Οργάνωση και λειτουργία των κυβερνήσεων: Κατανομή υπουργικών χαρτοφυλακίων και διαχείριση πολιτικού προσωπικού

(1)

i

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης Και Διεθνών Σχέσεων

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ

"Οργάνωση και λειτουργία των κυβερνήσεων: Κατανομή

υπουργικών χαρτοφυλακίων και διαχείριση πολιτικού προσωπικού"

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Ειρήνη Κυρίτση ΑΕΜ : 3033202001023

Επιβλέπων καθηγητής Εμμανουήλ Παπάζογλου

Αθήνα, Οκτώβριος 2021

(2)

ii

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΗΛΩΣΗ

Δηλώνω ρητά και ανεπιφύλακτα ότι η διπλωματική εργασία που σας καταθέτω αποτελεί προϊόν δικής μου πνευματικής προσπάθειας, δεν παραβιάζει τα δικαιώματα τρίτων μερών και ακολουθεί τα διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα επιστημονικής συγγραφής, τηρώντας πιστά την ακαδημαϊκή δεοντολογία.

Οι απόψεις που εκφράζονται αποτελούν αποκλειστικά ευθύνη του/ης συγγραφέα/ως και ο/η επιβλέπων/ουσα, οι εξεταστές, το Τμήμα και το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου δεν υιοθετούν κατ’

ανάγκη τις εκφραζόμενες απόψεις ούτε φέρουν οποιαδήποτε ευθύνη για τυχόν λάθη και παραλείψεις.

(3)

iii

Περίληψη

Η παρούσα διπλωματική εργασία αποτελεί μια κριτική ανασκόπηση της κατανομής των υπουργικών χαρτοφυλακίων και του τρόπου οργάνωσης των κυβερνητικών σχημάτων κατά την Γ’ Ελληνική Δημοκρατία, καθώς και μια διερεύνηση των σύγχρονων τάσεων των κυβερνητικών δομών και της εξέλιξης του συντονισμού του κυβερνητικού έργου. Διαπιστώθηκαν σημαντικές διαφοροποιήσεις στον τρόπο σχηματισμού των κυβερνήσεων ανά κυβερνητική περίοδο αλλά και κοινές διαχρονικές τάσεις. Ως σημαντικότερες κοινές τάσεις διαπιστώθηκαν ο αρχικός ελλιπής στρατηγικός σχεδιασμός τόσο στην δομή των υπουργικών σχημάτων όσο και στην στελέχωσή τους, η κατάχρηση του εργαλείου του κυβερνητικού ανασχηματισμού με κύριο σκοπό την ανακύκλωση νεοεισερχόμενων προσώπων στο κυβερνητικό σχήμα για την ικανοποίηση διαφόρων κομματικών υποομάδων, ο διορισμός συγκεκριμένων πολιτικών προσώπων σε υπουργεία

(4)

iv διαφορετικών πεδίων επί δεκαετίες ακόμα και στις ίδιες κυβερνητικές περιόδους μέσω των κυβερνητικών ανασχηματισμών, καθώς και οι πολλαπλές μετονομασίες των Υπουργείων.

Παράλληλα διαπιστώθηκε η κατάρριψη της αναλογικής συσχέτισης μεταξύ του πλήθους των Υπουργείων και του πλήθους των μελών της Κυβέρνησης. Τέλος, παρατηρήθηκε και αναλύθηκε ότι πάγια πρόθεση των κυβερνήσεων μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης το 2009, αποτελεί η μείωση του πλήθους των υπουργικών δομών καθώς και η βελτιστοποίηση του συντονισμού του κυβερνητικού έργου, μέσω της θεσμοθέτησης νέων υπηρεσιών υπαγόμενων στον Πρωθυπουργό.

Abstract

This dissertation is a critical review of the distribution of portfolio ministries and the organization of governments during the Third Hellenic Republic, as well as an investigation of the modern trends of government structures and the evolution of government coordination. Significant differences were found in the way governments are formed per government period but also common time trends. The most important trends were the initial incomplete strategic planning both in the structure of the ministerial formations and in their staffing, the abuse of the tool of the government reorganization with the main purpose of recycling new entrants in the governmental form in order to satisfy various party interests, the appointment of specific politicians to ministries of different fields for decades even in the same government periods through government reorganizations, as well as multiple renaming of Ministries. At the same time, the collapse of the

(5)

v proportional correlation between the number of Ministries and the number of members of the Government was ascertained. Finally, it was observed and analyzed that the main intention of the governments after the outbreak of the financial crisis in 2009, is to reduce the number of ministerial structures as well as to improve the government coordination, through the institutionalization of new services under the Prime Minister.

Περιεχόμενα

Εισαγωγή ... 1

1. Οργάνωση και λειτουργία κυβερνήσεων ... 2

1.1. Η κυβέρνηση κατά το ελληνικό Σύνταγμα ... 2

1.2. Η εξέλιξη των υπουργείων στην Ελλάδα ... 3

2. Ο κυβερνητικός συντονισμός ... 5

2.1. Η έννοια του συντονισμού ... 5

2.2. Το επιτελικό κράτος ... 6

2.3. Ο κυβερνητικός συντονισμός στην Ελλάδα ... 7

2.3.1. Το πρόβλημα ... 7

2.3.2. Η ΓΓ Συντονισμού του ν.4109/2013 ... 9

2.3.3. Η Προεδρία της Κυβέρνησης του ν.4622/2019 ... 10

3. Κατανομή υπουργικών χαρτοφυλακίων ανά κυβερνητική περίοδο ... 12

3.1. Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή 24.7.1974-21.11.1974 ... 13

3.4. Κυβέρνηση Γεωργίου Ράλλη 10.5.1980-21.10.1981 ... 17

3.5. Κυβέρνηση Ανδρέου Παπανδρέου 21.10.1981-5.6.1985 ... 18

3.6. Κυβέρνηση Ανδρέου Παπανδρέου 5.6.1985-2.7.1989 ... 20

3.7. Κυβέρνηση Τζανή Τζανετάκη 2.7.1989-12.10.1989 ... 22

3.8. Κυβέρνηση (Υπηρεσιακή) Ιωάννη Γρίβα 12.10.1989-23.11.1989 ... 23

(6)

vi

3.9. Κυβέρνηση Ξενοφώντος Ζολώτας 23.11.1989-11.4.1990 ... 24

3.10. Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Μητσοτάκη 11.4.1990-13.10.1993 ... 25

3.11. Κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου 13.10.1993 22.1.1996 ... 26

