Êåß ìå íï-Öùôïãñáößåò: Õ ðëãïò (ÐÆ) Êù óôÞò Ãå þñ ãéïò
Äå èá ìðï ñïý óá íá ðù ìå á
êñß-âåéá êáé óé ãïõ ñéÜ üôé èá êá ôá
öÝ-ñù íá «ðåñ ðá ôÞ óù» ìá æß ìå ôïí
á íá ãíþ óôç óôçí é óôï ñß á áõ ôïý ôïõ
ìé êñïý íç óéïý. Èá ðñï óðá èÞ óù
ü ìùò íá ôïõ äþ óù ôï å ñÝ èé óìá
íá «á íá æç ôÞ óåé» ôü óï ôçí é óôï ñé êÞ
ü óï êáé ôç ãå ù ëï ãé êÞ ôçò ï
ìïñ-öéÜ, óôá ôü óá ðïõ êá ôÜ êáé ñïýò
Ý ÷ïõí ãñá öôåß.
94 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ïäïéðïñéêü óôçí Éóôïñßá ôçò Íéóýñïõ ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 95
H íÞ óïò Íß óõ ñïò
âñß óêå ôáé óôï íü ôéï-á íá ôï ëé êü Áé ãáß ï (ãå ù ãñá öé êü ðëÜ ôïò 36ï 35’ âü ñåéá, ãå ù ãñá öé êü ìÞ êïò 27ï 10’ á íá ôï ëé êÜ) êáé á íÞ êåé óôá Äù-äåêÜ íç óá. ¸ ÷åé Ý êôá óç 41,2 ôå ôñá ãù íé êÜ ÷é ëéü ìå ôñá êáé ç øç ëü ôå ñç êïñ öÞ áã ãß æåé ôá 698 ìÝ ôñá. Ðå ñé ôñé ãõ ñß æå ôáé á ðü Üë ëá ôÝó óå ñá íç óÜ êéá, ôçí Ðõñ ãïý óá, ôçí Ðá-÷éÜ, ôç Óôñïã ãõ ëÞ êáé ôï Ãõá ëß, ôï ï ðïß ï åß íáé êáé ôï ìå ãá ëý ôå ñï. Ôï ó÷Þ ìá ôçò Íé-óý ñïõ ìïéÜ æåé ìå áõ ôü å íüò êü ëïõ ñïõ êþ-íïõ, ìå äéÜ ìå ôñï âÜ óçò 8 ÷é ëéüìå ôñá. Óôï êÝ íôñï ôïõ íç óéïý äå óðü æåé ìéá åõ äéÜ êñé ôç êõ êëé êÞ å êñç îé ãå íÞò ÷ï Ü íç, ç Êáë äÝ ñá ôçò Íé óý ñïõ: ç äéÜ ìå ôñïò ôçò åß íáé ðå ñß ðïõ 4 ÷é ëéü ìå ôñá, ôï ÷åß ëïò ôçò êõ ìáß íå ôáé óå õ øü ìå ôñï ìå ôá îý 250 êáé 600 ìÝ ôñùí, å íþ ï ðõè ìÝ íáò ôçò âñß óêå ôáé óôá 100 ìÝ ôñá ðÜ íù á ðü ôç óôÜè ìç ôçò èÜ ëáó óáò. Ôï äõ-ôé êü-âï ñåéï äõ äõ-ôé êü ôìÞ ìá áõ ôÞò ôçò ÷ï Ü íçò êá ôá ëáì âÜ íïõí ïé ëü öïé ôïõ Ìðï ñéÜ ôé êïõ, Íß öéïõ, Ðñï öÞ ôç Ç ëß á êáé Ôñá ðå æß íáò. Ðá ñÜ ôï Ý íôï íï á íÜ ãëõ öï êáé ôéò ãïñ ãÝò äéá êõ ìÜí óåéò ôïõ, ç ðñü óâá óç åß íáé ó÷å äüí äõ íá ôÞ óå êÜ èå ðå ñéï ÷Þ ôïõ íç óéïý. Å êôüò á ðü Ý íá é êá íï ðïé ç ôé êü äß êôõï á ìá îé ôþí äñü ìùí, õ ðÜñ ÷ïõí äå êÜäåò ìï íï ðÜ ôéá ðïõ ï äç ãïýí óå êÜ èå ãù íéÜ ôïõ íç óéïý. Á êü ìç êáé ü ôáí ôá ìï íïðÜ ôéá äåí åß íáé åõ äéÜ êñé-ôá, ç ðñï óðÝ ëá óç åß íáé äõ íá ôÞ ìÝ óá á ðü ôéò «ôÜ âëåò», äç ëá äÞ ôéò á íá âáè ìß äåò ðïõ óêå ðÜ æïõí ó÷å äüí ü ëï ôï íç óß, êëç ñï íï ìéÜ ôçò å íôá ôé êÞò á ãñï ôé êÞò êáë ëéÝñ ãåéáò ôùí ðñï ç ãïý ìå íùí áéþ íùí, ðïõ äé Þñêç óå ùò ôéò áñ ÷Ýò ôïõ 20ïõ áéþ íá. Ôï ìå ãÜ ëï ðëÞ èïò ôùí äÝ íôñùí åß íáé Ý íá Üë ëï é äéáß ôå ñï ÷á-ñá êôç ñé óôé êü ôçò Íé óý ñïõ, ðïõ ìðï ñåß íá ôç ÷á ñá êôç ñß óåé ùò ôï ìï íá äé êü «ðñÜ óé íï» å íåñ ãü ç öáß óôåéï ôïõ Áé ãáß ïõ.Ç ï íï ìá óß á
ôïõ íç óéïý äåí Ý ÷åé å îá êñé âù èåß é óôï ñé êÜ. Ìå ñé êÝò á ðü ôéò åê-äï ÷Ýò ðïõ å ðé êñÜ ôç óáí êá ôÜ êáé ñïýò åß íáé: á) å îáé ôß áò ôçò Ü öèï íçò å ëá öñüðå ôñáò (êß óç-ñéò), ìå áë ëá ãÞ ôïõ ðñþ ôïõ ãñÜì ìá ôïò á ðü «ê» óå «í», ü ðùò õ ðï óôçñß æåé ï Ðýñ ñïò ï Èå óóáëüò, â) óýí èå ôç ëÝ îç á ðü ôéò ëÝ îåéò «íÝ ù» (êï ëõ ìðþ) êáé «óý ñù», óýì öù íá ìå ôïí Ðëß íéï, ã) ôï ðù íý ìéï äï óìÝ íï á ðü ôçí å ðï ÷Þ ôïõ áéãáéá êïý ðï ëé ôé óìïý (ðïë ëÜ ÷ñü-íéá ðñéí á ðü ôçí ðá ñïõ óß á ôùí Öïé íß êùí óôï Áé ãáß ï), ðïõ Ý ÷ïõí êá ôá ëÞ îåéò óå -õ ñïò Þ -é ñïò êáé ä) óýí èå ôç ëÝ îç á ðü ôéò ëÝ îåéò «íÝ á» êáé «ÓÜ ñïò» (ïé ðñï ú óôï ñé êïß ÊÜ ñåò êáé ÊñÞ ôåò åß íáé ãíù óôü ü ôé êá ôïß êç óáí ôç ÓÜ ñï êáé ôç Íß óõ ñï· ëü ãù ôïõ ü ôé ç ÓÜ ñïò ß óùò åß ÷å Ý íáí áñ ÷áß ï ïé êé óìü ðïõ ëå ãü ôáí Íß óõ ñïò, öáß íå ôáé ü ôé õ ðÞñ ÷áí óôå íÝò ó÷Ý-óåéò ìå ôá îý ôùí íç óéþí ÓÜ ñïõ (Óý ñïõ) êáé Íé óý ñïõ óôá ðñþ é ìá é óôï ñé êÜ ÷ñü íéá. Äå ãíù ñß æïõ ìå ðü ôå Üñ ÷é óáí íá ïé êï äï-ìïý íôáé ôá õ ðï èá ëÜó óéá èå ìÝ ëéá ôïõ íç óéïý á ðü ôï ëéù ìÝ íï ðÝ ôñù ìá. Ïé áñ ÷áß ïé ¸ë ëç-íåò âÝ âáéá åß ÷áí óá öÞ Ü ðïøç ôü óï ãéá ôï ÷ñü íï ü óï êáé ãéá ôïí ôñü ðï äç ìéïõñ ãß áò ôïõ íç óéïý: «Ðï ëõ âþ ôçò äå äéá ôçò èá ëÜó óçò äéù-÷èåßò õ ðü ôïõ Ðï óåé äþ íïò Þ êåí åéò Êù. Ðï óåé äþí äå ôçò íÞ óïõ ìÝ ñïò á ðïñ ñÞ îáò å ðÝñ ñé øåí áõ ôþ, ôï ëå ãü ìå íïí Íßóõ ñïí». [Ï Ðï ëõ âþ ôçò êõ íç ãç ìÝ íïò ìå óï ðÝ ëá ãá á ðü ôïí Ðï óåé äþ íá öôÜ íåé óôçí Êù. ÁëëÜ êáé å êåß ï Ðï óåé äþí áñ ðÜ æåé Ý íá êïì ìÜ ôé á ðü ôï íç óß êáé ôï Ý ñé îå å ðÜíù ôïõ. Åß íáé ôï íç óÜ êé ðïõ ï íï ìÜ æå ôáé Íß óõ ñïò]. ¸ ôóé êá ôá ãñÜ öåé ï Á ðïë ëü äù ñïò óôç Âé âëéï èÞ êç ôïõ ôïí åë ëç íé êü ìý èï ãéá ôç ãÝ íå óç ôïõ íç