Verschillende belangrijke familiebedrijven van Salmen bevonden zich in het eerder aangegeven concentratiegebied in het bisdom Trier. Met het bestuderen van de achtergronden die een rol speelden bij de oprichting van de Wendelinuskapel.
1440 augustus 27
APPENDIX I1440 27 Augusti cum quibus melius et efficacius e) dictus capellanus seu perpetuum beneficium ecclesiasticum predictum ad et supra altare novam materiam in capella Sint Wandelin ville de Breda ante chorum transtulerunt. dictam capellam. a dextra parte edificii nondum consecrati, sed in honore beati Anthonii confessoris, et nominavit et delegavit sanctum Anthonium patronum dicti capellani, et habet omnia bona ab eisdem coniugum scripta et omnes solidos amortizatos. pro dote dictae capellaniae et rectoris simpliciter datam et collatam eandem quantum in ipso fuit; concedens eandem capellaniam perpetuam Laurentio filio Laurencii Walteri alias vanden Aerde, consanguineo suo, clerico Leodiensis diocesis, cum omnibus et singulis juribus, redditibus et emolumentis ejusdem capellani, et ipsum Laurentium primo et prefecit. -rector. dicte capleIlanie. Voluit etiam dictus Gerardus rector dicti capellani rectorem iurisdictionis et reprehensionis venerabilium virorum dominorum decani et capituli ecclesie collegiate de Breda et aliorum capellanorum suo iuramento et obediencia ad similitudinem. eiusdem ecclesie, et quod quatuor missas ad dictum altare persolvet pro subsidio dictorum fundatorum et eorum progenitorum suorum Gerardi et Margarete peccata celebrabit, sicut quilibet futuri rector tenetur. Quod si contingeret per nobilem domum Iohannam, sponsum nobilium Engelberti, comitis de Nassau et dominum de Breda temporalem, graciam Sancti Spiritus cooperante in hoc, quod monasterium seu congregatio religiosorum virorum, quecunque. ordinandum erigi de predicta capella Sancti Wandelini, et ipse Laurencius fit novus capellanus prius ipse rector ingrediendi ipsum religionem et ordinem capiat, extunc dictus Gerardus voluit quod omnes fructus et redditus dicte capellanie vel v. fratribus huius futuri monasterii secundum ordinationem prelatorum eiusdem monasterii transferri et disponere de fructibus dicti beneficii ad maiorem utilitatem et utilitatem dictorum fratrum et ipsius Laurentii ab iurisdictione et correctione. predictorum venerabilium dominorum, decanum et capitulum ecclesie in dicta causa liberam et absolutam et subditam prelatorum dicti monasterii liberam et absolutam et disciplinam, pro quorum fructu et redditibus. dicti fratres predicti monasterii extunc quatuor missas celebrabunt.
Item, dictus Gerardus voluit quod si contingeret dictam capellam St. Wandelini intervenit cum consilio et auxilio dicte domicelle joannis ingredi monasterium a Laurentio erectum in huismo monasterio et/vel non habitum et religionem dicti monasterii, quod dictus Laurentius inantea posset et vellet velle. tali cappellano in consuetudine seculari procurandum ut ipse minister percipiat fructus ipsorum sicut vite sue, et quod post decessum ipsius Laurencii darent modo et forma prius expressum fratribus dicti monasterii. Item petebat idem Gerardus ut supra, quod idem rector pro tempore dicti beneficii promoveretur ad predictum beneficium, post decessum primi rectoris ministrum idoneum, seu legitimam aetatem et gravitatem, ut possit. ultime promoveatur ad officium sacerdotis, et propinquitas ipsius primum capellanum teneat, et conferat per dona et provideat, habeat et obtineat ad vigesimum quartum aetatis suae annum, habitando privilegiato. studium, omnes et singulos proventuum ejusdem capellaniae infra nominatas, dum eandem celebrationem missae praelibatae in dicto altari, ut dictum est, Laurencius rexit, quod dictus Gerardus in nullo non fecit. emittere volentes. Voluit etiam dictus Gerardus quod post mortem ipsius Gerardi, prefata domus nobilis, Johanna, clericus domus Engelberti memorialis, quamdiu vixerit post mortem suam, habeat heredes dicte domus proximos dicte Johanne. collacionem perpetuam per concessionem dicti beneficii et presenta- tionis predictorum dominorum decano et capitulo, clerico vel ministro seculari ad tale beneficium obtinendum, per ipsos dominos decanum et capitulum idoneus deputatus. perseveret usque et quamdiu dicta capella Sancti Wandelini in qua dictum beneficium translatum fuit et ordinatum est reduci ad monasterium reduci, in quo casu cessabunt predicte contributiones de dicto altari et fructus. idem beneficium manebit cum pignoribus anni huius novi post mortem primi rectoris celebrando secundum dispositionem supra. dicti monasterii futuri, et in hoc genere pio, sancto et salubri opere, inimico humani generis invideat prosperitatem hostium impediat, sed dirigatur ad gratiam Dei, qui est salus animarum. et ad finem suum perducendum, dictus Gerardus cum summa desiderio et interna affectione petit dictos f)- nobiles dominos decano et capitulo ecclesie de Breda, quibus predictus rector pro tempore fuerit. cione et institutione, ut cuilibet eorum premissorum licentiam et licentiam concedere mereantur, et altare in perpetuum erigendi, ac bona auctoritate sua subscripta amandi, et dicti Laurencii rectorum in eisdem. altare solitis et rogatis solemnitatibus, et rogant et exhortantur Dominum ut provideat in mense Pauperum Sancti Spiritus in Breda, que sub intuitu divine pietatis et in honorem prefati Sancti Anthonii in nomine Domini. Ipse Gerardus iacens in lecto / infirmitatis suae g) prelibate prelibate Laurentio prelibate suos prelibatos offerre debet. favorem et consensum decani et capituli obtineant in premissis utriusque domini. Census altaris Sancti Anthonii in Breda : .. in primis decem florenis perpetui census in villa Ter Heijden super bonis Michaelis Billen, 1 . — Item alii undecim floreni eterni census iacent supra unum campum Arnaldi.
