Οι μεταρρυθμίσεις του Ελευθέριου Βενιζέλου στην Εκπαίδευση

Παλεπηζηήκην Πεινπνλλήζνπ ΢ρνιή Κνηλσληθώλ θαη Πνιηηηθώλ Δπηζηεκώλ

Σκήκα Πνιηηηθήο Δπηζηήκεο θαη Γηεζλώλ ΢ρέζεσλ

Πξόγξακκα Μεηαπηπρηαθώλ ΢πνπδώλ «Γηαθπβέξλεζε θαη Γεκόζηεο Πνιηηηθέο»

Οη κεηαξξπζκίζεηο ηνπ Διεπζέξηνπ Βεληδέινπ ζηελ Δθπαίδεπζε

Δπηβιέπσλ Καζεγεηήο: Κιάςεο Αληώληνο

Αλησλόπνπινο Παύινο

Α.Μ.3033202001001

Email. :psir2001@go.uop.gr

Κόξηλζνο, Οθηώβξηνο 2021

University of Peloponnese

Faculty of Social and Political Sciences

Department of Political Studies and International Relations

Master Program in :

«Governance and Public Policies»

Eleftherios Venizelos’s Reform in Education

Supervisor : Antonis Klapsis

Antonopoulos Pavlos

Α.Μ.3033202001001 Email. :psir2001@go.uop.gr

Corinth, October 2021

ΤΠΔΤΘΤΝΗ ΓΗΛΧ΢Η

1.Γειψλσ ξεηά θαη αλεπηθχιαθηα φηη ε δηπισκαηηθή εξγαζία πνπ ζαο θαηαζέησ απνηειεί πξντφλ δηθήο κνπ πλεπκαηηθήο πξνζπάζεηαο, δελ παξαβηάδεη ηα δηθαηψκαηα ηξίησλ κεξψλ θαη αθνινπζεί ηα δηεζλψο αλαγλσξηζκέλα πξφηππα επηζηεκνληθήο ζπγγξαθήο, ηεξψληαο πηζηά ηελ αθαδεκατθή δενληνινγία.

2.Οη απφςεηο πνπ εθθξάδνληαη απνηεινχλ απνθιεηζηηθά επζχλε ηνπ ζπγγξαθέα σο θαη ν επηβιέπσλ, νη εμεηαζηέο, ην Σκήκα θαη ην Παλεπηζηήκην Πεινπνλλήζνπ δελ πηνζεηνχλ θαη’ αλάγθε ηηο εθθξαδφκελεο απφςεηο νχηε θέξνπλ νπνηαδήπνηε επζχλε γηα ηπρφλ ιάζε θαη παξαιείςεηο.

Ο δειψλ

Αλησλφπνπινο Παχινο

ΔΤΥΑΡΙ΢ΣΙΔ΢

Δπραξηζηψ πνιχ ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή

Κν Αληψλε Κιάςε γηα ηηο ππνδείμεηο θαη ηελ θαζνδήγεζή ηνπ

Δπραξηζηίεο επίζεο ζηελ νηθνγέλεηά κνπ γηα ηελ ππνκνλή ηνπο φιν απηφ ηνλ θαηξφ

΢εκαληηθνί όξνη : Βεληδέινο, θπβεξλήζεηο Βεληδέινπ, εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή, ζηαζεξόηεηα, απνηειεζκαηηθόηεηα, ηζηνξηθό πιαίζην, γισζζηθό δήηεκα, γπλαηθεία εθπαίδεπζε.

ΠΔΡΙΛΗΦΗ

Αληηθείκελν ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε εμέηαζε ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ησλ θπβεξλήζεσλ ηνπ Διεπζέξηνπ Βεληδέινπ, ππφ ηελ άπνςε ηεο δεκφζηαο πνιηηηθήο.

΢θνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη λα αλαδεηρηεί ε ζπλέρεηα θαη ε ζηαζεξφηεηα ηεο πνιηηηθήο ηνπ Διεπζέξηνπ Βεληδέινπ ζηελ εθπαίδεπζε. Δπίζεο, ζηφρνο είλαη λα αλαδεηρηεί ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ πνιηηηθψλ απηψλ θαη θαηά πφζν αληαπνθξίλνληαλ ζηηο αλάγθεο ηεο επνρήο ηνπο, θαζψο θαη αλ θάπνηα ζηνηρεία ηνπο άληεμαλ ζηνλ ρξφλν.

Γηα ην ζθνπφ απηφ αξρηθά γίλεηαη επηζθφπεζε ηνπ ηζηνξηθνχ πιαηζίνπ ησλ πξψησλ δεθαεηηψλ ηνπ 20^νπ αηψλα. Αλαιχνληαη έπεηηα κε βάζε ηηο πεγέο θαη κε ρξνλνινγηθή ζεηξά απφ ην 1911 θαη κεηά νη πνιηηηθέο ησλ θπβεξλήζεσλ ηνπ Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ ζρεηηθά κε ηελ δνκή ηεο εθπαίδεπζεο, ηελ δηνίθεζε ηεο εθπαίδεπζεο θαη άιιεο πηπρέο φπσο γηα παξάδεηγκα ε γπλαηθεία εθπαίδεπζε θαη ην θηεξηαθφ δήηεκα. ΢ε θάζε πεξίπησζε ζπζρεηίδεηαη ην ηζηνξηθφ πιαίζην κε ηελ εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα. ΋ζν αθνξά ην γισζζηθφ δήηεκα, θνξπθαίν ηεο επνρήο, παξνπζηάδεηαη ζηνλ βαζκφ πνπ ζπκβάιιεη ζηελ θαηαλφεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνιηηηθψλ ησλ θπβεξλήζεσλ ηνπ Βεληδέινπ. Ζ πεξίνδνο 1911-1917 ιακβάλεηαη ζαλ κηα ελφηεηα θαη ρσξίδεηαη ζε ππνπεξηφδνπο ιφγσ ηεο ππθλφηεηαο ησλ γεγνλφησλ ηεο πεξηφδνπ απηήο ζηνλ πνιηηηθνζηξαηησηηθφ ηνκέα, εμαηηίαο ηνπ νπνίνπ επεξεάδνληαη θαη νη άιινη ηνκείο. ΢ε θάζε ελφηεηα εμάγνληαη ηα αληίζηνηρα ζπκπεξάζκαηα. ΢ηα ηειηθά ζπκπεξάζκαηα ηεθκεξηψλνληαη κέζα απφ ηελ έξεπλα ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ πνιηηηθψλ ησλ θπβεξλήζεσλ ηνπ Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ ζηελ Παηδεία.

Keywords : Venizelos, governments of Venizelos, educational policy, stability, effectiveness, historical context, language issue, women΄s education.

ABSTRACT

The object of the present work is to examine the educational policy of the governments of Eleftherios Venizelos, from the point of view of public policy. The aim of the work is to highlight the continuity and stability of Eleftherios Venizelos' policy in education. Furthermore, the aim is to highlight the effectiveness of these policies and whether they live up to the needs of their time, as well as whether some elements of them withstood the test of time. For this purpose, the historical context of the first decades of the 20th century is reviewed. The policies of the governments of Eleftherios Venizelos regarding the structure of education, the administration of education and other aspects such as women's education and the building issue are then analyzed based on the sources and in chronological order from 1911 onwards. In each case the historical context is related to the educational reality. As far as the language issue is concerned, which was a burning issue of its time , it is presented to the extent that it contributed to the understanding of the educational policies of the Venizelos governments. The period 1911-1917 is taken as a unit and is divided into subperiods due to the density of events of this period in the civil-military sector, due to which the other sectors are also affected. The corresponding conclusions are drawn in each section. In the final conclusions the basic characteristics of the policies of the governments of Eleftherios Venizelos in Education are validated through research.

1

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ζειίδα

Δηζαγσγή 2

1.Ιζηνξηθό θαη θνηλσληθό πιαίζην 4

2.Κπβεξλήζεηο Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ θαηά ηελ πεξίνδν 1911-1920 2.1.Τπνπξγηθή ζεηεία Απόζηνινπ Αιεμαλδξή 9

2.2.Μεηαξξπζκίζεηο Σζηξηκώθνπ 15

2.3.Οη κεηαξξπζκίζεηο ζηελ πεξίνδν 1917-1920 23

3. Μεηαξξπζκίζεηο πεξηόδνπ 1929-1932 29

4. ΢πκπεξάζκαηα 37

Πεγέο 41

2

ΔΙ΢ΑΓΧΓΗ

Ζ ζεκαζία ηεο δεκφζηαο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ήηαλ –θξαζηηθά θαη ζε επίπεδν εμαγγειηψλ ηνπιάρηζηνλ- ζε φιεο ηηο επνρέο πνιχ κεγάιε ζηνλ ειιεληθφ πνιηηηθφ βίν.

Ζ ζεκαζία ηεο παηδείαο θαη ηεο αληίζηνηρεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ηνλίδεηαη πνιχ πεξηζζφηεξν φηαλ νη επνρέο ηηο νπνίεο εξεπλνχκε είλαη θνκβηθέο θαη ρξνληθά ζεκεία ζηα νπνία επηζπκβαίλνπλ ζεκαληηθέο ηνκέο ζε φια ηα επίπεδα ζηελ ειιεληθή θνηλσλία. Δλδεηθηηθφ παξάδεηγκα είλαη ε εηζεγεηηθή έθζεζε ησλ λνκνζρεδίσλ Δπηαμία (1899). (Μπνπδάθεο, 2002, ζει.321-322).

