РАДОВИ
494
BIBLID: 0370-8179, 136(2008) 9-10, p. 494-497 DOI: 10.2298/SARH0810494C UDC: 616.133-007.27-089.819.8
PERKUTANA TRANSLUMINALNA ANGIOPLASTIKA I
„STENTING” KAROTIDNIH ARTERIJA – RANI REZULTATI
Momèilo ÈOLIÆ, Dragica JADRANIN, Dejan MARKOVIÆ, Lazar DAVIDOVIÆ
Klinika za vaskularnu hirurgiju, Institut za kardiovaskularne bolesti, Klinièki centar Srbije, Beograd
KRATAK SADRŽAJ
Uvod Ste no zant no-oklu ziv ne bo le sti ka ro tid nih ar te ri ja mo gu se le či ti hi rur ški (ever zi o na en dar te rek to mi ja, kon ven ci o nal na en dar te rek to mi ja sa „pač” pla sti kom, par ci jal na re sek ci ja i in ter po zi ci ja graf ta i baj pas po stup-ci) ili per ku ta nom tran slu mi nal nom an gi o pla sti kom (PTA) s ugrad wom sten ta, ko ja se pri me wu je u po sled we vre me.
Ciq rada Ciq ra da je bio da se pri ka žu ra ni re zul ta ti pri me ne PTA i „sten tin ga” ste no zant nih le zi ja unu tra šwe
ka ro tid ne ar te ri je (ACI) i de fi ni še in di ka ci o no pod ruč je za ovu pro ce du ru.
Metod rada Pro spek tiv nim is tra ži va wem su ob u hva će na 23 bo le sni ka sa ste no zom ACI ko ja su le če na pri me nom PTA i
„sten tin gom” u Kli ni ci za va sku lar nu hi rur gi ju Kliničkog cen tra Sr bi je u Be o gra du od ju la 2006. do ju la 2007. go di ne. Pro ce du ra je iz vo đe na si ste mom za ba lon-di la ta ci ju, sten to vi ma i si ste mom za za šti tu (Bo ston Sci en ti fic). Bo le sni ci su
nad gle da ni pr vih 30 da na po sle in ter ven ci je. Re zul ta ti su ob ra đe ni i pri ka za ni me to di ma de skrip tiv ne sta ti sti ke.
Rezultati Kod če ti ri bo le sni ka (17,39%) di jag no sti ko va na je asimp to mat ska, a kod 19 (82,61%) simp to mat ska he mo di-nam ski zna čaj na ste no za ACI. Kod pet is pi ta ni ka (21,74%) za be le že na je po nov na ste no za po sle ka ro tid ne en dar te
rek-to mi je, dok je kod osta lih bo le sni ka utvr đe na pri mar na ste no za. Kod šest bo le sni ka (26,09%) di jag no sti ko va na je
zna-čaj na sla bost di saj nih or ga na, dok je kod 12 bo le sni ka (52,17%) ot kri ve no zna čaj no obo qe we sr ca. To kom jed no me seč -nog pe ri o da po sle ope ra ci je ni je bi lo smrt nih is ho da, je di no je kod jed -nog bo le sni ka za be le že na za o sta la ste no za od oko 30%, kod dva bo le sni ka (8,70%) do šlo je do raz vo ja pro la znog is he mij skog na pa da (TIA), a kod jed nog (4,35%) do
raz vo ja ce re bro va sku lar nog in sul ta (CVI).
Zakqučak Glav ne in di ka ci je za pri me nu PTA i „sten ting” ka ro tid nih ar te ri ja su: ka sne po nov ne ste no ze, ste no ze
iza zva ne ira di ja ci o nim ar te ri ti som, hi rur ški ožiq ci na ip si la te ral noj stra ni vra ta po sle ne ke dru ge ope ra-ci je, hi rur ški te ško pri stu pač ne ili ne pri stu pač ne le zi je, od no sno te ška obo qe wa sr ca i plu ća. Te ška pe ri fer-na oklu ziv fer-na va sku lar fer-na bo lest, te ška aort fer-na ste no za, zfer-na čaj na hro nič na in su fi ci jen ci ja bu bre ga, ano ma li je lu ka aor te, pri dru že ni tor tu o zi tet, „kin king”, „koj ling” i ane u ri zma ka ro tid ne ar te ri je, ste no za du ža od 2 cm i ve ća od
99%, kal ci fi ko va na ste no za i neo r ga ni zo va ni tromb ogra ni ča va ju ili pot pu no one mo gu ću ju pri me nu PTA i
„sten-ting” ka ro tid nih ar te ri ja.
