damga vergisinin ihale - Vergi Raporu

vergi

raporu MAKALELER

DAMGA VERGİSİNİN

İHALE

Burhan ORMANOGLU

KARARLARINA UYGULANMASI

Ercan BÜYÜKBAŞ

1 - GİRİŞ

Kamu hukukuna tabi olan veya kamunun de­

netimi altında bulunan veyahut kamu kaynağı kullanan kamu kurum ve kuruluşlarının yapacak­

ları mal ve hizmet alımı ile yapım işleri ihaleleri ile bu ihaleler sonucunda düzenlenecek sözleş­

melere ilişkin hükümler, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu ile ilgili alt düzey mevzuatta detaylı bir şekilde düzenlenmiştir.

Kamu ihaleleri, kamu kesiminin önemli bir harcama alanını teşkil etmektedir. Nitekim 2010 yılı verilerine göre 4734 sayılı Kanun kapsamın­

daki kamu idareleri tarafından, ihale usulleri (açık ihale, belli istekliler arasında ihale ve pa­

zarlık) kullanılarak 38.842 adet mal alımı (tutarı 14.365.867.000 TL), 31.992 adet hizmet alımı

(tutarı 21.212.520.000 TL) ve 17.142 adet yapım işi (tutarı 18.712.799.000 TL) ihalesi ile ihale usulleri dışında 5.866.929.000 TL'lik doğrudan temin gerçekleştirilmiştir.1

Kamu ihale sistemi, Avrupa Birliği uyum süre­

cindeki çalışmaların yanı sıra, çeşitlilik ve süreç bakımından oldukça dinamik ve günün koşulla­

rına göre sürekli yenilenen bir yapıya sahiptir.

Dolayısıyla hem ilgili kanunlarda hem de ikincil ve üçüncül düzey düzenlemelerde sürekli bir de­

ğişim gözlemlenmektedir. Bu nedenle, kamu iha­

le mevzuatının ve uygulamalarının sürekli takibi ve uygulamaların belirlenmiş olan detaylı kural­

lar dahilinde gerçekleştirilmesi, süreçte rol alan yetkililer açısından büyük önem arz etmektedir.

Bu kapsamda çalışmamızda, kamu alımların- da ve özellikle ihale kararları açısından uygula­

nan Damga Vergisi konusunun, hem damga ver­

gisi mevzuatı hem de kamu ihale mevzuatının bu

M iç Denetçi, Devlet M eteoroloji işleri Genel M üdürlüğü (“ ’ iç Denetçi, Devlet M eteoroloji işleri Genel M üdürlüğü

Kamu Al>mlar> İzleme Raporu 2010, Kamu ihale Kurumu, M art 2010, s. 5-6,

http://w ww.ihale.gov.tr/Istatistikler Raporlar/ihale istatistikleri.htm , Erişim Tarihi: 05.05.2011.

yöndeki hükümleri doğrultusunda, analiz ve de­

ğerlendirmeleri yapılacaktır.

2- DAMGA VERGİSİ VE KAMU İHALELERİNDE UYGULAMA ALANI

Damga vergisi konusu, 488 sayılı Damga Vergi­

si Kanununda düzenlenmiştir. Kanunun 2 nci mad­

desine göre vergiye tabi kâğıtlar mahiyetinde bulu­

nan veya onların yerini alan mektup ve şerhlerle, bu kâğıtların hükümlerinin yenilenmesine, uzatıl­

masına, değiştirilmesine, devrine veya bozulmasına ilişkin mektup ve şerhler damga vergisine tabidir.

Kanunda geçen "kâğıtlar" terimi, yazılıp im­

zalanmak veya imza yerine geçen bir işaret kon­

mak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kullanılmak su­

retiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şek­

linde oluşturulan belgeleri ifade etmektedir.

Kamu ihalelerinde uygulanacak damga vergi­

si hususunda 488 sayılı Kanunun ilgili hükümle­

ri şunlardır:

A) 22'nci Madde: Bu maddede damga vergisi­

nin ödeme zamanı düzenlenmektedir. Buna göre;

"Madde 22: Makbuz karşılığı ödemelerde Damga Vergisi;

a) Maliye Bakanlığınca belirlenen mükellef­

ler, kurum ve kuruluşlar tarafından bir ay içinde düzenlenen kağıtların vergisi, ertesi ayın yirmin­

ci günü akşamına kadar vergi dairesine bir be­

yanname ile b ild irilir ve yirmialtıncı günü akşa­

mına kadar ödenir.

b) (a) bendi dışındaki hallerde, kağıdın dü­

zenlendiği tarihi izleyen onbeş gün içinde vergi dairesine bir beyanname ile b ild irilir ve aynı sü­

re içinde ödenir."

B) 14 üncü Madde ve (1) Sayılı Tablo: Kanun­

da tarif edilen Damga Vergisinin alınacağı kağıt­

lar ile vergi oranları veya miktarları Kanuna ekli (1) sayılı tabloda sayılmaktadır. Buna göre;

"Madde 14: Kâğıtların Damga Vergisi bu Ka­

nuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı nispet veya mik­

tarlarda alınır. fiu kadar ki her bir kağıt için hesap­

lanacak vergi tutarı (1) sayılı tabloda yer alan sı­

nırlamalar saklı kalmak üzere 1.251.383,40 Yeni Türk Lirasını aşamaz. Bir önceki yılda uygulanan bu azami tutar, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere, o yıl için tespit ve ilan olunan yeni­

den değerleme oranında attırılır. Bakanlar Kurulu yeniden değerleme oranının %50 fazlasını geç­

memek ve %o20'sinden az olmamak üzere yeni oranlar tespit etmeye yetkilidir."

"(1) SAYILI TABLO2

Damga Vergisine Tabi Kağıtlar I. Akitlerle ilg ili kağıtlar

A. Belli parayı ihtiva eden kağıtlar:

1. Mukavelenameler, taahhütnameler ve tem- liknameler...(Binde 8,25)

II. Kararlar ve mazbatalar

2. İhale kanunlarına tabi olan veya olmayan resmi daire ve kamu tüzel kişiliğini haiz kurum-

29.12.2010 tarih li ve 27800 (6. Mükerrer) sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 54 Seri N o'lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği ile yeniden güncellenen ve 01.01.2011 tarihinden itibaren uygulanacak oranlar metne işlenmiştir.

488 sayılı Kanunun 8 inci maddesinde resmi daire tanımı yapılmıştır: "Bu Kanunda yazılı resmi daireden maksat, genel ve özel bütçeli idarelerle, il özel idareleri, belediyeler ve köylerdir. Bu dairelere bağlı olup ayrı tüzel kişiliği bulu­

nan iktisadi işletmeler resmi daire sayılmaz."

vergi

raporu MAKALELER

4,95)

C) 9 uncu Madde ve (2) Sayılı Tablo: Kanun­

da damga vergisine istisna edilen kağıtlar (2) sa­

yılı tabloda sayılmaktadır.

"Madde 9: Bu Kanuna ekli (2) sayılı tabloda yazılı kâğıtlar Damga Vergisinden müstesnadır."

