Anna Izabela Brzezińska, Zespół Wczesnej Edukacji, Warszawski Instytut Badań Edukacyjnych Autorzy tomu 2, seria IV: Monitorowanie rozwoju dzieci i młodzieży. Publikacja przygotowana w ramach projektu systemowego: Badania jakości i efektywności kształcenia oraz instytucjonalizacji zaplecza badawczego, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego, realizowanego przez Instytut Badań Edukacyjnych. Są to: (1) jakość środowiska fizycznego i społecznego domu, (2) przebieg i efekty rozwoju dziecka, (3) jakość środowiska fizycznego i społecznego przedszkola oraz (4) funkcjonowanie dziecka w przedszkolu lub innej placówce.
W okresie przedszkolnym najbliższa rodzina jest podstawowym środowiskiem rozwoju, opieki i wychowania, czyli tworzy „podstawowe” środowisko fizyczne i społeczne niezbędne do realizacji zadań rozwojowych. Oczywiście monitorowanie funkcjonowania dziecka to nie tylko zadanie rodziców czy nauczycieli.
Pułapki w badaniach z udziałem dzieci
Pułapka diagnozowania
Pułapka etykietowania
Ważne źRóDłO InFORMacJI…
Nie można jednak zapominać, że w tym czasie intensywnie rozwija się samodzielność i samoświadomość, a rozmowy z dzieckiem wzmacniają ten proces.
Pułapka pośpiechu
Pułapka generalizacji
Pułapka porównań
Proponowane narzędzia mają więc na celu zachęcenie dziecka do dostrzegania i zapamiętywania wielu różnych sytuacji, z naciskiem na obserwację przedszkolaka z różnych perspektyw. Unikając tej pułapki, można dokładniej określić możliwości dziecka w wieku przedszkolnym i znaleźć strefę jego najgęstszego rozwoju, czyli obszar, który pozwala na najbardziej efektywny rozwój. Porównanie to ma na celu spojrzenie z szerszej perspektywy, zobaczenie dziecka na tle grupy wiekowej, a nie tworzenie „rankingów”, określanie „lepszych/gorszych” dzieci czy zachowań.
Błędy popełniane przy obserwacji i analizie informacji
BłąD łagODnOścI
Co to znaczy?
Przykład dla nauczyciela
Przykład dla rodzica
Co robić?
BłąD TenDencJI cenTRalneJ
TROchę TeORII…
BłąD BlISKOścI
BłąD KOnTRaSTu
- Wskazówki dla rodziców i nauczycieli
10 dobrych rad dla rodziców Jak lepiej poznać dziecko?
Spędzaj z dzieckiem więcej czasu, obserwuj je podczas różnych czynności, angażuj się w jego zabawy
Zachęcaj dziecko do pomocy w domowych obowiązkach, pokaż, jak przygotowujesz obiad, podlewasz trawę przed domem, dbasz o kwiaty
Rozmawiaj z dzieckiem o tym, co razem robicie, zadawaj pytania i dyskutujcie
Nie wyręczaj dziecka, niech samo po sobie posprząta czy wkłada buty
Włączaj dziecko w podejmowanie decyzji dotyczących tego, co jecie na obiad, jaki kolor ścian ma mieć łazienka
Zachęcaj do zapraszania kolegów z przedszkola czy podwórka oraz pozwalaj na wizyty u nich w domu
Zabieraj dziecko ze sobą do różnych instytucji publicznych: sklepów, banków, urzędów, restauracji
Rozmawiaj z innymi opiekunami dziecka: nauczycielkami w przedszkolu czy klubie, bądź otwarty na ich obserwacje i sugestie
10 dobrych rad dla nauczycieli i wychowawców Jak lepiej poznać podopiecznych?