Ζ ρξνληθή πεξίνδνο απφ ηα ηέιε ηνπ 19^νπ αηψλα έσο ηελ ηξίηε δεθαεηία ηνπ 20^νπ αηψλα είλαη κηα ηέηνηα πεξίνδνο ζε φια ηα επίπεδα φζν αθνξά ηελ εμσηεξηθή θαη εζσηεξηθή πνιηηηθή. ΢ην πιαίζην απηφ, θαηαβάιινληαη αληίζηνηρεο πξνζπάζεηεο ζηελ εθπαίδεπζε. Ζ πεξίνδνο, φκσο ,ζηελ νπνία ππάξρεη κηα ζπζηεκαηηθή θαη κε δηάξθεηα εθζπγρξνληζηηθή πξνζπάζεηα είλαη ε δεχηεξε θαη ηξίηε δεθαεηία ηνπ 20^νπ αηψλα ζηελ νπνία δεζπφδεη ε κνξθή ηνπ Διεπζέξηνπ Βεληδέινπ.

΢ηα πιαίζηα ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ζην Γεκφζην ηνκέα ζηελ πεξίνδν δηαθπβέξλεζεο ηνπ Δι. Βεληδέινπ ε εξεπλά καο επηθεληξψλεηαη ζηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ πεξηφδσλ δηαθπβέξλεζεο ηνπ. Σν ελδηαθέξνλ γηα ηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο πξνθαιείηαη απφ ην εχξνο ηεο αθνινπζνχκελεο πνιηηηθήο, αθνχ πεξηιακβάλεηαη φιν ην θάζκα ηεο εθπαίδεπζεο (δνκή ηεο εθπαίδεπζεο, πεξηερφκελν ησλ ζπνπδψλ, γιψζζα ζηελ εθπαίδεπζε, επηκφξθσζε θαη ζπγθξφηεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ)

Δπηπιένλ, ην αληηθείκελν ηεο έξεπλαο είλαη ζεκαληηθφ δηφηη ε πνιηηηθή απηή αθελφο είρε πνιιέο δηαθπκάλζεηο – νπνίεο ζα εξεπλεζνχλ- ψζπνπ έλα κέξνο ηεο λα εθαξκνζηεί, αθεηέξνπ ε επίδξαζή ηεο ππήξμε κεγάιε (Γεκαξάο, 1988, ζει.κο΄-κε).

Πξφθεηηαη γηα κηα πνιηηηθή πνπ ζπληζηά ηνκή ζε αξθεηά ζεκεία θαη απαληάεη ζε αηηήκαηα φρη κφλν ησλ αξρψλ ηνπ 20^νπ αηψλα αιιά θαη ζε αηηήκαηα πξνγελέζηεξσλ πξνζπαζεηψλ κεηαξξχζκηζεο. (Γεκαξάο, 1980, ζει.31-32)

Βαζηθφο ζθνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη λα αλαδεηρζεί ην θχξην ζηνηρείν ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ηνπ Διεπζέξηνπ Βεληδέινπ, ε ζπλέρεηά ηεο ζηελ δηάξθεηα

3

ηεο φιεο δηαθπβέξλεζεο ηνπ. Μέζα απφ ηε ζχγθξηζε ησλ πεξηφδσλ δηαθπβέξλεζεο ηνπ Δι. Βεληδέινπ ζα θαηαδερζεί φηη ε πνιηηηθή είρε θαηά βάζε ζηφρνπο ζηαζεξνχο αλεμάξηεηα απφ ηηο αιιαγέο ππνπξγψλ, πξάγκα πνπ θαίλεηαη απφ ηα λνκνζρέδηα πνπ θαηαηίζεληαη. Θα πξνζπαζήζνπκε, φζν είλαη δπλαηφ, λα αλαδεηήζνπκε θαη ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο θάζε θνξά έλαο κεγάινο αξηζκφο απφ απηά δελ ςεθίδνληαλ.

΢ηελ εξγαζία καο ζα αλαδεηήζνπκε ζηνηρεία απφ ηα πξαθηηθά ηεο Βνπιήο ηεο επνρήο, αθφκα ζα εμεηάζνπκε ηηο εηζεγεηηθέο εθζέζεηο θαη ην πεξηερφκελν ησλ θαηαηεζέλησλ λνκνζρεδίσλ πξνθεηκέλνπ λα αλαδείμνπκε ηηο βαζηθέο θαηεπζχλζεηο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ηνπ Βεληδέινπ.

Αθφκα ζα κειεηεζνχλ, εθφζνλ είλαη δπλαηφ, αλαθνξέο ζηνλ Σχπν ηεο επνρήο. Θα γίλεη επηζθφπεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο, ηεο ζρεηηθήο κε ην ζέκα αξζξνγξαθίαο θαη αλαθνηλψζεσλ ζπλεδξίσλ.

Μέζα απφ ηε ζχλζεζε ηνπ πιηθνχ ζα γίλεη πξνζπάζεηα λα αλαδεηρζεί ν βαζηθφο ζθνπφο ηεο εξγαζίαο πνπ πξναλαθέξζεθε.

Γνκή ηεο Δξγαζίαο

Αξρηθά ζα απνηππσζεί ην πνιηηηθφ- εθπαηδεπηηθφ πιαίζην ηεο επνρήο ,απφ ηα ηέιε ηνπ 19^νπ αηψλα σο ην θίλεκα ζην Γνπδή θαη ηηο πξψηεο θπβεξλήζεηο Βεληδέινπ.

΢ηφρνο είλαη λα αλαδεηρζεί ην γεγνλφο φηη νη κεηαξξπζκίζεηο Βεληδέινπ ζηελ εθπαίδεπζε, αθελφο έξρνληαη ζηελ θαηάιιειε πνιηηηθνθνηλσληθή ζπγθπξία θαη αθεηέξνπ εληάζζνληαη ζε έλα επξχηεξν πιαίζην κεηαξξπζκίζεσλ ησλ θπβεξλήζεσλ Βεληδέινπ ζε φιν ην θάζκα ηεο θνηλσλίαο.

΢ηε ζπλέρεηα, ζα εμεηαζηεί θάζε πεξίνδνο ηεο δηαθπβέξλεζεο ηνπ Δι. Βεληδέινπ μερσξηζηά, φζν αθνξά ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή αληηκεησπίδνληαο κε εληαίν ηξφπν ηελ πεξίνδν απφ ην 1911-έσο ην 1917 θαη εμεηάδνληαο, θπζηθά, ηηο ππνπεξηφδνπο ηεο.

΢ην πιαίζην απηφ ζα αλαδεηρζνχλ -ζηα πιαίζηα ηεο έθηαζεο ηεο εξγαζίαο- ζέκαηα πνπ επεξέαζαλ ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή, φπσο γηα παξάδεηγκα ην γισζζηθφ δήηεκα.

Σν αληηθείκελν ηεο παξνπζίαζεο ζα εληνπηζηεί ζηνπο βαζηθνχο άμνλεο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, φπσο δνκή ηεο εθπαίδεπζεο, δηνίθεζε, ην ζεκαληηθφ ηελ

4

επνρή απηή δήηεκα ηεο γιψζζαο ζηελ εθπαίδεπζε, θαη εηδηθφηεξα δεηήκαηα φπσο ε γπλαηθεία εθπαίδεπζε, ε επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε θαη ην θηηξηαθφ δήηεκα .

΢ηα ζπκπεξάζκαηα κέζα απφ ηελ ζχγθξηζε ησλ πξνζπαζεηψλ κεηαξξχζκηζεο ζα γίλεη πξνζπάζεηα λα αλαδεηρζεί ην βαζηθφ δεηνχκελν, ε ζπλέρεηα δειαδή ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ηνπ Διεπζέξηνπ Βεληδέινπ αλεμάξηεηα απφ αδπλακίεο θαη αληημνφηεηεο κέρξη έλα κέξνο ηεο λα πινπνηεζεί. Δπνκέλσο, ζα αλαδεηρζεί φηη ε εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ηνπ Διεπζέξηνπ Βεληδέινπ είρε ζρέδην θαη φξακα ην νπνίν ζε ζεκαληηθφ βαζκφ πινπνηήζεθε.

1. Ιζηνξηθό θαη θνηλσληθό πιαίζην

Ζ εμέηαζε ηνπ γεληθφηεξνπ ηζηνξηθνχ- πνιηηηθνχ πιαηζίνπ είλαη αλαγθαία πξνθεηκέλνπ λα αλαδεηρζεί ην γεγνλφο φηη νη πνιηηηθέο κηαο θπβέξλεζεο πξνθχπηνπλ θάησ απφ ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο φπσο επίζεο θαη ε εθαξκνγή ηνπο εμαξηάηαη άκεζα απφ ηηο ζπλζήθεο πνπ απνηεινχλ ηελ ηζηνξηθή ζπγθπξία.

΢ηε ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδν ηεο πξψηεο θαη δεχηεξεο δεθαεηίαο ηνπ 20^νπ αηψλα, αθελφο έρνπκε κηα βαζηθή ηάζε γηα αζηηθνπνίεζε ζηελ ειιεληθή θνηλσλία θαη αθεηέξνπ ηνλ δηπιαζηαζκφ ηεο Διιάδαο ζηνπο Βαιθαληθνχο πνιέκνπο. Δάλ εμεηδηθεχζνπκε ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο, έρνπκε ρξνλίδνληα αηηήκαηα πνπ γίλεηαη πξνζπάζεηα λα πινπνηεζνχλ ζην πιαίζην κηαο ζπλνιηθφηεξεο αζηηθήο κεηαξξχζκηζεο, πνπ πινπνηείηαη κε δπζρέξεηα ιφγσ ηεο πνιεκηθήο πξνζπάζεηαο.