"(2) SAYILI TABLO

Damga Vergisinden İstisna Edilen Kâğıtlar

IV - Ticari ve Medeni İşlerle İlgili Kağıtlar:

37. 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İha­

le Kanunu uyarınca, idare ile istekli arasında im­

zalanan çerçeve anlaşması ve bu anlaşmaya esas ihale kararı ile isteklilerin dinamik alım sistemine kabul edilmesine ilişkin kararlar.

//

Söz konusu hükümler birlikte değerlendirildi­

ğinde;

- Kamu alım süreçlerinde imzalanan sözleş­

melerin 2011 yılı için sözleşme bedeli üzerinden Binde 8,25 oranında damga vergisine tabi oldu- ğu/

- 4734 sayılı Kanuna göre İdare ile istekli ara­

sında imzalanan çerçeve anlaşma ve buna ilişkin ihale kararı ile dinamik alıma isteklilerin kabulü­

ne ilişkin İdare tarafından alınan kararlar üzerin­

den damga vergisi alınamayacağı,

- İdare ile istekli arasında sözleşme imzalan­

ması halinde sözleşmenin düzenlendiği tarihi iz­

leyen onbeş (15) gün içinde damga vergisinin ödenmesi gerektiği,

- İhalenin belli bir isteklinin üzerinde kaldığı­

nı gösteren bir komisyon kararının bulunması ha­

linde, kararın alındığı tarihi izleyen onbeş (15) gün içinde damga vergisinin (kararda yer verilen tutar üzerinden Binde 4,95 oranında) ödenmesi gerektiği,

anlaşılmaktadır.

4734 sayılı Kanun kapsamında İdare ile istek­

li arasında imzalanan sözleşmelere uygulanan damga vergisi için, genel olarak tereddüt oluştu­

racak bir hususun bulunmadığı değerlendiril­

mektedir.

Ancak, damga vergisi uygulanacak ihale ka­

rarları hakkında, uygulamada karşılaşılan tered­

dütler ve farklılıklar nedeniyle, bazı değerlendir­

melerin ve açıklamaların yapılmasına ihtiyaç ol­

duğu düşünülmektedir.

3- İHALE KARARLARI

İhaleli işlerde, hem ihale kararları hem de bu kararların bağlandığı sözleşmeler ayrı ayrı damga vergisine tabidir. "Karar Pulu" olarak da adlandı­

rılan ihale kararlarına ilişkin damga vergisi, mev­

cut durumda sadece kamu kesiminin (resmi dai­

re ve kamu tüzel kişiliğine haiz kurumların) iha-

4

le kararlarında alınmaktadır. Nitekim 488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı Tabloda da ihale kanunla­

rına tabi olan veya olmayan resmi daire ve kamu tüzel kişiliğini haiz kurumların her türlü ihale ka­

rarlarının vergiye tabi olduğu belirtilmektedir.

Bilindiği üzere mal ve hizmet alımı ile yapım işleri ihale sürecinde İhale Yetkilisi tarafından oluşturulan ihale komisyonu, ihaleye verilen tek­

liflerin değerlendirilmesi ve ihale kararının veril­

mesi konusundaki tek yetkili organdır ve bu sü­

reçte, ihale komisyonu dışında başka adlar altın­

da komisyonlar kurulamaz. Bu nedenle, damga vergisine konu olması açısından, ihale süreçle-

4Dr. Şenol TURUT, "ihale Kararlarında Damga Vergisi Uygulaması", Mali Çözüm, Sayı: 94, 2009, s. 155.

rinde ihale komisyonları tarafından alınan ve İha­

le Yetkilisi tarafından onaylanan, ihalenin bir is­

tekli üzerine bırakıldığını gösteren kararların

"ihale kararı" olarak değerlendirilmesi ve dolayı­

sıyla bu kararın damga vergisine tabi olması ge­

rektiği düşünülmektedir. Bu kararın, ihale süreci­

nin hangi aşamasında damga vergisine konu ola­

bileceğine ilişkin değerlendirmeler de sonraki bölümlerde yapılmıştır.

Diğer taraftan, doğrudan temin yöntemi kul­

lanılarak yapılacak alımlarda ise ihale komisyo­

nu kurma ve sözleşme imzalama zorunluluğu bulunmaksızın, ihtiyaçlar piyasadan fiyat araştır­

ması yapılarak karşılanabilmektedir. Doğrudan temin yoluyla, ihale komisyonu kurmaksızın İha­

le Yetkilisi tarafından görevlendirilen kişi veya ki­

şilerce piyasa fiyat araştırması yapılarak gerçek­

leştirilen alımlarda, alım bedeli üzerinden damga vergisi uygulaması yapılıp yapılmayacağı konu­

sunda tereddütler ve farklı uygulamalar vardır.

Bu kapsamda yapılacak alımlarda, damga vergisi uygulamasının nasıl değerlendirilmesi gerektiği­

ne ilişkin görüşlerimizi sonraki bölümlerde açık­

lamaya çalışacağız.

3.1- İhale Kararlarmm Niteliği

488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tabloda "her türlü ihale kararlarının damga vergisine tabi ol­

duğu belirtilmiş; ancak, "ihale kararlarından ne anlaşılması gerektiği Kanunda açıklanmamıştır.

Dolayısıyla ihale kararının niteliklerinin belirlen­

mesi, diğer bir ifadeyle ihale kararının hangi nite­

likleri taşıması durumunda damga vergisine konu

olacağı hususunun netleştirilmesi gerekmektedir.

Maliye Bakanlığı tarafından düzenlenerek 16.05.2005 tarihli ve 25788 sayılı Resmi Gazete­

de yayımlanan 44 Seri No'lu Damga Vergisi Ka­

nunu Genel Tebliği'ndeki "...idarelerce kurula­

cak ihale komisyonlarınca bir ihale kararının alınması halinde bu kararın..." şeklindeki ifade­

den ve diğer açıklamalardan, damga vergisine konu olacak ihale kararından idarelerce kurula­

cak ihale komisyonlarınca alınan ve ihalenin bel­

li bir bedelle ihaleye teklif verenlerden birisi üze­

rine bırakıldığını gösteren bir ihale kararının an­

laşılması gerektiği, ihale komisyonu kurulmaksı- zın doğrudan temin yoluyla gerçekleştirilen satın alma işlemlerine ilişkin alım kararlarının ise iha­

le kararı olarak değerlendirilemeyeceği anlaşıl­

maktadır.