3.12. Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Σημίτη 22.1.1996-25.9.1996 ... 28

3.17. Κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου 7.10.2009-11.11.2011 ... 33

3.18. Κυβέρνηση Λουκά Παπαδήμου 11.11.2011-17.5.2012 ... 35

3.19. Κυβέρνηση Παναγιώτη Πικραμμένου (Υπηρεσιακή) 17.5.2012-21.6.2012 ... 36

3.20. Κυβέρνηση Αντώνιου Σαμαρά 21.6.2012-26.1.2015 ... 37

3.21. Κυβέρνηση Αλέξιου Τσίπρα 26.01.2015-.08.2015 ... 39

3.22. Κυβέρνηση (Υπηρεσιακή) Βασιλικής Θάνου 27.08.2015-21.09.2015 ... 40

3.23. Κυβέρνηση Αλέξιου Τσίπρα 21.9.2015-8.7.2019 ... 41

3.24. Κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη 8.7.2019-Σήμερα ... 43

4. Σύνθεση της κυβέρνησης και συντονισμός του κυβερνητικού έργου ... 45

4.1. Σημαντικές μεταβολές στην σύνθεση της κυβέρνησης και το πολιτικό προσωπικό ... 45

4.1.1. Mεταβολές ανά ευρύτερο κλάδο δημόσιας πολιτικής ... 45

4.1.2. Η οργάνωση της κυβέρνησης στις διάφορες κυβερνητικές περιόδους ... 54

4.2. Διαχρονικές τάσεις στην σύνθεση της κυβέρνησης ... 56

4.3. Συντονισμός του κυβερνητικού έργου: υπουργικά χαρτοφυλάκια με επικουρικό ρόλο στον Πρωθυπουργό και νέα θεσμικά πρότυπα ... 60

5. Συμπεράσματα ... 62

Βιβλιογραφία ... 65

(7)

1

Εισαγωγή

Η οργάνωση και η λειτουργία των κυβερνήσεων και της δημόσιας διοίκησης έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών εκθέσεων αξιολόγησης και επιστημονικών ερευνών. Σημαντική πτυχή της εξέλιξης του κυβερνητικού προγράμματος αποτελεί η κατανομή των υπουργικών χαρτοφυλακίων.

Οι υπουργικές δομές, ως βασικοί πυλώνες οργάνωσης της κεντρικής διοίκησης του Κράτους, συνθέτουν τον πυρήνα του κυβερνητικού έργου και αναπτύσσουν έναν επιτελικό ρόλο στα αντίστοιχα πεδία της δημόσιας πολιτικής. Εν παραλλήλω, η αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης προϋποθέτει την αρμονική συνύπαρξη και διαλειτουργικότητα του πολιτικού και του διοικητικού πυλώνα.

Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι να πραγματοποιηθεί μια κριτική ανασκόπηση της κατανομής των υπουργικών χαρτοφυλακίων και του τρόπου οργάνωσης των κυβερνητικών σχημάτων κατά την Γ’ Ελληνική Δημοκρατία, να διερευνηθούν οι σύγχρονες τάσεις και να αναπτυχθούν προτάσεις πολιτικής και μεταρρυθμίσεων. Επιμέρους ζητήματα προς διερεύνηση αποτελούν οι μεταβολές ανά ευρύτερο κλάδο δημόσιας πολιτικής, η σύνθεση των κυβερνητικών σχημάτων ανά κυβερνητική περίοδο καθώς και ο κυβερνητικός συντονισμός.

Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται το γενικό πλαίσιο λειτουργίας και σύνθεσης της Κυβέρνησης σύμφωνα με το ελληνικό Σύνταγμα, καθώς και μια σύντομη επισκόπηση της εξέλιξης των υπουργείων. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύεται η έννοια του συντονισμού, του επιτελικού κράτους καθώς και η σημασία των υπαγόμενων στον πρωθυπουργό υπηρεσιών. Κατόπιν, παρουσιάζεται το πρόβλημα συντονισμού του ελληνικού πολιτικοδιοικητικού μηχανισμού, καθώς και οι πρόσφατες νομοθετικές εξελίξεις επ’ αυτού. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται αναλυτικά η κατανομή των υπουργικών χαρτοφυλακίων ανά κυβερνητική περίοδο και αναλύονται οι μεταβολές, που πραγματοποιεί η κάθε κυβέρνηση σε σχέση με τις μετονομασία, τις καταργήσεις και τις συγχωνεύσεις υπουργικών δομών. Στο τέταρτο κεφάλαιο αναλύονται οι μεταβολές, που έχουν συντελεστεί στα από το 1974 ανά ευρύτερο κλάδο δημόσιας πολιτικής, καθώς και ο τρόπος διαμόρφωσης των κυβερνητικών σχημάτων ανά Πρωθυπουργό. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι κοινές υφιστάμενες τάσεις στην κατανομή υπουργικών χαρτοφυλακίων και διαχείριση πολιτικού προσωπικού, όπως αυτές διαπιστώθηκαν από την προηγούμενη ανάλυση.

(8)

2

1. Οργάνωση και λειτουργία κυβερνήσεων

Στο παρόν κεφάλαιο θα παρουσιαστεί το γενικό πλαίσιο λειτουργίας και σύνθεσης της Κυβέρνησης σύμφωνα με το ελληνικό Σύνταγμα. Κατόπιν, θα πραγματοποιηθεί μια σύντομη επισκόπηση της εξέλιξης των υπουργείων από την ίδρυση του ελληνικού κράτους.

1.1. Η κυβέρνηση κατά το ελληνικό Σύνταγμα

Σύμφωνα με το άρθρο 26.2 του Συντάγματος, η εκτελεστική λειτουργία ασκείται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας (ΠτΔ) και την Κυβέρνηση. Η Κυβέρνηση είναι συλλογικό έμμεσο κρατικό όργανο, καθώς εξαρτάται από την εμπιστοσύνη της Βουλής (Σπυρόπουλος, 2006:287). Αποτελεί τον κύριο άξονα δράσης της εκτελεστικής εξουσίας και ουσιαστικά το κύριο όργανο για την διακυβέρνηση του κράτους, καθώς ο ΠτΔ ασκεί τα εκτελεστικά του καθήκοντα συμβολικά και τυπικά (Σπυρόπουλος 2006:287, Παντελής 2006:370).