Kqučne reči: stenoza karotidne arterije; PTA; stent
UVOD
Ka ro tid na en dar te rek to mi ja je mno go uspe šni-ja od bi lo ko je me di ka ment ne te ra pi je u pre ven ci ji mo žda nog uda ra, ka ko kod simp to mat skih, ta ko i kod asimp to mat skih bo le sni ka s he mo di nam ski zna èaj-nom ste no zom unu tra šwe ka ro tid ne ar te ri je (ACI). To su ne dvo smi sle no po ka za le ve li ke stu di je ko je su za vr še ne to kom po sled we de ce ni je dva de se tog ve-ka [1, 2]. Pre dva de set se dam go di na iz ve de na je pr-va per ku ta na tran slu mi nal na an gi o pla sti ka (PTA) ka ro tid ne ar te ri je [3]. Ova pro ce du ra upot pu we na „sten tin gom” po sled wih de set go di na za u ze la je zna-èaj no me sto u le èe wu ste no zant ne bo le sti ka ro tid-nih ar te ri ja.
CIQ RADA
Ciq ra da je bio da se pri ka žu ra ni re zul ta ti pri-me ne PTA i „sten tin ga” ste no zant nih le zi ja ACI i de fi ni še in di ka ci o no pod ruè je za ovu pro ce du ru.
METOD RADA
Pro spek tiv nim is tra ži va wem su ob u hva æe na 23 bo le sni ka sa ste no zom ACI ko ja su le èe na pri me-nom PTA i „sten tin gom” u Kli ni ci za va sku lar nu hi rur gi ju Insti tu ta za kar di o va sku lar ne bo le sti Klinièkog cen tra Sr bi je u Be o gra du od ju la 2006. do ju la 2007. go di ne. Po stu pak je iz vo ðen u uslo vi ma lo-kal ne in fil tra tiv ne ane ste zi je tran sfe mo ral nim pri stu pom. Korišæeni su sten to vi Ca ro tid Walls-tentTM Mo no ra ilTM (0.014”) 9 mm/40 mm, Bo ston Sci en ti-fic i si stem za di la ta ci ju Ul tra-softTM SV, bal lon di la ta-tion cat he ter 5.0 mm/2.0 cm/150 cm/0.018” i 6.0 mm/2.0 cm/150 cm/0.018”, Bo ston Sci en ti fic. Dis tal na em bo li-za ci ja je spre èa va na pri me nom li-za štit nog si ste ma
Fil ter Wi re EZ, Em bo lic pro tec tion system, Bo ston Sci en-ti fic (Sli ka 1).
gi-495 SRPSKI ARHIV ZA CELOKUPNO LEKARSTVO
o graf ski ne po sred no po za vr še noj pro ce du ri i ne-u ro lo škim pre gle dom na dan ot pne-u sta iz bol ni ce, od-no sod-no po sle 30 da na (Sli ka 2A, B).
Od li ke bo le sni ka, ko mor bi di tet, fak to ri ri zi ka i re zul ta ti le èe wa pri ka za ni su me to di ma de skrip-tiv ne sta ti sti ke.
REZULTATI
Ispi ta ni ci, ko je je èi ni lo 15 mu ška ra ca i osam že na, u pro se ku su bi li sta ri 66,61 go di nu (ras pon 45-77 go di na). Kod èe ti ri bo le sni ka (17,39%) di jag no-sti ko va na je asimp to mat ska he mo di nam ski zna èaj na ste no za ACI ve æa od 75%, a kod 19 bo le sni ka (82,61%) he mo di nam ski zna èaj na ste no za ACI pra æe na simp to-mi ma. Od tih 19 bo le sni ka, kod se dam je utvr ðen kon-tra la te ral ni ce re bro va sku lar ni in sult (CVI) sa de-fi ni sa nim ne u ro lo škim de de-fi ci tom, kod dva bo le-sni ka je di jag no sti ko van ama ur sis fu gax, a kod de set pro la zni is he mij ski na pad (TIA). Kod pet is pi ta ni-ka (21,74%) za be le že na je po nov na ste no za po sle ra-ni je ura ðe ne ka ro tid ne en dar te rek to mi je.