Fakat, yine Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından Türkiye Noterler Birliği'ne verilen 07.12.2005 tarihli ve 066424 sayılı yazı­

lı görüşte ise, " _ihale kanunlarına tabi olan ve­

ya olmayan daire ve kurumların yetkili organla­

rınca bir malın artırma ve eksiltme, pazarlık ve sair şekilde alınması, satılması veya bir hizmetin görülmesi, gördürülmesi maksadıyla verilen her türlü karar" 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun uygulaması bakımından ihale kararı olarak yo­

rumlanmış ve bu karara konu malların belli ve he­

sap edilebilir bir değerinin olması gerektiği ifade edilm iştir/ Bir kağıdın ihale kararı olarak değer­

lendirilebilmesi için, bu kağıdın bir mal veya hiz­

metin alımı veya satımına ilişkin olmakla birlikte, muhatabın da belli olması gerektiği tabidir.6

5 http://w w w .tnb.org.tr/G enelgeD etay.aspx?TU R U =G E N E LG E & U LA S =57582& K =ihalekararı, Erişim Tarihi:

24.05.2011.

ihale Kararlarında Damga Vergisi Hakkındaki 19.06.2007 tarih li ve 30 N o'lu Türkiye Noterler Birliği Genelgesi, http://w w w .tnb.org.tr.

vergi raporu

Her ikisi de 2005 yılında ve Maliye Bakanlığı kaynaklı olan ve birbiriyle çelişen ifadeler içeren bu iki farklı hüküm, kamu idarelerini uygulama açısından tereddüde düşürebilmekte ve uygula­

ma birliğinin bozulmasına neden olabilmektedir.

Ancak, Maliye Bakanlığı'nın yazılı görüşüne gö­

re bir üst norm olarak değerlendirilmesi gereken Tebliğ hükümleri esas alınarak, usulüne göre ku­

rulmuş bir ihale komisyonu tarafından alınan ve belirli bir bedel karşılığında, gerçek veya tüzel kişi veya kişilerden alımın yapılmasını öngören bir ihale veya satın alma kararının var olması du­

rumunda, bunun "ihale kararı" olarak yorumlan­

masının uygun olacağı düşünülmektedir.

Netice olarak bir işlemin ihale kararı olarak kabulü için, şahıs (ihaleyi kazanan kişi ya da ku­

rum) ve bedel iki önemli unsurdur. Bunlar yoksa alınan karar ihale kararı sayılmaz/

Ayrıca, ihale kararının, ihale süreci de göz önünde tutularak, ihalenin hangi aşamasında ve hangi şartlarda "ihale kararı" olarak anlaşılması gerektiği konusunda da, ihale kararının niteliği, sonuçları ve doğuracağı yükümlülükler açısın­

dan farklı görüşler vardır. Buna ilişkin görüşleri­

miz değerlendirme bölümünde sunulmaktadır.

3.2- Doğrudan Temin Yöntemi İle Al>mlarda Damga Vergisi

İhale komisyonu kurmanın veya sözleşme im­

zalamanın İdarenin takdirinde bulunduğu, 4734 sayılı Kanuna göre bir ihale usulü olmayan ancak satın alma yöntemi olarak uygulanan doğrudan temin ile yapılan alımlarda, alımın kimden ve hangi bedelle yapılacağına karar vererek satın al­

ma işlemini gerçekleştirmek üzere, ihale komisyo-

sayi: 144 • eylül 2011

nu adı dışında her ne ad altında olursa olsun (alım komisyonu, doğrudan temin komisyonu, doğru­

dan temin alım komisyonu, piyasa ve fiyat araştır­

ma görevlileri gibi) İdare tarafından oluşturulacak komisyonların veya görevlendirilecek kişilerin, muhatabı ve bedeli belli edecek şekilde verecek­

leri alım kararlarının veya piyasa ve fiyat araştır­

ması sonucunda verecekleri satın alma kararları­

nın, 44 Seri No'lu Tebliğ hükümleri çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir.

Doğrudan temin yöntemi ile yapılan alımlar- da damga vergisi uygulamalarının ne şekilde yü­

rütüleceği Maliye Bakanlığı tarafından yayımla­

nan 44 Seri No'lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği'nde açıklanmıştır:

"İdarelerin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu­

nun 22 nci maddesi gereğince yaptıkları alımlar sırasında düzenlenen kağıtlara ilişkin damga ver­

gisi uygulamasının aşağıda belirtilen esaslar çer­

çevesinde yapılması gerekmektedir.

Bilindiği gibi, 4734 sayılı Kanunun 22 nci mad­

desinin birinci fıkrasında, bu maddede belirtilen hallerde ihtiyaçların ilan yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temini usulüne başvurula­

bileceği belirtilmiş, aynı maddenin son fıkrasında da, "Bu maddeye göre yapılacak alımlarda, ihale komisyonu kurma ve 10 uncu maddede sayılan ye­

terlik kurallarını arama zorunluluğu bulunmaksı­

zın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapıla­

rak ihtiyaçlar temin edilir." hükmü yer almıştır.

2004 Yılı Kamu İhale Genel Tebliğinde de,

"... 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesinde be­

lirtilen hallerde ihtiyaçların; Kanunun 18 inci maddesinde sayılan ihale usulleri için tespit edi­

len kurallara uyulmaksızın; ilan yapılmadan, te-

MAKALELER

7Dr. Şenol TURUT, "ihale Kararlarında Damga Vergisi Uygulaması", s. 158.

minat alınmadan, ihale komisyonu kurma ve anı­

lan Kanunun 10 uncu maddesinde sayılan yeter­

lik kriterlerini arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişi­

ler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak temin edilmesi mümkün bulunmaktadır.

Söz konusu hükümler uyarınca anılan mad­

dede belirtilen nitelikteki ihtiyaçların karşılanma­

sında kolaylık sağlanması amaçlanmış olmakla birlikte, ihtiyacın niteliğine göre, ilan yapılması, teminat alınması, ihale komisyonu kurulması, is­

teklilerde belirli yeterlilik kriterlerinin aranması ile şartname ve sözleşme düzenlenmesi gibi hu­

suslar idarenin takdirindedir.

Bu madde kapsamında alımı yapılacak malın teslimi veya hizmetin ya da yapım işinin belli bir süreyi gerektirmesi durumunda alımın bir sözleş­

meye bağlanması zorunlu olup bir defada yapıla­

cak alımlarda sözleşme yapılması idarenin takdi­

rindedir." denilmektedir.

Bu çerçevede, idarelerin 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesi kapsamında yapacakları alımlar nedeniyle belli parayı ihtiva eden bir sözleşme­

nin düzenlenmesi halinde bu sözleşmenin, ida­

relerce kurulacak ihale komisyonlarınca bir ihale kararının alınması halinde bu kararın, damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir. Ancak, söz konusu alımlar nedeniyle belli parayı ihtiva eden bir sözleşmenin düzenlenmemesi ve ihale komisyonları kurularak bir ihale kararının alın­

maması halinde ise damga vergisinin aranılma­

yacağı tabiidir".

3.3- İhale Kararlarına İlişkin Damga Vergisinin Ödenmesi

488 sayılı Kanunun 22 nci maddesi ile 44 Se­

ri No'lu Tebliğ'de ihale kararları üzerinden alınan

damga vergisinin ödenmesi hususu düzenlen­

mektedir. Buna göre; alınan ihale kararlarına ait damga vergisinin, ihale kararının müteahhide teb­

liğinden itibaren en geç 15 gün içinde, verginin mükellefi olan müteahhitlerce, genel bütçeli ida­

relere hizmet veren saymanlıklara veya mükelle­

fin gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı ol­

duğu vergi dairesine, beyanname verilmeksizin, makbuz karşılığı ödenmesi gerekmektedir.