Αληρλεχνληαο ηηο απαξρέο ηεο ηζηνξηθήο ζπγθπξίαο ζα εληνπίζνπκε κηα ζεκαληηθή αθεηεξία ζηελ ήηηα ηνπ 1897.Απφ ηε κηα, απνηειεί ην θνκβηθφ ζεκείν παξαθκήο γηα ην λενειιεληθφ θξάηνο απφ ηελ άιιε πιεπξά, φκσο, βηψλεηαη ζαλ εθαιηήξην αλφδνπ ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο (΢θνπεηέα, 1999, ζει.9). Ζ ηάζε απηή λα βηψλεηαη κε απηφ ηνλ ηξφπν ε ήηηα ηνπ 1897 ζα επεξεάζεη ηε ζπλνιηθή πνιηηηθή θαη ηα εθπαηδεπηηθά πξάγκαηα κέρξη ην 1917. (Γεκαξάο, 1988, ζει.θδ)

Ζ ήηηα είλαη θνκβηθήο ζεκαζίαο θαη κέζα απφ απηή αλαδεηνχληαη ηφζν ηα αίηηα ηεο, φζν θαη ηα κέζα γηα ηελ αλφξζσζε ηνπ έζλνπο. (Βαθαιφπνπινο, 1987, ζει.327) Γηα ηελ θαηαζηξνθή ηνπ 1897 απνδίδνληαη επζχλεο ζε φιν ην πνιηηηθφ ζχζηεκα ην νπνίν ζπιιήβδελ ραξαθηεξίδεηαη αλεπαξθέο γηα λα ιχζεη ηα θιέγνληα δεηήκαηα.

5

(Μπνρψηεο, 1999, ζει.40-41) Ζ πνιηηηθή ηεο ΓΟΔ (Γηεζλήο Οηθνλνκηθή Δπηηξνπή) αθαηξεί απφ ηα πνιηηηθά θφκκαηα ηελ δπλαηφηεηα λα αζθήζνπλ επεθηαηηθή νηθνλνκηθή πνιηηηθή -άξα λα ζπληεξήζνπλ επαξθψο ην πειαηεηαθφ ζχζηεκα-. Καη απηφο είλαη έλαο επηπιένλ ιφγνο ακθηζβήηεζεο ηνπο. (Μπνρψηεο, 1999, ζει.50) Αθφκα, νη λενεκθαληδφκελνη αζηνί κέζα απφ ζπληερλίεο θαη ζπιιφγνπο θαη επηκειεηήξηα ππνζηεξίδνπλ ηα ζπκθέξνληά ηνπο φπσο αλάινγα πξάηηνπλ θαη νη εξγάηεο. ΢ην ίδην κνηίβν, θαη νη αγξφηεο δηακαξηχξνληαη κε αθνξκή ηε ζηαθηδηθή θξίζε θαη εμεγείξνληαη ζηε Θεζζαιία γηα ην δήηεκα ηεο δηαλνκήο ησλ ηζηθιηθηψλ.

(Βαθαιφπνπινο, 1987, ζει.339-40) Δπνκέλσο, ππάξρνπλ κεγάια ζηξψκαηα ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο κε θιέγνληα αηηήκαηα πνπ επηδεηνχλ αιιαγή. Οη εμειίμεηο απηέο ζπκβαίλνπλ ζε έλα έδαθνο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, αθνχ παξά ηα πξνβιήκαηα ηελ πξψηε δεθαεηία ηνπ 20^νπ αηψλα ε ειιεληθή νηθνλνκία έρεη αλνδηθή πνξεία(Ηζηνξία ηνπ Διιεληθνχ Έζλνπο, 1977, ηφκνο ΗΓ, ζει.19 ), απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη γηα ηελ επφδσζε ηεο πνιεκηθήο πξνζπάζεηαο θαη νπνπδήπνηε αλαπηπμηαθνχ ζρεδηαζκνχ.

Σν ζπλνιηθφ απηφ πεξίγξακκα νδεγεί κεγάιν κέξνο ηεο θνηλσλίαο ζε έληνλν πξνβιεκαηηζκφ θαη απνγνήηεπζε. Ζ ζπιινγηθή απηή έθθξαζε απνηππψλεηαη ζην ζηξαηησηηθφ θίλεκα ηνπ 1909. Αλεμάξηεηα απφ ηνλ ραξαθηήξα ηνπ θηλήκαηνο γηα ην νπνίν ππνζηεξίδεηαη απφ πνιινχο ηζηνξηθνχο φηη ήηαλ αζηηθφ θίλεκα αιιά ζε απηφ ππάξρεη θαη αληίινγνο, ρσξίο πάλησο λα ακθηζβεηείηαη ε ζπκκεηνρή αζηηθψλ ζηνηρείσλ ( ΢ην ίδην, ζει.266), ελψ κέζα απφ απηφ εκθαλίδεηαη ν Δι. Βεληδέινο ζηελ πνιηηηθή ζθελή ηεο Διιάδαο κε ζηφρν λα εθαξκφζεη κηα πνιηηηθή αλφξζσζεο ηνπ θξάηνπο (φπσο θαη ην βαζηθφ αίηεκα ηνπ θηλήκαηνο) κε επίθεληξν ηελ νξγάλσζε ελφο ζχγρξνλνπ αζηηθνχ θξάηνπο. Ζ πνιηηηθή απηή αλαθέξεηαη ζε φιν ην θάζκα ηεο θξαηηθήο νξγάλσζεο , φπσο γηα παξάδεηγκα ε ζηξαηησηηθή κεραλή ,ε δηθαηνζχλε, ε δεκφζηα εθπαίδεπζε θαη ε εζληθή νηθνλνκία. (Υαληδή, 2019, ζει.33-34 )

Δλδεηθηηθά, ζηφρνο γίλεηαη ε βειηίσζε ηεο δηθαηνζχλεο θαη ηεο δεκφζηαο αζθάιεηαο, ε ζηξνθή ηεο εθπαίδεπζεο ζηνλ παξαγσγηθφ ηνκέα θαη φρη ζηελ παξαγσγή δεκνζίσλ ππαιιήισλ. (Μπνρψηεο, 1999, ζει. 75). Δπίζεο, κε ην άξζξν 17 ηνπ ζπληάγκαηνο ηνπ 1911 επηηξέπεηαη ε αλαγθαζηηθή απαιινηξίσζε ηζηθιηθηψλ γηα ιφγνπο δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο θαη είλαη ε αξρή γηα ηελ πινπνίεζε ηεο αγξνηηθήο κεηαξξχζκηζεο, ελψ επηπιένλ εμαγγέιινληαη κεηψζεηο έκκεζσλ θφξσλ. ΢εκαληηθά είλαη, επίζεο, ηα λνκνζρέδηα πνπ αθνξνχλ ην ρψξν ηεο εξγαζίαο πνπ ζπληεηαγκέλα ππνζηεξίδνπλ ηνλ

6

εξγαδφκελν. (Μπνρψηεο, 1999, ζει.77-78) Οη κεηαξξπζκίζεηο ηνπ Βεληδέινπ έρνπλ θηιειεχζεξν ραξαθηήξα θαη γίλνληαη δεκνθηιείο. (Clogg , 1992, ζει.151-152)

΢ην ζεκείν απηφ πξέπεη λα αλαδεηρζεί φηη ε κεηαξξπζκηζηηθή πξνζπάζεηα ηνπ Διεπζέξηνπ Βεληδέινπ ζηεξίρηεθε ζε κηα επλντθή ηζηνξηθή ζπγθπξία ζηελ νπνία ζπλδπάζηεθε ν αιπηξσηηζκφο θαη ν αζηηθφο εθζπγρξνληζκφο θαη επηπιένλ ζρεκαηίζηεθε κηα επξεία θνηλσληθή ζπκκαρία (Έιιελεο ησλ Νέσλ Υσξψλ, παξνηθηαθφο ειιεληζκφο) γηα ηελ πξνψζεζή ηνπο. (Μαπξνγνξδάηνο, 2019, ζει.10- 11)

Ζ πινπνίεζε ηεο Μεγάιεο Ηδέαο είλαη, επίζεο, έλα ζεκαληηθφηαην ζηνηρείν ηεο επνρήο. Ζ Διιάδα δηπιαζηάδεηαη κε ηνπο Βαιθαληθνχο πνιέκνπο ηνπ 1912-13 θαη ηαπηφρξνλα δεκηνπξγνχληαη λέεο αλάγθεο πνπ σζνχλ ζε λέεο πνιηηηθέο ζε φινπο ηνπο ηνκείο θαη βέβαηα θαη ζηελ εθπαίδεπζε, φπσο γηα παξάδεηγκα ε ελζσκάησζε μέλσλ πιεζπζκψλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε ειιεληθή νηθνλνκία αληέρεη ηα έμνδα ησλ πνιέκσλ, αλ θαη ε πνιεκηθή πξνζπάζεηα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα. (Dakin, 1984, ζει.303-304 θαη Βαθαιφπνπινο, 1987, ζει350-.351).

Ζ ζπκκεηνρή ηεο Διιάδαο ζηνλ Α΄ Παγθφζκην πφιεκν κε ην δήηεκα ηνπ Δζληθνχ Γηραζκνχ ππήξμαλ νπσζδήπνηε αλαζρεηηθνί παξάγνληεο γηα ηελ πινπνίεζε ησλ φπνησλ κεηαξξπζκίζεσλ ηνπιάρηζηνλ κέρξη ην 1917 πνπ επηθξαηεί ηειηθά ν Βεληδέινο θαη ε Διιάδα εηζέξρεηαη ζην πφιεκν κε ην κέξνο ηεο Αληάλη. (Βξεηαλία- Γαιιία- Ρσζία). Ζ πφισζε θαη νη εληάζεηο ζηελ ειιεληθή θνηλσλία ηελ πεξίνδν ηνπ Γηραζκνχ, φζν αθνξά ηηο επηινγέο ζηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή θηάλνπλ κέρξη ηελ Διιάδα ησλ δχν θπβεξλήζεσλ θαη επηθαιχπηνπλ ηνπο άιινπο ηνκείο πνιηηηθήο.