Obserwuj funkcjonowanie dzieci regularnie, korzystając na przykład z proponowanych przez nas kwestionariuszy, systematycznie odpowiadaj na
Powtarzaj proces monitorowania co miesiąc/dwa i zapisuj w międzyczasie nietypowe, ciekawe, znaczące, nowe zachowania czy wyraźne zmiany
Projektuj różnorodne zadania i zabawy, które pozwolą wykazać się wszystkim dzieciom, a szczególnie tym najmłodszym czy mniej aktywnym
Pamiętaj, że funkcjonowanie dziecka w przedszkolu w dużej mierze zależy od jego sytuacji domowej i zdrowotnej (od jego samopoczucia)
Rozmawiaj regularnie z rodzicami dzieci, bądź na bieżąco z sytuacją rodzinną dziecka
Rozmawiaj z innymi nauczycielami i opiekunami, nie przywiązuj się do swoich hipotez
Dbaj, by otoczenie fizyczne dziecka było dostosowane do jego możliwości i potrzeb, systematycznie je monitoruj
Angażuj dzieci we wspólne zabawy, pozwalaj im również na samodzielne dobieranie partnerów do zabaw
Rozmawiaj z dziećmi, słuchaj, co mają do powiedzenia, dopytuj
Myśl długofalowo – pamiętaj o nadrzędnych celach edukacji i wychowania dzieci w pierwszych latach szkoły podstawowej. W przedszkolu celem
Rozdział
Jakość domowego środowiska dziecka
Wprowadzenie
Zadania rozwojowe Cele opieki i wychowania
Kwestionariusz dla rodziców
Możemy spojrzeć na środowisko fizyczne w kategoriach ofert, które mogą w nim istnieć lub nie, a które umożliwiają dziecku niezależne działanie oraz nabywanie poczucia inicjatywy i samodzielności.
Najczęściej pojawia się odpowiedź „Nie”
Najczęściej pojawia się odpowiedź
Trudno powiedzieć”
Najczęściej pojawia się odpowiedź „Tak”
Kwestionariusz dla rodziców
Kwestionariusz dla rodziców
Najczęściej pojawiają się odpowiedzi
Nigdy” lub „Rzadko”
Czasami”
Często” lub „Cały czas”
Dziecko może czuć się pozostawione samo sobie, zwłaszcza w sytuacjach, z którymi sobie nie radzi (i wstydzi się to powiedzieć) lub gdy musi wykonać zadania, które wykonuje po raz pierwszy lub których nie lubi wykonywać. Wspieraj, gdy popełnia błędy, wskaż sposoby wykonania zadania, gdy dziecko wykonuje czynność po raz pierwszy lub nie radzi sobie z nią. Nie próbuj porównywać tego, jak Twoje dziecko się zachowuje lub co zrobiło – zwłaszcza przy nim i nie zawstydzaj go publicznie.
WySOKa elaSTycZnOść
Najczęściej pojawiają się odpowiedzi „Nie”
Kwestionariusz dla rodziców
Kwestionariusz dla rodziców
WaRTO WIeDZIeć…
Rodzaje zabawek i zabaw
Wymagają kontaktu dziecka z dorosłym: poprzez rozmowy, zadawanie pytań i szukanie odpowiedzi dzieci zdobywają wiedzę i rozwijają swoje
Sprzyjają kontaktom z innymi dziećmi: rozwijają różne umiejętności, w tym konstruowania, negocjowania i współpracy
Wymagają ruchu i zmian pozycji ciała: rozwijają koordynację ruchową
Związane z manipulacją i koordynacją wzrokowo-ruchową: rozwijają motorykę małą, spostrzegawczość, doskonalą sprawność rąk
Rozwijają wyobraźnię i fantazję: umiejętności manualne sprzyjają rozwijaniu twórczości dziecka
Angażują uwagę, pamięć, myślenie, planowanie: wymagają odnalezienia prawidłowości lub rozwiązania problemu, wspomagają rozwijającą się
Ważne…
Kwestionariusz dla rodziców
RAZEM
Z ABAWA e MOCJE
M IEJSCE
WIEK
PRZEDSZKOLNY
Relacje
Aktywność
Zabawa
Emocje
Miejsce
Przebieg i efekty rozwoju dziecka
Wprowadzenie
Tabela obserwacji dla rodziców i nauczycieli: Rozwój fizyczny dziecka
Kategorie analizy i obszary wymagające
Wiek
0–2/3 lata
2/3–5/6 lat
5/6–8/9 lat Wczesne
Wiek przedszkolny
Wczesny wiek szkolny
WAGA Uwaga
BEZPIECZEŃSTWO Uwaga
ZDROWIE/ODPORNOŚĆ Uwaga
- Kwestionariusz dla rodziców
Aspekty rozwoju fizycznego opisane w środkowej kolumnie są typowe dla dzieci w wieku około 5 lat, więc jeśli obserwacje rodziców (lub nauczycieli) pokrywają się z tymi opisami, oznacza to, że dziecko najprawdopodobniej rozwija się zdrowo. Jeśli większość odpowiedzi znajduje się w prawej kolumnie, oznacza to, że dziecko w wieku przedszkolnym zbliża się do wieku wczesnoszkolnego i również dobrze się rozwija. W przypadku 5/6-latków może to oznaczać, że rozwój fizyczny dziecka jest wolniejszy niż jego rówieśników.