Η Κυβέρνηση αποτελεί το ισχυρότερο κρατικό όργανο από πολιτική άποψη λόγω του εύρους της αρμοδιότητάς της, η οποία σύμφωνα με το άρθρο 82.1Σ έγκειται στο να καθορίζει και να κατευθύνει τη γενική πολιτική της Χώρας, σύμφωνα με τους ορισμούς του Συντάγματος και των νόμων. Παράλληλα, διαθέτει νομοθετική πρωτοβουλία (73.1Σ) καθώς και συμμετοχή στην έκδοση των κανονιστικών διαταγμάτων (43.2Σ). Συν τοις άλλοις, βασικές αρμοδιότητες του υπουργικού συμβουλίου αποτελούν η πρόταση προς τον ΠτΔ έκδοσης πράξεων νομοθετικού περιεχομένου (44.1Σ), η εποπτεία της δημόσιας διοίκησης και των ενόπλων δυνάμεων, η έκδοση πράξεων του υπουργικού συμβουλίου (43.2Σ), η πρόταση προκήρυξης δημοψηφίσματος για κρίσιμο εθνικό θέμα (44.2Σ), η αναπλήρωση του ΠτΔ εφόσον δεν υπάρχει πρόεδρος της Βουλής (34.1Σ), καθώς και η δυνατότητα πρόωρης διάλυσης της Βουλής για ανανέωση της λαϊκής εντολής εφόσον εκκρεμεί κρίσιμο εθνικό θέμα (41.2Σ).

Η σύνθεση της Κυβέρνησης σύμφωνα με το άρθρο 81.1Σ αποτελείται, εν στενή έννοια, από τον πρωθυπουργό και τους υπουργούς. Οι υφυπουργοί δύνανται να αποτελέσουν μέλη του υπουργικού συμβουλίου, δηλαδή της κυβέρνησης εν στενή έννοια, με νομοθετική πρόβλεψη (Παντελής, 2006:370). Ωστόσο, υπό ευρεία έννοια η Κυβέρνηση περιλαμβάνει και τους αντιπρόεδρους της Κυβέρνησης, εφόσον υπάρχουν, τους αναπληρωτές υπουργούς, τους υπουργούς επικρατείας, τους υφυπουργούς καθώς και τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα (Μακρυδημήτρης και Πραβίτα,

(9)

3 2012:223). Σύμφωνα με το άρθρο 1.1 του ν.4622/2019, το Υπουργικό Συμβούλιο αποτελείται από τον Πρωθυπουργό, τους Αντιπροέδρους της Κυβέρνησης και τους Υπουργούς, συμπεριλαμβανομένων των Υπουργών Επικρατείας και των Αναπληρωτών Υπουργών. Οι Υφυπουργοί δεν αποτελούν μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου, αλλά δύνανται να προσκληθούν να συμμετάσχουν σε αυτό από τον Πρωθυπουργό, χωρίς δικαίωμα ψήφου.

Ουσιαστικά πρόκειται για ένα σώμα ανώτατων στελεχών, που διέπεται από πολιτικές και κομματικές δυνάμεις και επιλογές, και υπηρετεί τον απώτερο σκοπό της χάραξης γενικής πολιτικής της Χώρας με βασικά εργαλεία το νομοθετικό τους έργο και την πολιτική διοίκηση των δημοσίων υπηρεσιών και οργανισμών (Μακρυδημήτρης και Πραβίτα, 2012:223).

1.2. Η εξέλιξη των υπουργείων στην Ελλάδα

Σύμφωνα με τους Μακρυδημήτρη και Πραβίτα (2012:290-301) στην Ελλάδα από την εθνική απελευθέρωση και μετά, η ιστορική εξέλιξη των υπουργείων διακρίνεται σε τρεις φάσεις. Η πρώτη φάση αφορά την ιστορική περίοδο 1833-1910, και χαρακτηρίζεται από την σύσταση αλλά και σταθερότητα των επτά πρώτων «κλασικών» υπουργείων. Οι επτά αυτές Γραμματείες, όπως ονομάστηκαν, αφορούσαν τους επτά σημαντικότερους τομείς της ελληνικής διοίκησης.

Η δεύτερη φάση αφορά την ιστορική περίοδο 1911-1951, και χαρακτηρίζεται από την διάσπαση των τομέων πολιτικής του «σκληρού πυρήνα» του κράτους σε επιμέρους τομείς πολιτικής, και ως εκ τούτου σε νέες υπουργικές δομές. Η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αναμενόμενη λόγω της διεύρυνσης της επικράτειας του ελληνικού κράτους και των νέων αναγκών που προέκυψαν από τις κοινωνικές ανάγκες και αντιλήψεις για τον πιο ενεργό ρόλο του κράτους στις διαδικασίες του κοινωνικοπολιτικού μετασχηματισμού.

Κατά την τρίτη φάση, της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας, την οποία διατρέχουμε μέχρι σήμερα, η εικόνα του κυβερνητικού μηχανισμού δεν έχει υποστεί ουσιαστικές μεταβολές, και χαρακτηρίζεται κυρίως από συνεχή μεγέθυνση της κυβερνητικής δομής. Παράλληλα με την διατήρηση των παραδοσιακών υπουργικών τομέων, η κεντρική διοίκηση έχει επεκταθεί και σε πεδία καθαρά αναπτυξιακού και παραγωγικού χαρακτήρα στον τομέα της δημόσιας οικονομίας.

(10)

4 Η οργάνωση της κυβερνητικής δομής σε αυτές τις τρεις φάσεις και ειδικότερα κατά την τρίτη φάση, βασίζεται σε ορισμένες οργανωσιακές σταθερές, κατά τον Μακρυδημήτρη (1992), οι οποίες είναι:

- Η μικρής σημασίας και συχνή αλλαγή του πλήθους και της ονομασίας των υπουργείων - Η διατήρηση των υπουργείων του «σκληρού πυρήνα» του κράτους και οργάνωση και

εξέλιξη του κυβερνητικού μηχανισμού γύρω από αυτόν

- Η μεγάλη συχνότητα των κυβερνητικών ανασχηματισμών, που στοχεύουν κυρίως στην εναλλαγή των πολιτικών προσώπων στο κυβερνητικό σχήμα και λιγότερο στην ουσιαστική αναδιάρθρωση του κυβερνητικού μηχανισμού

- Την ανάδειξη της όλο και εντεινόμενης ανάγκης συντονισμού του κυβερνητικού έργου τόσο λόγω της μεγέθυνσης της κεντρικής διοίκησης σε υπουργικό επίπεδο τόσο και λόγω της αδυναμίας του Υπουργικού Συμβουλίου να ανταποκριθεί στον ρόλο του, ως το κατεξοχήν όργανο συντονισμού της Κυβέρνησης, όπως θα αναλυθεί και παρακάτω.