óéïý. Ðå ñß ðïõ ôï ß äéï å ðá-íá ëáì âÜ íåé êáé ï ÓôñÜ âù ðá-íáò óôá Ãå ùãñá-öé êÜ ôïõ, ü ôáí á íá öÝ ñå ôáé óôç Íß óõ ñï: «Öá óß äå ôçí Íß óõ ñïí á ðü èñáõ óìá åß íáé ôçò Êù, ðñï óèÝ íôåò êáé ìý èïí ü ôé Ðï óåé-äþí äéþ êùí Ý íáí ôùí ãé ãÜíôùí Ðï ëõ âþ ôçí á ðï èñáý óáò ôç ôñéáß íç ôñý öïò ôçò Êù åð’ áõ ôüí âÜ ëïé, êáé ãÝ íïé ôï íÞ óïò ôï âëç èÝí ç Íß óõ ñïò õ ðï êåß ìå íïí Ý ÷ïõ óá åí áõ ôÞ ôïí ãß ãá íôá». [Èå ù ñïýí ôç Íß óõ ñï êïì-ìÜ ôé á ðü ôçí Êù. ËÝ íå êáé ôï ìý èï ðùò ï Ðï óåé äþí êá ôá äß ù êå Ý íá ãß ãá íôá, ôïí Ðï-ëõ âþ ôç, Ý óðá óå ìå ôçí ôñß áé íÜ ôïõ êïì ìÜ ôé á ðü ôç Êù êáé ôï Ý ñé îå å ðÜ íù ôïõ, ï ðü ôå äç ìéïõñ ãÞ èç êå á ðü ôï âëÞ ìá ç Íß óõ ñïò êáé Ý ÷åé á ðü êÜ ôù ôçò ôï ãß ãá íôá]. Ìý èïò ðïõ á ðï êá ëý ðôåé ü ôé ïé ðñü ãï-íïé ìáò ãíþ ñé æáí ðùò ç Íß óõ ñïò åß íáé Ýíá ç öáß óôåéï êáé ü ôé ôá ðå ôñþ ìá ôÜ ôçò åß íáé ðá ñü ìïéá ìå áõ ôÜ ôçò íï ôéï äõôé êÞò Êù. Ãíþ-ñé æáí Þ äéáé óèÜ íï íôáí å ðß óçò ü ôé ïé óõ ÷íïß ôï ðé êïß óåé óìïß, ðïõ óõ íï äåý ï íôáé á ðü êñü-ôïõò êáé èü ñõ âï êáé ôá ëáé ðù ñïý óáí ôï íç óß á ðü åêåß íá ôá ÷ñü íéá, åß íáé óõ íõ öá óìÝ íïé ìå ôï ìç ÷á íé óìü ãÝ íå óçò ôïõ íç óéïý. Ç åãêëù âé óìÝ íç å íÝñ ãåéá ôïõ ëéù ìÝ íïõ ðå-ôñþ ìá ôïò êáé ôïõ õ ðÝñ ìå ôñïõ á ôìïý êÜ ôù á ðü ôç Íß óõ ñï ìå ôá óù ìá ôþ íå ôáé óôï ãß ãá-íôá Ðï ëõ âþ ôç, ðïõ óôå íÜ æåé êáé ôñá íôÜ æå-ôáé öõ ëá êé óìÝ íïò óôá óðëÜ ÷íá ôçò. Áõ ôü ðïõ ìðï ñïý ìå íá õ ðï èÝ óïõ ìå ìå óé ãïõ ñéÜ åß íáé ðùò ÷ñåéÜ óôç êáí ìå-ñéêÝò å êá ôï íôÜ äåò ÷é ëéÜ äåò ÷ñü íéá õ ðï-èá ëÜó óéáò ç öáé óôåéá êÞò äñÜ óçò, þ óðïõ ç ðñþ ôç êï ñõ öÞ ôïõ íç óéïý íá á íá äõ èåß á ðü ôá íå ñÜ ôïõ Áé ãáß ïõ.
Ðñþ ôïò ëá üò
ðñï åë ëç íé êüò ðïõ êá ôïß êç óå óôç Íß óõ ñï Þ ôáí ïé Ðå ëá-óãïß. Ãå íÜñ ÷çò ôïõò ï Ðå ëá óãüò, ãéïò ôïõ Äß á êáé ôçò Íéü âçò. Ìå ôÜ ôïõò Ðå ëá óãïýò êá ôÝ êôç óáí êáé êá ôïß êç óáí ôï íç óß ïé ÊÜ ñåò (ç Êá ñß á Þ ôáí êüì âïò óõ ãêïé íù íéá-êüò á íÜ ìå óá óôçí Éù íß á, Ëõ äßá, Ëõ êß á êáé Öñõ ãß á) êáé ïé ËÝ ëå ãåò. Ôå ëé êÜ, ïé ÊÜ ñåò å ðé êñÜ ôç óáí êáé, ùò å îáß ñå ôïé íáõ ôß ëïé êáé ãå ùñ ãïß, äß äá îáí óôç Íß óõ ñï ôç íáõ ôé êÞ ôÝ-÷íç êáé ãå ùñãß á. Á ðü ôï 3000 ìÝ ÷ñé ôï 1500 ð.×. êá ôïé-êïýí óôç Íß óõ ñï ïé ÊñÞ ôåò, ìå ôá öÝ ñï íôáòÔï Ç öáß óôåéï
(Ï Á ÊÙËÏÓ)
96 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 96 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 97 Ïäïéðïñéêü óôçí Éóôïñßá ôçò Íéóýñïõ ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 97 ðïë ëÜ óôïé ÷åß á ôïõ êñç ôé êïý ðï ëé ôé óìïý. Ðñþ ôïé á íôá ãù íé óôÝò êáé á íôé êáôá óôÜ ôåò ôùí Êñç ôþí ïé Öïß íé êåò (1500 - 800 ð.×.). Ïé Öïß íé êåò äåí Þ ôáí êá ôá êôçôé êüò ëá üò êáé åê ìå ôáë ëåý ï íôáí å ðß êáé ñåò ðå ñéï ÷Ýò ãéá ôçí êß íç óç ôùí ðëïß ùí ôïõò êáé ôç äéå-îá ãù ãÞ ôïõ å ìðï ñß ïõ ôïõò. Äåí åß ÷áí ôï äé êü ôïõò ðï ëé ôéóìü, áë ëÜ äé äÜ ÷ôç êáí ôç ãñá öÞ êáé ôéò ôÝ ÷íåò á ðü ôïõò ×åô ôß ôáò êáé ôïõò Áéãõ ðôß ïõò êáé ôçí ðñï óÜñ ìï óáí óôéò á íÜ ãêåò ôïõ å ìðï ñß ïõ êáé ôçò íáõ óé ðëïÀ áò. Óôç Íß óõ ñï ß äñõ óáí á ãñåõ ôÞ ñéá ðïñ öý ñáò ãéá ôçí Ü ãñåõ óç êï ÷õ ëéþí ðïõ Ý âãá æáí á íþ-ôå ñç ðïéü ôç ôá ðïñ öý ñáò, äç ëá äÞ å ñõ èñü âá èý ÷ñþ ìá âá öÞò. Åßíáé êáé ï ëü ãïò ðïõ ç Íß óõ ñïò ëå ãü ôáí êáé Ðïñ öõ ñßò. Ôá ìå ôá-îù ôÜ õ öÜ óìá ôá ôçò Êù, å ëá öñÜ, äéá öá íÞ, êïì øÜ, Þ ôáí ðå ñé æÞ ôç ôá, ãéá ôß âÜ öï íôáí ìå ôçí ðïñ öýñá ôçò Íé óý ñïõ. Á ðï ôÝ ëå óìá ôçò öïé íé êé êÞò å ðß äñá óçò Þ ôáí íá ãß íåé ç Íß-óõñïò á ðü å ðé óôáè ìß á Ý íá ìü íé ìï å ìðï ñé êü êáé íáõ ôé êü êÝ íôñï, ðïõ á ðÝ êôç óå ìå ãÜ ëï ðëïý ôï, äõ óá íÜ ëï ãï ìå ôï ìÝ ãå èüò ôçò, êáé óðïõ äáß á íáõ ôé êÞ äý íá ìç, ãéá ôß: á) ðñï óöå-ñü ôáí ùò «óêï ðéÜ» óå êå íôñé êü óç ìåß ï ôçò Äù äå êá íÞ óïõ, â) åß÷å ìå ãÜ ëï öõ óé êü êáé êôé-óôü ëé ìÜ íé (Þ ôáí ç óç ìå ñé íÞ ðå ñéï ÷Þ Ëß ìíç ðïõ êá ôá÷þ èç êå á ðü ç öáé óôåéá êÞ Ý êñç îç), ã) ïé Öïß íé êåò å ìðï ñåý ôç êáí ôá ðïé êß ëá ðñï-ú ü íôá ôïõ ç öáé óôåß ïõ êáé ôéò ìõ ëü ðå ôñåò, ä) é äñý èç êáí ìå ãÜ ëá êÝ íôñá á ëéåß áò êï ÷õ ëéþí, á ðü ôá ï ðïß á ðá-ñá ãü ôáí ç ðïñ öý-ñá âá öÞ, õ ðÞñ ÷áí õ öá íôïõñ ãåß á êáé âá öåß á êáé å) åß ÷å óõ ÷íÞ å ðé êïé íù-íß á ìå ü ëá ôá íç-óéÜ ôïõ Áé ãáß ïõ, ôçí Êá ñß á, Ëõ êéÜ, Óõ ñß á, Áß ãõ ðôï, Ìá êå äï íß á, ÈñÜ-êç êáé Óé êå ëß á. Á ðü ôï 1400 ùò ôï 1100 ð.