(Βαθαιφπνπινο, 1987, ζει.353-358)

΢ηελ ίδηα ρξνληθή πεξίνδν, δειαδή ζηα ηέιε ηνπ 19^νπ αηψλα θαη ζηελ πξψηε δεθαεηία ηνπ 20^νπ αηψλα, ππάξρνπλ αξθεηέο πξνζπάζεηεο γηα κεηαξξπζκίζεηο ζηελ παηδεία κέζσ ζρεδίσλ λφκνπ πνπ ηα πεξηζζφηεξα δελ ςεθίδνληαη, ε αμία φκσο ηνπ λα ηα δνχκε δηαγξακκαηηθά ππάξρεη, δηφηη πνιιέο ξπζκίζεηο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζε απηά δείρλνπλ φηη έρνπλ σξηκάζεη νη ζπλζήθεο γηα αιιαγέο. Πνιιέο απφ απηέο ηηο ξπζκίζεηο ζα γίλνπλ πξάμε –φρη πάληα εχθνια φπσο ζα δνχκε- απφ ηηο θπβεξλήζεηο ηνπ Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ, επνκέλσο ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ππήξρε ζπλέρεηα

7

ζηε δεκφζηα πνιηηηθή ηεο εθπαίδεπζεο κε ηελ έλλνηα φηη θαιχπηνληαλ αλάγθεο ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο ηελ επνρή απηή.

Δλδεηθηηθά ν ΒΣΜΘ΄ λφκνο πνπ ηζρχεη νπζηαζηηθά κέρξη ην 1929 ( Γεκαξάο, 1988, ζει.θβ), αλαθέξεηαη ζηα λεπηαγσγεία ζην άξζξν 3 θαζψο θαη ζηελ ππνρξεσηηθφηεηα ηεο ζηνηρεηψδνπο εθπαίδεπζεο (ηεηξαεηνχο ή πιήξνπο) ζην άξζξν.6. Δπίζεο, αιιάδεη ην θαζεζηψο ησλ επνπηηθψλ ζπκβνπιίσλ (Κεθάιαην Γ ηνπ λφκνπ) θαη γηα πξψηε θνξά ππάξρεη κέξηκλα γηα ηα ζρνιηθά θηίξηα (Κεθάιαην Δ ηνπ λφκνπ) ( Μπνπδάθεο, 2002, ζει.302-320)

Σα ζηνηρεία απηά ζα αλαδεηρζνχλ σο βαζηθά ησλ εθπαηδεπηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ ησλ θπβεξλήζεσλ Βεληδέινπ. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ε ππνρξεσηηθφηεηα ηεο ζηνηρεηψδνπο εθπαίδεπζεο θαη ε δσξεάλ παξνρή ηεο γίλνληαη ζπληαγκαηηθέο επηηαγέο κε ην αξ. 16 ηνπ ΢πληάγκαηνο ηνπ 1911, ζχκθσλα κε ην νπνίν, επίζεο, ην θξάηνο έρεη γεληθά ηελ αλψηαηε επνπηεία θαη δαπάλε γηα ηελ εθπαίδεπζε. (Αιηβηδάηνο, 2007, ζει.48-49)

Σα λνκνζρέδηα Δπηαμία ήηαλ ε πξψηε αζηηθή νινθιεξσκέλε πξνζπάζεηα ζηελ εθπαίδεπζε. Ζ εθπαίδεπζε δνκείηαη πάλσ ζηε δηάξζξσζε ηεο θνηλσλίαο ζε ηξεηο ηάμεηο. (Μπνπξλάδνο, 1999, ζει.190) Σελ αληίιεςε απηή ζα ηε δνχκε θαη παξαθάησ ζηα λνκνζρέδηα πνπ θαηαζέηνπλ ππνπξγνί ηνπ Δι. Βεληδέινπ. Δπίζεο, επηδηψθεηαη ε απηνηέιεηα ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ, ε δηδαζθαιία ησλ λέσλ ειιεληθψλ (θαζαξεχνπζαο) κε παξάιιειε θαηάξγεζε ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ ζην δεκνηηθφ ζρνιείν.

΢ηε κέζε εθπαίδεπζε ππάξρνπλ δχν θχθινη, θαηψηεξνο γηα ηε «κέζε» ηάμε θαη αλψηεξνο γηα ηελ «αλψηεξε ηάμε», ελψ ην ειιεληθφ ζρνιείν θαηαξγείηαη. Μάιηζηα, ν αλψηεξνο θχθινο ππνδηαηξείηαη ζε δχν ηκήκαηα, θηινινγηθφ θαη «πξαγκαηηθφ», δειαδή πξαθηηθφ. Αθφκα, γίλεηαη πξνζπάζεηα λα ππάξμεη πην πξαθηηθή θαηεχζπλζε φζν αθνξά ηα πξνγξάκκαηα δηδαζθαιίαο. (΢ην ίδην, ζει 200) Αληίζηνηρεο ξπζκίζεηο ζα αληρλεχζνπκε ζε λνκνζρέδηα ηφζν ηνπ Απφζηνινπ Αιεμαλδξή φζν θαη ηνπ Ησάλλε Σζηξηκψθνπ.

΢ε έλα άιιν ηνκέα – ηελ γπλαηθεία εθπαίδεπζε- ζεκαληηθά είλαη ηα λνκνζρέδηα ηνπ

΢ππξίδσλα ΢ηάε πνπ θαηαηίζεληαη ην 1908. Αθνξνχλ, γεληθά, ηελ γπλαηθεία

8

εθπαίδεπζε θαη επίζεο ηε ζχζηαζε Γηδαζθαιείσλ Θειέσλ ζηελ Αζήλα. Σα λνκνζρέδηα είλαη κηα πξνζπάζεηα ζπλνιηθήο ζεψξεζεο ηνπ δεηήκαηνο. Δίκαζηε άιισζηε ζηελ επνρή πνπ γπλαίθεο παηδαγσγνί δηεθδηθνχλ καρεηηθά ηελ γπλαηθεία παξνπζία ζην δεκφζην ρψξν. ΢χκθσλα κε ηελ εηζεγεηηθή έθζεζε θνηλσληθνί ιφγνη – δειαδή θαιχηεξε επαγγεικαηηθή απνθαηάζηαζε ησλ γπλαηθψλ- επηβάιινπλ ηελ αλάγθε ην θξάηνο λα εγθχςεη ζην δήηεκα ηεο γπλαηθείαο εθπαίδεπζεο. (΢ην ίδην, ζει.

225-26) Με ην πξψην λνκνζρέδην ζηφρνο είλαη λα δνζνχλ εθπαηδεπηηθέο δπλαηφηεηεο θαη λέεο επαγγεικαηηθέο δηέμνδνη ζε φζεο επηζπκνχλ. Με ηελ πξνεηνηκαζία ηεο δαζθάιαο πνπ αθνξά ην άιιν λνκνζρέδην θαίλεηαη θαζαξά ε βνχιεζε ηεο πνιηηείαο λα «θνηλσληθνπνηεζνχλ» νη κηθξέο καζήηξηεο θπξίσο ζην ξφιν ηεο κεηέξαο θαη ζπδχγνπ. (Γαιαθνχξα θαη Εηψγνπ-Καξαζηεξγίνπ, 2015, ζει.81)

Καη ζε απηφ ηνλ ηνκέα ζα έρνπκε επέθηαζε ησλ λνκνζεηηθψλ ξπζκίζεσλ ζηελ θαηεχζπλζε ηεο δηεχξπλζεο ηεο εθπαίδεπζεο ησλ γπλαηθψλ.

Ζ αλαθνξά, ηφζν ζε απφπεηξεο κεηαξξπζκίζεσλ φζν θαη ζε ηνκείο παξέκβαζεο, είλαη ελδεηθηηθή θαη επηγξακκαηηθή κε ζηφρν λα αλαδεηρζεί ην γεγνλφο φηη ππήξραλ εθπαηδεπηηθά αηηήκαηα ηα νπνία αλαδείθλπαλ θνηλσληθέο αλάγθεο ηεο επνρήο θαη άξα ηα αηηήκαηα απηά ήηαλ έλαο αθφκα παξάγνληαο πνπ ζπλέβαιε ζηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ηνπ Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ.

΢ε φιε απηή ηελ πεξίνδν, αιιά θαη πην πξηλ θνξπθαίν είλαη ην γισζζηθφ δήηεκα ην νπνίν πέξα απφ επηζηεκνληθφ ξεχκα πήξε ηε µνξθή θαη ηηο δηαζηάζεηο ελφο ηδενινγηθνχ θηλήµαηνο πνπ επεξέαζε κε πνηθίινπο ηξφπνπο ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή. (Ρνγάξε, 2010, ζει 38-39). Σελ έληαζε ηεο δηαπάιεο γηα ην γισζζηθφ δήηεκα αλαδεηθλχνπλ ηα γεγνλφηα ζρεηηθά κε ηα "Δπαγγειηθά" , φηαλ ην 1901 δεκνζηεχηεθε ζηελ εθεκεξίδα Αθξφπνιηο κεηάθξαζε ηνπ Δπαγγειίνπ µε ηελ ππνζηήξημε ηεο βαζίιηζζαο ΋ιγαο, θαη ζηα “Οξεζηεηαθά” αξγφηεξα, ην 1903, φηαλ ην (ηφηε) Βαζηιηθφ Θέαηξν αλέβαζε ηελ Οξέζηεηα, κεηαθξαζκέλε ζηε δεµνηηθή.