Kod is pi ta ni ka su za be le že ni uobi èa je ni fak-to ri ri zi ka: pu še we kod de set bo le sni ka (43,48%), iz ra že na go ja znost kod tri (13,04%), hi per li pi de-mi ja kod de vet (39,13%) i še æer na bo lest kod šest (26,08%). Èe ti ri bo le sni ka (17,39%) su pre le ža la in farkt mi o kar da, kod ta ko ðe èe ti ri (17,39%) je di-jag no sti ko va na an gi na pek to ris, dok je je dan is pi-ta nik (4,35%) imao aor to ko ro nar ni baj pas. Kod tri bo le sni ka (13,04%) utvr ðe na je kar di o mi o pa ti ja te-žeg ste pe na, kod pet (21,74%) hro niè na sla bost di-saj nih or ga na, kod èe ti ri (17,39%) pe ri fer na oklu-ziv na bo lest, dok je po je dan bo le snik ra ni je hi rur-ški le èen zbog oklu ziv ne bo le sti pe ri fer nih ar te-ri ja (4,35%), od no sno ane u te-ri zmat ske bo le sti tr bu šne aor te (4,35%). Indi ka ci je za pri me nu PTA i „sten-tin ga” bi le su: po nov na ste no za po sle ra ni je ura ðe-ne ka ro tid ðe-ne en dar te rek to mi je (pet bo le sni ka), zna-èaj na re spi ra tor na in su fi ci jen ci ja (pet bo le sni ka) i zna èaj no obo qe we sr ca (12 bo le sni ka).
U pr vih 30 da na po sle ope ra ci je, to kom ko jih su kon tro li sa ni svi bo le sni ci, ni je bi lo smrt nog is-ho da, ni ti po tre be za hi rur škom kon ver zi jom. Kod jed nog bo le sni ka (4,35%) in ter ven ci ja ni je pot pu no us pe la. Po uèi we noj PTA i po sta vqa wu sten ta za
o-sta la je re zi du al na ste no za od oko 30%. Kod ovog bo-le sni ka di la ta ci ja je bi la pra æe na raz vo jem TIA, ko-ji se is po qa vao kon tra la te ral nom he mi pa re zom, ko ja se po sle èe ti ri sa ta pot pu no po vu kla. Zbog to ga je od-lu èe no da se ne vr ši ni no va ra di o lo ška, ni hi rur-ška ko rek ci ja. U dru gom slu èa ju po ja ve TIA kod bo-le sni ka sta rog 58 go di na kod ko jeg je ura ðe na po nov-na ste no za, to kom po sta vqa wa sten ta do šlo je do pr-ska wa ba lo na za za šti tu mo zga i raz vo ja krat ko traj-ne kon tra la te ral traj-ne pa re ze. Pot pun opo ra vak usle-dio je na kon dva sa ta. Ta ko ðe, kod jed nog is pi ta ni ka (4,35%) se to kom iz vo ðe wa pro ce du re raz vio CVI s krat ko traj nim po re me æa jem sve sti i kon tra la te ral-nom he mi pa re zom.
DISKUSIJA
Ra ni re zul ta ti pri me ne PTA i „sten tin ga” ka ro-tid nih ar te ri ja u po èet ku se ni su mo gli me ri ti s hi-rur škim na èi nom le èe wa. To je po ka za la i pr va mul-ti cen triè na stu di ja CA VA TAS (Ca ro tid and Ver te bral Ar tery Tran slu mi nal An gi o plasty Study) [4], ko ja je ob u-hva ti la 251 bo le sni ka kod ko jih su u pe ri o du 1996-2001. go di ne pri me we ni PTA i „sten ting” ka ro tid-nih ar te ri ja. Uku pan ra ni po sto pe ra ci o ni mor ta li-tet i mor bi di li-tet od èak 10% bio je ne pri hva tqi vo ve li ki [4]. Raz log za to bio je iz o sta nak mo žda ne za-šti te. Oba ve zna pri me na za za-šti te (spre èa va we dis-tal ne em bo li za ci je) to kom PTA i „sten tin ga” ka ro-tid nih ar te ri ja po sled wih go di na zna èaj no je po boq-ša la ra ne re zul ta te, ta ko da je sa da ukup ni ra ni po-sto pe ra ci o ni mor ta li tet i mor bi di tet po sle PTA i „sten tin ga” ka ro tid nih ar te ri ja 1,1-7% [5-12]. I po-red to ga, ever zi o na en dar te rek to mi ja je i da qe pra æe-SLIKA 1. Zaštitni antiembolijski sistem.