(11)

5

2. Ο κυβερνητικός συντονισμός

Στο παρόν κεφάλαιο αναλύεται η έννοια του συντονισμού, του επιτελικού κράτος καθώς και η σημασία των υπαγόμενων στον πρωθυπουργό υπηρεσιών. Κατόπιν, παρουσιάζεται το πρόβλημα συντονισμού του ελληνικού πολιτικοδιοικητικού μηχανισμού καθώς και οι πρόσφατες νομοθετικές εξελίξεις.

2.1. Η έννοια του συντονισμού

Ο συντονισμός δεν είναι μια καινούρια έννοια, καθώς ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1930, συνδέεται με την ιεραρχική γραφειοκρατική οργάνωση του κάθετου συντονισμού στο βεμπεριανό διοικητικό σύστημα. Η έννοια του συντονισμού αποτελεί εδώ και δεκαετίες μια σημαντική θεματική στο πεδίο της θεωρίας των οργανώσεων. Ωστόσο συνεχίζει να απασχολεί μέρος της θεωρίας αλλά και τους επαγγελματίες της διοίκησης, καθώς το περιεχόμενό της παραμένει αόριστο και πολύπλευρο.

Πλήθος θεωρητικών της διοικητικής επιστήμης έχουν προσεγγίσει την έννοια του συντονισμού.

Χαρακτηριστικά, ο Lindblom (1965:23,154) υποστήριξε ότι ο συντονισμός αφορά την αμοιβαία προσαρμογή μεταξύ δρώντων ή μια πιο ελεύθερη διάδραση, που παράγει θετικά αποτελέσματα για τους συμμετέχοντας, περιορίζοντας τα αρνητικά αποτελέσματα. Για τον Malone (1988:5-6), ο συντονισμός αφορά την πρόσθετη οργανωσιακή δραστηριότητα, που απαιτείται όταν πολλαπλοί δρώντες επιχειρούν από κοινού την επίτευξη στόχων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η θεωρητική προσέγγιση του Μακρυδημήτρη (1991), σύμφωνα με την οποία ο συντονισμός δεν αφορά μόνο την οργανωτική δομή και την παρεμβολή ιεραρχικών επιπέδων (θεσμικός συντονισμός), αλλά πρωτίστως την ουσιώδη συνεννόηση, τη διάθεση συνεργασίας και συμμετοχής, κοινού προσανατολισμού, αμοιβαιότητας και συμπληρωματικότητας των δραστηριοτήτων από τους συνυπεύθυνους (λειτουργικός συντονισμός). Ο ΟΟΣΑ, το 2011, συνέδεσε τον συντονισμό με την ανταλλαγή των πληροφοριών μεταξύ των οργανισμών με στόχο τη σύμπνοια στη λήψη αποφάσεων , καθώς και την οικοδόμηση μιας καθορισμένης αρχιτεκτονικής για την αλληλεπίδραση μεταξύ των εμπλεκόμενων οργανισμών (Δραμαλιώτη, 2019:21-23).

(12)

6 Σε ότι αφορά την αποτελεσματικότητα του συντονισμού, σύμφωνα με τον νόμο «περί φθίνοντος συντονισμού» του Downs, αυτή είναι αντιστρόφως ανάλογη της διεύρυνσης και της διαφοροποίησης του εν λόγω πεδίου. Ως εκ τούτου, όσο πιο διευρυμένο και διαφοροποιημένο είναι το οργανωτικό πεδίο, τόσο αυξάνεται η πολυπλοκότητά του με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η συνοχή και ο συντονισμός των επί μέρους μερών ή διαδικασιών.

(Μακρυδημήτρης και Πραβίτα, 2012:228)

Ο συντονισμός των δράσεων της Κυβέρνησης καθίσταται αναμφίβολα απαραίτητος για την αποτελεσματική της λειτουργίας και την ποιοτική ενάσκηση των καθηκόντων της. Ο κυβερνητικός συντονισμός αποσκοπεί στη διασύνδεση και την μεταξύ τους εναρμόνιση για την αποτελεσματική εφαρμογή του κυβερνητικού προγραμματισμού, καθώς και την εκροή θετικών αποτελεσμάτων για το δημόσιο συμφέρον (Ζέρβας, 2017:360). Σύμφωνα με τον Παπάζογλου (2012:249), ο κυβερνητικός συντονισμός αναφέρεται σε ένα πολυεπίπεδο σύστημα λήψης αποφάσεων, που κατανέμει επιμελώς τα σχετικά καθήκοντα και προτάσσει τη συνεργασία μεταξύ των μελών του φορέα της εκτελεστικής εξουσίας για την επίτευξη του υψίστου δυνατού οφέλους για το κοινωνικό σύνολο.

2.2. Το επιτελικό κράτος

Ωστόσο ο συντονισμός ενός πολυπληθούς και πολυτομεακού οργάνου, όπως είναι συνήθως οι κυβερνήσεις, έχει αναδείξει τις τελευταίες δεκαετίες την ανάγκη του επιτελικού τρόπου διακυβέρνησης.

Σύμφωνα με τις βασικές αρχές του management, η επιτελική εξουσία ασκείται από ομάδες ή άτομα με ειδικευμένες γνώσεις, το οποία έχουν συμβουλευτικό ρόλο και λειτουργούν επιβοηθητικά. Απαιτούμενη προϋπόθεση ύπαρξης της επιτελικής εξουσίας είναι η γραμμική εξουσία, καθώς δεν υφίσταται αυτοτελώς. (Ζαρωτιάδης, Γ. 2011:5)

Κατά τον Σωτηρέλη, το επιτελικό κράτος νοείται ως ένα «κράτος-στρατηγείο», που διαμορφώνει τις προγραμματικές κατευθύνσεις της μεταρρυθμιστικής πολιτικής της κυβέρνησης και αρθρώνεται σε λίγα Υπουργεία με ελάχιστες γενικές διευθύνσεις και με περιορισμένο αριθμό υπαλλήλων που διαθέτουν υψηλά προσόντα. Στο μοντέλο αυτό, η «επιτελικότητα» της διοίκησης δεν περιορίζεται στο «στρατηγικό προγραμματισμό» και τη διαμόρφωση των ασκούμενων

(13)

7 πολιτικών, αλλά απαιτεί παράλληλα τη μεταφορά αρμοδιοτήτων εκτελεστικού χαρακτήρα από το κεντρικό κράτος στις αποκεντρωμένες υπηρεσίες και στους δύο βαθμούς της Αυτοδιοίκησης (Σωτηρέλης, Πικραμένος και Ξηρός 2011:28-40, Παπατόλιας 2010:279-303).