Καη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο αθνινχζεζαλ δηαδειψζεηο, ςεθίζµαηα, βηαηνπξαγίεο, αηµαηνρπζία ζην θέληξν ηεο Αζήλαο. (΢ην ίδην, ζει.40-41) ΢ηε δεχηεξε δεθαεηία ηνπ 20νχ αηψλα, ππάξρνπλ, φπσο ζα δνχκε ζην νηθείν θεθάιαην ηεο εξγαζίαο καο, ζεκαληηθά γεγνλφηα πνπ αθνξνχλ ηελ εμέιημε ηνπ γισζζηθνχ δεηήκαηνο. Αλαθνξά εδψ ζα γίλεη ζηελ ίδξπζε ηνπ Δθπαηδεπηηθνχ Οµίινπ (1910) θαζψο θαη ζην

΢χληαγµα ηνπ 1911, πνπ νξίδεη σο επίζεµε γιψζζα ηνπ θξάηνπο απηή ζηελ νπνία

9

ζπληάζζνληαλ ην πνιίηεπκα θαη ηα λνκνζεηηθά θείκελα (άξζξν.107). (Αιηβηδάηνο, 2007, ζει.48-49). Σελ επνρή απηή είλαη ε θαζαξεχνπζα αιιά ε δηάηαμε ζχκθσλα κε άιιε πεγή παξέρεη δπλαηφηεηα θαζηέξσζεο ζην κέιινλ ηεο δεκνηηθήο γιψζζαο. ( Υνπξδάθεο, 2010, ζει.78)

Κιείλνληαο ηελ παξνπζίαζε ησλ παξαγφλησλ θαη ηζηνξηθψλ ζπγθπξηψλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή δελ ζα κπνξνχζακε λα κελ αλαθεξζνχκε επηγξακκαηηθά ζηηο αληηιήςεηο ηνπ ίδηνπ ηνπ Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ. Απφ ηελ δηαδξνκή ηνπ ζηελ Κξεηηθή Πνιηηεία αλαδεηθλχνληαη θάπνηνη βαζηθνί άμνλεο φπσο ε ππνρξεσηηθή θαη δσξεάλ ζηνηρεηψδεο εθπαίδεπζε, ε ηάζε απνκάθξπλζεο απφ ηελ θιαζζηθή παηδεία ηελ νπνία ζεσξνχζε φηη απεπζχλεηαη ζε ιίγνπο θαη ε θαηεχζπλζε πξνο έλα δηπιφ ζρνιηθφ δίθηπν πνπ αθνινπζεί ηελ θνηλσληθή δηαζηξσκάησζε.

(Μπνπδάθεο, 2016, ζει.45) Σάζζεηαη επίζεο ελαληίνλ ησλ Διιεληθψλ ζρνιείσλ ελψ ζην γισζζηθφ δήηεκα είλαη ππέξ ηεο θαζνκηινχκελεο γιψζζαο. (Υνπξδάθεο, 2010, ζει.75-76)

2.Κπβεξλήζεηο Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ θαηά ηελ πεξίνδν 1911-1920

2.1.Τπνπξγηθή Θεηεία Απόζηνινπ Αιεμαλδξή

΢ηελ πξψηε πεξίνδν δηαθπβέξλεζεο ηνπ Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ κπνξνχκε λα πνχκε φηη γίλεηαη σο πξνο ην ππνπξγείν παηδείαο ηνκή φζν αθνξά ηελ ηνπνζέηεζε ησλ ππνπξγψλ. Μέρξη ηφηε κε κηθξέο εμαηξέζεηο (φπσο ηελ ηνπνζέηεζε Θενηφθε ζηελ θπβέξλεζε Υ.Σξηθνχπε) ηνπνζεηνχληαη πξνζσπηθφηεηεο κηθξήο πνιηηηθήο εκβέιεηαο κε βξαρχρξνλεο θαηά θαλφλα ζεηείεο. ΢ηηο πεξηφδνπο Βεληδέινπ αιιάδεη ε αληίιεςε θαη σο πξνο ηηο ζεηείεο ελψ ηνπνζεηνχληαη πξφζσπα (Απφζηνινο Αιεμαλδξήο- Ησάλλεο Σζηξηκψθνο θαη αξγφηεξα Γεκήηξηνο Γίγθαο, Κσλζηαληίλνο Γφληηθαο, Γεψξγηνο Παπαλδξένπ) πνπ είλαη ζηαζεξά πξνζαλαηνιηζκέλα ζηηο επηδηψμεηο ηεο εθζπγρξνληζηηθήο νκάδαο δεκνηηθηζκνχ. (Γεκαξάο, 2007, ζει.42-43). Ζ ζηαζεξφηεηα απηή, φπσο ζα δνχκε απφ ηα παξαηηζέκελα ζηνηρεία, είλαη βαζηθφ ζηνηρείν γηα ηελ θαηαλφεζε θαη απνηίκεζε ηεο πνιηηηθήο ηνπ Δι. Βεληδέινπ.

10

Ο Απφζηνινο Αιεμαλδξήο είλαη έλα πξφζσπν φρη ηδηαίηεξα πξνβεβιεκέλν κε ζεκαληηθφ, φκσο, ξφιν ηελ επνρή απηή, αθνχ αλέιαβε λα πινπνηήζεη ην πξφγξακκα ησλ Φηιειεχζεξσλ ζηνλ ηνκέα ηεο Παηδείαο.( Αλησλίνπ, 2007, ζει.105-106)

΋ηαλ βέβαηα κηιάκε γηα πξφγξακκα ελλννχκε θπξίσο γηα αληηιήςεηο ηνπ Δι.

Βεληδέινπ πνπ εθθξάζηεθαλ ζε ιφγνπο ηνπ Βεληδέινπ, φπσο γηα παξάδεηγκα ζε πξνεθινγηθφ ιφγν ηνπ ζηελ Αζήλα ζηηο 18/9/1910 δηαπηζηψλεη φηη ε εθπαίδεπζε δελ επηηπγράλεη ηνπο ζθνπνχο ηεο αθνχ είλαη αλεπαξθήο θαη νη λένη δελ είλαη ηθαλνί γηα παξαγσγηθά επαγγέικαηα. Σν ίδην εμάιινπ θαίλεηαη λα δηαπηζηψλεη θαη ν

΢ηξαηησηηθφο ΢χλδεζκνο ην 1909. Δπίζεο, ζε ιφγν ηνπ ζηε Λάξηζα αλαθέξεη ζπγθεθξηκέλεο ξπζκίζεηο γηα ηε θνίηεζε ζηε Μέζε Δθπαίδεπζε θαη ην Παλεπηζηήκην.

Οη βαζηθνί άμνλεο ηεο πνιηηηθήο ησλ Φηιειεχζεξσλ αθνξνχλ ην ζχλνιν ηεο εθπαίδεπζεο, ην ζρνιείν, ηε ζρνιηθή γλψζε, ηνλ δάζθαιν ην καζεηή κε ζηφρν ηελ αλφξζσζε ηεο θνηλσλίαο θαη κε έκθαζε ζηελ πνιηηηζηηθή πξνζθνξά ηνπ Διιεληζκνχ (Μπνπδάθεο, 2016, ζει.53-54)

Άιιεο αληηιήςεηο ηνπ Διεπζέξηνπ Βεληδέινπ πνπ πινπνηήζεθαλ αξγφηεξα (θαη ραξαθηεξίδνληαη σο θηιειεχζεξεο) είραλ ήδε εθαξκνζηεί ζηελ Κξεηηθή Πνιηηεία π.ρ.

ε ππνρξεσηηθή δσξεάλ εθπαίδεπζε ζηα Γεκνηηθά ζρνιεία θαη γηα ηα δχν θχια, θαζψο επίζεο είραλ γίλεη γλσζηέο νη απφςεηο ηνπ γηα ηελ θαηάξγεζε ηνπ ειιεληθνχ ζρνιείνπ θαη ην δηπιφ εθπαηδεπηηθφ δίθηπν ζηε Μέζε εθπαίδεπζε. (Υνπξδάθεο, 2010, ζει.74-75)

Σν ζχλνιν απηψλ ησλ αληηιήςεσλ κπνξνχκε λα ην ζεσξήζνπκε έλα είδνο πξνγξάκκαηνο ελψ ν ίδηνο ν Αιεμαλδξήο ζηελ ζπλεδξίαζε ηεο Βνπιήο 21-3-1911 φπνπ θαη εηζεγείηαη ηα λνκνζρέδηα, ζα κηιήζεη γηα εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα ηεο Κπβεξλήζεσο.(΢ηκέλε, 2006, ΢πλέδξην)

Ο Αιεμαλδξήο εηζεγήζεθε έλαλ αξηζκφ 19 λνκνζρεδίσλ ζηε Βνπιή πνπ αθνξνχλ έλα επξχηαην θάζκα ηεο παηδείαο θαη ζεσξνχληαη κηα απφπεηξα νινθιεξσκέλεο κεηαξξχζκηζεο ζηελ εθπαίδεπζε. Σα λνκνζρέδηα θαιχπηνπλ ην ζχλνιν ηεο ζηνηρεηψδνπο εθπαίδεπζεο, ηελ Μέζε εθπαίδεπζε, ηνλ ρψξν ηνπ Παλεπηζηεκίνπ αιιά θαη ηελ δεκηνπξγία Δπνπηηθψλ ζπκβνπιίσλ ζηελ Γεκνηηθή θαη Μέζε εθπαίδεπζε θαη ηελ αλαδηνξγάλσζε ηεο Κεληξηθήο Τπεξεζίαο ηνπ Τπνπξγείνπ. ( Μπνπδάθεο, 2016, ζει.50-51)