FIGURE 1. Protective antiembolyc system.
SLIKA 2.A. Subokluzija unutrašwe karotidne arterije (bela strelica). B. Stawe posle primene PTA i ugradwe stenta. FIGURE 2. A. A high-grade stenosis of the internal carotid artery (white arrow). B. Following angioplasty and placement of a stent.
496
SRPSKI ARHIV ZA CELOKUPNO LEKARSTVO
na ni žim ste pe nom ukup nog ra nog po sto pe ra ci o nog mor ta li te ta i cen tral nog ne u ro lo škog mor bi di te-ta (0,8-2,9%) [13-22]. Pred no sti ever zi o ne ka ro tid ne en dar te rek to mi je po seb no do la ze do iz ra ža ja ako se upo re ðu ju uda qe ne po nov ne ste no ze po sle jed nog, od-no sod-no dru gog po stup ka. Uèe sta lost uda qe nih he mo-di nam ski zna èaj nih po nov nih ste no za po sle ever zi-o ne ka rzi-o tid ne en dar te rek tzi-o mi je je 0,0-3,13% [15-24], dok je po sle pri me ne PTA i „sten tin ga” 1,8-16% [4, 7, 8, 10, 12, 23-29]. Ta ko ðe, stu di je ukqu èu ju zna èaj no ve-æi broj hi rur ški le èe nih is pi ta ni ka, ko ji se i zna-èaj no du že nad gle da ju.
Glav ni ne do sta tak upo re ði va wa ovih pro ce du ra je u to me što to ni je uèi we no ran do mi zi ra nom stu-di jom. Zbog to ga jed na ne dav no ob ja vqe na mul ti cen-triè na ran do mi zi ra na stu di ja ko ja je upo re ði va la ra ne re zul ta te le èe wa 259 bo le sni ka kod ko jih je pri-me we na ka ro tid na en dar te rek to mi ja i 261 bo le sni ka kod ko jeg su pri me we ni PTA i „sten ting” ka ro tid nih ar te ri ja ima po se ban zna èaj [30]. Ona je po ka za la da je ka ro tid na en dar te rek to mi ja pra æe na sta ti stiè ki zna èaj no ma wom sto pom ra nih kom pli ka ci ja u od no-su na PTA i „sten ting” ka ro tid nih ar te ri ja. Ta ko je ne fa tal ni CVI za be le žen kod 2,7% is pi ta ni ka (na-spram 8,8%), smrt ni is hod kod 1,2% (na (na-spram 0,8%),
TIA kod 0,8% (na spram 2,3%), dok je uku pan broj smrt-nih is ho da i CVI utvr ðen kod 3,9% is pi ta ni ka (na-spram 9,6%) [30].
Eko nom ski aspekt pri me ne oba me to da ta ko ðe ni je ni šta ma we zna èa jan. Na i me, PTA i „sten ting” bi lo ko jih ar te ri ja skra æu je vre me bo rav ka u bol ni ci, a sa-mim tim i ukup ne tro ško ve le èe wa, po seb no u vi so-ko ra zvi je nim ze mqa ma, gde je ho spi ta li za ci ja sku pa. Kod pri me ne PTA i „sten tin ga” ka ro tid nih ar te ri-ja ta raz li ka, me ðu tim, ni je ta ko zna èaj na. Bo le snik ko me je ra ðe na ka ro tid na en dar te rek to mi ja ta ko ðe se krat ko za dr ža va na bol niè kom le èe wu, ko je obiè no tra je dva-tri da na. U slu èa ju pri me ne PTA i „sten tin-ga”, bo ra vak u bol ni ci tra je dan-dva. S dru ge stra ne, ce na sten ta i po tro šnog ma te ri ja la po treb nog za iz-vo ðe we PTA i we go vu ugrad wu u ka ro tid nu ar te ri ju u na šoj ze mqi sko ro je de set pu ta ve æa od tro ško va po treb nih za pri me nu ka ro tid ne en dar te rek to mi je.
