Ülkemizde motorlu araç işletenlerin hukuki sorumluluğuna ilişkin ilk düzenleme “6085 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu” adıyla yürürlüğe girmiştir. Karayolları Trafik Kanunu No. Karayolu trafiğine ilişkin düzenlemeleri içeren 2918 sayılı Kanun kabul edilmiş ve tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Genel Olarak
15Bolatoğlu, Bolat, Karayolu Trafik Kanunu Kapsamında Motorlu Taşıt İşleticisinin Hukuki Sorumluluğu, 1. baskı, Ankara: Kazancı Hukuk Yayınları, 1988, s.8. Türk mevzuatında motorlu araç işleteninin sorumluluğunu düzenleyen yasal düzenlemelerin yetersizliği nedeniyle, tehlike sorumluluğuna ilişkin “Yeni Türk Borçlar Kanunu”27 kabul edilmiştir.
Motorlu Araç İşletenin Sorumluluğuna İlişkin Kanuni Düzenlemeler
- Kusur Sorumluluğu
- Olağan Nesnel Sorumluluk
- Tehlike Sorumluluğu
- Genel Hükümlere Tabi Zararlardan Sorumluluk
- Araç Zararına ilişkin Sorumluluk
- Çekilen Araçtan Kaynaklanan Sorumluluk
- Yarışçıların ve Kendileri ile Birlikte Araçtaki Kişilerin
- Zarar Görenin Manevi Tazminat Talebi
- Araç İşletmecisinin, Çalınmış veya Gasp Edilmiş
- Yolcunun Yanında Bulunan Eşyaları Dışında Olan Taşınan
- Aracın Hatır İçin Verildiği Kimselere Karşı İşletenin
Tüm kazalarda, kazanın meydana geldiği her yerde ve tüm motorlu taşıtların neden olduğu kazalarda, CTC hükümleri uygulanmaz. Bu, 85/I hükmü67 kapsamında değildir. El arabası, fayton gibi makine gücüne bağlı olmayan araçlar KTK68'e göre motorlu taşıt değildir.
Araç İşleten Sıfatı
Araç İşleten Kişiler
- Gerçek İşleten
- Farazi İşletenler
- Devlet ve Kamu Tüzel Kişileri
- Araç İşleten ve Teşebbüs Sahibinin Fiillerinden
Kanun koyucu kendisini KTK'nın 3. maddesinde resmen tanımlamış olmakla birlikte, aynı maddenin ikinci cümlesinde "... ehil bir kişi, aracı başka bir kişinin kendi hesabına ve kendi sorumluluğu altında kullandığını ve kendisinin aracı kullandığını ispat ederse, 8. KTK'nın 3. maddesinde araç sahibi, "araç için trafik ruhsatı verilmiş kişi" olarak tanımlanmıştır. yetkili bir idare tarafından veya bir mülkiyet veya satış belgesi düzenlenmişse". Motorlu aracın mülkiyetinin devrinin trafik siciline işlenmesine ilişkin KTK'da bir hüküm yoktur.
Araç sahibinden başka araç kullanan kişiler KTK'ya sayılır. 764 sayılı Kanuna göre, mülkiyeti saklı kalmak kaydıyla yapılan satışın, motorlu taşıtların tüm devir işlemlerinde olduğu gibi, devralanın ikametgahında noter tarafından yapılması zorunludur. Uzun süreli aracı kiralayan kiracı, işletmeci olarak kabul edilirken, aracın kullanım süresi öngörülmez.
48 Personel taşımak için kullanılan motorlu taşıtın kazaya sebebiyet vermesi halinde, personelini taşıyan şirket veya kuruluşun Medeni Kanun'un 2918. maddesi anlamında "kiracı" olduğu iddia edilmektedir. Medeni Kanun'un 107/2 maddesinde; Aracın çalındığını veya gasp edildiğini bilerek seyahat eden zarar görenin sorumluluğunun genel hükümlere tabi olduğu açıktır. Yaralanan kişi için önemli olan aracın çalındığını veya gasp edildiğini bilip bilmediğidir, bilmiyorsa işletenin sorumluluğu KTK84'teki risk sorumluluğunu onaylayan kusursuz sorumluluğa dayanmaktadır.