11

Κχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πνιηηηθήο απηήο είλαη ε θαζηέξσζε εμάρξνλνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ κηθηνχ, ε ίδξπζε λεπηαγσγείσλ θαζψο θαη ε δηρνηφκεζε ηεο κέζεο εθπαίδεπζεο, αθνχ αθελφο ππάξρεη εμαηάμην γπκλάζην θαη αθεηέξνπ επαγγεικαηηθέο ζρνιέο. Τπάξρεη πξφβιεςε γηα ηε γπλαηθεία εθπαίδεπζε θαζψο θαη ελίζρπζε ηνπ ειέγρνπ απφ ην θέληξν. (Μπνδάθεο, 2016, ζει.52 θαη Αλησλίνπ, 2007, ζει.107) Χο βαζηθνί ζηφρνη πξνβάιινληαη αθελφο λα βνεζεζνχλ νη απφθνηηνη ηνπ δεκνηηθνχ λα έρνπλ βαζηθέο γλψζεηο ψζηε λα βγνπλ ζηελ θνηλσλία θαη ηνλ πξαθηηθφ βίν αιιά θαη φζνη ζπλερίζνπλ ζην Γπκλάζην ή ζε ζρνιέο πξαθηηθήο κνξθψζεσο λα είλαη ζπγθξνηεκέλεο πξνζσπηθφηεηεο θαη λα αληαπεμέιζνπλ ζηνλ πξαθηηθφ βίν. Σν βάξνο ηεο κεηαξξχζκηζεο πέθηεη ζηελ κφξθσζε ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ. Δπίζεο, βαζηθφο ζηφρνο ήηαλ ε αλάπηπμε ελφο δηθηχνπ επαγγεικαηηθήο εθπαίδεπζεο κε πξνθαλή νθέιε γηα ηελ θνηλσλία, δει. ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ζε πνηθίινπο ηνκείο(γεσξγία, εκπφξην, λαπηηθά επαγγέικαηα) ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ πινπηνπαξαγσγηθψλ πεγψλ θαη κε απψηεξν ζηφρν ηελ κείσζε ηεο κεηαλάζηεπζεο.

Ζ ζηξνθή απηή ζηνλ πξαθηηθφ βίν, επηπιένλ, ζήκαηλε πξνζπάζεηα αλαραίηηζεο ηεο θιαζηθηζηηθήο ξνπήο ηεο εθπαίδεπζεο. (Αλησλίνπ, 2007, ζει.113)

Δπηπιένλ, κειεηψληαο ηελ εηζήγεζε ηνπ ππνπξγνχ ζηε Βνπιή ηνλ Μάξηην ηνπ 1911 ζα βιέπακε θάπνηεο βαζηθέο αξρέο θαζψο θαη ζαθή αηηηνιφγεζε ησλ αιιαγψλ.

Αξρηθά πξνβάιιεηαη φηη νη αιιαγέο πνπ πξνηείλνληαη ζπλάδνπλ κε αιιαγέο πνπ ηζρχνπλ ζε πξνεγκέλα θξάηε. Γηαπηζηψλεηαη φηη ππήξραλ πξνβιήκαηα ζηε Γεκνηηθή εθπαίδεπζε φρη ηφζν ζηελ δηδαζθαιία ησλ ζηνηρεησδψλ γλψζεσλ αιιά φζν αθνξά ην εζηθφ ζθέινο θαη ηνλ πξαθηηθφ βίν. Δπνκέλσο, εχινγα αηηηνινγνχληαη ηα ζρεηηθά ζρέδηα λφκνπ πνπ αθνξνχλ ζε ίδξπζε αγξνθεπίσλ θαη ηε κφξθσζε ησλ ππνδηδαζθάισλ ζε γεσξγηθέο ζρνιέο. Δπίζεο, κε βάζε ηα παξαπάλσ πνπ αθνξνχλ ηνλ εζηθφ βίν αηηηνινγείηαη ε επηινγή γηα κηθξέο επαξρηαθέο πεξηνρέο ηεο ίδξπζεο ηεξνδηδαζθαιείσλ(Πξαθηηθά Β Αλαζεσξεηηθήο Βνπιήο, 21-3-1911, ζει.763-764).

Ζ ζηνηρεηψδεο εθπαίδεπζε είλαη εμαεηήο, κε κηθηά ζρνιεία, ε πξνηεηλφκελε αχμεζε ηνπ ρξφλνπ ζπνπδψλ γίλεηαη δηφηη δελ επαξθεί ν ρξφλνο γηα ηελ απφθηεζε βαζηθψλ γλψζεσλ θαη γηαηί ν αξηζκφο ησλ καζεηψλ πνπ ζπλερίδνπλ ζην Γπκλάζην είλαη πνιχ κηθξφο φπσο, επίζεο, κηθξφο είλαη θαη ν αξηζκφο ησλ καζεηψλ πνπ ζπλερίδνπλ ζην Διιεληθφ ζρνιείν. Μάιηζηα ηα δχν πξψηα έηε ηνπ Διιεληθνχ ζρνιείνπ ηαπηίδνληαη κε ηηο δχν ηειεπηαίεο ηάμεηο ηνπ Γεκνηηθφ (ην ίδην, ζει.761).

12

Ζ ίδξπζε λεπηαγσγείσλ ζχκθσλα κε παιαηφηεξν λνκνζεηηθφ πιαίζην είλαη απνηέιεζκα ηδησηηθήο πξσηνβνπιίαο εθηφο απφ πεξηνρέο πνπ θαηνηθνχλ δίγισζζνη πιεζπζκνί ή κε ειιελφθσλνη (Αλησλίνπ, 2007, ζει.114 θαη Μπνπδάθεο, 2016, ζει.52).

΋ζν αθνξά ηελ Μέζε εθπαίδεπζε έρνπκε αχμεζε ησλ εηψλ ζε έμη ιφγσ ηνπ κεγάινπ φγθνπ ηεο χιεο. ΢ηφρνο ηνπ λνκνζέηε είλαη λα ηνλσζεί ε απηελέξγεηα ηνπ καζεηή αιιά θαη λα κεησζεί ε επηβάξπλζε ηνπ καζεηή, πνπ ζχκθσλα κε ην λνκνζέηε, έρεη θηάζεη ζε πνιχ πςειά φξηα.. Βαζηθφ ζηνηρείν ηεο κεηαξξπζκηζηηθήο πξνζπάζεηαο είλαη ε θαηάξγεζε ηνπ Διιεληθνχ ζρνιείνπ απφ πξνπαξαζθεπαζηηθέο επαγγεικαηηθέο ζρνιέο.(Πξαθηηθά Β Αλαζεσξεηηθήο Βνπιήο, 21-3-1911, ζει.766) Οη πξνπαξαζθεπαζηηθέο ζρνιέο έρνπλ ζαλ βαζηθνχο ζηφρνπο αθελφο ηελ πξνεηνηκαζία ησλ καζεηψλ γηα λα θνηηήζνπλ ζε ηερληθέο ζρνιέο πνπ ππάγνληαη ζε άιια εθηφο ηνπ Παηδείαο ππνπξγεία θαη απνηεινχλ ηελ δεχηεξε βαζκίδα ηερληθήο εθπαίδεπζεο, αθεηέξνπ ηελ παξνρή εζηθήο θαη δηαλνεηηθήο ζπγθξφηεζεο πξνθεηκέλνπ λα εληαρζνχλ νη καζεηέο ζηελ θνηλσλία.(Αλησλίνπ, 2007, ζει.117) Κνκβηθά είλαη ην λνκνζρέδην πνπ αθνξά ην Κεληξηθφ Δπνπηηθφ ζπκβνχιην Γεκνηηθήο εθπαηδεχζεσο πνπ ζεσξείηαη βαζηθφ γηα ηελ επηηπρία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ θαη νινθιεξψλεη κε ηηο ξπζκίζεηο ηνπ ηελ απνθέληξσζε φζν αθνξά ηελ Γεκνηηθή εθπαίδεπζε θαη δηαζθαιίδεη ηνπο δηδάζθνληεο απφ πνιηηηθέο παξεκβάζεηο.

(Αλησλίνπ, 2007, ζει119-120 θαη Πξαθηηθά Β Αλαζεσξεηηθήο Βνπιήο, 21-3-1911, ζει.768). Δπηπιένλ, πνιχ ζεκαληηθά είλαη ηα δπν λνκνζρέδηα γηα ηελ ίδξπζε Καπνδηζηξηαθνχ Παλεπηζηεκίνπ, ηελ δηρνηφκεζε νπζηαζηηθά ηνπ ππάξρνληνο Παλεπηζηεκίνπ. ΢ε απηά πεξηιακβάλεηαη, βέβαηα, φιν ην νξγαλσηηθφ ζρήκα ησλ δχν Παλεπηζηεκίσλ. ΢ηελ εηζεγεηηθή έθζεζε ζαλ θχξηνη ιφγνη αλαθέξνληαη απφ ηε κηα πιεπξά, φηη δελ έρεη γίλεη θακία αιιαγή απφ ην 1837 φηαλ θαη ηδξχζεθε ην παλεπηζηήκην, αιιά, θπξίσο, βαξχλεη φηη ππάξρεη ε δηαζήθε Γφκπνιε εηο εθηέιεζε ηεο νπνίαο ζα πξέπεη λα ηδξπζεί παλεπηζηήκην πνπ ζα θέξεη ην φλνκα Καπνδηζηξηαθφ.