Burada bir hususu belirtmekte yarar bulunmak­

tadır. Tebliğde yer alan "müteahhit" kelimesi, Bü­

yük Türkçe Sözlükte, "yüklenici; kendi adına veya sözleşmeciden devraldığı inşaat işini yapmakla yü-

9

kümlü gerçek kişi" olarak tanımlanmaktadır. Şekil olarak bakıldığında, burada sanki sadece yapım işi­

ni gerçekleştirecek bir müteahhitten bahsedilmek­

tedir. Halbuki, 4734 sayılı Kanunda Tedarikçi, Hiz­

met Sunucusu, Danışman, Yapım Müteahhidi, İs­

tekli ve Yüklenici için ayrı ayrı tanımlamalar yapıl­

mış ve Yüklenici, "üzerine ihale yapılan ve sözleş­

me imzalanan istekli"olarak tanımlanmıştır.

4734 sayılı Kanundaki tanımlar ve ihale süreci­

ne bakıldığında, ihale komisyonunun aldığı ihale kararı, ihalenin herhangi bir gerçek veya tüzel kişi üzerine bırakıldığını kesin olarak göstermemekte­

dir. Nitekim ihale komisyonunun aldığı kararı, ihale yetkilisi onaylamayıp iptal etme yetkisine sa­

hiptir. Ayrıca ihale sonucunun kesinleşmesi "ya­

saklılık teyidi", "şikayet" ve "itirazen şikayet" sü­

reçlerine bağlıdır. Bu durumda, henüz sözleşme imzalamayan ve ihale kararına göre belki Yükleni­

ci Adayı olarak adlandırabileceğimiz ihale üzerin­

de bırakılan istekli için, sözleşmeyi imzalayıp 44 Seri No'lu Tebliğe göre müteahhit, yani "işi yap-

8Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği, Seri No: 44, 16.05.2005 tarih li ve 25788 sayılı Resmi Gazete.

9Büyük Türkçe Sözlük, http://tdkterim .gov.tr/bts/.

vergi raporu

makla yükümlü" hale gelinceye kadar, ihale kara­

rından dolayı damga vergisi mükellefiyeti doğma­

mış olması gerektiği düşünülmektedir.

Dolayısıyla, Tebliğ'de geçen müteahhit kav­

ramının, mevcut uygulamaya göre kendisi ile sözleşme imzalanan "yükleniciyi" değil, henüz sözleşme imzalamayan ve sözleşme imzalayaca­

ğı da bu aşamada kesin olmayan ihalenin üzeri­

ne bırakıldığı "istekliyi" tanımladığı, bunun da yukarıdaki açıklamalar ışığında, damga vergisi yükümlülüğü açısından eksik bir tanımlama ya da kavram olduğu değerlendirilmektedir.

3.4- İhale Kararlar>nda Damga Vergisi Mükellefi

488 sayılı Kanunun 3 üncü maddesi damga vergisinin mükellefinin kim olduğunu düzenle­

mektedir. Anılan maddenin birinci ve ikinci fık­

ralarında "Damga Vergisinin mükellefi kâğıtları imza edenlerdir. Resmî dairelerle kişiler arasın­

daki işlemlere ait kâğıtların Damga Vergisini kişi­

ler öder." hükmü yer almaktadır.

İhale kararlarında ihalenin üzerine yapıldığı is­

teklinin imzası bulunmamasına rağmen genel ka­

bul gören ve Maliye Bakanlığınca da 17 Seri No'lu Tebliğ'de'0 paylaşılan anlayışa göre; ihaleyi veren tarafın resmi daire olduğu hallerde, ihale kararın­

da sadece resmi dairenin imzası olsa dahi, Kanu­

nun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasındaki düzen- * 12 13

sayi: 144 • eylül 2011

leme uygulama alanı bulur. Bu düzenlemeye göre de, "resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemlere ait kağıtların Damga Vergisini kişiler öder", diğer bir deyişle mükellefiyet/ödeme işlemi gerçek veya tü­

zel kişinin sorumluluğunda olacaktır.

17 Seri No'lu Tebliğ'de bu kapsamda; "^Bilin­

diği üzere, Kanunun 3. maddesinin 2. fıkrasında, resmi dairelerle kişiler arasında düzenlenen ka­

ğıtların damga vergisinin kişiler tarafından öde­

neceği hükme bağlanmıştır. Bu hüküm gereğin­

ce, ister yalnızca resmi dairenin imzası, isterse resmi daire ile kişinin imzası birlikte bulunsun, kağıda ait verginin tamamı kişiler tarafından ödenmektedir." açıklaması yapılmaktadır."

3.5- İhale Kararlar>nda Damga Vergisini Doğuran Olay

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 19 uncu mad­

desinde vergi alacağının, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vukuu veya hukuki durumun te­

kemmülü ile doğacağı hüküm altına alınmıştır.

Bu genel kural çerçevesinde damga vergisini doğuran olayın ne zaman gerçekleşeceğine yö­

nelik görüşlere aşağıda yer verilmektedir:

- "...damga vergisinde vergiyi doğuran olay kâğıtların düzenlenmesi anıdır."12

- "... ile ilgili olarak sözleşme ve ihale karının imzalanmış olması durumunda damga vergisini

13

doğuran olay meydana gelmiş demektir."

MAKALELER

°Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği, Seri No: 17, 14.04.1981 tarihli ve 17279 sayılı Resmi Gazete.

" ihale kararlarına ilişkin Damga Vergisinin resmi dairelerce ödenmesi gerektiğine yönelik görüşler için bkz., Dr. Şe­

nol TURUT, "ihale Kararlarında Damga Vergisi Uygulaması", Mali Çözüm, Sayı: 94, 2009, s. 170-172.

12 Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği, Seri No: 17, 14.04.1981 tarihli ve 17279 sayılı Resmi Gazete.

13 G elir idaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı M ükellef H izm etleri Diğer Vergiler Grup M üdürlüğü'nün 10.09.2008 ta rih li ve B.07.1 .GİB.4.34.1 8.01/2 .1 .11 87.249/9388.3228 sayılı görüş yazısı, http://w w w .huseyi- nust.com/Thread-Duzenlenen-ihale-kararinin-iptal-edim esi-nedeniyle-tahsil-edilen-dam ga-vergisinin-iad, Erişim Tari­

hi: 13.05.2011.