Zbog sve ga na ve de nog, iz u zet no je va žno pre ci zno de fi ni sa ti in di ka ci je ka ko za ka ro tid nu en dar te-rek to mi ju, ta ko i za pri me nu PTA i „sten tin ga” ka ro-tid nih ar te ri ja. Po sto je si tu a ci je ka da je ka ro ro-tid na en dar te rek to mi ja teh niè ki zna èaj no te že iz vo dqi va i isto vre me no pra æe na lo ši jim ra nim re zul ta ti ma. To su: ka sne po nov ne ste no ze (za be le že ne kod pet bo-le sni ka na šeg is tra ži va wa), ste no ze iza zva ne ira-di ja ci o nim ar te ri ti som, od no sno ako je bo le sni ku na is toj stra ni vra ta veæ ra ðe na ne ka dru ga ope ra ci-ja [12, 24, 27-29, 31]. Ka ro tid nu en dar te rek to mi ju je te ško ili èak ne mo gu æe iz ve sti ako je le zi ja te ško pri stu paè na – iz nad ni voa dru gog cer vik snog pr šqe-na ili is pod kla vi ku le [27-29, 31]. Te ža obo qe wa sr-ca (za be le že na kod 11 bo le sni ka na šeg is tra ži
va-wa) i plu æa (kod pet is pi ta ni ka) po ve æa va ju ri zik i od ka ro tid ne en dar te rek to mi je i op šte en do tra he al-ne aal-ne ste zi je. S dru ge stra al-ne, po sto je sta wa ko ja ogra-ni èa va ju ili pot pu no one mo gu æa va ju pri me nu PTA i „sten tin ga” ka ro tid nih ar te ri ja. To su: te ška pe ri-fer na oklu ziv na va sku lar na bo lest, ko ja one mo gu æa va en do lu mi nal ni pri stup ka ro tid noj ar te ri ji, te ška aort na ste no za, zna èaj na hro niè na in su fi ci jen ci ja bu bre ga, ano ma li je lu ka aor te, pri dru žen tor tu o zi-tet, kin king ili koj ling ka ro tid nih ar te ri ja, pri-dru že na ane u ri zma ka ro tid ne ar te ri je, ste no za ka-ro tid ne ar te ri je du ža od 2 cm, ste no za ka ro tid ne ar-te ri je ve æa od 99%, kal ci fi ko va na sar-te no za ka ro tid-ne ar te ri je, tid-neo r ga ni zo van tromb u ka ro tid noj ar te-ri ji, te ži ob lik hro niè ne in su fi ci jen ci je bu bre ga i ose tqi vost na kon trast na sred stva [31-33].
U li te ra tu ri su opi sa ni slu èa je vi ra ne i ka sne kon ver zi je PTA i „sten tin ga” ka ro tid nih ar te ri ja u hi rur ško le èe we [32]. U pro te klom pe ri o du kod nas ni je za be le žen ni je dan ta kav slu èaj.
ZAKQUČAK
Pri me na PTA i „sten ting” seg ment nih ste no zant-nih le zi ja ka ro tid zant-nih ar te ri ja da ju ve o ma do bre re-zul ta te ako se po štu ju pret hod no pre ci zno na ve de-ne in di ka ci je i kon tra in di ka ci je.
LITERATURA
1. North American Symptomatic Carotid Endarterectomy Trial (NASCET). Investigators: clinical alert: benefit of carotid endar-terectomy for patients with high-grade stenosis of the internal carotid artery. Stroke 1991; 22:816-7.
2. European Carotid Surgery Trialist’s Colaborative Group. MRC European carotid surgery trial, interim results for symptomatic patients with severe (70-90%) or with mild (0-29%) carotid steno-sis. Lancet 1991; 337:1235-43.
3. Kerber CW, Cromwell LD, Loehden OL. Catheter dilatation of prox-imal carotid stenosis during distal bifurcation endarterectomy. Am J Neuroroadiol 1980; 1:348-9.
4. Endovascular versus surgical treatment in patients with carotid stenosis in the Carotid and Vertebral Artery Transluminal Angioplasty Study (CAVATAS): A randomised trial. Lancet 2001; 357:1729-37.
5. Kastrup A, Skaley M, Krapf H, et al. Early outcome of carotid angio-plasty and stenting versus carotid endarterectomy in a single aca-demic centre. Cerebrovasc Dis 2003; 15:84-9.