( Πξαθηηθά Β Αλαζεσξεηηθήο Βνπιήο, 21-3-1911, ζει.768-772)

Οη δχν λφκνη απηνί ζπληζηνχλ κηα νινθιεξσκέλε παξέκβαζε ζηε ιεηηνπξγία ηνπ παλεπηζηεκίνπ αθνχ εηζάγνπλ πνιιά λέα ζηνηρεία, γηα παξάδεηγκα ηνλ ζεζκφ ησλ εθηάθησλ θαζεγεηψλ, ηνλ δηαγσληζκφ σο λέν ηξφπν δηνξηζκνχ ησλ θαζεγεηψλ παλεπηζηεκίνπ θαη ,επίζεο, ζεκαληηθφ βαζκφ απηνλνκίαο ζην παλεπηζηήκην. Σίζεληαη,

13

επίζεο, ζνβαξέο ππνρξεψζεηο ζηνπο ηαθηηθνχο θαζεγεηέο, φπσο φξην ειηθίαο γηα ηελ απνρψξεζή ηνπο θαη, επίζεο, ρξνληθφ φξην δχν εηψλ γηα ηελ νινθιήξσζε ησλ καζεκάησλ ηνπο θαζψο θαη γλσκνδνηηθή δπλαηφηεηα ηεο ΢πγθιήηνπ γηα ην πξφγξακκα καζεκάησλ. Πνιιέο απφ ηηο ξπζκίζεηο απηέο πξνθάιεζαλ ηηο αληηδξάζεηο ησλ θαζεγεηψλ (δηρνηφκεζε ηνπ παλεπηζηεκίνπ, φξην ειηθίαο, έθηαθηνη θαζεγεηέο).

(Μπνπδάθεο, 2016, ζει.82-85) ΢ην ζεκείν απηφ ζα πξέπεη λα αλαθεξζεί θαη ε πξνζπάζεηα ίδξπζεο ζρνιήο Πνιηηηθψλ επηζηεκψλ πνπ, φκσο, έκεηλε αλνινθιήξσηε.

(Ππξγησηάθεο θαη Παπαδάθεο, 2015-2016, ζει.42)

΢ρεηηθά κε ηε γπλαηθεία εθπαίδεπζε ε νπνία κέρξη ηφηε (αξρέο ηνπ 20^νπ αηψλα) παξερφηαλ θπξίσο απφ ηα παξζελαγσγεία ηεο Φηιεθπαηδεπηηθήο εηαηξείαο κε ηα λνκνζρέδηα Αιεμαλδξή λνκηκνπνηείηαη απηή ε πξαθηηθή. Πξνηείλεηαη ε ίδξπζε Παξζελαγσγείσλ θαη Αλψηεξσλ Παξζελαγσγείσλ κε θαηεχζπλζε ζην Γηδαζθαιείν Θειέσλ θαη σο δηέμνδνο πξνηείλεηαη ε θνίηεζε ζηελ «Σερληθή ΢ρνιή». (Εηψγνπ – Καξαζηεξγίνπ, 2007, ζει.309-311) Γεληθφηεξα, ε ηάζε απηή νπζηαζηηθά θαηά εθηίκεζε εηδηθψλ ζηε γπλαηθεία εθπαίδεπζε ζπληζηά κηα ζπληεξεηηθή ζηξνθή πξάγκα πνπ ππνγξακκίδεηαη θαη απφ ηελ δηαθνξνπνίεζε ησλ ζηνρεχζεσλ ηεο Καιιηξφεο Παξξέλ κε ηελ ίδξπζε ηνπ Λσκείοσ των Ελληνίδων, πνπ, παξά ηηο πνιπζρηδείο δξαζηεξηφηεηέο ηνπ δηαθνξνπνηείηαη απφ ηα αηηήκαηα ηεο Εφημερίδας των Κσριών. (Εηψγνπ-Καξαζηεξγίνπ θαη Γαιαθνχξα, 2015, ζει.122) Ζ θξηηηθή ηεο Κ. Παξξέλ (ζην θχιιν κε αξηζκφ 1013 ηεο Δθεκ. ησλ Κπξηψλ) ηνλ Ννέκβξην ηνπ 1911 εζηηάδεη ζην φηη ε λνκνζέηεζε είλαη ειιηπήο θαη θπξίσο ζην ζεκείν ηεο κε εμίζσζεο ησλ αλψηεξσλ Παξζελαγσγείσλ κε ηα Γπκλάζηα ψζηε λα κε ρξεηάδεηαη λα θνηηνχλ ηα θνξίηζηα ζε γπκλάζηα αξξέλσλ.(Μπνπδάθεο, 2016, ζει.100) Σελ επνρή εθείλε (1911) θνηηνχζαλ ζε Γπκλάζηα 115 καζήηξηεο θαη 1.106 ζηα ειιεληθά ζρνιεία.(Εηψγνπ-Καξαζηεξγίνπ θαη Γαιαθνχξα, 2015, ζει.79)

Απφ ηα λνκνζρέδηα πνπ θαηαηέζεθαλ απφ ηνλ Αιεμαλδξή ςεθίζηεθαλ πέληε, απηά πνπ αλαθέξζεθαλ πην πάλσ γηα ηα παλεπηζηήκηα, ηα δηδαθηηθά βηβιία, ην θηηξηαθφ πξφβιεκα ησλ ζρνιείσλ, ην λνκνζρέδην πνπ αθνξνχζε ηα πξφηππα κνλαζηεξηαθά αγξνθήπηα θαη ην Κεληξηθφ Δπνπηηθφ ΢πκβνχιην Γεκνηηθήο Δθπαηδεχζεσο.

(Υνπξδάθεο, 2010, ζει.79) ΢χκθσλα κε άιιε πεγή ςεθίζηεθαλ 6 λνκνζρέδηα ελψ ςεθίζηεθε θαη λνκνζρέδην κε ην νπνίν θαζνξίζηεθε φηη νη δεκνδηδάζθαινη ζα κηζζνδνηνχληαλ αλάινγα κε ηνλ βαζκφ πνπ ηνπο απέλεηκαλ ηα ηνπηθά επνπηηθά ζπκβνχιηα θαη φρη αλάινγα κε ηνλ βαζκφ πηπρίνπ.(Αλησλίνπ, 2007, ζει.120) ΋πσο

14

βιέπνπκε κηθξφο αξηζκφο απφ ηα θαηαηεζέληα λνκνζρέδηα ςεθίζηεθαλ θαη πάλησο φρη απηά πνπ αθνξνχζαλ ηε ζηνηρεηψδε θαη κέζε εθπαίδεπζε. Απφ ηα ςεθηζζέληα λνκνζρέδηα θάπνηα δηαξξχζκηδαλ ζπγθεθξηκέλα δεηήκαηα, φκσο, άιια φπσο απηά πνπ αθνξνχζαλ ην Παλεπηζηήκην θαη ην Κεληξηθφ ΢πκβνχιην Γεκνηηθήο Δθπαηδεχζεσο ήηαλ πνιχ ζεκαληηθά.

Γηα παξάδεηγκα, ν λφκνο γηα ηα ζρνιηθά θηίξηα θαζνξίδεη έλα νξγαλσηηθφ ζρήκα γηα ηελ αλέγεξζε δηδαθηεξίσλ –ην νπνίν βαζίδεηαη θαη ζηνπο παιαηφηεξνπο λφκνπο Δπηαμία- πνπ θαιχπηεη φιεο ηηο πηπρέο απηνχ ηνπ ηνκέα. Ο ίδηνο ν ππνπξγφο εμαίξεη ηελ ζεκαζία ηνπ ζρνιηθνχ θηηξίνπ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο εθπαίδεπζεο.

(Καιαθάηε, 1988, ζει.183)

Σν πιαίζην πνπ ζεζπίδεηαη αληηκεησπίδεη ζπλνιηθά ην πξφβιεκα θαη κάιηζηα αληέρεη ζην ρξφλν αθνχ νπζηαζηηθά δηαηεξείηαη ρσξίο νπζηψδεηο αιιαγέο κέρξη ηελ ίδξπζε ηνπ Οξγαληζκνχ ΢ρνιηθψλ Κηηξίσλ ην 1962.(Καιαθάηε, 1988, ζει.194-195)

Δπνκέλσο, αλ απνηηκήζνπκε ηελ φιε πξνζπάζεηα Αιεμαλδξή είλαη έλα ζψκα λνκνζρεδίσλ πνπ αλαθέξνληαη ζε φιν ην θάζκα ηεο εθπαίδεπζεο θαη ζπλαπνηεινχλ κηα νινθιεξσκέλε πξνζπάζεηα κεηαξξχζκηζεο. Θα κπνξνχζακε θαη κε βάζε φζα ζα πνχκε παξαθάησ, λα ζεσξήζνπκε φηη ηα λνκνζρέδηα Αιεμαλδξή είλαη κηα πξψηε νξγαλσκέλε παξέκβαζε ηνπ Βεληδειηζκνχ ζηελ παηδεία. Άιισζηε, ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο δηαθπβέξλεζεο ππάξρεη εληαίν χθνο θαη ήζνο θαη θάπνηα ζηνηρεία ηνπ φπσο ε αηζηνδνμία ή ε νξζνινγηθή ηάζε γηα βειηίσζε ηεο θνηλσλίαο θαη ν πξαγκαηηζκφο είλαη βαζηθά γηα φιεο ηηο παξεκβάζεηο ηεο επνρήο.(Μαπξνγνξδάηνο, 1988, ζει.17)

Αθφκα, ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ε πξνζπάζεηα ηνπ 1911 αληιεί απφ ηα θνηλσληθννηθνλνκηθά δεδνκέλα ηεο επνρήο –παξάδεηγκα ε έκθαζε ζηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε ησλ λέσλ- θαη απνηειεί αθεηεξία γηα ηηο επφκελεο πξνζπάζεηεο.(Γεκαξάο, 1988, ζει.25)

Δπηπιένλ, ν ππνπξγφο είρε ζρέζε κε ηνπο θνξείο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ δεκνηηθηζκνχ θαη επί ππνπξγίαο ηνπ –αξρέο ηνπ 1912- δεηείηαη ε γλψκε ηνπ Δθπαηδεπηηθνχ νκίινπ απφ ηνλ Γ. Παπαλδξένπ κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ πξνέδξνπ ηνπ Κεληξηθνχ Δπνπηηθνχ

΢πκβνπιίνπ γηα θαίξηα ζεκεία ηεο ζηνηρεηψδνπο θαη γπλαηθείαο εθπαίδεπζεο.