TCK'nın 106. maddesine göre devlete ve kamu tüzel kişilerine ait bir taşıtın zarara uğraması halinde, zarar görenden tıpkı taşıt işleten gibi devlet ve kamu tüzel kişileri sorumludur. İşletme sahibi, işletmeci sıfatıyla araç işletenle birlikte sorumlu iken, çalışmayan araçların neden olduğu kazalarda, KTK m.85/III.
Aracın İşletilme Halinde Olması
Hareket Halinde Olan Araçlarda İşletme
Sürücü motoru durdurduğunda, daha önce belirli bir hızla hareket ettiği için yokuş aşağı inen araç o ivme ile yolda devam eder ve araç hareket halinde kabul edilir. Oftinger'e göre, örneğin araçtaki yükün yola dağılıp başka bir araca zarar vermesi veya araçta bulunan bir yolcunun eli camdan dışarı sarkarak kazaya neden olması durumunda. Araç seyir halindeyken çekilen veya takılan römork ile bir bütünlük bağı kurduğundan, çekilen aracın arızalanması durumunda Medeni Kanun'un 102. maddesinin birinci fıkrası uyarınca aracın sürücüsü sorumludur.
Ancak çekici araç çalışmıyorsa, bağlantısı kesilen römork hareket ediyor olsa bile KTK 85/1'e göre hasarlardan sorumluluk yoktur.
Hareket Halinde Olmayan Araçlarda İşletme
İşletme Halinde Olmayan Araçtan Kaynaklanan Trafik Kazası
Zarara Neden Olan Olay Trafik Kazası Olmalıdır
Yasama organı, trafik kazasını "bir veya daha fazla aracın karayolu üzerinde hareket ederek ölüm, yaralanma ve hasarla sonuçlanan olay" olarak tanımladı.
İşletmenin veya Eylemlerinden Sorumlu Olduğu Kimselerin
İşletilme Halinde Bulunmayan Araç Bozuk Olmalıdır
Kazandan Sonra Yapılan Yardım Çalışmalarında Zararın Meydana
Bir Zarar Ortaya Çıkmalı
Aracın Uğradığı Zarar
Kaza sonrası yardım faaliyetinde bulunan kişinin zararın tazminini talep edebilmesi için, yardım faaliyeti ile meydana gelen zarar arasında uygun illiyet bağının varlığının ispatlanması gerekmektedir. Araç, uzun vadeli bir kiralama, borç veya ipotek için üçüncü bir kişiye verilmiş olabilir. Bu durumda araç kiracının, ödünç alanın veya rehin alanın himayesinde iken hasara uğraması halinde sorumluluk doğar. genel hükümlere göre. Kanun maddesinde “mal sahibi ile işleten arasındaki ilişkide” ibaresine yer verildiğinden, bu maddenin araca sahip olmayan kişileri kapsam dışı bıraktığı anlaşılmaktadır.
Aracın maliki olduğu hallerde, araç sahibinden başka bir işletmecinin sebep olduğu zararlardan sorumluluk genel hükümlere göre belirlenir.
Yolcunun Yanındaki Eşyalar Dışında Taşınan Eşyalardan Doğan
Manevi Zararlar
Motorlu Aracın Sebep Olduğu Bir Zarar Doğmalı
Motorlu taşıtın çalışmasından kaynaklanan manevi zarar KTK maddesinde değil KTK madde 56'ya göre tazmin edilmelidir. Motorlu aracın karayolu üzerinde hareket edebilmesi ve çalışabilmesi için; Tren, teleferik, asansör, tramvay gibi yük vinçlerinin ayırt edici özelliğidir.
Zararın Trafik Kazası Sonucu Oluşması
Trafik Kazası Karayolunda Gerçekleşmeli
Kazanın meydana geldiği yerde araç trafiğine açık olmanın avantajından yararlanmak mümkün olmalıdır. KTK hükümlerine göre, aracın üçüncü bir kişiye çarpması, bahçeye veya binaya girmesi, demiryolu geçitlerinde36, akaryakıt istasyonlarında37 vb. alanlarda işleten sorumludur.