×., ðå ñß ï äï áë ëá ãþí óôïí ç ðåé ñù ôé êü êáé íç óéù ôé êü åë ëç íé êü ÷þ ñï, ìå ôçí êÜ-èï äï ôùí Äù ñéÝ ùí ðåñ íÜ ìå óå ìéá å ðï ÷Þ áê ìÞò ãéá ôç Íßóõ ñï, å ðç ñå á óìÝ íç öá íå ñÜ á ðü ôï ìõ êç íá ú êü ðï ëé ôé óìü. Á êï ëïõ èåß ï Ôñù é êüò Ðü ëå ìïò ìå å -íåñ ãÞ óõì ìå ôï ÷Þ ôçò Íé óý ñïõ óå ðï ëå ìé-êü õ ëé ìé-êü, óõ ãêñé ôé êÜ ìå ãá ëý ôå ñï á ðü ôá ãý ñù íç óéÜ. Ìå ôïí ôåñ ìá ôé óìü ôïõ Ôñùé-êïý Ðï ëÝ ìïõ, ïé ç ãÞ ôï ñåò ôùí Íé óõ ñß ùí ðå ñé ìÜ æå øáí ôï óôü ëï êáé ôï óôñáôü ôïõò êáé ìå ôç ìå ñß äá ôçò ëåß áò ôïõò îå êß íç óáí ãéá ôçí å ðé óôñï öÞ. Ç áñ ÷Þ áõ ôÞò ôçò ðå-ñéü äïõ ÷á ñá êôç ñß æå ôáé ãéá ôç Íß óõ ñï ùò äåý ôå ñç å ðï ÷Þ ìõ êç íáú êïý ðï ëé ôé óìïý êáé ùò äåý ôå ñïò åê äù ñé óìüò ôçò Íé óý ñïõ, ï ëå ãü ìå íïò «ìåôá ôñù ú êüò» åê äù ñé óìüò. Á ðü ôï 10ï ùò ôïí 7ï áéþ íá ð.×. Ý ãé íáí ðïëëÝò á ðü ðåé ñåò ãéá íá á íá êá ôá ëÜ âïõí ôç Íß óõ-ñï ðïë ëïß ëá ïß ðïõ ðÝ ñá óáí á ðü ôï íç óß, ü ðùò ïé ÊÜ ñåò, ïé Öïß íé êåò, áë ëÜ ãå ãï íüò ðá ñá ìÝ íåé ðùò å ðé êñÜ ôç óå ï åê äù ñé óìüò á ðü ôéò ìå ôá íá óôåý óåéò ôùí Äù ñéÝ ùí á ðü ôçí Êù êáé ôç Ñü äï êáé, ü ðùò á íá öÝ ñåé ï Ç ñü äï ôïò, á ðü ôçí Ðå ëï ðüí íç óï êáé, é äß-ùò, á ðü ôçí Å ðé äáýñï. Ìå ôÜ ôá Ôñù é êÜ óõ íÝ âç óáí ïé êá ôá óôñï öé êïß óåé óìïß. Ôï óåé óìü ðëç êôï íç óß ó÷å äüí å ñç ìþ èç êå êáé êá ôïé êÞ èç êå ôå ëé êÜ á ðü Ü ðïé êïõò Ñü äéïõò êáé Êþïõò. Á îéï óç ìåß ù ôï ôçò ðå ñéü äïõ áõ-ôÞò åß íáé ôï ðï ëß ôåõ ìá ôçò Íé óý ñïõ, ðïõ äåí Ý ÷åé íá êÜ íåé ìå ôý ñáí íïõò, âá óé ëéÜ äåò, á
ñé-Îå öõ óß óôñá. Õ ðï èá ëÜó óéïò
ç öáé óôåéá êüò êñá ôÞ ñáò ìå õ äñü èåéï
óôï êñá ôé êÜ êá èå óôþ ôá, ìå ôçí á óéá ôé êÞ Þ ìõ êç íá ú êÞ ìïñ öÞ ôïõò, áë ëÜ ìå ôçí é óü ôé ìç óõì ìå ôï ÷Þ ôùí ðïëé ôþí óôï äç ìü óéï âß ï. Ï ÄÞ ìïò êá èï ñß æåé êáé äéá ìïñ öþ íåé ôçí ðï ëé-ôé êÞ, ïéêï íï ìé êÞ, êïé íù íé êÞ êáé ðíåõ ìá ëé-ôé êÞ æù Þ ôïõ íç óéïý. Ïé ðï ëß ôåò áõ ôÞò ôçò ìéêñÞò ðü ëçò óõ ãêå íôñþ íï íôáé óôçí Á ãï ñÜ êáé óõ-æç ôïýí ôéò õ ðï èÝ óåéò ôïõò. Á ðü ôï ÄÞ ìï êáé ôç Âïõ ëÞ øç öß æï íôáé íü ìïé, ïé ï ðïß ïé åß íáé óå âá óôïß óå ü ëïõò.
Ôçí ß äéá ðå ñß ï äï,
ãß íå ôáé óôç Íß óõ ñï ç ðñþ ôç á öáß ìá îç óôçí é óôï ñß á ôçò éáôñé êÞò å ðé óôÞ ìçò. Ï Ðï äá ëåß ñéïò, ãéïò ôïõ Á óêëç ðéïý, ðá èï ëü ãïò êáé øõ ÷ß áôñïò, å ðé óôñÝ öåé á ðü ôçí Ôñïß á. Ãéá äÝ êá ï ëü êëç-ñá ÷ñü íéá äéá êñß èç êå óôçí Ôñïß á êáé Ý ãé íå ãíù óôüò á ðü ôç èå ñá ðåß á ôïõ Áß á íôá ôïõ Ôå ëá ìþ íéïõ, ðïõ Ýðá ó÷å á ðü êá ôá èëé ðôé êÞ ìá íß á, êáé ôïõ Öé ëï êôÞ ôç, ôïí ï ðïß ïí èå ñÜ-ðåõ óå á ðü äÜ ãêù ìá äç ëç ôç ñéþ äïõò öé äéïý. Ï Ðáõ óá íß áò äé ç ãåß ôáé ðùò ï Ðï äá ëåß ñéïò êá ôÜ ôçí å ðé óôñï öÞ ôïõ óõ íÜ íôç óå óöï äñÞ ôñé êõ ìß á êáé á íá ãêÜ óôç êå íá êá ôáöý ãåé óôï á óöá ëÝò ëé ìÜ íé ôçò Íé óý ñïõ. Ï áé ãï âï óêüò ôïõ Äá ìÞ ôïõ, âá óé ëéÜ ôçò Êá ñß áò êáé ôçò Íé-óý ñïõ, á íá ãíþ ñé óå ôï öç ìé óìÝ íï ãéá ôñü êáé á íÞã ãåé ëå á ìÝ óùò ôçí Ü öé îç ôïõ óôï âá óé ëéÜ. Ï Ðï äá ëåß ñéïò å öÜñ ìï óå ôç ãå íé êÞ á öáß ìá-îç á ðü ôïí á ãêþ íá ôçò Óýñíáò, êü ñçò ôïõ âá óé ëéÜ, ðïõ Ý ðá ó÷å á ðü âá ñý ôñáõ ìá ôé óìü á ðü ðôþ óç êáé ôç èå ñÜ ðåõ óå. Áñ ãü ôå ñá, ï Ðï äá ëåß ñéïò å ãêá ôá óôÜ èç êå óôçí Êù, ü ðïõ ß äñõ óå éáôñé êÞ ó÷ï ëÞ, êáé ðá ñÜñ ôç ìá ôïõ Á óêëç ðéåß ïõ ôçò Êù óôç Íß óõ ñï. Á îß æåé íá óçìåéù èåß ü ôé ï Ðï äá ëåß ñéïò åß íáé ãå íÜñ ÷çò ôùí öç ìé óìÝ íùí ãéá ôñþí ôçò áñ ÷áéü ôç ôáò êáé ðñü ãï íïò ôïõ Éð ðï êñÜ ôç.Óõ íå ÷ß æï íôáò óôïõò
áéþ-íåò, ç Íß óõ ñïò îå ÷ù ñß æåé ùò ðü ëç-êñÜ ôïò óå ü ëïõò ôïõò ôï ìåßò êáé äéá ôç ñåß êá ëÝò ó÷Ý óåéò ìå ôï ãíù óôü Êñïß óï, âá óé ëéÜ ôçò Ëõäß áò. Ï Êý ñïò, âá óé ëéÜò ôùí Ðåñ óþí, êá ôá êôÜ ôç Ëõ äß á êáé îå êé íÜ ôïõò Ðåñ-óéêïýò Ðï ëÝ ìïõò, óôïõò ï ðïß ïõò ç Íß óõ-ñïò á íá ãêÜ æå ôáé íá äþ óåé ðï ëå ìé êü õ ëéêü óôïõò ÐÝñ óåò êáé, ðéï óõ ãêå êñé ìÝ íá, óôçí åë ëç íé êÞò êá ôá ãù ãÞò âá óß ëéó óá Áñ ôå ìé óß á, âá óß ëéó óá ôçò Á ëé êáñ íáó óïý, Êù, Íé óý ñïõ êáé Êá ëý ìíïõ êáé Ý ìðé óôç ôïõ Êý ñïõ. Ìå ôÜ ôç íé êç öü ñá ãéá ôïõò ¸ë ëç íåò Ýê-âá óç ôùí Ðåñ óé êþí Ðï ëÝ ìùí, ïé Íé óýñéïé óõì ìå ôÝ ÷ïõí óôçí Á’ Á èç íá ú êÞ Óõì ìá ÷ß á. Ãéá Ü ãíù óôïõò ëü ãïõò, óôïõò êá ôá ëü ãïõò ðïõ Ý ÷ïõí óù èåß êá ôá ôÜó óï íôáé óôçí êá ôç-ãï ñß á ôïõ éù íé êïý êáé íç óéù ôé êïý öü ñïõ êáé ü ÷é ôïõ êá ñé êïý, ü ðùò ôá ãý ñù íç óéÜ. Ï Ðå ëï ðïí íç óéá êüò Ðü ëå ìïò âñß óêåé ôç Íß óõ ñï íá áë ëÜ æåé óôñá ôü ðå äá, ÷ù ñßò íá óõì ìå ôÝ ÷åé å íåñ ãÜ óôïí áë ëç ëï óðá ñáã-ìü. Ç Åë ëç íé óôé êÞ Å ðï ÷Þ áñ ÷ß æåé á ðü ôï èÜ íá ôï ôïõ Ìå ãÜ ëïõ Á ëå îÜí äñïõ êáé ðå-ñé ëáì âÜ íåé ôïõò ôñåéò áéþ íåò ðïõ ìå óï ëÜ-âç óáí ùò ôçí õ ðï ôá ãÞ ôçò Áé ãý ðôïõ óôïõò Ñù ìáß ïõò (30 ð.