- "Damga Vergisinde vergiyi doğuran olay, yukarıda sayılan kağıtların Türkiye'de düzenlen­

mesidir. Damga vergisinde vergiyi doğuran ola­

yın olabilmesi için;

a) Vergiye konu bir kâğıdın varlığı,

b) Kağıdın yazılıp imzalanarak veya imza ye­

rine geçen işaret konularak düzenlenmiş olması, c) Düzenlenen kâğıdın hukuki sonuç doğura­

cak şekilde ilgili yerlere ibraz edilmesi, şartlarının bir arada gerçekleşmesi gerekir."14

- Erkan KARAARSLAN "Damga Vergisi" baş­

lıklı yazısında, 488 sayılı Kanunun 1 inci madde­

si bağlamında vergiyi doğuran olayı şöyle açıkla­

maktadır: "Bu kanundaki kağıtlar terimi, yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hu­

susu ispat veya belli etmek için ibraz edilebile­

cek olan belgeleri ifade eder." denilmiştir. Buna göre; damga vergisinin konusunu kağıtlar oluş­

turduğundan, bu kağıtların düzenlenmesi anında vergiyi doğuran olay meydana gelmiş olur. Bir başka deyişle, bir kağıdın damga vergisine tabi tutulabilmesi için kağıdın hukuken tekemmül et­

miş ve herhangi bir hususu ispat veya belli ede­

cek nitelik kazanmış olması yeterlidir.* 15

- "Damga vergisinde, vergiyi doğuran olay, 488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yer alan ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan kağıtların yazılıp imza­

lanması ya da imza yerine geçen bir işaret konul­

ması anında meydana gelmekte ve sözü edilen

Kanunda gösterilen zamanlarda ödenmesi gerek­

mektedir."16 17

Tüm bu yaklaşımlar beraber incelendiğinde, ihale kararlarında damga vergisini doğuran ola­

yın genel olarak, usulüne uygun kurulan ihale komisyonlarının aldığı ihale kararlarının düzen­

lendiği anda oluştuğu ve istekliye bildirildiği an­

da da vergi mükellefiyetinin doğduğu şeklinde bir kabul ve uygulama vardır.

Her ne kadar "Damga vergisini doğuran olay"

hususunda kağıdın (ihale kararının) imzalanıp il­

giliye tebliğ edildiği an olduğu yönündeki değer­

lendirmeler genel kabul görmüş ve uygulamada teamül haline gelmişse de, ihalenin bir süreç ol­

duğu, dolayısıyla sözleşme imzalanmadan bu sü­

recin tamamlanmadığı, bu nedenle ihale kararla­

rında vergiyi doğuran olayın sözleşme imzalan­

ması ile meydana geldiğine ilişkin görüşler de mevcuttur. 17

İhale kararları açısından damga vergisini do­

ğuran olay ve bu olayın gerçekleşme zamanı ko­

nusunda, aşağıdaki hususların da göz önünde bulundurulması gerektiği düşünülmektedir.

4734 sayılı Kanunda, ihale yetkilisi tarafından onaylanan ihale kararı "kesinleşen ihale kararı"

olarak tanımlanmakta ve bu karara bağlı olarak, ihale üzerinde bırakılan istekli için damga vergi­

si mükellefiyeti doğmaktadır. Oysa, ihale yetkili­

si tarafından onaylanan ihale kararı ancak, şika­

yet için öngörülen sürenin sonunda ihale kararı­

na bir itiraz olmaması durumunda veya İdareye

Nurettin BİLİCİ, Vergi Hukuku. 15. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2007, s. 275-276.

15 Erkan KARAARSLAN, "Dam ga Vergisi", http://www.erkankaraarslan.org/bolum/makale/dosya/ 7.pdf, Erişim Tarihi:

13.05.2011.

16 Danıştay 7 nci Dairesi kararı, 2005, Dr. Şenol TURUT, "iptal Edilen Kağıdın Damga Vergisi", Mali Çözüm, Sayı:

99, 2010, s. 38-39.

17 Bkz., Dr. Şenol TURUT, "ihale Kararlarında Damga Vergisi Uygulaması", Mali Çözüm, Sayı: 94, 2009, s. 174-175.

vergi

raporu MAKALELER

na itirazen şikayet sürecinin sonunda ortaya çı­

kacak duruma göre kesinlik kazanmaktadır. Yani hem İdareye şikayet sonucunda İdare tarafından, hem de Kuruma itirazen şikayet sonucunda Ku­

rum tarafından verilecek kararlara bağlı olarak, düzeltici işlemle ihale kararının değiştirilmesi ve­

ya ihalenin iptal edilmesi durumu ortaya çıkabi­

lir. Böyle bir durumda "kesinleşen ihale kararı"

ifadesi, mevzuatta tanımlanmış olan ihale süreci açısından bakıldığında, henüz kesinleşmemiş olan ve herhangi bir şekilde değişme ihtimali olan bir ihale kararı için kullanılmaktadır. Böyle- ce, aslında süreç açısından henüz tam kesinleş­

meyen bir ihale kararı için, kesinleşmiş bir dam­

ga vergisi tahsili gibi birbiriyle çelişen ve kamu idaresi adına uygun olmayan bir durum ortaya çıkmakta, idarelerle istekliler arasında ihtilaflara ve yargı davalarına sebep olmaktadır. Bu şekilde, Yüklenici adayı olarak ihale kararı için damga vergisi ödeyen ve daha sonra ihalenin iptali veya karar değişikliği gibi sebeplerle sözleşme imzala- yamayan istekliler bunu dava konusu yapmışlar ve mahkemeler bu işlemin hukuki dayanağı ol­

madığına hükmederek bu bedellerin isteklilere geri ödenmesi kararını vermişlerdir.

Ayrıca, ekonomik açıdan en avantajlı teklif olarak değerlendirilerek ihale üzerinde bırakılan isteklinin, mevzuatta belirtilen şartları yerine ge­

tirerek sözleşmeyi imzalamaması durumunda, geçici teminatı gelir kaydedilir. Bu durumda ida­

re, varsa ekonomik açıdan en avantajlı ikinci tek­

lif fiyatının ihale yetkilisince uygun görülmesi kaydıyla, bu teklif sahibi istekli ile de 4734 sayı­

lı Kanunda belirtilen esas ve usullere göre sözleş­

me imzalayabilir. Böyle bir durumda ihale kara­

rına ilişkin damga vergisini kim ödeyecektir?

Sözleşmeyi imzalamayan ve geçici teminatı gelir kaydedilen bir istekli, ayrıca damga vergisi mü­

kellefi mi olacaktır? Ekonomik açıdan en avantaj­

lı ikinci teklif sahibinin sözleşmeyi imzalayabil­

mesi için hem ihale kararına ilişkin damga vergi­

sini hem de sözleşmeye ilişkin damga vergisini ödemesi gerekecektir. Eğer, ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi de ihale kararı için damga vergisi mükellefi durumundaysa, bir vergi için iki ayrı mükellef mi olacaktır?

Ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sa­

hibi de sözleşmeyi imzalamaz ise onun da geçi­

ci teminatı gelir kaydedilir. Böyle bir durum orta­

ya çıktığında, beyana dayanmayan ve ihale kara­

rı için doğmuş olan damga vergisi kimden ve na­

sıl tahsil edilecektir?

İşte bütün bu hususlar ve çelişkili durumlar göz önünde tutularak, kesinleşen ihale kararı kavramının ve damga vergisi mükellefiyeti olma şartlarının yeniden değerlendirilmesi ve birbiriy­

le ilişkili olan mevzuatın ortak hükümlerine göre yeni bir düzenleme yapılmasına ihtiyaç olduğu değerlendirilmektedir.