Kwestionariusz dla rodziców i nauczycieli: Regulacja emocji przez
Większość odpowiedzi
Rzadko” lub „Bardzo rzadko”
Bardzo często” lub „Często”
Większość odpowiedzi „Czasami”
- Kwestionariusz dla rodziców i nauczycieli: Termometr emocji dziecka
- Kwestionariusz dla rodziców i nauczycieli: Jak twórcze jest dziecko?
- Kwestionariusz dla rodziców i nauczycieli: Rozwój poznawczy dziecka
- Kwestionariusz dla rodziców i nauczycieli: Rozwój moralny dziecka
Świadczy to o tym, że dziecko już dość dobrze radzi sobie ze swoimi emocjami, choć czasem mogą pojawić się problemy w tym zakresie, np. z wyrażaniem emocji w sposób optymalny i społecznie akceptowalny. Jeśli Twoje dziecko ma problem z określeniem swojego stanu emocjonalnego, spróbuj zadać mu pytania, które pomogą mu określić, co czuje.
Zaproponowany kwestionariusz ma pomóc określić poziom zaradności dziecka, który w pewnym stopniu odzwierciedla rozwój jego wyobraźni, a jest to jeden z najważniejszych aspektów rozwoju poznawczego przedszkolaka. Z punktu widzenia rozwoju poznawczego wiek przedszkolny jest okresem przełomowym, ponieważ zachodzi wiele zmian w funkcjonowaniu psychicznym, które przygotowują przedszkolaka do samodzielnego myślenia „w oderwaniu” od konkretnej spostrzeganej sytuacji. Śledzenie rozwoju poznawczego dziecka jest możliwe tylko poprzez częsty kontakt z dzieckiem – rozmowy, zadawanie pytań, oglądanie prac plastycznych, oglądanie lub udział w zabawach dla dorosłych.
Jeśli dziecko ma około 2/3 lat, może to wynikać również z jego zdolności rozwojowych – dopiero rozwija się pączkująca wyobraźnia, dlatego dziecko nadal trzyma się dość sztywno określonego schematu działania. Warto zastanowić się, czy jako rodzice/nauczyciele wspieramy rozwój kreatywności i pomysłowości dziecka, np.: jeśli dziecko doskonale rysuje jeden motyw i pojawia się on na każdym rysunku, to czy zachęcamy je do spróbowania czegoś innego? do rysowania?; Jak reagujemy na pracę dziecka, które nie wydaje nam się takie idealne? Czy stwarzamy możliwości wymyślania, a następnie wdrażania własnych, kreatywnych rozwiązań, czy stwarzamy możliwości, czy podobają nam się nowe (nawet niezgodne z własnym gustem) pomysły dziecka?; Czy zachęcamy ich do szukania rozwiązań w różnych sytuacjach, np. oznacza to jednak, że dziecko powinno jak najczęściej towarzyszyć członkom rodziny w ich codziennych czynnościach, aby mieli możliwość rozwiązywania problemów według własnego uznania.
Warto zastanowić się, czy dziecko było zachęcane do takich kreatywnych, niestandardowych zajęć i czy jego wyobraźnia nie została przypadkowo stłumiona (np. powiedzenie, że grzyb zawsze powinien być czerwony, a niebo niebieskie). Oczywiście to, że dziecko nie wszystko rozumie, nie oznacza, że nie należy o tym mówić. Warto jednak pamiętać, że ogromna dynamika rozwoju dziecka oraz wpływ otoczenia, zwłaszcza dorosłych, wpływa na tempo rozwoju poznawczego.
Zdecydowanie nie” lub „Raczej nie”
Co więcej, rozwój moralny będzie znacznie intensywniejszy niż wcześniej, do dojrzałych form rozumowania moralnego w późniejszym życiu. Warto pamiętać, że rozwój moralny, choć często pomijany lub bagatelizowany, jest bardzo ważny, także w kolejnych latach życia.
Większość odpowiedzi „Trudno powiedzieć”
Kwestionariusz dla rodziców i nauczycieli: Inicjatywa dziecka
Zdecydowanie tak” lub „Raczej tak”
Więcej znaków „X” po lewej stronie
Więcej znaków „X” w kolumnie „?”
Więcej znaków „X” po prawej stronie
Jakość instytucjonalnego środowiska dziecka
Wprowadzenie
Cele opieki
Kwestionariusz dla nauczycieli
Przewaga odpowiedzi „Nie”
Przewaga odpowiedzi „?”