×.). Ï É. ×. Ðá ðá ÷ñé óôï äïý-ëïõ ãñÜ öåé: ‘‘ […] ìå ôÜ ôï èÜ íá ôü ôïõ (323 ð.×.) áñ ÷ß æïõí ïé óõ ãêñïý óåéò á íÜ ìå óá óôïõò äéá äü ÷ïõò êáé ôá Åë ëç íé óôé êÜ ÊñÜ ôç ðïõ äç ìéïõñ ãïýíôáé. Ïé óõ ãêñïý óåéò áõ ôÝò êáé ï á ãþ íáò ãéá ôç äéá íï ìÞ ôùí å äá öþí äåí á öÞíïõí á íå ðç ñÝ á óôç êá ìéÜ ìå ãá ëý-ôå ñç Þ ìé êñü ëý-ôå ñç äý íá ìç ôçò å ðï ÷Þò. Ç Íß óõñïò êé íåß ôáé êáé áõ ôÞ á íÜ ìå óá óôá ìå ãÜ ëá Åë ëç íé óôé êÜ Âá óß ëåéá êáé ïé ôý ÷åò ôçò ôáõ ôß æï íôáé ùò ôï ôÝ ëïò ôïõ 3ïõ áéþ íá êõ ñß ùò ìå áõ ôÝò ôçò ãåé ôï íéêÞò Êù’’. Ðëïý óéåò ðç ãÝò, ðïõ íá á íá öÝ ñï íôáé ÷ù ñé óôÜ óôçí é óôï ñß á ôçò Íé óý ñïõ, äåí õ ðÜñ ÷ïõí óôçí ðå ñß ï äï ôçò Ñù ìáéï êñáôß-Ç ðñþ ôç á öáß ìá îç óôçí é óôï ñß á
ôçò éá ôñé êÞò å ðé óôÞ ìçò
98 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 99 áò. 1⁄4 ìùò ìÝ óá á ðü ôéò á íá ðü öåõ êôåò áë-ëç ëå ðé äñÜ óåéò ôçò é óôï ñé êÞò ðï ñåß áò ôùí ãý ñù íç óéþí, é äß ùò ôçò Êù êáé ôçò Ñü äïõ, öáß íå ôáé ï ðñù ôá ãù íé óôé êüò ñü ëïò ôïõ íç-óéïý å îáé ôß áò ôçò ãåù ãñá öé êÞò ôïõ èÝ óçò. Ç Íß óõ ñïò åß ÷å Þ äç õ ðá ÷èåß óôç Ñï äéá êÞ Ðï ëé ôåß á, ðïõ å îïõ óéÜ æå ôáé ðëÝ ïí á ðü Ñù-ìáß ï 3⁄4 ðáñ ÷ï. Ç å ëÜ ÷é óôç å ëåõ èå ñß á á ðü ôéò ñù ìá úêÝò áñ ÷Ýò, ïé äéá öï ñå ôé êïß èå óìïß óôéò óõ íáë ëá ãÝò, ï å ìðï ñé êüò êáé íáõ ôéëéá-êüò á íôá ãù íé óìüò, ïé óõ ÷íÝò áõ ôï êñá ôï ñé-êÝò áë ëá ãÝò êáé ç ñù ìá ú êÞ ïñ ãÞ, ðïõ Ý æç óå ôï íç óß, äåß ÷íïõí ôçí êÜì øç ôïõ ðï ëé ôé óìïý êáé ôçò ïé êï íï ìß áò ôçí ðå ñß ï äï áõ ôÞ. Á îß æåé íá óç ìåéù èåß ç ëå ç ëá óß á ôïõ ÊÜó óéïõ ôï 42 ð.×. êáé ç ôñï ìå ñÞ êá ôá óôñï öÞ á ðü ôï ÌÜñ-êï-Á íôþ íéï êáé ôçí Êëå ï ðÜ ôñá ôï 41 ð.×. Ìå ôÜ ôï èÜ íá ôï ôïõ Êáó óß ïõ, ï Á íôþ íéïò á íôé êáôá óôÜ èç êå óôçí áñ ÷ç ãß á ôçò Á óß áò êáé ðå ñéÝ ðëå å ôá íç óéÜ ðñïò ôçí Áß ãõ ðôï. Á ðï âé âÜ óôç êå ìå ôçí Êëå ï ðÜ ôñá óôç Íß óõ-ñï êáé æÞ ôç óå íá åé óðñÜ îåé öü óõ-ñï õðï ôá ãÞò. Ïé Íé óý ñéïé, ðïõ Þ äç åß ÷áí ðëç ñþ óåé ôï öü-ñï ãéá ìéá ï êôá å ôß á ôçí ðöü-ñï ç ãïý ìå íç ÷öü-ñï íéÜ óôïí ÊÜó óéï, ôïõò èå þ ñç óáí åõ ãå íåßò á ðá-ôå þ íåò êáé áñ íÞèç êáí íá óõì ìïñ öù èïýí. Á ðï ôÝ ëå óìá Þ ôáí ðëç ñþ ìá ôá á ðü äéá êü óéá ðëïß á, ðïõ ðå ñéÝ ðëå áí ôï íç óß, êõ ñéï ëå êôé êÜ íá ôï êá ôá óôñÝ øïõí. Ç Ðñù ôï âõ æá íôé íÞ Ðå ñß ï äïò (324-610) âñß óêåé ôç Íß óõ ñï êÜ ôù á ðü ôï öü âï ôùí êïõñ óÜ ñùí Óá ñá êç íþí, êá èþò êáé ôïí ðñï óç ëõ ôé óìü ôïõò óôï ×ñé óôéá íé óìü. Ï èå üò ôïõ öù ôüò Á ðüë ëùí êáé ï èå üò ôçò èÜ ëáó óáò Ðï óåé äþí, ðïõ ôü óï ëÜ ôñå øáí ïé êÜ ôïé êïé ôïõ íç óéïý, ìðáß íïõí óôï ç ìß-öùò ôçò é óôï ñß áò êáé ï èå üò ôçò áãÜ ðçò á ðï âé âÜ æå ôáé óôï ëé ìÜ íé. ¸ íá íÝ ï êïé íù-íé êü óý óôç ìá á íá ôÝë ëåé: ç áõôï êñá ôï ñß á ðáßñ íåé ôç èÝ óç ôçò Äç ìï êñá ôß áò êáé Ý íáò íÝ ïò èå üò ôç èÝ óç ôùí ðá ëéþí. Á ðü äéïé êç ôé êÞò ðëåõ ñÜò, Þ ôáí ìÝ ëïò ôçò Å ðáñ ÷ß áò ôùí ÍÞ óùí êáé ùò Å ðé óêïðÞ á íÞ êåé óôçí Å ðáñ ÷ß á ôùí Êõ êëÜ äùí. Óôç Ìå óï âõ æá íôé íÞ Ðå ñß ï äï (210-1081), ç Íß óõ ñïò ðå ñéÝñ ÷å ôáé óå äý óêï ëç êá ôÜóôá óç, å êôß èå ôáé óõ íå ÷þò óå å ðé äñï ìÝò á ðü ¢ ñá âåò êáé Óåë ôæïý êïõò Ôïýñ êïõò, õ ðï âáè ìß æå ôáé ç æù Þ óôï íç óß êáé ïé êÜ ôïé-êïé æïõí êá èç ìå ñé íÜ êÜ ôù á ðü ôï öü âï ôçò êá ôá óôñï öÞò êáé ôçò ëå ç ëá óß áò. Ãéá ôçí Õ óôå ñï âõ æá íôé íÞ Ðå ñß ï äï (1081-1453) ï Ðá ðá ìá íþ ëçò Ê. Åì ì. ãñÜ-öåé: ‘‘Ç Íß óõ ñïò ùò íç óß Ý äåé ÷íå åý öï ñï êáé ðëïý óéï, êÝ íôñé æå ôç âïõ ëé ìß á ôùí ðåéñá ôþí Á ñÜ âùí, Ôïýñ êùí, Óá ñá êç íþí êáé Üë ëùí, ðïõ óõ ÷íÜ äÝ ÷ï íôáí ôéò á íå-ðéèý ìç ôåò å ðé óêÝ øåéò ôùí. Á ðü ôá ÷ñü íéá ôùí Âõ æá íôé íþí, ïé êÜ ôïé êïé