3.6- İhalenin İptali Halinde İhale Kararma İstinaden Ödenen Damga Vergisinin İade Edilip Edilemeyeceği

Bilindiği gibi ihale, 4734 sayılı Kanunda sayı­

lan (örneğin 44 üncü, 54 üncü ve 55 inci madde­

ler) durumlarda iptal edilebilmektedir. Dolayısıy­

la ihale üzerine yapılan istekliye "ihale kararı"

nedeniyle ödediği damga vergisinin geri ödenip ödenmeyeceği hususu ortaya çıkmaktadır. Olu­

şan bu tereddüde yönelik Maliye Bakanlığı bi­

rimleri tarafından verilen görüşler özetle aşağıya çıkarılmıştır:

- "....Damga Vergisinde imzalanmak suretiy­

le tekemmül eden bir kağıdın daha sonra hük­

münden yararlanamaması halinde, bu kağıt için ödenmiş bulunan verginin iade edileceğine dair bir hüküm de bulunmamaktadır. ... Söz konusu

ihalenin, iptal edilerek sözleşme ve kararın hük­

münden yararlanamaması, sözleşme ve kararın bir hususu ispat veya belli edilecek belge olma niteliğini ortadan kaldırmayacağından, bu kağıt­

lara istinaden ödenen damga vergisinin iade edil­

mesi mümkün bulunmamaktadır."18 19

- "....bir kağıdın damga vergisine tabi tutula­

bilmesi için kağıdın herhangi bir hususu ispat ve­

ya belli edecek nitelik kazanmış, yani hukuken tekemmül etmiş olması gerekmektedir. İmzalan­

mak suretiyle hukuken tekemmül eden ve vergi­

nin konusuna giren bir kağıdın hükmünden isti­

fade edilmemiş olması veya kısmen istifade edil­

miş olması, o kağıdın bir hususu ispat ve belli edebilecek belge olması vasfını ortadan kaldır­

maz. Yine 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu'nda, herhangi bir hususu ispat ve hukuken tekemmül edecek biçimde düzenlenen kağıtların daha son­

ra hükümlerinden tamamen veya kısmen yararla­

namaması halinde bu kağıtlar için ödenmiş bulu­

nan verginin iade edileceğine dair bir hüküm mevcut değildir.

Bu itibarla, imzalanmak suretiyle hukuken te­

kemmül eden ve verginin konusuna giren bir ka­

ğıdın hükmünden istifade edilmemiş olması her­

hangi bir hususu ispat ve belli eden belge olma

vasfını ortadan kaldırmaz. Bu nedenle... ihale kararına ait damga vergisinin iade edilmesi kanu- nen mümkün bulunmamaktadır."19

Maliye Bakanlığının bu yöndeki görüşlerine karşılık Danıştay aksi yönde hüküm veren karar­

lar almıştır. Örneğin sonradan iptal edilen kağıt­

lar için ödenen Damga Vergisi'nin iade edilip edilemeyeceği konusunda Danıştay 9. Dairesi, vergi idaresinin görüşünün aksi yönünde karar vermiştir;

"...kiralama işine ilişkin ihale kararının bele­

diye meclisince iptal edilerek işin başka kişiye ihale edildiği anlaşılmıştır. Bu durumda söz ko­

nusu ihale kararı yasa hükmü gereğince bir husu­

su ispat etmek niteliğini kaybettiğinden ortada damga vergisi yükümlüğünü doğuracak nitelikte bir belge bulunmadığından yükümlü temyiz iste­

minin kabulü ile mahkeme kararının bozulması gerekeceği düşünülmüştür. Bu durumda uyuş­

mazlık konu ile kararının tarafları bağlayacağı bir hukuki niteliği bulunmadığı gibi, belli bir hususu ispat etme özelliğini de kaybetmiş olması nede­

niyle damga vergisi yükümlülüğünü doğuracak nitelikte bir belgeden söz etmek mümkün olma­

dığından, Vergi Dairesi Müdürlüğü'nün temyiz isteminin reddine karar verilmiştir."20

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 10.09.2008 Tarih ve B.07.1 .GİB.4.34.1 8.01/2.1.1187.249/9388.3228 Sayılı Özelgesi, Hasan YALÇIN, Hayrullah DO Ğ A N , "Düzenlenen ihalenin iptal Edilmesi Halinde Tahsil Edilen Damga Vergisi iadesi M üm kün M üdür?", http ://w w w .d e n e ti m turkey.com /index.php?option=com c o n te n t& v ie w = a rtic le & id = 2 1 7 4 :d u e z e n le n e n -ih a le n in -ip ta l-e d ilm e s i-h a lin d e -ta h s il-e d ile n -d a m g a -v e rg is i-ia d e s i- m uem kuenm ueduer&catid=175:vergi-guenlueue, Erişim Tarihi: 05.05.2011.

19 Konya Vergi Dairesi Başkanlığının 02.10.2006 tarih li ve B.07.1.G İB.4.42.16.02/DVK-1110-1260 sayılı görüş yazısı.

http://w w w .kon yavd b.go v.tr/ind ex.ph p?m o du le= pa ge s& do =p age list& a ction = d e ta il& id = 4 4 6 , Erişim Tarihi:

13.05.2011.

M ehmet ASLAN, "Kazanıldıktan Sonra iptal Edilen Bir ihalede imzalanan Sözleşme Nedeniyle Ödenen Damga Vergisi'nin iadesi Sorunu", Mali Pusula, Aralık 2007. Benzer bir karar için bkz., Danıştay 9. Daire Kararı, Esas No:

1996/623 ve Karar No: 1996/2008, Karar Tarihi: 30.05.1996.

vergi

raporu MAKALELER

konunun genel değerlendirmesi açısından yarar­

lı olacağı düşünülmektedir:

İhalenin İdareler Taraf>ndan İptal Edilme­

si: Damga vergisi, temelde bazı ticari işlemler ile borçlar hukuku konusuna giren bir kısım işlemle­

rin vergilendirilmesine yöneliktir. Ancak vergile­

me tekniği açısından diğer vergilerden farklı ola­

rak hukuki işlemlerin bizzat kendisinin değil, iş­

lemin dayanağını teşkil eden kağıtların vergilen­

dirilmesi esası geçerlidir. Bunun doğal sonucu olarak Damga Vergisi Kanunu arka plandaki hu­

kuki işlemin nasıl, neden ve ne zaman doğduğu ile değil; hukuki işlemin sağ doğmasını sağlayan belgelerle ilgilidir. Dolayısıyla damga vergisine tabi bir kağıt düzenlendikten sonra söz konusu kağıdın düzenlenmesine esas teşkil eden işlemin iptal edilmesi halinde, damga vergisini doğuran olay ortadan kalkmayacağından; kesilmiş bulu­

nan verginin iadesi de mümkün olmayacaktır.