Σε αντιδιαστολή με την εννοιολόγηση του επιτελικού κράτους ως «κράτος-στρατηγείο», ο Γεραπετρίτης αντιλαμβάνεται το επιτελικό κράτος ως ένα «προγραμματικό Κράτος» με τυποποιημένες διαδικασίες προγραμματισμού, συντονισμού και ελέγχου, που δεν χαρακτηρίζεται υποχρεωτικά από μικρό μέγεθος και ευελιξία. Σε αυτό το πλαίσιο, η σημασία της επιτελικότητας έγκειται στην ύπαρξη τυποποιημένων διαδικασιών και αυστηρό σύστημα ελέγχου. Παράλληλα, το βασικό χαρακτηριστικό της επιτελικής διακυβέρνησης είναι η «δημιουργία προγραμματικών θέσεων» που προσφέρουν τη δυνατότητα σύγκρισης, αξιολόγησης αλλά και παρακολούθησης του παραγόμενου έργου (Πρακτικά Διαρκούς Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης, Συνεδρίαση 29.7.2019).

Υπό το πρίσμα της θεώρησης ότι ο κυβερνητικός μηχανισμός και το πολιτικό σύστημα της Χώρας, χαρακτηρίζονται από πρωθυπουργοκεντρισμό λόγω της δεσπόζουσας θέσης του πρωθυπουργικού αξιώματος και της προέχουσας νομικοπολιτικής θέσης του έναντι των λοιπών κυβερνητικών θεσμών και οργάνων (Μακρυδημήτρης και Πραβίτα, 2012:249), ο σκληρός πυρήνας του επιτελικού κράτους αναφέρεται κυρίως στις υπηρεσίες που έχουν δημιουργηθεί και υπάγονται και αναφέρονται απευθείας στον Πρωθυπουργό. Οι υπηρεσίες αυτές, που έχουν κυρίως συμβουλευτικό και υποστηρικτικό ρόλο προς τον πρωθυπουργό, δεν εντοπίζονται μόνο στο ελληνικό πολιτικοδιοικητικό σύστημα και επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων όσο και στη διαμόρφωση χάραξης της δημόσιας πολιτικής.

2.3. Ο κυβερνητικός συντονισμός στην Ελλάδα 2.3.1. Το πρόβλημα

Το πρωτεύον συντονιστικό όργανο της Κυβέρνησης, το οποίο ασκεί και τη γενική κατευθυντήρια αρμοδιότητα της χώρας, είναι το Υπουργικό Συμβούλιο, εντός του οποίου η λήψη αποφάσεων πραγματώνεται μέσα από εποικοδομητικό διάλογο και σε συλλογική βάση, έτσι ώστε να αμβλύνονται οι διαφωνίες και να εξασφαλίζεται αποτελεσματικότητα και νομιμοποίηση.

(14)

8 Ωστόσο, το κορυφαίο αυτό κατευθυντήριο όργανο αντιμετώπισε πολλά εμπόδια στην πράξη να ανταποκριθεί στο ρόλο, που του έχει προσδώσει ο συντακτικός νομοθέτης, για μια σειρά από λόγους, όπως η σημαντική διεύρυνση των μελών του, οι αραιές και έκτακτες συνεδριάσεις, ο περιορισμένος διαθέσιμος χρόνος, η χρησιμοποίησή του από τον Πρωθυπουργό για νομιμοποιητικούς και άλλους συμβολικούς λόγους, καθώς και λόγω του τεχνικού χαρακτήρα πολλών δημοσίων θεματικών, που δυσχέραιναν την επεξεργασία τους από ένα συλλογικό όργανο.

(Μακρυδημήτρης και Πραβίτα, 2012:231)

Ως αντιστάθμισμα της ελλιπούς λειτουργίας του Υπουργικού Συμβουλίου ως συντονιστικό όργανο, ενισχύθηκε η ίδρυση υπηρεσιών επιτελικού χαρακτήρα με απώτερο σκοπό τον συντονισμό του κυβερνητικού έργου. Ήδη από το 1945 ιδρύθηκε το Υπουργείο Συντονισμού και λειτούργησε μέχρι το 1982, χωρίς ωστόσο να εξυπηρετήσει με επιτυχία τον αρχικό του σκοπό ως γενικός συντονιστικός φορέας της κυβερνητικής δράσης, καθώς μετατράπηκε, τόσο λόγω δικής του ανεπαρκούς λειτουργίας όσο και λόγω έντονων αντιδράσεων από άλλα υπουργεία, σε επιτελικό φορέα αποκλειστικά της οικονομικής πολιτικής (Μακρυδημήτρης και Πραβίτα, 2012:301). Προς επίρρωση αυτής της εξέλιξης, το Υπουργείο Συντονισμού μετονομάστηκε το 1982 σε Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών. Αντίστοιχη πορεία ακολούθησαν και η λειτουργία των Υπουργείων με αντίστοιχο ρόλο στις επόμενες δεκαετίας.

Πλήθος εκθέσεων αξιολόγησης αλλά και επιστημονικών μελετών, έχουν επισημάνει ότι η έλλειψη συντονισμού του κυβερνητικού έργου και εν γένει της κεντρικής διοίκησης στην Ελλάδα, αποτελεί μια από τις βασικότερες παθογένειες της δημόσιας διοίκησης. Καθοριστικής σημασίας ήταν η έκθεση του ΟΟΣΑ το 2011, η οποία έκρινε ότι οι μεταρρυθμίσεις, που κλήθηκε να εφαρμόσει το ελληνικό κράτος για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, δεν βρήκαν πρόσφορο έδαφος εφαρμογής λόγω της έλλειψης ενιαίου πλαισίου υλοποίησης και συντονισμού. Τονίζοντας την σημασία του κυβερνητικού συντονισμού προκειμένου να επιτευχθεί διάχυση των πληροφοριών και να εξασφαλισθεί η συνοχή και η αποτελεσματικότητα του κυβερνητικού έργου στο εκάστοτε ζήτημα πολιτικής, διαπιστώθηκε η έλλειψη της κεντρικής διοίκησης σε δομές παρακολούθησης, εποπτείας και συντονισμού για την υποστήριξη της αποτελεσματικής εφαρμογής και διαχείρισης μέτρων πολιτικής. Παράλληλα, επισημάνθηκε ότι ο τυπικός καταμερισμός αρμοδιοτήτων εντός του κυβερνητικού σχήματος βασιζόταν σε τομεακά «σιλό», και σε συνδυασμό με την έλλειψη ουσιαστικής συνεργασίας και συντονισμού μεταξύ των υπουργείων οδηγούσαν σε πλήρη

(15)

9 αποδυνάμωση οποιασδήποτε ενδεχόμενης διυπουργικής συνεργασίας και εν γένει συντονισμού των κυβερνητικών προγραμμάτων.