ôïõ íç óéïý, ãéá íá á íôé ìå ôù ðß óïõí ôéò óõ ÷íÝò ðåé ñá ôé êÝò å ðé-äñï ìÝò, Ý ÷ôé óáí áñ êåôÜ êÜ óôñá êáé Üë ëïõò ìé êñïýò ðýñ ãïõò. Ôï 1197, ï Âå íå ôüò ÌÜñ-êïò Óá íïý ôïò êá ôÝëá âå ôï íç óß, ãéá íá ôï ðÜ ñåé óå ëß ãá ÷ñü íéá ï Üñ ÷ï íôáò ôçò Ñü äïõ ËÝ ùí Ãá âá ëÜò. ÃñÞ ãï ñá ü ìùò, ôï 1224, ï Âõ æá íôé íüò áõ ôï êñÜ ôï ñáò ôçò Íß êáéáò Éù-Üí íçò Äïý êáò Âá ôá ôæÞò ôï á íá óõí äÝ åé ìå ôç Âõ æá íôé íÞ Áõ ôï êñá ôï ñß á’’. Ôï 1204 ïé Óôáõ ñï öü ñïé åê ìç äå íß æïõí, ü ðùò ãñÜ öåé ï ÑÜí óé ìáí, ôï «öñïý ñéï» ôçò ×ñé óôéá íï óý íçò óôçí Á íá ôï ëÞ. Ç Íß óõ ñïò ìå ôÝ ÷åé å íåñ ãÜ óôá ðå ðñáã ìÝíá, å îáé ôß áò ôùí ñá ãäáß ùí å îå ëß îå ùí êáé áë ëá ãþí (Éð-ðü ôåò, Âå íå ôïß, Ìù á ìå èáíïß). Ç åí äéá öÝ-ñïõ óá åß äç óç ðñï Ýñ ÷å ôáé á ðü á íÝê äï ôï, âå íå ôé êü Ýã ãñá öï ôçò 9çò Éïõ ëß ïõ ôïõ 1306. Ìáò ðëç ñï öï ñåß á êü ìç ü ôé ï Ìðá-ñü ôóç ðï ëéüñ êç óå ôï êÜ óôñï Nixari, ü ðùò á íá öÝ ñå ôáé ç Íß óõ ñïò óôçí ðå ñß ï äï ôçò Öñá ãêï êñá ôß áò, áë ëÜ äåí êá ôÜ öå ñå íá êá ôá ëÜ âåé ôï íç óß, Ý ðá èå óï âá ñÝò æç ìéÝò êáé á íá ÷þ ñç óå Ü ðñá êôïò ãéá ôçí Åý âïéá. ÆÞ ôç óå ïé êï íï ìé êÞ âï Þ èåéá á ðü ôç Âå íå-ôß á ãéá íá å ðéóêåõÜ óåé ôá êá ñÜ âéá ôïõ. Ôï ðá ñá ðÜ íù óõì âÜí, ìá æß ìå áõ ôü ôçò å îÝ ãåñ óçò åíá íôß ïí ôïõ äõ íÜ óôç Novelo Manocca, á ðï äåé êíý åé ãéá Üë ëç ìéá öï ñÜ ôçí ôüë ìç ôùí Íé óõ ñßùí ðá ñÜ ôá äåé íÜ, ðïõ äéá äÝ ÷ï íôáé ôï Ý íá ôï Üë ëï ìå ñõè ìïýò á ðß óôåõ ôá ãïñ ãïýò. Êá ôÜ ôá ìÝ óá Éïõ ëß ïõ ôïõ 1394, ðÝ ñá óå á ðü ôç Íß óõ ñï ï É ôá ëüò íï ôÜ ñéïò Íé êüëá ïò de Martoni. Ìáò á íá öÝ ñåé ü ôé óôç Íß óõ ñï õ ðÜñ ÷ïõí ðïë ëÜ ÷ù ñéÜ, ðá ñÜ ãï íôáé Ü öèï-Ïäïéðïñéêü óôçí Éóôïñßá ôçò Íéóýñïõ ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 99
íïé êáñ ðïß, äåí êáë ëéåñ ãåß ôáé ôï óé ôÜ ñé, áë ëÜ ôï êñé èÜ ñé êáé ôï ðéï Ü öèïíï ðñï ú üí åß íáé ôá óý êá, é äß ùò ôá îç ñÜ. Ï Martoni äéá ôåß íå ôáé á êü ìá ü ôé á ðü ôá îçñÜ óý êá ï öå ïõ äÜñ ÷çò Domenico, ü ðùò ôïí ðëç ñï-öü ñç óå óå ðñï óù ðé êÞ ôïõò óõ íÜ íôç óç ï ðëç ñå îïý óéüò ôïõ, åß ÷å å ôÞ óéï åé óü äç ìá ôï õ ðåñ âï ëé êü ðï óüí ôùí 2.000 äïõ êÜôùí. Êáé óôá ìå ôá ãå íÝ óôå ñá ÷ñü íéá ç Íß óõ ñïò åß ÷å ðïë ëÜ êáé íü óôé ìá óý êá, üðùò á íá öÝ-ñå ôáé óå ôïýñ êé êá Ýã ãñá öá êáé ï íï ìÜ óôç êå Incirli (Óõ êï íÞ óé). Ï ðå ñé çãç ôÞò êÜ íåé ëü ãï ãéá ôñß á êÜ óôñá, Ý íá êï íôÜ óôçí ðá ñá ëß á êáé äý ï Üë ëá å ðÜ íù óôá âïõ íÜ. Ôçò ðá ñá-ëß áò ðñÝ ðåé íá åß íáé ôï å íå ôé êü Öñïý ñéï ôïõ Ìáí äñá êß ïõ, ðïõ äåí ðñÝ ðåé íá ôáõ ôß æå ôáé ìå ôï Ðá-ëáéü êá óôñï ôçò ðá-ëáéü ôå ñçò å ðï ÷Þò. Ç óõ ìðëÞ ñù óç êáé ç å ðé óêåõ Þ ôïõ öñïõ ñß ïõ öáß íå ôáé á ðü ôçí ç ìå ñï ìç-íß á 1315 ðïõ åß íáé ÷á ñáã ìÝ íç óå ìáñ-ìÜ ñé íç ðëÜ êá. Ôá å íôïé ÷é óìÝ íá óÞ ìá ôá êáé óýì âïëá åß íáé å íå ôé êÜ êáé Ý ãé íáí Ý íá Ý ôïò ìå ôÜ ôçí êá-ôÜ êôç óç ôïõ íç óéïý á ðü ôïõò Éð ðü ôåò ôïõ ÔÜã ìá ôïò ôïõ Á ãß ïõ Éù-Üí íç, êïé íþò Éù áí íß ôåò. Ôï öñïý ñéï ðå-ñé êëåß åé ï ëü ãõ ñá ôï á íá ôï ëé êü ìÝñïò ôïõ êñç ìíïý ôçò Ðá íá ãß áò Óðç ëéá íÞò. Å íå íÞ íôá åí íÝ á âáè ìß äåò óõí äÝ-ïõí ôï öñïý ñéï ìå ôï Ìáí äñÜ êé. Á ðü ôçí åß-óï äü ôïõ Üë ëåò ôñéÜ íôá âáè ìß äåò ï äçãïýí óôçí åß óï äï ôïõ ìï íá óôç ñéá-êïý óõ ãêñï ôÞ ìá ôïò. Äéá êñß íï íôáé ðñï ìá ÷þíåò êáé ï ðëï óôÜ óéá. Óôï íï ôéá íá ôï ëé êü êáé õ øç ëü ôå ñï óç ìåß ï õ ðÜñ ÷åé ï ãíù óôüò «Ìðá ñïõô èï ÷á íÜò», ðïõ ç ÷ñÞ óç ôïõ Ý öôá óå óôçí å ðï ÷Þ ôçò Ôïõñ êï êñáôß áò. Ôá Üë ëá äý ï ìå óáéù íé êÜ öñïý ñéá åß íáé: • Ôï âõ æá íôé íü êÜ óôñï ôïõ Å ìðï ñåéïý, ìå ï ëï öÜ íåñá å ðÜ íù óå ëü öï âõ æá íôé íÜ ïé-êï äï ìÞ ìá ôá. • Ôá Ðáñ ëÝ íôéá, óôï ìÝ óï ôçò á ãñï ôé êÞò ï äïý á ðü Å ìðï ñåéü ðñïò ôá Íé êß á. Óçìáß-íåé «óõë ëá ëç ôÞ ñéïí» Þ «âïõ ëåõ ôÞ ñéïí», ü ðïõ óõ íÝñ ÷ï íôáé ïé êÜ ôïé êïé äý ï ÷ù ñéþí ãéá óõ æÞ ôç óç êïé íþí ðñï âëç ìÜ ôùí. Õ ðÜñ ÷åé ðå ñß ðôù óç Ý íá á ðü ôá äý ï
êÜ-Ôï å íå ôé êü
öñïý ñéï ôïõ
Ìáí äñá êß ïõ
Ôï ÷ùñéü Åìðïñåéüò
óÞìåñá
100 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ïäïéðïñéêü óôçí Éóôïñßá ôçò Íéóýñïõ ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 101 óôñá å ðÜ íù óôá âïõ íÜ íá åß íáé ôï ìå óáéù-íé êü ôïõ «Óôáõ ñïý», ü ðùò ôï ðå ñéÝ ãñá øå ï L. Ross.