Ancak yerleşik hale gelmiş olmamakla birlikte, Danıştay'ın söz konusu hususlarla ilgili açılan davalarda genellikle mükellefler lehine karar ver­

diği ve damga vergisinin iadesi yönünde kararlar verildiği görülmektedir.

- İhalenin Kamu İhale Kurumu Taraf>ndan İp­

tal Edilmesi: 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 53. maddesi ile kurulan Kamu İhale Kurumu, ay­

nı Kanun'un 56. maddesi uyarınca, sözleşme im­

zalanıncaya kadar olan ihale işlemlerine ilişkin olarak, istekiler tarafından yapılacak şikayetleri inceleme ve sonuçlandırma yetkisine sahiptir.

Kurum, bu yetkisine dayanarak ihale sürecini

durdurabileceği gibi, onaylanmış bir ihale kararı­

nı da iptal edebilir. Kişisel görüşümüze göre, şi­

kayet konusu yapılan ihale kararları Kurum tara­

fından yapılacak inceleme sonucuna göre kesin­

lik kazanacağından, Damga Vergisi Kanunu açı­

sından vergiyi doğuran olayın da şikayetin uygun bulunmadığı yönündeki Kurum kararı ile meyda­

na geldiğinin kabulü zorunludur. Dolayısıyla ihale yetkilisince onaylanmış olsa bile istekliler tarafından şikayet konusu yapılan bir ihale kararı üzerinden damga vergisi alınmamalı, Kurumun Kararı beklenmelidir.

- Damga Vergisi Ödenmeden İhalenin İptal Edilmesi: Damga vergisi ödenmeden ihale kara­

rının iptali de söz konusu olabilir. Yukarıda açık­

landığı üzere ihale kararlarında vergiyi doğuran olay, kararın onaylandığı anda meydana gelmiş olur. Bununla birlikte, yükleniciye tebliğ edilme­

dikçe onaylanmış ihale kararına ait damga vergi­

si mükellefiyetinin yerine getirilmesinin mümkün olmadığı da açıktır. Buna göre, onaylanmış ihale kararının (herhangi bir nedenle) yükleniciye teb­

liğ edilmeden ya da tebligat tarihinden itibaren belirlenen sürede iptali halinde vergi mükellefi­

yeti doğmayacaktır."21

3.7- Damga Vergisinin Matrah>na Katma Değer Vergisinin Dahil Edilmemesi

30 Seri No'lu Damga Vergisi Genel Tebli- ği'nde,22 damga vergisi matrahına dahil edilen katma değer vergisinin, üstlenilen işin ya da veri­

len hizmetin bir bedeli olmadığı, bu nedenle kat­

ma değer vergisinin damga vergisi matrahına da-

Erkan KARAARSLAN, "Dam ga Vergisi", http://www.erkankaraarslan.org/bolum/makale/dosya/ 7.pdf, Erişim Tarihi:

13.05.2011.

2229.01.1997 tarih li ve 22892 sayılı Resmi Gazete.

hil edilmesi halinde, verginin vergilendirilmesi gibi bir sonuç doğuracağı gerekçesiyle, bazı mü­

kelleflerce bu uygulamanın dava konusu edildi­

ği, yargı mercilerinin de, katma değer vergisinin nispi damga vergisinin hesaplanmasında dikkate alınmaması gerektiğine hükmedildiği belirtilerek, bundan böyle nisbi damga vergisine tabi kağıtla­

rın muhtevasında, katma değer vergisi yönünden herhangi bir düzenleme olup olmadığına bakıl­

maksızın;

a) Damga vergisinin, katma değer vergisi ha­

riç olmak üzere sadece işin bedeli üzerinden he­

saplanması,

b) Katma değer vergisi dahil edilerek düzenle­

nen kağıtlardan alınması icabeden damga vergi­

sinin ise katma değer vergisi tutarı düşüldükten sonra kalan meblağ üzerinden hesaplanması,

gerektiği belirtilmektedir.

Bu hususta Danıştay 7. Dairesi, 12.11.1992 tarihli kararında;

"Banka tarafından yükleniciye ödeneceği ka­

bul edilen katma değer vergisinin de ihale bede­

line katılması suretiyle bulunan miktar üzerinden damga vergisi alınması vergiden vergi alınması sonucunu doğuracağına, Damga Vergisi Kanu­

nunda katma değer vergisinin de matraha girece­

ği yolunda açık bir hüküm bulunmadığına göre, fazladan alındığı anlaşılan dava konusu damga vergisinin davacıya ret ve iadesine karar verilme­

si yerindedir.

Sözleşmede yazılı ihale bedeline katma değer vergisinin de katılması suretiyle toplam miktar üzerinden damga vergisi alınması, vergiden ver­

gi alınması sonucunu doğurmaktadır. Böylesine

bir vergilendirmenin kabul edilebilmesi, bu hu­

susta yasada açık ve amir bir hüküm bulunması­

na bağlıdır. Oysa, Damga Vergisi Kanununda, verginin de damga vergisi matrahına gireceği hakkında açık bir hüküm bulunmamaktadır." ifa­

desine yer vererek, davacının katma değer vergi­

si uygulanan bedel üzerinden damga vergisi mat­

rahının bulunması yönündeki temyiz talebini reddetmiştir.23

4- DEĞERLENDİRME ve SONUÇ

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında gerçekleştirilen ihale veya alım kararlarına ilişkin damga vergisi uygulamalarındaki tereddütlerin ve kamu idareleri tarafından farklı şekillerde ya­

pılan uygulamaların veya kamu idareleri ile bu idarelere iş yapan gerçek ya da tüzel kişiler ara­

sındaki ihtilafların, bazı kavramların açık bir şe­

kilde tanımlanmamış olmasından veya birbiriyle bağlantılı olan değişik konulara ilişkin mevzuatta bu kavramların farklı şekilde yorumlanmasına yol açacak şekilde düzenlemeler yapılmasından kaynaklandığı değerlendirilmektedir.

Bu makalede incelenen Kamu İhale Kanunu ve Damga Vergisi Kanunu ile bunlara ilişkin dü­

zenlenen ikincil ve üçüncül düzey mevzuat; or­

tak tanımlar, kavramlar ve bağlantılı uygulamalar konusunda farklı yorumlara yol açabilecek hu­

suslar içermektedir.

Örneğin, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun ilk halinde Kanunda ihale usullerinden birisi ola­

rak tanımlanan ancak daha sonra 30/07/2003 ta­

rihinde yapılan değişiklikle ihale usulü olmaktan çıkarılan doğrudan teminin, bir ihale usulü olma­

yıp sadece bir alım yöntemi olarak tanımlanma-

23Danıştay 7. Daire Kararı, Esas No: 1988/3626 ve Karar No: 1992/5561.

vergi

raporu MAKALELER

pulu" olarak tahsil edilmesi nedeniyle, doğrudan temin alımlarında bazı idareler tarafından damga vergisi alınması uygulaması yapılmazken; her türlü alımın bir kararla ve bir yetkilinin onayıyla olacağı yorumuyla, doğrudan temin alımlarında damga vergisi uygulaması yapan kamu idareleri de vardır. Bu durum, hem uygulama birliğinin sağlanamamasına hem de alım süreçlerinin doğ­

ru yönetilememesine sebep olduğu gibi, kamu görevlilerini de hangi uygulamayı yapacakları konusunda tereddüde düşürmekte ve zor durum­

da bırakmaktadır.