Για την αντιμετώπιση αυτής της παθογένειας, ο ΟΟΣΑ πρότεινε την διαμόρφωση μιας στρατηγικής για την ενδυνάμωση του Κέντρου Διακυβέρνησης, του στρατηγικού κέντρου των υπουργείων και του διϋπουργικού συντονισμού, που πρέπει να τα συνδέει. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, τα εργαλεία που προτάθηκαν αφορούσαν την καθιέρωση μιας σταθερής δομής, αρμόδιας για τον διϋπουργικό συντονισμό στο ανώτατο επίπεδο της διοικητικής ιεραρχίας, με σαφώς καθορισμένες αρμοδιότητες, την καθιέρωση στρατηγικών μονάδων στο κέντρο κάθε υπουργείου με συγκεκριμένες αρμοδιότητες, και την διαμόρφωση ενός σχεδίου ΤΠΕ που θα διασφαλίσει τη διαλειτουργικότητα μεταξύ των συστημάτων ΤΠΕ των υπουργείων, προωθώντας έτσι τη συλλογή και διάχυση δεδομένων.

Οι διαπιστώσεις αλλά και οι προτάσεις βελτίωσης της έκθεσης του ΟΟΣΑ το 2011 οδήγησαν στην σύσταση της ΓΓ Συντονισμού με το ν.4109/2013 και της Προεδρίας της Κυβέρνησης με το ν.4622/2019.

2.3.2. Η ΓΓ Συντονισμού του ν.4109/2013

Η ΓΓ Συντονισμού συστάθηκε με το ν.4109/2013 με σκοπό την παρακολούθηση της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων των μνημονιακών υποχρεώσεων και την διασφάλιση της διατήρηση της θεσμικής μνήμης, επιτυγχάνοντας συντονισμό σε επιχειρησιακό επίπεδο. Απώτερος στόχος ήταν η δημιουργία ενός «Κέντρου Διακυβέρνησης», όπως είχε προταθεί από τον ΟΟΣΑ, δηλαδή ενός σταθερού διοικητικού μηχανισμού, που θα αποτελεί ένα δυναμικό βραχίονα στην άσκηση των πρωθυπουργικών καθηκόντων, με αποτέλεσμα την εξάλειψη των αδυναμιών συντονισμού της κεντρικής και εν γένει της ελληνικής δημόσιας διοίκησης.

Ωστόσο, αυτό το πολυκεντρικό «Κέντρο Διακυβέρνησης», που αποτελούνταν από την ΓΓ της Κυβέρνησης, την ΓΓ Πρωθυπουργού και την ΓΓ Συντονισμού είχε αρκετά προσκόμματα στην αποτελεσματική του λειτουργία, καθώς έπρεπε να διαχειριστεί την απουσία διασύνδεσης και συνεργασίας μεταξύ της ΓΓ Συντονισμού και των άλλων δύο Γενικών Γραμματειών. Το εν λόγω σχήμα που δεν όριζε ρητές αρμοδιότητες, αλλά και διέπονταν από έλλειψη συνεργασίας και

(16)

10 επικοινωνίας μεταξύ των φορέων, οδήγησε σε σημαντικά προβλήματα λόγω της διάχυσης αρμοδιοτήτων και ως εκ τούτου ευθυνών, και εν τέλει στη μη πραγμάτωση του επιτελικού ρόλου των ΓΓ, η λειτουργία των οποίων περιορίστηκε στην τυπική αντιμετώπιση νομικών θεμάτων και στην διοικητική υποστήριξη του Πρωθυπουργού και των Συλλογικών Οργάνων.

2.3.3. Η Προεδρία της Κυβέρνησης του ν.4622/2019

Ο νόμος του Επιτελικού Κράτους (ν.4622/2019) υπήρξε μια σαφής απάντηση στις αδυναμίες που προέκυψαν από τον εφαρμογή της ΓΓ Συντονισμού κατά τον ν.4109/2013. Ο ν.4622/2019 με την σύσταση της νέας δομής της Προεδρίας της Κυβέρνησης έθεσε το νέο πλαίσιο λειτουργίας των Γραμματειών, που υποστηρίζουν τον Πρωθυπουργό και το κυβερνητικό έργο. Πιο συγκεκριμένα η Προεδρία της Κυβέρνησης αποτελείται από τις κάτωθι Γενικές Γραμματείες, οι οποίες συστήνονται με τον ίδιο νόμο:

- ΓΓ του Πρωθυπουργού,

- ΓΓ Νομικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων - ΓΓ Συντονισμού Εσωτερικών Πολιτικών

- ΓΓ Συντονισμού Οικονομικών και Αναπτυξιακών Πολιτικών,

- Ειδική Γραμματεία Ο.Π.Σ. Παρακολούθησης και Αξιολόγησης του Κυβερνητικού Έργου, και - ΓΓ Επικοινωνίας και Ενημέρωσης.

Οι Γενικές Γραμματείες Συντονισμού, σε συνεργασία με τις Υπηρεσίες Συντονισμού των Υπουργείων έχουν αναλάβει τον προγραμματισμό των δημόσιων πολιτικών, καθώς και την παρακολούθηση, τον συντονισμό και την εφαρμογή τους. Επιπλέον επιλύουν διαφωνίες που προκύπτουν μεταξύ των υπηρεσιών συναρμοδίων Υπουργείων, ελέγχουν τη συμβατότητα των προτεινομένων νομοθετικών ρυθμίσεων με την πολιτική της κυβέρνησης, εκπονούν και προτείνουν στον Πρωθυπουργό και στους αρμόδιους Υπουργούς οριζόντιες πολιτικές, που ανήκουν στην αρμοδιότητα περισσοτέρων Υπουργείων, συμμετέχουν στον σχεδιασμό και την εφαρμογή της επικοινωνιακής στρατηγικής της Κυβέρνησης και συντάσσουν από κοινού το Ενοποιημένο Σχέδιο Κυβερνητικής Πολιτικής καθώς και την Έκθεση Ρυθμιστικής Παραγωγής και Αξιολόγησης. Σε ότι αφορά ειδικότερα την ΓΓ Συντονισμού, ο θεσμός αναβαθμίζεται και ενισχύεται, με την αύξηση των δομών και των αρμοδιοτήτων του. Ειδικότερα, για λόγους ορθολογικότερης οργάνωσης και βελτίωσης του καταμερισμού των αρμοδιοτήτων επί των