Bir Araç İşleteni Veya Bir Teşebbüs Sahibi Olmalıdır
Uygun İlliyet Bağı
Yaralanma ile aracın hizmet dışı kalması nedeniyle meydana gelen trafik kazası arasında elbette uygun bir illiyet bağı bulunmalıdır. Çalışmaz durumdaki bir aracın neden olduğu bir kazada, zarar görenin, işleten veya eylemlerinden sorumlu olanların kusurlu olduğunun veya kazaya araçtaki bir arızanın neden olduğunun ispatlanması gerekir40. Çalışmayan araçların operatörleri ile ilgili olarak, kazaya operatörün kusuru neden olmuşsa, kusur sorumluluğu veya eylemlerinden dolayı işleten kişinin sorumlu olduğu kişilerin kusuru veya araçta bir arıza meydana gelmişse, ortak neden sorumluluğuna neden oldu42.
Kanun maddesinden anlaşıldığı üzere, çalışmayan bir araçtan sorumlu olmak; Çalışmayan bir motorlu araç olmalı, işleten veya yaptıklarından sorumlu kişiler kusurlu olmalı, çalışmayan araç bozuk olmalıdır.
İşleten Kurtuluş Kanıtı Getirmemiş Olmalıdır
Genel Kurtuluş Kanıtları
- İlliyet Bağını Kaldıran Nedenler
- Mücbir Sebep
- Zarar Görenin Ağır Kusuru
- Üçüncü Kişinin Ağır Kusuru
Sorumluluktan kaçınmak için operatör, hasarın kaynağının, zarar görenin veya üçüncü bir kişinin43 mücbir sebepleri veya ağır ihmali olduğunu kanıtlamalıdır. Mücbir sebep durumunda olduğu gibi, Ceza Kanunu'nun 86. maddesi de nedensellik ilişkisini bozan ikinci sebep olarak zarar görenin kusurunun ağırlığını belirtmektedir. Bir kazada illiyet bağının kırılması için, yaralanan kişinin daha ağır olması, hafif zarar görmemiş olması gerekir.
Yaralanan kişinin kusuru ağır ve ağır ise operatör sorumlu tutulamaz ve kusurdan dolayı operasyon riski ikinci planda olmalıdır. Ancak bu sorumluluklar, KTK'nın 86/II. maddesi uyarınca tazminatta bir indirim yapılarak hafifletilmektedir. Kanun maddesinde üçüncü kişi; 55. Trafik kazası sürücünün kusurundan kaynaklanmamışsa veya kaza araçtaki bir kusurdan kaynaklanmamışsa, üçüncü kişinin ağır kusurunu ispatlayan araç sürücüsü zarardan sorumlu tutulamaz.
Birden fazla araca karışan sürücülerden birinin kusurlu olduğu trafik kazasında; Hatalı operatörün kusuru üçüncü kişinin ağır kusuru olarak kabul edilmeli ve diğer kazaya karışan operatör zarardan sorumlu tutulmamalıdır. Üçüncü kişinin kusuru illiyet bağını koparacak kadar ağır ve ağır olmalıdır, küçük kusur yeterli değildir 56. Burada belirtilen kusurun ağırlığı zarar görenin ağır kusurunda olduğu gibi iş riskini ikinci plana itmelidir Parti.
Özel Kurtuluş Kanıtları
- Motorlu Aracın Çalınması ve Gasp edilmesi
- Motorlu Araç İle Hatır Taşıması Veya Kullandırılmasının Hatır
Taşıyıcıya karşılıksız olmalı veya bir karşı önlem getirse bile eylem çok önemsiz olmalıdır62. Örneğin, aynı yöne giden bir komşu ulaşım için araca64 gidiyorsa, işçiyi kendi aracında65 sürmek işverenin çıkarına değildir. Aracını nakleden veya bir amaçla ödünç veren işleticinin sorumluluğu, zarar görenin beden bütünlüğü, kişilik hakları veya mal varlığı ile ilgili olabilir.
Örneğin 66, operatörün alkollü olduğunu bildiği halde yaralanan araca binerse, yaralanan kişi kusurludur. Operatör, zararın, işleticinin yararına meydana gelen kazada üçüncü kişilerin kusurlu davranışından kaynaklandığını veya işleticinin hafızası için aracı verdiği bir kaza durumunda meydana geldiğini ispatlayabilir. aracı kullanan yaralıya araç ücretsiz olarak teslim edilirken araçta herhangi bir arıza olmadığını kanıtlayarak sorumluluktan kurtulur. Mahkemede, işletmeci tamamen sorumluluktan kurtulabilir veya uğruna yapılan işlem nedeniyle tazminattan indirim alabilir, ancak taşıma ve uğruna verme iddiası.
