. Σμυρναίου το e-learning είναι «η χρήση νέων τεχνολογιών πολυμέσων και του Internet, για τη βελτίωση της ποιότητας της μάθησης με διευκόλυνση της πρόσβασης σε πόρους και υπηρεσίες, καθώς και των ανταλλαγών και της εξ’ αποστάσεως συνεργασίας.» (Ζ. Σμυρναίου, 2008, σελ.345).
Το e-learning λοιπόν, ο «προκάτοχος» του M-learning, παρείχε τη δυνατότητα οι μαθητές να ξεφύγουν από τα πλαίσια της παραδοσιακής διδασκαλίας εντός της σχολικής αίθουσας και να μπορούν να διδάσκονται από το σπίτι. Το mobile learning έχει ενισχυθεί έναντι του e-learning, πηγαίνοντάς το ένα βήμα παραπέρα και επιτρέποντας στους μαθητές να διδάσκονται σε οποιονδήποτε χώρο βρίσκονται, με μοναδική προϋπόθεση να υπάρχει διαθέσιμο κάποιο φορητό δίκτυο σύνδεσης. Αυτό επιτρέπει στους μαθητές να είναι συνεχώς συνδεδεμένοι με την τάξη και το πρόγραμμα διδασκαλίας τους, καθώς απουσιάζουν λόγω ασθένειας, ταξιδεύουν, είναι σε διακοπές ή ακόμα και όταν αξιοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους. Το mobile learning βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα αλλά γίνονται προσπάθειες με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον αμερικανικό κολοσσό ηλεκτρονικών ειδών APPLE, που από το Σεπτέμβριο του 2011, το 9.35% των εφαρμογών του που βρίσκονται στο iTunes App Store, ανήκουν στην κατηγορία της εκπαίδευσης. Σύμφωνα και με τον QUINN «Το m- learning μπορεί να θεωρηθεί ως το σημείο όπου η χρήση ασύρματων και κινητών συσκευών διασταυρώνεται με την ηλεκτρονική μάθηση, το e-learning για τη δημιουργία μαθησιακών εμπειριών ανεξάρτητα από χωρικούς και χρονικούς περιορισμούς».
21 Οι νέες κινητές τεχνολογίες, όπως οι έξυπνες συσκευές χειρός, παίζουν σημαντικό ρόλο στο να επαναπροσδιορίσουμε τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνουμε τις πληροφορίες. Οι πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα της φορητής τεχνολογίας αλλάζουν τον πρωταρχικό σκοπό για τον οποίο κατασκευάστηκαν οι φορητές συσκευές, δηλαδή από το να πραγματοποιούν και να δέχονται κλήσεις στο να ανακτούν τις πιο πρόσφατες πληροφορίες για οποιοδήποτε θέμα ενδιαφέρεται ο χρήστης. Εξάλλου, τεράστιος αριθμός κρατικών υπηρεσιών στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, όπως το Υπουργείο Άμυνας, το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας καθώς και οι αστυνομικές αρχές χρησιμοποιούν τη φορητή τεχνολογία για τη διαχείριση των πληροφοριών.
Ανάπτυξη
Τα τελευταία δέκα χρόνια το mobile learning έχει αναπτυχθεί από ενδιαφέρον περιορισμένης έρευνας σε ένα σύνολο σημαντικών projects σε σχολεία, χώρους εργασίας, μουσεία, πόλεις και αστικές περιοχές σε όλο τον κόσμο. Η κοινωνία του m-learning είναι ακόμα διαχωρισμένη με διαφορετικό εθνικό πεδίο άποψης, διαφορές ανάμεσα στον ακαδημαϊκό τομέα και την βιομηχανία, και ανάμεσα στο σχολείο, την ανώτερη εκπαίδευση και τον τομέα διά βίου μάθησης. Πιθανές μελλοντικές εφαρμογές του mobile learning περιλαμβάνουν τη μάθηση βάσει τοποθεσίας, την αυξημένη πραγματικότητα, την φορητή μάθηση, τα εμφυτεύματα εκμάθησης και την ευφυΐα περιβάλλοντος.
Η πρόοδος στο mobile learning θα απαιτήσει μια αλλαγή από την παραδοσιακή παιδαγωγική μέθοδο της αίθουσας διδασκαλίας σε μία ψηφιακή παιδαγωγική μέθοδο που αρμόζει περισσότερο στους διδασκόμενους του mobile learning.
Οι τωρινοί τομείς ανάπτυξης περιλαμβάνουν δοκιμές, έρευνες, βοηθήματα εργασίας και εκμάθηση just-in-time (J.I.T.), εκμάθηση βάσει τοποθεσίας και πλαισίου, Μobile learning βάσει κοινωνικών δικτύων, φορητά εκπαιδευτικά παιχνίδια, παράδοση του mobile learning σε κινητά τηλέφωνα με τη χρησιμοποίηση αμφίδρομων μηνυμάτων SMS και φωνητικού Cellcasting (podcasting σε τηλέφωνα με διαδραστικές εργασίες) και αποθήκευση αρχείων υπολογιστή στο Cloud.