(17)

11 ασκούμενων δημοσίων πολιτικών, συστήνονται δύο Γενικές Γραμματείες Συντονισμού, η ΓΓ Συντονισμού Εσωτερικών Πολιτικών και η ΓΓ Συντονισμού Οικονομικών και Αναπτυξιακών Πολιτικών. Παράλληλα, σε κάθε υπουργείο συνίσταται Υπηρεσία Συντονισμού, η οποία υπάγεται απευθείας στον οικείο Υπηρεσιακό Γραμματέα και έχοντας ως κύριο σκοπό τον συντονισμό όλων των υπηρεσιών του οικείου Υπουργείου και των εποπτευόμενων φορέων του.

Τόσο η Προεδρία της Κυβέρνησης, όσο και η ΓΓ Συντονισμού, όπως αυτή είχε συσταθεί με το ν.4109/2013, έχουν σαν αποστολή να διασφαλίζουν τη συνοχή και την αποτελεσματικότητα του κυβερνητικού έργου. Οι δύο αυτές δομές, ανέλαβαν το συντονισμό και την παρακολούθηση της εφαρμογής του έργου της κυβέρνησης οικοδομώντας γέφυρες συνεργασίας μεταξύ των συναρμόδιων υπηρεσιών και επιλύοντας διαφορές, όπου αυτές αναφύονται, ώστε να επιτυγχάνονται οι στόχοι της κυβερνητικής πολιτικής. Ωστόσο, η Προεδρία της Κυβέρνησης έχει σαφώς πιο διευρυμένη λειτουργία καθώς αναλαμβάνει επιπλέον τη εποπτεία της εφαρμογής των αρχών και εργαλείων της Καλής Νομοθέτησης, σχεδιάζει και υλοποιεί την επικοινωνιακή στρατηγική της Κυβέρνησης και μεριμνά για την έγκαιρη ενημέρωση της κοινής γνώμης, και υποστηρίζει το Υπουργικό Συμβούλιο, τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα και τις λοιπές διυπουργικές ομάδες κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους. Παράλληλα τον Ιούλιο του 2019, παρουσιάσθηκε ο Μηχανισμός Υποστήριξης και Παρακολούθησης του Κυβερνητικού Έργου, έχοντας ως βάση αναλυτικό προγραμματισμό που περιλαμβάνει σαφείς στόχους, δράσεις και έργα, κεντρική δομή υποστήριξης, παρακολούθησης και συντονισµού υπό την Προεδρία της Κυβέρνησης, σύνδεσμο της Προεδρίας της Κυβέρνησης ανά Υπουργείο για την υποστήριξη του κυβερνητικού έργου, υπεύθυνο Διαχείρισης Προγράμματος ανά Υπουργείο για την εξασφάλιση της μεταφοράς πληροφόρησης μεταξύ Υπουργείων και Μηχανισμού Υποστήριξης, Κεντρικό Πληροφοριακό Σύστημα Παρακολούθησης (ΜΑΖΙ), και διαδικασία επικαιροποίησης σε ετήσια βάση από κάθε Υπουργείο.

(18)

12

3. Κατανομή υπουργικών χαρτοφυλακίων ανά κυβερνητική περίοδο

Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζεται αναλυτικά η κατανομή των υπουργικών χαρτοφυλακίων ανά κυβερνητική περίοδο και αναλύονται οι μεταβολές που πραγματοποιεί η κάθε κυβέρνηση σε σχέση με τις μετονομασία, τις καταργήσεις και τις συγχωνεύσεις υπουργικών δομών.

(19)

13

3.1. Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή 24.7.1974-21.11.1974

Πίνακας Error! No text of specified style in document..1

Πλήθος

Αντιπροέδρος της Κυβερνήσεως 1

Υπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ 2

Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ 1

Υπουργεία Υφυπουργοί Αναπληρωτές

Υπουργοί

Συντονισμού και Προγραμματισμού 1

Εξωτερικών 1

Εθνικής Αμύνης 1

Εσωτερικών 1

Δικαιοσύνης

Δημοσίας Τάξεως

Πολιτισμού και Επιστημών 1

Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων 2

Απασχολήσεως

Κοινωνικών Υπηρεσιών 1

Οικονομικών 1

Γεωργίας 1

Βιομηχανίας 1

Εμπορίου 1

Δημοσίων Έργων 1

Μεταφορών και Επικοινωνιών 1

Εμπορικής Ναυτιλίας

Μέγιστος Αριθμός Υπουργείων 17

Μέγιστος αριθμός θέσεων στην Κυβέρνηση 32

Η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του 1974 αποτελεί την πρώτη κυβέρνηση της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας και κύριο έργο της ήταν μεταβολή του κυβερνητικού μηχανισμού από δικτατορικό σε δημοκρατικό. Κατά την διάρκειά της ιδρύθηκαν 17 Υπουργεία με μέγιστο αριθμό θέσεων στην Κυβέρνηση τις 32.

(20)

14

3.2. Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή 21.11.1974-28.11.1977

Προεδρίας Κυβερνήσεως 2 2

Συντονισμού 1 1

Εξωτερικών 1 2

Εθνικής Αμύνης 1 2

Εσωτερικών 1 1

Πολιτισμού και Επιστημών

Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων 2 2

Απασχολήσεως

Κοινωνικών Υπηρεσιών 1 2

Οικονομικών 2 2

Γεωργίας 1 2

Βιομηχανίας και Ενέργειας 1 1

Εμπορίου 1 1

Δημοσίων Έργων 1 1

Μεταφορών και Επικοινωνιών 1 1

Βορείου Ελλάδος

Συγκοινωνιών 1 1

Κατά την περίοδο της Κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή 1974-1977, έλαβαν χώρα αρκετές μεταβολές στο κυβερνητικό σχήμα. Το 1974, το Υπουργείο Ενέργειας ενώνεται με το Υπουργείο Βιομηχανίας και σχηματίζεται το υπουργείο Βιομηχανίας και Ενέργειας. Παράλληλα επανιδρύεται το υπουργείο Βορείου Ελλάδος. Την ίδια χρονιά, καταργούνται οι θέσεις Υπουργού και Υφυπουργού παρά τω Πρωθυπουργώ και επανιδρύεται το υπουργείο Προεδρίας της Κυβερνήσεως. Το 1976, το υπουργείο Απασχολήσεως μετονομάζεται σε υπουργείο Εργασίας, καθώς και το υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών σε υπουργείο Συγκοινωνιών. Παράλληλα, καταργείται το υπουργείο Συντονισμού και προγραμματισμού και επανιδρύεται το υπουργείο

(21)

15 Συντονισμού. Κατά την διάρκειά της εν λόγω κυβέρνησης ο μέγιστος αριθμός υπουργείων ήταν 20 με μέγιστο αριθμό θέσεων στην Κυβέρνηση τις 59.