Bu nedenle, ihale mevzuatı ve damga vergisi mevzuatı yeniden gözden geçirilerek konuyla il­

gili herkesin aynı şekilde anlayacağı ve aynı uy­

gulamayı yapacağı açık, anlaşılır, kesin ve makul tanımlamalar yapılmalı, tanımlar ve kavramlar arasındaki çelişkiler giderilmeli, ortak hükümler ve bağlantılı konular birbiriyle uyumlu hale geti­

rilmeli, bir mevzuatta yapılan değişiklik, düzen­

leme ve güncellemenin diğer mevzuatın bağlan­

tılı hükümlerine de yansıtılması sağlanmalı ve kamu görevlilerinin hangi mevzuata uyacağı ve nasıl bir uygulama yapacağı konusunda ikilemde kalması önlenmelidir.

Böylece, kamu idarelerini hem kendi perso­

neli ile hem de ihalelere katılan gerçek ya da tü­

zel kişilerle damga vergisi uygulamaları konu­

sunda ihtilafa düşüren ve davalara sebep olan belirsizliklerin ve farklı uygulamaların önlenebi­

leceği veya en azından azaltılabileceği değerlen­

dirilmektedir.

Bu yaklaşımdan hareketle;

- İhale kararına ilişkin damga vergisinin, ihale süreci kesin olarak tamamlanıp sözleşme imzala­

ma aşamasına gelindiğinde, varsa kesin teminat alma işlemine paralel olarak yoksa sözleşme im­

zalamadan hemen önce, sözleşmeyi imzalayarak

Yüklenici sıfatını kazanacak olan istekliden tahsil edilecek şekilde düzenleme yapılmasının,

- Doğrudan teminle yapılan alımların, idare­

nin takdiriyle ihale komisyonu kurmadan ve iha­

le kararı olmadan gerçekleştiği durumlarda dam­

ga vergisi uygulamasının yapılmamasının, - Şayet ne şekilde yapılırsa yapılsın doğrudan teminle yapılan alımlar da damga vergisine konu edilecekse, bu durumun da açık bir şekilde hük­

me bağlanmasının,

- Özellikle kamu alımları açısından, damga vergisi mevzuatı ile kamu alımlarına ilişkin mev­

zuatın aynı kavramsal çerçevede ve süreç olarak birbirine uygun hükümler içermesinin sağlanma­

sının, bu konudaki tereddütleri, ihtilafları ve problemleri gidermesi açısından uygun olacağı değerlendirilmektedir.

KAYNAKÇA

• Kamu Al>mlar> İzleme Raporu 2010, Kamu İhale Kurumu, Mart 2010, http://www.iha- le.gov.tr/Istatistikler Raporlar/ ihale istatistikle- ri.htm, Erişim Tarihi: 05.05.2011.

• 54 Seri No'lu Damga Vergisi Kanunu Ge­

nel Tebliği, 29.12.2010 tarihli ve 27800 (6. Mü­

kerrer) sayılı Resmi Gazete.

• Dr. Şenol TURUT, "İhale Kararlarında Damga Vergisi Uygulaması", Mali Çözüm, Sayı:

94, 2009, s. 155-181.

•http://www.tnb.org.tr/GenelgeDe-

tay.aspx?TURU=GENELGE&ULAS=57582&K=

ihale kararı, Erişim Tarihi: 24.05.2011.

• İhale Kararlarında Damga Vergisi Hakkın­

da 19.06.2007 tarihli ve 30 No'lu Türkiye No­

terler Birliği Genelgesi, http://www.tnb.org.tr.

• 44Seri No'lu Damga Vergisi Kanunu Ge­

nel Tebliği, 16.05.2005 tarihli ve 25788 sayılı Resmi Gazete.

• Büyük Türkçe Sözlük, http://tdkte-

rim.gov.tr/bts/.

• 17 Seri No'lu Damga Vergisi Kanunu Ge­

nel Tebliği, 14.04.1981 tarihli ve 17279 sayılı Resmi Gazete.

• Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Da­

iresi Başkanlığı Mükellef Hizmetleri Diğer Ver­

giler Grup Müdürlüğü'nün 10.09.2008 tarihli ve B.07.1.GİB.4.34.18.01/2.1.1187.249/9388.3228 sayılı görüş yazısı, www.huseyinust.com/ Thre- ad-Duzenlenen-ihale-kararinin-iptal-edimesi-ne- deniyle-tahsil-edilen-damga-vergisinin-iad, Eri­

şim Tarihi: 13.05.2011.

• Nurettin BİLİCİ, Vergi Hukuku, 15. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2007.

• Erkan KARAARSLAN, Damga Vergisi, http://www.erkankaraarslan.org/bolum/ maka- le/dosya/7.pdf, Erişim Tarihi: 13.05.2011.

• Danıştay 7 nci Dairesi kararı, 2005, Dr. Şe­

nol TURUT, "İptal Edilen Kağıdın Damga Vergi­

si", Mali Çözüm, Sayı: 99, 2010, s. 38-39.

• İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 10.09.2008 tarih ve

B.07.1.GİB.4.34.18.01/2.1.1187.249/9388.3228 Sayılı Özelgesi, Hasan YALÇIN, Hayrullah DO­

ĞAN, "Düzenlenen İhalenin İptal Edilmesi Ha­

linde Tahsil Edilen Damga Vergisi İadesi Müm­

kün Müdür?", http://www.denetimtur-

key.com/index.php?option=com content&vi- ew=article&id=2174:duezenlenen-ihalenin-ip- tal-edilmesi-halinde-tahsil-edilen-damga-vergisi- iadesi-muemkuenmueduer&catid=175:vergi-gu- enlueue, Erişim Tarihi: 05.05.2011.

• Konya Vergi Dairesi Başkanlığının 02.10.2006 tarihli ve

B.07.1.GİB.4.42.16.02/DVK-1110-1260 sayılı görüş yazısı. http://www.konyavdb.gov.tr /in- dex.php?module=pages&do=page list&action

=detail&id=446, Erişim Tarihi: 13.05.2011.

• Mehmet ASLAN, "Kazanıldıktan Sonra İp­

tal Edilen Bir İhalede İmzalanan Sözleşme Ne­

deniyle Ödenen Damga Vergisi'nin İadesi Soru­

nu", Mali Pusula, Aralık 2007.

• Danıştay 9. Daire Kararı, Esas No:

1996/623 ve Karar No: 1996/2008, Karar Tarihi:

30.05.1996.

• 30 Seri No'lu Damga Vergisi Genel Tebli­

ği, 29.01.1997 tarihli ve 22892 sayılı Resmi Ga­

zete.

• Danıştay 7. Daire Kararı, Esas No:

1988/3626 ve Karar No: 1992/5561.