6. Cremonesi A, Manetti R, Setacci F, et al. Protected carotid stent-ing: Clinical advantages and complications of embolic protection devices in 442 consecutive patients. Stroke 2003; 34:1936-43. 7. Becquemin JP, Ben El Kadi H, Desgranges P, Kobeiter H. Carotid
stenting versus carotid surgery: A prospective cohort study. J Endovasc Ther 2003; 10:687-94.
8. Dabrowski M, Bielecki D, Golebiewski P, Kwiecinski H. Percutaneous iternal carotid artery angioplasty with stentning: Early and long-term results. Kardiol Pol 2003; 58:469-80.
9. Cernetti C, Reimers B, Picciolo A, et al. Carotid artery stenting with cerebral protection in 100 consecutive patients: Immediate and two-year follow-up results. Ital Heart J 2003; 4:695-700.
10. Bush RL, Lin PH, Bianco CC, et al. Carotid artery stenting in a com-munity stenting: Experience outside of a clinical trial. Ann Vasc Surg 2003; 17:629-34.
497 SRPSKI ARHIV ZA CELOKUPNO LEKARSTVO
12. Lal BK, Hobson RW II, Goldstein J, et al. In-stent recurrent steno-sis after carotid artery stenting; Life-table analysteno-sis and clinical rel-evance. J Vasc Surg 2003; 38:1162-9.
13. Darling RC 3rd, Paty PS, Shah DM, Chang BB, Leather RP. Eversion endarterectomy of the internal carotid artery: technique and results in 449 procedures. Surgery 1996; 120(4):635-9.
14. Entz L, Jaranyi Z, Nemes A. Comparison of perioperative results obtained with carotid eversion endarterectomy and with conven-tional patch plasty. Cardiovasc Surg 1997; 5(1):16-20.
15. Cao P, Giordano G, De Rango P, et al. Eversion versus conventional carotid endarterectomy: A prospective study. Eur J Vasc Endovasc Surg 1997; 14(2):96-104.
16. Cao P, Giordano G, De Rango P, et al. A randomized study on eversion verus standard carotid endarteretomy: study design and preliminary results: The EEVEREST Trial. J Vasc Surg 1998; 27(4):595-605.
17. Shah DM, Darling RC 3rd, Cheng BB, et al. Carotid endarterectomy
by eversion technique: its safety and durability. Ann Surg 1998; 228(4):471-8.
18. Ballotta E, Da Giau G, Saladini M, Abbruzzese E, Renon L, Toniato A. Carotid endarterectomy with patch closure versus carotid ever-sion endarterectomy and reimplantation: A prospective random-ized study. Surgery 1999; 125(3):271-9.
19. Peiper C, Nowack J, Ktenidis K, Reifenhauser W, Keresztury G, Horsch S. Eversion endarterectomy versus open thromboendarter-ectomy and patch plasty for the treatment of internal carotid artery stenosis. Eur J Vasc Endovasc Surg 1999; 18(4):339-43.
20. Radak Đ, Radević B, Šternić N, et al. Single center experience on eversion versus standard carotid endarterectomy: A prospective non-randomized study. Cardiovasc Surg 2000; 8(6):422-8. 21. Katras T, Baltazar U, Rush DS, Sutterfield WC, Harvill LM, Straton
PE Jr. Durability of eversion carotid endarterectomy: comparison with primary closure and carotid patch angioplasty. J Vasc Surg 2001; 34(3):453-8.
22. Littoy FN, Gagovic V, Sandu C, et al. Comparison of standard carotid endarterectomy with Dacron patch angioplasty versus
eversion carotid endarterectomy during 4-year period. Am Surg 2004; 70(2):181-5.
23. Cao P, Giordano G, De Rango P, et al. Eversion versus conventional carotid endarterectomy: late results of a prospective multicenter randomized trial. J Vasc Surg 2000; 31(1Pt1):19-30.
24. Ballotta E, DaGian G, Piccoli A, Baracchini C. Durability of carotid endarterectomy for treatment of symptomatic stenosis. J Vasc Surg 2004; 40(2):270-8.
25. Roubin GS, New G, Iyer SS, et al. Immediate and late clinical out-comes of carotid artery stenting in patients with symptomatic and asymptomatic carotid artery stenosis: A 5-year prospective analy-sis. Circulation 2001; 103:532-7.