Kazaya birden fazla operatör karışmış olabilir veya sürücü gibi sorumluluğu operatörle paylaşan kişiler olabilir. Sorumluluk bakımından, zarar görenin üçüncü kişi olması ve kazaya karışanlardan her birinin zarar görene karşı sorumlu olması gerekir. Sigorta poliçesindeki teminat tutarı, zarar görenin tazminatını karşılamaya yetmezse, zarar gören işletmeciye veya diğer sorumlulara karşı yasal işlem başlatabilir.
SORUMLULUKLARIN KARŞILAŞMASI
Örneğin, bir hayvan sahibinin sorumlulukları, tehlikeden sorumlu olan diğer kişinin bakım ve sorumluluğu ile tehlikeden sorumlu olan bir araç sürücüsünün sorumluluğu ile, hasarın çoğunluğu ile rekabet edecektir. tehlikeden sorumlu olan kişiye ve küçük kısmı da tehlikeden sorumlu olan diğer kişiye atfedilmelidir. KTK'nın 91/I maddesine göre aynı kanunun 85. maddesinde belirtilen sorumlulukların ortadan kalkmasını sağlamak için mali mesuliyet sigortası yaptırmak zorunluydu. Kazaya karışan işletmecilerden biri KTK'nın 86. maddesine göre sorumluluktan kurtulursa, sorumluluk KTK'nın 89. maddesine göre diğer işletene aittir.
KTK 89. Kanun koyucu, KTK 89. maddesini kişi ve mala ilişkin olarak, sürücü ve işletmeci sayılmayan yolcunun zarara uğraması halinde meydana gelen zarar ile kendisine ait araçların neden olduğu zarar bakımından iki fıkraya ayırmıştır. aynı operatöre Trafik kazasına karışan işletmeci veya şirketlerden birinin zararı malla ilgili ise, zarar gören, zarar gören işletmeci veya şirket sahibi veya sorumlu oldukları kişinin geçici olarak ehliyetini kaybettiğini ispat ediyorsa Aracın kusuru sonucu meydana gelen zararın, zarar verenin mi, zarar görenin mi, yoksa işyeri sahibinin mi zarardan sorumlu tutulduğunun ayırt edilmesi6.
TAZMİNATIN BELİRLENMESİNDE İNDİRİM NEDENLERİ VE
Tazminatın İndirilmesi
Sorumluluğa İlişkin Anlaşmaları
Dünyadaki teknolojik gelişme ülkemize de yansımış ve nüfusun artmasıyla birlikte yollarda kullanılan motorlu araç sayısı da giderek artmıştır. Bu zararların ortadan kaldırılması için öncelikle kıta Avrupası ülkelerinde motorlu araç işletenlerin hukuki sorumluluğunun belirlenmesine yönelik özel kanunlar çıkarılmış, ülkemizde de ihtiyaç olduğu için İsviçre Karayollarını alarak 6085 Sayılı Karayolları Kanunu çıkarılmıştır. Örnek olarak hukuk. Motorlu araç işleteninin sorumluluğu yurt dışındaki kanunlarda tehlike sorumluluğu olarak düzenlenirken, ülkemizde motorlu araç işleteninin sorumluluğu 2918 sayılı Karayolları Kanununa göre tehlike sorumluluğuna tabidir.
Karayolu Trafik Kanunu hayır iken. 2918 sayılı Kanuna göre motorlu taşıt kullanmaktan doğan zararlardan araç sürücüsü sorumludur (m.85) ve m. Tezimizde incelediğimiz konular göstermektedir ki; Karayolu Trafik Kanunu No. 2918 sayılı Kanun, motorlu araç işleteninin hukuki sorumluluğuna modern bir yaklaşım getirmiştir. Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Karayolları Dergisi, Trafik kanunlarına göre motorlu araç işletenlerin hukuki sorumluluğu.
Karayolları trafik hukukunda hukuki sorumluluk (Türk, İsviçre, Alman hukuku karşılaştırmalı, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı: 5 (1-2), s.2002) Karayolu Taşıtlarında Mülkiyetin Devri, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Tandoğan, H.(1979) Türk Hukukunda Tehlike Sorumluluğu Kavramı ve Tehlike Sorumluluğunun Düzenlenmesi Problemi-Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Aralık, C:X, Sayı 2, s.