Pactum siliginis altari Sancti Antonii in Breda: . Item decem cartellae siliginis assignatae sunt in perpetuam concordiam ad supradictam personatum supra proprietatem Johannis de Dongha sitam in villa de Donghen 6 . — Item decem et decem et septem lopins siliginis in perpetuam concordiam super bonis Nicolai Gybbensoen in Dongen; 7). — Item nouem garbas siliginis perpetuo conuenerunt in loco nomine Ryden super Ten- soen.8 Gerardi Koenen bona Jobannis.
A 1446 september 9
Qua de causa addimus et inponimus dominum Johannem et successores suos dictos capellanos rectores inter membra presentis fundationis onus omni die ad et supra dictum altare Sancti. Sola Wendelin, vel dum occupantur, ad celebrandum. missam cottidianam ab alio, sicut nobis vel successoribus nostris placet audire et se ipsos. Si insinuatum fuerit vel aliter notum per capellanos nostros, iidem capellani nostri vel eorum adventum teneantur et debeant expectare. successores nostri vel eorum presentiam dictam missam celebrare. Preterea, ut cottidiana predicti divini officii celebratio modo prescripto efficaciter et debite impleatur, volumus, mandamus et investimus predictum titulum in hoc fundamento, si contingat quod quilibet rnnis absit per negligentiam. rectoris, vel aliter, quod tunc ipse rector amittat duos denarios argenteos dietorum communis cum denario ducis Brabantie et awitt, ad tollendum et de faciliora producta predicti capellani unum. denarium reparandum ad aliam missam in crastino dispositionis predicti decani et capituli, et alium ad materiam seu thesaurarium ejusdem capituli applicandum, excepto quod tenella et cum moderatione que in absentia. de nobis vel antecessoribus nostris de predicta villa, idem rector dicti capellani sit, et liceat ei expendere, si placuerit, uno die in tali septimana per nostram absentiam quietare et relaxare ab onere. huiusmodi celebrationis, dummodo resideant et quatenus aliis capellanis rectoribus, videlicet de s. Georgii et Anthonii et Sebastiani in prefata capella fundatorum eodem die festorum celebranda vel celebranda, alioquin tali relaxatione non gaudebit sine dampnis prescriptis. Primo, viginti quinque florenos Rhenanos annui et hereditarii redditus supra dominium Donghen, quorum dominus Rodolphus de Daelhem est modernus et possessor.
Ryethol paillo plus vel minus jacentia ex una parte hereditatis Petti Daemssoen versus orientem, et hereditas prefati Adriani Hugensoen ex alia parte versus occidentem. Item, decem et octo modios siliginis et adipis hereditatis dicti anni vel reditus, et supra duas mensuras dicte terre cum edificiis ibidem existentibus et edificatis per Walterum Sprenger, nunc Walterum Hulshout, sitam in parochia de Donghen, prout in. supra litteris non cohaerere patuit. Item duodecim modii dicti lopen siliginis per annum i, comedens et possidebit pactum, cuius solucio dabit omni anno ad festum Purificacionis beate Marie, de decima nona cum dirnidium et de decima bonaris. terre. dudum edam predicto Waltero Sprengher, nunc vero dictus Lambertus in dicta parrochia de Donghen, et tres quarteria et dimidium bonarium terre que est in eadem parochia.
Item, concedimus et amortizamus eidem capellano septem modios et dimidiam dicte lope siliginis annuatim et pactum hereditarie, et super quamdam hereditatem Johannis Tijerman et terram in dicta parochia de Donghen siruatarn, et sex firtels. siliginis pactum et certam liorum cujusdam Cort meeus sitam in parochia de Bavel.
B 1446 september 9
Brekelmans, "De stedenbouwkundige ontwikkeling van Breda", in: Bulletin van de Koninklijke Nederlandse Oudheidktmdige Bond LXVIII vermeldt een datering tussen 1400 en 1440. 4, Veel van de genoemde bronnen bevinden zich in: Algemeen Rijksarchief te Den Haag, Archief van het Domein Nassause Raad tot 1581; inventarisatie: S. Kok, Bewijs voor een inventarisatie van patrocinia in het middeleeuwse bisdom Utrecht, Assen.
Tegen het einde van de 15e eeuw had \Vendelinus zelfs de hoogste kringen bereikt; vergelijk A. 752 (30 juli 1382): opgave van de schuld van de familie Salm aan Jan van Polanen ter zake van 4.500 gulden als bruidsschat van de oudste dochter van Johan van. Zie voor de leidende rol van de graven van Salma in de Brabantse politiek: A.
Op basis van de bronnen kan dit niet steunen: Klooster- archief Catharinadal, Necrologium van 1761, pag. Archeologische Werkgroep te Breda, tekening van opgegraven stadstoren in het stadspark Valkenberg, die op ongeveer 25 meter westelijk in het verlengde van de oorspronkelijke noordelijke kavelgrens van het Begijnhof ligt. De Herberghe werd na de dood van Odilia van Salm bewoond door Maria van Loon (vanaf 1439 december 8) en tenslotte aan de drossaard van Breda, welke topambtenaar al vanaf het midden van de 15e eeuw regelmatig in verband met dit huis aan- getroffen wordt, verkocht in 1514 augustus 18; zie Cerutti, Rechtsbronnen II, pag. Johanna van Polanen) in Valkenberge.