Áí êáé
ïé Ì. ÌÜ ãé óôñïé ðá ñá ÷ù-ñïý óáí ôç Íß óõ ñï ùò öÝ ïõ äï óôïõò åõ ãå-íåßò êáé óôïõò Éð ðü ôåò, ïé Íé óý ñéïé ðá ñá-ìÝ íïõí øõ ÷é êÜ å íù ñá-ìÝ íïé ìå ôç Âõ æá íôé íÞ Áõ ôï êñá ôï ñß á êáé èñç óêåõ ôé êÜ äå ìÝ íïé ìå ôï Ïñ èü äï îï Ðá ôñéáñ ÷åß ï. Óå ü ëï ôï äéÜ óôç ìá ôçò Éð ðï ôï êñá ôß áò ïé êï äï ìïý íôáé óôç Íß óõ ñï íá ïß âõ æá íôé íïý ñõè ìïý êáé äéá-êï óìïý íôáé ìå âõ æá íôé íÞ ôå ÷íï ôñï ðß á. Óôï å ìðü ñéï, å îá êïëïõ èïýí íá á íá ðôýó óï íôáé êõ ñß ùò ìå ôç óôõ ðôç ñß á, âé ôñéü ëé êáé èåéÜ öé. Ìåôá îý ôïõ 1414 êáé ôïõ 1420, Ý ÷ïõ ìå ìéá èáõ ìÜ óéá ðå ñé ãñá öÞ ôçò êá ôÜ óôá óçò ôïõ ç öáé óôåß ïõ êáé ôçò Ý íôï íçò õ äñï èåñ ìé êÞò äñá óôç ñéü ôç ôÜò ôïõ á ðü ôï Öëù ñÝíôéï ìï-íá ÷ü Cristoforo Buondelmonti: ‘‘Óôï êÝ íôñï ôïõ íç óéïý õ ðÜñ ÷åé Ý íá øç ëü âïõ íü, á ðü ôï ï ðïß ï å êëý å ôáé èåéÜ öé ìÝ óù õ ðï ãåß ùí ï äþí ìÝ ñá êáé íý ÷ôá, ü ðùò óôï íç óß Óôñü ìðï ëé êï-íôÜ óôï Ëß ðá ñé. Óå á ðü óôá óç ìéáò ðå ôñéÜò äñü ìï á ðü ôçí êï ñõ öÞ õ ðÜñ ÷åé ìéá èåñ ìÞ ðç ãÞ, ôá íå ñÜ ôçò ï ðïß áò ÷ý íï íôáé óå ìéá âá-èéÜ óêï ôåé íÞ ëß ìíç óôçí ðéï êÜ ôù ðå ñéï ÷Þ. Ïé íç óéþ ôåò óõë ëÝ ãïõí ôï èåéÜ öé óå ìå ãÜ ëåò ðï óü ôç ôåò êáé ôï ðù ëïýí óå å ìðü ñïõò, ðïõ ðåñ íïýí á ðü å êåß. Ìå ôÜ ôç ìÝ óç ôïõ äñü ìïõ ðñïò ôçí êï ñõ öÞ, ç æÝ óôç åß íáé ôü óï Ý íôï-íç, þ óôå êá èß óôá ôáé á äý íáôç ç Ü íï äïò óå ü ðïéïí äå öï ñÜ îõ ëï ðÜ ðïõ ôóá’’. «Ç ðü ëéò å Ü ëù» êáé ïé éð ðü ôåò ðñï óðá-èïýí íá áõ îÞ óïõí ôçí Ü ìõ íá ôçò íÞ óïõ, ãéá-ôß êá ôá íï ïýí ðùò ï åî Á íá ôï ëÞò êßí äõ íïò óôñÝ öå ôáé ðëÝ ïí ðñïò ôá Äù äåêÜ íç óá. Ïé ðåé ñá ôé êÝò å ðé äñï ìÝò ãß íï íôáé óõ ÷íü ôå ñåò êáé ðéï êá ôá óôñå ðôéêÝò. Ï Å ðáì. Óôá ìá-ôéÜ äçò óôï Ðå ñß Íé óý ñïõ é óôü ñç ìÜ ôïõ ìáò ðá ñïõ óéÜ æåé ðá ñá óôá ôé êÜ ãå ãï íü ôá ðåé ñá ôé êþí å ðé äñï ìþí, ðïõ ç Íß óõ ñïò äÝ-÷ôç êå ìá æß ìå Üë ëá íç óéÜ á ðü Ôïýñ êïõò ðåé ñá ôÝò, ãå ãï íü ôá ðïõ ðëç ñï öï ñïý ìá óôå êáé áðü Üë ëïõò óõã ãñá öåßò. Ôï 1455, é ó÷õ ñüò ôïõñ êé êüò óôü ëïò, ðïõ ðå ñéÝ ðëå å ôï Áé ãáß ï õ ðü ôï íáý áñ ÷ï ×áìæÜ ÂÝ çí, å ðÝ äñá ìå êáô’ Üë ëùí íÞ óùí ôïõ Áñ ÷é-ðå ëÜ ãïõò êáé êá ôÜ ôçò Íé óýñïõ êáé, á öïý êá ôÝ óôñå øå ôïõò á ãñïýò êáé ôá óðß ôéá ôùí êá ôïß êùí, ðïë ëïýò åîáí äñá ðü äé óå. Ôï 1457, óôü ëïò å îÞ íôá ôïõñ êé êþí ðëïß-ùí, ðñï óåã ãß óáò åéò Íß óõ ñïí, ‘‘êáôÝ óöá îå êáé ç÷ ìá ëþ ôé óå ðÜ íôáò ïõò åý ñåí å êôüò öñïõ ñß ïõ, ôáò äå á ìðÝ ëïõò åäÞ ù óå’’. Ôï 1471, ‘‘ôü óçí ôñï ìå ñÜí å ðé äñï ìÞ õ ðÝ-óôç ç Íß óõ ñïò, þ óôå ïé äõ óôõ ÷åßò êÜôïé êïé ðá ñá ôÞ óá íôåò ôáò ãáß áò áõ ôþí, á ðå óýñ èç-óáí åéò Ñü äïí, ß íá óù èþ óéí. Ôï äå ÔÜã-ìá ôùí Éð ðï ôþí óõ ìðá èïýí áõ ôïýò, ôïõò á ðÞë ëá îå ôïõ äá óìïý ôùí 300 öëù ñé íéþí á þ öåé ëïí íá ðëç ñþ óù óé’’. ÔÝ ëïò, ï äéÜ-óç ìïò ðåé ñá ôÞò Êá ìá ëÞ ‘‘ðëåý óáò å ðß ôçí Íß óõ ñïí, ðñï óå ðÜ èç óå íá êõ ñéåý óåé áõ ôÞí áë ë’ á ðÞ íôç óå ôï óáý ôçí á íôß óôá óçí, þ óôå ç íá ãêÜ óèç í’ á ðÝë èåé Ü ðñá êôïò’’.Ù óôü óï
ôá Äù äå êÜ íç óá å îá êï-ëïõ èïýí íá á ðï ôå ëïýí å ìðü äéï óôçí Ý îï äï ôïõ ïèù ìá íé êïý óôü ëïõ ðñïò ôç Ìå óü ãåéï. Ï ôïõñ êé êüò óôü ëïò, ìå 400 ðëïß á, 200.000 óôñáôü êáé å ðß êå öá ëÞò ôïí Óïõ ëå ú ìÜí, îå-êé íÜ åé ôïí á ãþ íá ãéá ôçí êá ôÜ êôç óç ôùí Äù äå êá íÞ óùí. Ç Íß óõ ñïò ðá ñá äß äå ôáé óôéò 6 Óå ðôåì âñß ïõ ôïõ 1522. Ìéá êáé-íïýñ ãéá óå ëß äá ãñÜ öå ôáé ãéá ôç Íß óõ ñï êáé ôçí ïé êï íï ìß á ôçò, ðïõ áí èß æåé ÷Ü ñç óôç äé ðëù ìá ôé êÞ é êá íü ôç ôá êáé åñ ãá ôé êü-ôç ôá ôùí êá ôïß êùí êü-ôçò. 1⁄4 ôáí Üñ ÷é óå ï á ãþ íáò, ç Íß óõ ñïò, ü ðùò êáé ôá Üë ëá íç óéÜ, Ý äéù îáí ôéò ôïõñ êéêÝò öñïõ ñÝò êáé á íá êç ñý ÷ôç êáí å ëåý èå ñá, ü ÷é ü ìùò ãéá ðï ëý. Ïé ðå ñé ðÝ ôåéåò óõ íå ÷ß æï íôáé êáé ïé öü ñïé ðïõ ðñÝ ðåé íá ðëç ñù èïýí óôïí Óïõ êéïýñ ìðå ç ôçò Ñü äïõ ãß íï íôáé ìå ãá ëý-ôå