26. Criado FJ, Lingelbach JM, Ledesma DF, Lucas PR. Carotid artery stenting in a vascular surgery parcice. J Vasc Surg 2002; 35:430-4. 27. Wholey MH, Al-Mubarek N, Wholey MH. Updated review of the
global carotid artery stent registry. Catheter Cardiovasc Interv 2003; 60:259-66.
28. DeBorst GJ, Ackerstaff GA, Mauser HW, Moll FL. Operative man-agement of carotid artery in-stent restenosis: First experiences and duplex follow-up. Eur J Vasc Endovasc Surg 2003; 26:137-40. 29. Bowser AN, Bandyk DF, Evans A. Outcome of carotid stent-assisted
angioplasty versus open surgical repair of recurrent carotid steno-sis. J Vasc Surg 2003; 38:432-8.
30. Mas JL, Chatellier G, Beysssen B, et al. Endarterectomy versus Stenting in patients with symptomatic severe carotid stenosis. N Engl J Med 2006; 355:1660-71.
31. Sullivan TM, Cloft H. Carotid angioplasty and stenting. In: Rutherford RB, editor. Vascular Surgery. 6th ed. Philadelphia:
Elsevier Saunders; 2005. p.2006-2030.
32. Faggioli GL, Ferri M, Rossi C, Garguilo M, Freyrie A, Stella A. Carotid stent failure: Results of surgical rescue. Eur J Vasc Endovasac Surg 2007; 33(1):58-61.
33. Setacci C, Cremonesi A. SPACE and EVA-3S trials: the need of standards for carotid stenting. Eur J Vasc Endovasac Surg 2007; 33(1):48-9.
INTRODUCTION Treatment of carotid stenosis could be sur-gical: eversion endarterectomy, conventional endarterectomy and patch-plasty, resection with graft interposition and by-pass procedure or, in the past few years, carotid artery angio-plasty (PTA) with stent implantation.
OBJECTIVE The aim of this study is to present early results of carotid artery angioplasty and stenting, as well as to iden-tify indications for this procedure.
METHOD Twenty-three patients with stenosis of internal carotid artery were included in the prospective study which was performed in the period from July 2006 to July 2007. For PTA and stenting of the carotid artery we used Balloon dilatation catheter Ultra-softTM SV and Carotid WallstentTM
MonorailTM. During the procedure, brain protection by
embolic protection system Filter Wire EZ was essentialy per-formed. Descriptive statistical methods were performed to present and describe the patient characteristics, risk factors and results.
RESULTS 23 patients were examined. In four (17.39%) cases there was asymptomatic, while in 19 (82.61%) there was symptomatic haemodynamic significant stenosis of the inter-nal carotid artery. Four of these 19 patients (17.39%) had late restenosis following carotid endarterectomy, four (17.39%) important respiratory failure, and 11 (47.83%) important heart disease. Patients were followed up for the first 30 postopertive
days. In that period, there were no mortality and no needs for surgical conversions. In one case (4.35%), residual steno-sis of 30% remained. Two patients (8.70%) had TIA and one (4.35%) had CVI.
CONCLUSION Main indications for PTA and stenting of carotid arteries are: surgically inaccessible lesions (at or above C2; or subclavial); radiation-induced carotid stenosis; prior ispilateral radical neck dissection; prior carotid endarterec-tomy (restenosis), severe cardiac and pulmonary conditions. Limitations and contraindications to carotid angioplasty and stentning include: signficant peripheral occlusive diseases; unfavourable aortic arch anatomy; severe tortuosity of the common and internal carotid artery; severely calcified steno-sis, lesions containing fresh thrombus; stenosis longer than 2 cm; critical (>99%) stenosis; associated carotid artery aneu-rysm; contrast-related issues and severe aortic valve stenosis.
Key words: carotid artery stenosis; PTA; stent
Dragica JADRANIN
Institut za kardiovaskularne bolesti Klinički centar Srbije
Dr Koste Todorovića 8, 11000 Beograd Tel.: 011 3065 176
E-mail: vaskcl@eunet.rs
PERCUTANEOUS TRANSLUMINAL ANGIOPLASTY AND
STENTING OF CAROTID ARTERIES – EARLY RESULTS
Momčilo U. ČOLIĆ, Dragica B. JADRANIN, Dejan Ž. MARKOVIĆ, Lazar B. DAVIDOVIĆ Clinic for Vascular Surgery, Institute for Cardiovascular Diseases, Clinical Centre of Serbia, Belgrade