Przewaga odpowiedzi „Tak”
Kwestionariusz dla nauczycieli
Oprócz ważnej roli we wstępnym procesie adaptacji w placówce, fizyczne otoczenie przedszkola w naturalny sposób pełni funkcje wychowawcze i wychowawcze, dlatego warto przyjrzeć się miejscu, w którym przedszkolaki spędzają dużą część przedszkola . dzień. Jednocześnie można zastanowić się, na ile jest to atrakcyjne i jak daje dzieciom możliwość samodzielnego zdobywania wiedzy o świecie io sobie. Dlatego warto zadać sobie pytanie, jak nauczyciele pracują z dziećmi, które w tym wieku wciąż wymagają szczególnej opieki, często, zwłaszcza na początku edukacji przedszkolnej, o charakterze rodzicielskim, a nie dydaktycznym.
Większość odpowiedzi „zdecydowanie nie” i „raczej nie” wskazuje na klimat ograniczający inicjatywę dziecka. Relacja nauczyciela z dziećmi charakteryzuje się otwartością i szczerością, dzieci prawdopodobnie czują się również bezpiecznie w grupie rówieśniczej w przedszkolu, co daje im dobrą podstawę do rozwijania inicjatywy i przekonania o zrozumiałości i słuszności swoich działań. . Taka atmosfera pozwala dzieciom rozwijać ciekawość, która pozwala im w tym wieku zdobywać wiedzę na każdym kroku.
Zauważ, czy w grupie są dzieci, które mają trudności – spróbuj podejść do nich indywidualnie i zrozumieć przyczyny ich sytuacji. Nie próbuj narzucać zadań i sposobu ich wykonywania mniej aktywnym dzieciom – pozwól im przejąć inicjatywę, ale obserwuj wszelkie przejawy ich aktywności i zaradności. Taki sposób pracy hamuje dziecięcą pomysłowość i stawia bardzo ostre granice, które mogą powodować niechęć dzieci do bliskiego kontaktu z nauczycielem.
Jeśli inicjatywa dzieci jest czasem ograniczona, trudno zauważyć, które z nich są rzeczywiście aktywne, a które bierne lub wręcz wycofane z działania. Zapytaj ich o opinię na temat organizacji czasu, co im się podoba, co i jak można by zmienić.
Kwestionariusz dla nauczycieli
Cechy systemu językowego
Cechy środowiska wychowawczego
Konsekwencje dla rozwoju dziecka
Kwestionariusz dla nauczycieli
TOGETHER wskazuje obszary, które pozwolą nauczycielom efektywniej pracować i wykorzystywać różnorodność zasobów dzieci w grupie, aby lepiej przygotować je do radzenia sobie w przyszłości w zróżnicowanej, złożonej i niejednoznacznej rzeczywistości. Pomoże to zidentyfikować mocne i słabe strony grupy i przedszkola jako całości, a także opracować plan działania w przypadku zauważenia niedociągnięć lub wzmocnienia czegoś dobrego.
Funkcjonowanie dziecka w instytucji
Wprowadzenie
Kwestionariusz dla rodziców i nauczycieli: Strategie radzenia sobie
Kwestionariusz dla nauczycieli
Jeżeli znaki „X” występują głównie w obszarze
Nikt”
Dorosły”
Kwestionariusz dla nauczycieli
Często po raz pierwszy dziecko może samodzielnie zainicjować kontakt lub poradzić sobie z sytuacją konfliktową. Strategia ta jest charakterystyczna dla dzieci, które (1) nie miały jasno określonych granic swojego zachowania, (2) ich zachowanie było traktowane łagodnie, (3) nie otrzymywały konstruktywnej informacji zwrotnej od dorosłych w sytuacjach, w których zachowywały się źle lub nie. doradzać, (4) dorośli zwracali na nie uwagę tylko lub głównie w sytuacjach odbiegających od ich oczekiwań. Pomagają radzić sobie z trudnymi emocjami (silnymi, zwłaszcza negatywnymi), nie wstydzą się (szczególnie w obecności innych osób – dzieci i dorosłych), nie poniżają, nie porównują się z innymi, pokazują społecznie akceptowane sposoby radzenia sobie z emocjami.