ñïé êáé ç á ðáß ôç óç ôïõò å ðé ôá êôé êÞ ãéá ôç óõ íÝ÷é óç ôçò æù Þò óôï íç óß. Óáí íá ìçí Ý öôá íå áõ ôü, ç óý óêå øç ôùí ðñï óôÜ ôé äùí äõ íÜ ìå ùí Áã ãëß áò, Ãáë ëß áò, Ñù óß áò óôï Ëïí äß íï, ìå ôï ðñù ôü êïë ëï ôçò 22áò Ìáñ-ôß ïõ ôïõ 1829, á öÞ íåé ôá Äù äå êÜ íç óá óôá Ü ðëç óôá ÷Ý ñéá ôïõ ðá ëéïý ôïõò äõ íÜóôç Óïõ êéïýñ ìðå ç ìÝ ÷ñé ôï 1866. Ôá ÷ñü íéá ðïõ á êï ëïõ èïýí âñß óêïõíôïõò Íé óý ñéïõò íá êé íïý íôáé á íÞ óõ ÷á ãéá íá êåñ äß óïõí ðñï íü ìéá. Êáé å íþ ï á ôõ ÷Þò ðü ëå ìïò ôïõ 1897 êáé ç Ü íï äïò ôùí Íå ü ôïõñ-êùí Ý äé íå åë ðß äá ãéá á íÜ êôç óç ôùí ðá ëéþí ðñï íï ìß ùí, ôå ëé êÜ ç êá ôÜóôá óç ãß íå ôáé á íõ-ðü öï ñç êáé å öéáë ôé êÞ. Ðá ñü ëç ü ìùò ôç óõ-íå ÷Þ ï äý íç, ðñÝðåé íá á íá öåñ èåß ï å ëéã ìüò ôùí Íé óõ ñß ùí êáé ç á íÜ äåé îç ðñù ôï öá íþí Ýñ ãùí. Ìå ñé êÜ áð’ áõ ôÜ åß íáé: á) ç ß äñõ óç êáé ëåé ôïõñ ãß á ôïõ åñ ãï óôá óß ïõ å ðå îåñ ãá óß-áò èåéï ÷þ ìá ôïò, â) ôá ëïõ ôñÜ ôïõ ãéá ôñïý Ðá íôå ëß äç óôïõò ÐÜë ëïõò, ã) ç áíÝ ãåñ óç êáé ëåé ôïõñ ãß á ôçò Ï ìç ñåß ïõ Êïé íï ôé êÞò Ó÷ï ëÞò óôï Ìáí äñÜ êé, ä) ôá éá ìá ôé êÜ ëïõ-ôñÜ Ìáí äñá êß ïõ óôç èÝ óç «Óêü ðç». êáé èñç óêåõ ôé êþí äå óìþí ðïõ äéá ôç ñïý óáí ïé íç óéþ ôåò, ðá ñÜ ôïí ôïõñ êé êü æõ ãü. Ìå ôÜ ôç óõí èÞ êç ôçò Ëù æÜí íçò (24 Éïõ ëß ïõ ôïõ 1923), áñ ÷ß æåé ç äåý ôå ñç ðå ñß ï äïò ôçò é ôá ëé êÞò êá ôï-÷Þò. Ðá íÜñ ÷áéåò å óôß åò ôïõ Åë ëç íé óìïý óôç Ì. Á óß á ÷Ü íïíôáé. Ãß íå ôáé á íôáë ëá ãÞ ðëç èõ óìþí êáé ÷é ëéÜ äåò Ü ìá ÷ïé ¸ë ëç íåò å îï íôþ íïíôáé ôï êá ëï êáß ñé ôïõ 1922. Ç Íß óõ ñïò äÝ ÷å ôáé ôïõò ðñþ ôïõò ðñü óöõ ãåò êáé ç Ý íôá îÞ ôïõò óôç ìé-êñÞ êïé íù íß á õ ðÞñ îå ôï íù ôé êÞ óå ü ëïõò ôïõò ôï ìåßò. Ðï ëé ôéêüò äéïé êç ôÞò ôçò Äù äå êá íÞ óïõ äéï ñß æå ôáé ï äé ðëù ìÜ ôçò Mario Lago. Ï Lago ôç ñåß ôá ðñï ó÷Þ ìá ôá ãéá íá å ðé ôý ÷åé ôïõò âá-èý ôå ñïõò óêï ðïýò, ðïõ åß íáé ï å îé ôá ëé óìüò ìå Þ ðéåò ìå èï äåý óåéò åê öá óé óìïý. Ïé êëç ñé êïß ðå ñéï ñß æï íôáé óôá áõ óôçñþò åê êëç óéá óôé êÜ êá èÞ êï íôÜ ôïõò. Óôá ó÷ï ëåß á åé óÜ ãå ôáé ç äé äá óêá ëß á ôçò é ôá ëé êÞò ãëþó óáò. Ï Lago Ý êá íå ìå ãÜ ëá Ýñ ãá êïé íÞò ù öå ëåß áò, ü ðùò ôï äéïé êçôÞ ñéï ôçò Íé óý ñïõ, ôï Ýñ ãï ôïõ ü ìùò äåí á íá ãíù ñß óôç êå á ðü ôç öá óé óôé êÞ êõâÝñ íç óç, äéü ôé äåí åß ÷áí ìÜ èåé ü ëïé íá ìé ëÜ íå é ôá ëé êÜ. Ôï Mario Lago äéá äÝ ÷å ôáé ï «Ü ôñï ìïò ðá ëéÜ ôóïò», ü ðùò ôïí á ðï êá ëïý óå ï Íôïý ôóå ãéá ôéò ãêÜ öåò ðïõ åß÷å êÜ íåé óå êÜ èå õ ðç ñå óß á ðïõ ðÝ ñá óå, De Vecchi. Ï De Vecchi å ðåì âáß íåé ðá íôïý. Ôï 1937 êá ôáñ ãåß ôá åë ëç íé êÜ ó÷ï ëåß á. Ïé ãï íåßò õ ðï ÷ñå þ íï íôáé íá ãñÜ øïõí ôá ðáé äéÜ ôïõò óôç öá óé óôé êÞ ïñ-ãÜ íù óç Balila. Ï ôïñ ðé ëé óìüò ôçò «¸ë ëçò» êáé ç êÞ ñõ îç ôïõ ðïëÝ ìïõ å ðé öÝ ñåé êáé ðÜ ëé ôçí «á öáß ìá îç» ôïõ ðñï óù ðé êïý ôïõ íç óéïý. Ðå íÞ íôá Íé óý ñéïé ìå ÷ß ëéïõò ï êôá-êü óéïõò Äù äå êá íÞ óéïõò ðï ëå ìïýí óå êÜ èå ìïñ öÞ á ãþ íá óå êÜ èå å ðé êñÜ ôåéá. Óôéò 11 Óå ðôåì âñß ïõ ôïõ 1943, ôå ëåéþ íåé ïõ óéá óôé êÜ ç É ôá ëï êñá ôß á óôá Äù äå êÜ íç óá. Áí êáé ïé Ãåñ ìá íïß ðá ñÝ ìåé íáí êá ôÜ äéá-óôÞ ìá ôá óôç Íß óõ ñï êáé ãéá ëß ãï ÷ñï íé êü äéÜ-óôç ìá, ôï ðÝ ñá óìÜ ôïõò êá ôá ãñÜ öôç êå á êü ìç êáé óôçí ôï ðé êÞ ëá ú êÞ ðá ñÜ äï óç. Ìå ñé êïß á ðü ôïõò ãç ñáéü ôå ñïõò Ìáí äñá êéþ ôåò èõ ìïý íôáé Ãåñ ìáíïýò óôñá ôéþ ôåò íá á íå âáß íïõí ôï ìï íá-óôÞ ñé ôçò Ðá íá ãéÜò Óðç ëéá íÞò ãéá íá ôï ï ÷õ-ñþ óïõí. Ï Áñ ÷é ìáí äñß ôçò Êý ñéë ëïò Ñù ìá íüò á ðÜ íôç óå óôéò á ðáé ôÞ óåéò ôïõò ü ôé åß íáé Ý íáò á ðëüò å ðé óôÜ ôçò êáé ü ôé ìü íï ç ÄÝ óðïé íá ôïõ
Óôéò 12 Ìá À ïõ