(22)

16

3.3. Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή 28.11.1977-10.5.1980

Πλήθος

Υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου 3

Προεδρίας Κυβερνήσεως 2

Συντονισμού 2

Εργασίας

Γεωργίας 2

Βιομηχανίας και Ενέργειας 1

Εμπορίου 1

Συγκοινωνιών 1

Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλ.

Κατά την περίοδο της Κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή 1977-1980, δεν έλαβαν χώρα μεταβολές στον κυβερνητικό μηχανισμό από την στιγμή του ορισμού του. Ο μέγιστος αριθμός υπουργείων παρέμεινε ο ίδιος με την προηγούμενη κυβερνητική περίοδο, δηλαδή 20, ενώ ο μέγιστος αριθμός θέσεων, παρόλο που συστάθηκαν οι θέσεις τριών Υπουργών άνευ χαρτοφυλακίων, μειώθηκε στους 45.

(23)

17

3.4. Κυβέρνηση Γεωργίου Ράλλη 10.5.1980-21.10.1981

Πλήθος

Συντονισμού 1 1

Εργασίας

Γεωργίας 2

Βιομηχανίας και Ενέργειας 1

Εμπορίου 1

Δημοσίων Έργων

Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος

Κατά την περίοδο της Κυβέρνησης του Γεωργίου Ράλλη 1980-1981, διατηρήθηκε το κυβερνητικό σχήμα της προηγούμενη κυβέρνησης για όλη την διάρκειά της. Ο μέγιστος αριθμός υπουργείων παρέμεινε 20 και ο μέγιστος αριθμός θέσεων στις 45.

(24)

18

3.5. Κυβέρνηση Ανδρέου Παπανδρέου 21.10.1981-5.6.1985

Πλήθος

Συντονισμού 2

Εργασίας

Γεωργίας 2

Ενέργειας και Φυσικών Πόρων 1

Εμπορίου 1

Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλ.

Εθνικής Οικονομίας 2 1

Υγείας και Πρόνοιας 2

Κοινωνικών Ασφαλίσεων 1

Κατά την περίοδο της Κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου 1981-1985, έλαβαν χώρα αρκετές μεταβολές στο κυβερνητικό σχήμα. Ειδικότερα, το 1982 καταργήθηκαν το υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών, το υπουργείο Βιομηχανίας και Ενέργειας και το υπουργείο Συντονισμού. Παράλληλα, επανιδρύεται το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και ιδρύονται το υπουργείο Ενέργειας και Φυσικών Πόρων, το υπουργείο Έρευνας και Τεχνολογίας, το υπουργείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων

(25)

19 και το υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας. Το 1984, θεσμοθετείται ξανά η θέση Υπουργού παρά τω Πρωθυπουργώ. Ο μέγιστος αριθμός υπουργείων αυξήθηκε στα 23 και ο μέγιστος αριθμός θέσεων στον κυβερνητικό μηχανισμό στις 54.

(26)

20

3.6. Κυβέρνηση Ανδρέου Παπανδρέου 5.6.1985-2.7.1989

Πλήθος

Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης 2

Προεδρίας Κυβερνήσεως 2 1

Εξωτερικών 1 2

Εθνικής Αμύνης 3 1

Δημόσιας Τάξης 1

Πολιτισμού 2

Εργασίας 1

Οικονομικών 2 1

Γεωργίας 2 1

Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας 1 2

Εμπορίου 1 1

Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων 1

Εθνικής Οικονομίας

Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων 2 1

Αιγαίου

Μεταφορών και Επικοινωνιών 1

Κατά την περίοδο της Κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου 1985-1989, έλαβε χώρα πλήθος μεταβολών στο κυβερνητικό σχήμα. Το 1985 καταργήθηκαν το υπουργείο Δημοσίων Έργων, το υπουργείο Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος, το υπουργείο Έρευνας και Τεχνολογίας, το υπουργείο Εσωτερικών, το υπουργείο Δημόσιας Τάξης, το υπουργείο Δημοσίων Έργων, το υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας και το υπουργείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Παράλληλα, ιδρύονται το υπουργείο Αιγαίου, το υπουργείο Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας, το υπουργείο Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης, το υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και

(27)

21 Δημοσίων Έργων και το Υπουργείο Υγείας Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Συν τοις άλλοις, το υπουργείο Συγκοινωνιών μετονομάζεται σε υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών, ενώ το υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών σε υπουργείο Πολιτισμού. Θα μπορούσε να παρατηρηθεί μια τάση σύμπτυξης υπουργικών δομών, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την μείωση του μέγιστου αριθμού των υπουργικών δομών σε 20. Το γεγονός αυτό όμως πιθανότατα συνέβαλλε στην αύξηση των θέσεων των αναπληρωτών υπουργών και υφυπουργών, με αποτέλεσμα την αύξηση του μέγιστου αριθμού θέσεων στην κυβέρνηση στις 58.

(28)

22

3.7. Κυβέρνηση Τζανή Τζανετάκη 2.7.1989-12.10.1989

Πλήθος

Προεδρίας Κυβερνήσεως

Εσωτερικών

Δημόσιας Τάξης

Πολιτισμού

Εργασίας

Οικονομικών

Γεωργίας

Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας

Εμπορίου

Μακεδονίας-Θράκης

Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων

Εθνικής Οικονομίας 1

Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων

Αιγαίου

Μεταφορών και Επικοινωνιών

Τουρισμού

Κατά την περίοδο της Κυβέρνησης του Τζανή Τζανετάκη, δεν υπήρξαν σημαντικές μεταβολές στο κυβερνητικό σχήμα. Ο μέγιστος αριθμός υπουργείων ήταν 21 και ο μέγιστος αριθμός θέσεων στην κυβέρνηση 27, γεγονός που βασίζεται κυρίως στην μικρή διάρκεια της εν λόγω κυβέρνησης.