(Γεκαξάο, 2019, ζει.135-136) Αλαθέξνληαη ηα πην πάλσ γηα λα ηνληζηεί αθελφο φηη ε

15

πξνζπάζεηα απηή δελ ήηαλ απνθνκκέλε απφ ηηο επφκελεο αιιά θαη ην γεγνλφο φηη ζε αξθεηέο πεγέο δελ αλαθέξεηαη θαζφινπ θαη γεληθά ε ζεηεία Αιεμαλδξή ζην ππνπξγείν παηδείαο δελ είλαη επαξθψο θσηηζκέλε. Αλ θαη ηα λνκνζρέδηα είραλ ζεκαληηθέο ηνκέο φπσο είδακε π.ρ εμαεηέο κηθηφ δεκνηηθφ ζρνιείν , ηερληθή ζρνιή θαη εμαηάμηα γπκλάζηα (Μπνπδάθεο, 2002, ζει.52) ηα πεξηζζφηεξα δελ ςεθίζηεθαλ . Κχξηνο ιφγνο είλαη ε πξνθήξπμε ησλ εθινγψλ ηνπ Μαξηίνπ ηνπ 1912. Ο Βεληδέινο ήζειε ηελ δηελέξγεηα εθινγψλ ιφγσ ηνπ φηη είρε ιήμεη ην έξγν ηεο Β΄ Αλαζεσξεηηθήο Βνπιήο θαη δηφηη ν πξσζππνπξγφο ήζειε αλαλέσζε ηεο ιατθήο εληνιήο αθνχ ζηηο πξνεγνχκελεο εθινγέο ηα θφκκαηα ηεο αληηπνιίηεπζεο απείραλ. Ήηαλ κάιηζηα απηφ απαξαίηεην γηα ηελ νινθιήξσζε ηνπ λνκνζεηηθνχ ηνπ έξγνπ.(Ηζηνξία ηνπ ειιεληθνχ έζλνπο, 1978, η.ΗΓ ,ζει.276)

Δπίζεο, ε απφζπξζε ηεο πξφηαζεο γηα ίδξπζε 4^εο έδξαο ζηε Φηινζνθηθή ζρνιή χζηεξα απφ δηακαξηπξίεο (Πξαθηηθά Β Αλαζεσξεηηθήο Βνπιήο, 9-12-1911, ζει.622) θαη κάιηζηα κε παξέκβαζε ηνπ ίδηνπ ηνπ Βεληδέινπ δείρλεη φηη ζε αξθεηά δεηήκαηα ππήξραλ αληηδξάζεηο θαη ε πιεηνςεθία ήηαλ επηζθαιήο.

2.2.Μεηαξξπζκίζεηο Ισάλλε Σζηξηκώθνπ

Μεηά ηηο εθινγέο ηνπ Μαξηίνπ ηνπ 1912 ππνπξγφο Παηδείαο αλαιακβάλεη ν Ησάλλεο Σζηξηκψθνο θαη ην Ννέκβξην ηνπ 1913 εηζεγείηαη επηά λνκνζρέδηα απφ ηα νπνία ζα ςεθηζζνχλ ηα ηέζζεξα. (Μπνπξλάδνο, 1999, ζει.246) Χο πξνο ην ραξαθηήξα ηεο κεηαξξχζκηζεο, νη πεγέο ζπκθσλνχλ φηη είλαη πνιχ ζεκαληηθή πξνζπάζεηα αζηηθήο κεηαξξχζκηζεο (ζην ίδην,ζει.246). Υαξαθηεξίδεηαη σο ε πξψηε πεηζηηθή αζηηθνδεκνθξαηηθή πξνζπάζεηα, (Μπνπδάθεο, 2006, ζει.78) ηα λνκνζρέδηα εθθξάδνπλ αζηηθέο ζέζεηο θαη ζε απηά ζπλδένληαη άκεζα ε κφξθσζε πνπ πξνζθέξεηαη θαη ε θνηλσληθή ηάμε ζηελ νπνία αλήθεη θάζε άηνκν. (Γεκαξάο, 1988, ζει.ιε΄) Σν ζηνηρείν απηφ έρεη εηζαρζεί ζηελ εθπαίδεπζε ζηα λνκνζρέδηα Δπηαμία.

΢ην λνκνζεηηθφ έξγν ηνπ Σζηξηκψθνπ ζεκαληηθή είλαη ε ζπλεηζθνξά ηνπ Δθπαηδεπηηθνχ Οκίινπ ηνπ νπνίνπ βαζηθφο αλάκεζα ζηνπο ζηφρνπο είλαη ε αλακφξθσζε ηεο εθπαίδεπζεο, ζπλδένληαο ην εθπαηδεπηηθφ κε ην θνηλσληθφ δήηεκα.

(Γεκαξάο, 2019, ζει.128) Ζ εηζεγεηηθή έθζεζε είλαη έξγν ηνπ θνξπθαίνπ ζηειέρνπο ηνπ Οκίινπ ηνπ Γεκήηξε Γιελνχ – ν νπνίνο ζπκβάιεη γεληθφηεξα ζηελ πξνζπάζεηα

16

ηεο κεηαξξχζκηζεο- αιιά, θπζηθά, ζηελ ηειηθή κνξθή ησλ λνκνζρεδίσλ ζπκβάιινπλ ππεξεζηαθνί παξάγνληεο ηνπ ππνπξγείνπ νη νπνίνη αληινχλ απφ παιαηφηεξεο αλάινγεο πξνζπάζεηεο θαη απφ ηα λνκνζρέδηα Αιεμαλδξή πνπ έρνπλ πξναλαθεξζεί.

(΢ην ίδην, ζει.136-138)

΢ηελ Γεληθή εηζεγεηηθή έθζεζε αξρηθά ηνλίδεηαη φηη πξφθεηηαη γηα ξηδηθή κεηαξξχζκηζε θαη, επίζεο, ε ζεκαζία ηεο παηδείαο είλαη ηεξάζηηα, αθνχ ζπλδέεηαη απφ ηνλ εηζεγεηή ηφζν κε ηηο πξφζθαηεο πνιεκηθέο επηηπρίεο φζν θπξίσο κε ηελ γεληθφηεξε αλφξζσζε ηεο θνηλσλίαο θαη ηνλ εθπνιηηηζηηθφ ξφιν ηνπ Διιεληζκνχ ζηελ Αλαηνιή. Σνλίδεηαη ε αλεπάξθεηα ηνπ ζπζηήκαηνο αιιά θαη δηαθνξνπνηνχληαη νη πλεπκαηηθέο αλάγθεο ησλ θνηλσληθψλ ηάμεσλ. (Σεηξάδηα Κνηλνβνπιεπηηθνχ Λφγνπ ΗΗ, 2013, ζει.17-18) Ζ ζχλδεζε θνηλσληθήο ηάμεο θαη αληίζηνηρνπ επηπέδνπ κφξθσζεο είλαη ε βάζε ηεο κεηαξξχζκηζεο φζν αθνξά ηελ ζηνηρεηψδε θαη κέζε εθπαίδεπζε θαη, επίζεο, απνηειεί ζνβαξφηαην ζηνηρείν κε ην νπνίν αηηηνινγείηαη ε έκθαζε πνπ δίλεηαη ζηελ αλάπηπμε επαγγεικαηηθήο εθπαίδεπζεο. (ζην ίδην, ζει.33- 34).

Βαζηθά ζηνηρεία ηεο απφπεηξαο απηήο ζεσξνχληαη, επίζεο, –ζχκθσλα κε ηελ γεληθή εηζεγεηηθή έθζεζε- ε ζνβαξή θαηάξηηζε ησλ δηδαζθφλησλ, ε βειηίσζε ηεο δηνίθεζεο ηεο εθπαίδεπζεο θαζψο θαη ε βειηίσζε ησλ θηηξηαθψλ ππνδνκψλ. (Γεκαξάο, 1988, ζει94) Κχξηα ζηνηρεία επηπιένλ ηεο πξνζπάζεηαο απηήο ήηαλ ε ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε, ε γπλαηθεία εθπαίδεπζε, ε ζηξνθή ζηελ νηθνδφκεζε επαγγεικαηηθήο εθπαίδεπζεο, ε πξνζαξκνγή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ζηε θνηλσληθννηθνλνκηθή πξαγκαηηθφηεηα. (Καξαθχιιεο, 2013, ζει.105 θαη Κάηζηθαο- Θεξηαλφο, 2004, ζει.108) ΢εκαληηθνί, ηέινο, ζηφρνη- ζχκθσλα κε ηηο απφςεηο ηνπ Γιελνχ- ήηαλ ην ρηχπεκα ηνπ ςεπδνθιαζηθηζκνχ θαη ηεο κνλνκέξεηαο ηεο εθπαίδεπζεο. Δδψ ζα δνχκε θαη ηνλ φξν ιατθφ ζρνιείν πνπ ζα καο απαζρνιήζεη θαη ζηελ κεηαξξχζκηζε ηνπ 1929.

(Μπνπξλάδνο, 1999, ζει.249).

Δηδηθφηεξα, εάλ ζέιακε λα εμεηάζνπκε ην εχξνο ηεο κεηαξξχζκηζεο Σζηξηκψθνπ ζα δηαπηζηψλακε φηη αξρίδεη απφ ηελ πξνζρνιηθή αγσγή θαη εθηείλεηαη ζε φιεο ηηο βαζκίδεο ηεο εθπαίδεπζεο εθηφο απφ ηελ παλεπηζηεκηαθή βαζκίδα, αθνχ εμάιινπ πξφζθαηα είραλ ςεθηζηεί νη λφκνη γηα ηα παλεπηζηήκηα ηνπ Απφζηνινπ Αιεμαλδξή.

Αλαθέξεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ (ηξία