ôïõ 1912, ç ìÝ ñá Êõ ñéá êÞ êáé þ ñá 6:00, ôï èù ñç êôü «Ñü ìá» êáé ôá ðï ëå ìéêÜ «Ðß æá» êáé «ÓðÝ ôóéá» á ãêõ ñï âï-ëïýí Ý îù á ðü ôç Íß óõ ñï. Ðå íÞ íôá óôñá ôéþôåò á ðï âé âÜ æï íôáé óôï íç óß êáé óõë ëáì âÜ íïõí óôï ôïýñ êé êï êï íÜ êé ôïõò êïéìé óìÝ íïõò Ý îé ÷ù ñï-öý ëá êåò. ¸ ãé íáí óõë ëÞ øåéò êáé ï áñ ÷ç ãüò êáé óõ íôï íé óôÞò ôùí å íåñ ãåéþí ôïõ é ôá ëé êïý íáõ ôé êïý óôï Áé ãáß ï, íáý áñ ÷ïò Biale, Ý êá íå ôá åãêáß íéá ôçò å ðß óç ìçò é ôá ëé êÞò êá ôï ÷Þò ôçò Íé óý ñïõ. Ïé êÜ ôïé êïé ôïõ íç óéïý äÝ ÷ôç êáí ôïõò É ôá ëïýò ùò á ðå ëåõ èå ñù ôÝò, ðïõ ü ìùò äåí Üñ ãç óáí íá äåß îïõí ôïí êá ôá êôç ôé êü ôïõò ÷á ñá êôÞ ñá, êáé ï á ãþ íáò ãéá å ðé âß ù óç óõ íå ÷ß æå ôáé. Ï ðñþ ôïò É ôá ëüò êõ âåñ íÞ ôçò, Giovanni Ameglio, Ý èå óå óå å öáñ ìï ãÞ Ý íá ó÷Ý äéï á ðï èÜñ ñõíóçò ôïõ ðëç èõ óìïý, á ðï âëÝ-ðï íôáò óôçí å îÜ ëåé øç êïé íù íé êþí, âëÝ-ðï ëé ôé êþíÏ ëéìåíïâñá÷ßïíáò ôïõ
Ìáíäñáêßïõ êáôÜ ôçí ðñþôç
ðåñßïäï ôçò êáôáóêåõÞò ôïõ
(1885-1912) åðß Ôïõñêïêñáôßáò
102 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ïäïéðïñéêü óôçí Éóôïñßá ôçò Íéóýñïõ ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 103 ÂÉ ÂËÉÏ ÃÑÁ ÖÉÁ Ã.Å. Âïõ ãéïõ êëÜ êçò, Óôá ãá ëÜ æéá ç öáß óôåéá: ÍÉ ÓÕ ÑÏÓ, 1988, ¸ê äï óç ôïõ Óõì âïõ-ëß ïõ ðå ñéï ÷Þò Íé óý ñïõ, ISBN 960-86215-X. Ê. Ìá íôïõ äÜ êçò, Nß óõ ñïò, Óý íôï ìç É óôï ñß á, Ï äç ãüò ãéá ôïõò ôïõ ñß óôåò. Íé êÞ ôáò É. Êïõ ìå íôüò, Ôï ðé êÞ é óôï ñß á ôçò Íé óý ñïõ, Âé âëß ï 1ï, ¸ê äï óç: Íï ìáñ ÷éá êÞ Áõ ôï äéïß êç óç Äù äå êá íÞ óïõ - Å ðáñ ÷åß ï Êù - Íé óý ñïõ, ÊÙÓ 1999. Íé êÞ ôáò É. Êïõ ìå íôüò, Ôï ðé êÞ é óôï ñß á ôçò Íé óý ñïõ, Âé âëß ï 2ï, ¸ê äï óç: Íï ìáñ ÷éá êÞ Áõ ôï äéïß êç óç Äù äå êá íÞ óïõ - Å ðáñ ÷åß ï Êù - Íé óý ñïõ, ÊÙÓ 1999. Íé êÞ ôáò É. Êïõ ìåíôüò, Ôï ðé êÞ é óôï ñß á ôçò Íé óý ñïõ, Âé âëß ï 3ï, ¸ê äï óç: Íï ìáñ ÷éá êÞ Áõ ôï äéïß êç óç Äù äå êá íÞ óïõ - Å ðáñ ÷åß ï Êù - Íé óý ñïõ, ÊÙÓ 1999. Ïß êïõ ìðï ñïý óå íá á ðá íôÞ óåé, ðïõ äéÝ ìå íå óôá êÜ ôù äéá ìå ñß óìá ôá. Ïé óôñá ôéþ ôåò ðÞãáí óå áõ ôÜ êáé ìå ôÜ á ðü ëß ãï å ãêá ôÝ ëåé øáí ôï ìï íá óôÞ ñé ðá íé êü âëç ôïé. Áñ÷Ýò Á ðñé ëß ïõ ôïõ 1944, ôñéÜ íôá ðÝ íôå Ãåñ ìá íïß á ðï âé âÜ æï íôáé óôç Íß óõñï ðïõ öé ëï îå íåß óá ñÜ íôá ïñ öá íÜ êáé êÜ ðïéïõò É ôá ëïýò êá èï ëé êïýò ðá ðÜ äåò. Ï ¸ë ëç íáò êá ôá äñï ìÝ áò ËÜ æá ñïò, íôõ ìÝ íïò ðá-ðÜò, êáé äÝ êá Âñå ôá íïß óôÞ íïõí å íÝäñá êáé å îï íôþ íïõí ôç öñïõ ñÜ. Óôéò 11 Öå âñïõá ñß ïõ ôïõ 1945 ôñéÜ íôá å ðôÜ Ãåñ ìá íïß á ðï âé âÜ æï-íôáé óôïõò ÐÜë ëïõò, á íå âáß íïõí óôïí Å ìðï-ñåéü êáé å ãêá èß óôáíôáé óå äå óðü æïí óç ìåß ï ðÜ íù á ðü ôïí êñá ôÞ ñá ôïõ ç öáé óôåß ïõ. ÔìÞ ìá ôïõ Éåñïý Ëü ÷ïõ å ðå ÷åß ñç óå êá ôá äñï ìÞ êáé å îïõ äå ôÝ ñù óå ôçí å ÷èñé êÞ äý íá ìç ìå áðþ ëåéá ôïõ Õ ðëãïý ÅõÜã ãå ëïõ ×á ôæç åõáã ãÝ ëïõ. Óôï êá öå íåß ï ðïõ Ý ãé íå ç óõìðëï êÞ óþ æå ôáé ìÝ ÷ñé êáé óÞ ìå ñá, óôçí ß äéá èÝ óç, Ý íáò êá èñÝ ðôçò ìå èñõì ìáôé óìÝ íç ìéá Ü êñç ôïõ, á ðü óöáß ñá ðïõ ñß ÷ôç êå å êåß íï ôï âñÜ äõ. Ïé Íé óý ñéïé Üñ ÷é óáí íá ìå ôá íá óôåý ïõí óå îÝ íïõò ôü ðïõò óõ óôç ìá ôé êÜ á ðü ôïí ðü ëå ìï ôïõ 1821. Ìå ôçí á ðï ãñá öÞ ôïõ 1828 ç Íß óõ-ñïò âñß óêå ôáé íá á ñéè ìåß 3.300 êáôïß êïõò. Óôá ôÝ ëç ôïõ 19ïõ áéþ íá êáé óôéò áñ ÷Ýò ôïõ 20ïõ, é äß ùò ôçí ðå ñß ïäï 1908-1912, õ ðÜñ ÷åé Ý íôï íï êý ìá ìå ôá íÜ óôåõ óçò óôéò Ç íù ìÝ íåò Ðï ëé ôåß åò, ðñï åñ÷ü ìå íï á ðü ôï ü ôé ïé Íé óý-ñéïé Ý ÷á óáí ôá åé äé êÜ ðñï íü ìéÜ ôïõò êáé Þ ôáí õ ðï÷ñå ù ìÝ íïé íá õ ðç ñå ôïýí ôïí ôïõñ êé êü óôñá ôü. Ôï 1912 ìå ôç ìé êñá óéá ôé êÞ êá ôáóôñï-öÞ, ï ðëç èõ óìüò å êôï îåý å ôáé óôïõò 5.000, ìå ôçí ðëåéï øç öß á ôïõ íá åß íáé ðñü óöõ ãåò á ðü ôéò ÷á ìÝ íåò ðá ôñß äåò. Ôï 1940, ç Íß óõ ñïò åß ÷å ðëç èõ óìü 3.100, å íþ á ðü ôç äå êá å ôß á ôïõ ’50, êáé êõ ñß ùò ìå ôÜ ôïí êá ôá óôñå ðôé êü óåé óìü ôïõ 1953, áñ ÷ß æåé óôá äéá êÞ ðëç èõ óìéá êÞ á ðï-äõ íÜ ìù óç, ìå á ðï ôÝ ëå óìá ç Íß óõ ñïò á ðü ôá ôÝ ëç ôçò äå êá å ôß áò ôïõ ’80 ùò êáé óÞ ìå ñá íá á ñéè ìåß ðå ñß ôïõò 900 êá ôïß êïõò.