Najwięcej znaków „X” w kategorii
A – postawa twórcza
Kwestionariusz dla rodziców
Więcej odpowiedzi „Nie” i „Raczej nie”
B – postawa bierna
C – postawa konformistyczna
Kwestionariusz dla rodziców
Dobrze funkcjonujące przedszkole to nie nazbyt opiekuńcza szklarnia czy mała uczelnia, ale „szkoła życia”. To także pretekst do zastanowienia się nad swoimi oczekiwaniami – jako rodzica lub wychowawcy – wobec pracy przedszkola.
Więcej odpowiedzi „Trudno powiedzieć”
Więcej odpowiedzi „Tak” i „Raczej tak”
Kwestionariusz dla rodziców i nauczycieli: Dziecko w relacjach
Przedszkole to miejsce, w którym nawiązują się nowe relacje między rówieśnikami, które są jednym z ruchów rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym. W związku z intensywnym wzrostem znaczenia relacji rówieśniczych w wieku przedszkolnym zmienia się charakter relacji z rodzicami i innymi domownikami. Nadal są najważniejszymi postaciami w życiu dziecka, ale pojawiają się nowe osoby – pedagodzy i pracownicy przedszkoli.
Warto zastanowić się, jaka jest tego przyczyna, może w przedszkolu dzieje się coś, o co warto zapytać wychowawczynię – porozmawiaj z nią albo dziecko zachowuje się podobnie w grupie, możliwe, że nie ma takiej możliwości. rozmawiać w domu i chwalić się swoimi umiejętnościami. Konieczne jest przyjrzenie się obszarom, które szczególnie wymagają systematycznego monitorowania – czy wychowawca będzie w stanie samodzielnie pomóc dziecku lub czy rodzice mogą coś zrobić, aby ułatwić pracę wychowawcy i tym samym wesprzeć dziecko podczas pobytu w przedszkolu . Może to również oznaczać, że nie obserwujesz dziecka zbyt uważnie, albo robisz to w „gorszym” momencie – podczas konfliktu z kolegami lub zwykłej choroby.
Prawdopodobne jest, że dziecko w przedszkolu nie tylko dobrze się czuje, ale także z powodzeniem realizuje zadania rozwojowe, a przedszkole dobrze spełnia swój obowiązek wychowawczo-wychowawczy. Można też zwrócić na to uwagę wychowawcy, rozmowy z nim nie powinny dotyczyć tylko problemów dziecka, warto mówić o tym, czego dziecko nauczyło się w przedszkolu, chwaląc zarówno dziecko, jak i samo przedszkole, wpłynie to pozytywnie na między dorosłymi i będzie dla nauczyciela wzajemną informacją, że jego praca z dziećmi idzie w dobrym kierunku. Dziecko może nie czuć się do końca komfortowo w relacjach z dorosłymi z przedszkola, być może dlatego, że ich dobrze nie zna lub po prostu kogoś nie lubi.
Jako dorośli musimy się zastanowić, czy nie mówimy nieprzychylnie o pracownikach przedszkola (rodzicach) lub kolegach z pracy (nauczycielach) – w wieku przedszkolnym dorośli są w opinii władz. Dziecko czuje się pewnie w relacjach z dorosłymi, lubi swoich „panów” z przedszkola i odnosi się do nich z szacunkiem, tak jak najprawdopodobniej wszyscy pracownicy przedszkola odnoszą się do siebie nawzajem. Czy szkoła/nauczyciele traktują wszystkie dzieci w ten sam sposób, nie sprawdzając, co każde z nich już wie i wie, w jakich obszarach jest bardziej kompetentne od swoich rówieśników, aw jakich wymaga niewielkiego lub dużego wsparcia ze strony dorosłych.
DO ReFleKSJI
Warto podkreślić, że każde dziecko jest w jakimś stopniu i w jakimś obszarze dojrzałe do szkoły, ale to od szkoły zależy, w jaki sposób wykorzysta te zasoby
Proponujemy pytania, skierowane do rodziców, nauczycieli przedszkolnych i nauczycieli w szkole, które pozwolą określić gotowość szkoły do przyjęcia
Kwestionariusz dla rodziców
Różnice w częstotliwości „X” wskażą, gdzie Twoje dziecko jest mniej więcej gotowe do pierwszej klasy.
Mało znaków „X” w obszarze gotowości emocjonalnej
Mało znaków „X” w obszarze gotowości poznawczej
Mało znaków „X” w obszarze gotowości społecznej
Zmiana
Zakończenie
Dziecko i nastolatek w badaniach
Współczesna rodzina i szkoła
Wiek przedszkolny
Opieka i wychowanie w okresie dzieciństwa i dorastania
Instytut Badań Edukacyjnych
