TA ÐÁÉÄÉÁ
ÔÇÓ
ÃÁËÁÑÉÁÓ
TEYXOÓ ÁÖÉÅÑÙÌÅÍÏ
ó’ áõôïýò ðïõ áêüìá
ôá èÝëïõíå üëá
12-13
ÄÙÄÅÊÁ
´
ÄÅÊÁÔÑÉÁ
´
¶ƒ√§√°π∫√ ™∏ª∂πøª∞
Ôï êáéíïýñãéï ôåý÷ïò ôùí Ðáéäéþí ôçò Ãáëáñßáò ïëïêëçñþèçêå ìÝ-óá óôï äåýôåñï ãýñï ôùí öïéôçôéêþí êéíçôïðïéÞóåùí åíÜíôéá óôï íÝï íüìï-ðëáßóéï ãéá ôá ðáíåðéóôÞìéá. ÄÝêá ìÞíåò ïé öïéôçôÝò êáé üóïé ôïõò óõìðáñáóôáèÞêáìå áíåðéöýëáêôá äå ìáóÞóáìå ïýôå á-ðü Þëéï ïýôå áá-ðü âñï÷Þ ïýôå áá-ðü äáêñõãüíá ïýôå áá-ðü ôçí êÜèå åß-äïõò ìçíôéáêÞ ðñïðáãÜíäá. Ç Ýëëåéøç äçìüóéïõ ñéæïóðáóôéêïý ëü-ãïõ åê ìÝñïõò ôùí êéíçôïðïéçìÝíùí öïéôçôþí äåí ðñÝðåé íá ìáò îåãåëÜ. Ï åðßóçìïò óõíäéêáëéóôéêüò ëüãïò õðÝñ ôùí "ðôõ÷ßùí ìå á-îßá" äåí ìðïñåß íá áðïäþóåé ôï âáèýôåñï ðåñéå÷üìåíï ìéáò åîÝãåñ-óçò ðïõ åßíáé ç åîÝãåñóç ôçò æùÞò åíÜíôéá óôçí åðéâßùóç. Ï áãþ-íáò åíÜíôéá óôçí åíôáôéêïðïßçóç, ôç äéáñêÞ áîéïëüãçóç, ôçí ôõðï-ðïßçóç êáé ôç âáñåìÜñá ìéáò ó÷ïëåéïðïéçìÝíçò æùÞò ðïõ îåêéíÜåé áðü ôï íçðéáãùãåßï êáé óõíå÷ßæåôáé ùò ôç "äéá âßïõ åêðáßäåõóç" äå ÷ùñÜåé óôá ðëáßóéá åíüò ðñïãñáììáôéêïý ëüãïõ. Áõôü ðïõ ðáñïõ-óéÜæåôáé óõ÷íÜ ùò ôï ìåãáëýôåñï Ýëëåéììá ôùí óýã÷ñïíùí êïéíùíé-êþí êéíçìÜôùí åßíáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ôï âáèýôåñï ÷áñáêôçñé-óôéêü ôïõò: äåí åßíáé ðéá ôï ðñüãñáììá áëëÜ ç áðåñãßá, ç êáôÜëç-øç, ôï êßíçìá ôï ìüíï óðßôé ôïõ áðïóôåñçìÝíïõ êáé êéíçôïðïéçìÝ-íïõ áíèñþðïõ. Ï åðßóçìïò óõíäéêáëéóôéêüò ëüãïò åðéðëÝåé ðÜíù óôï ðïôÜìé ôùí êïéíùíéêþí êéíçìÜôùí óáí êçëßäá äéáíïçôéêïý áßìá-ôïò· ï ñüëïò ôïõ åßíáé íá íïìéìïðïéåß ôç èåóìéêÞ åêðñïóþðçóç êáé íá äéá÷ùñßæåé ôïõò äéáäçëùôÝò óå êáëïýò öïéôçôÝò, ìáèçôÝò êáé äá-óêÜëïõò ðïõ ôïõò äéáêñßíåé ìéá ðëÞñùò êáôáíïçôÞ äõóáíåîßá êáé óå êáêïýò "óðÜóôåò" ðïõ êÜíïõí "áäéêáéïëüãçôç êáé ôõöëÞ ÷ñÞóç âßáò". (Âë. ôï äéðëáíü åõöõÝò óêßôóï ðïõ Ýöôéáîáí êÜðïéïé áðü ôïõò åîåãåñìÝíïõò åíÜíôéá óôç CIP óôç Ãáëëßá ôï 1994 êáé ôï ïðïß-ï åß÷å äçìïðïß-ïóéåõôåß óôïðïß-ï ðÝìðôïðïß-ï ôåý÷ïðïß-ïò ôïðïß-ïõ ðåñéïðïß-ïäéêïðïß-ïý ìáò. ¢ëëç ÷þñá, Üëëç ÷ñïíéêÞ ðåñßïäïò, ßäéåò ïé ðïëéôéêÝò íïïôñïðßåò ìå ôéò ïðïßåò åñ÷üìáóôå äéáñêþò áíôéìÝôùðïé). Áò ðñïóÝîåé êáíåßò ôç êïöôåñÞ (ðåò ôçí êáé áðëïúêÞ) óõíôïìßá ôùí óõíèçìÜôùí ôçò ðåñóéíÞò ãáëëéêÞò Üíïéîçò: "ç äïõëåéÜ óêïôþíåé", "óýìâáóç ðñþôïõ óêáôïý" êáé ôüóá Üëëá. Ðþò íá ÷ùñÝóåé áõôÞ ç Üñíçóç óôá ðëáßóéá åíüò ìåôáññõèìéóôéêïý ðïëéôéêïý ëüãïõ; Êáé äåí åßíáé ôõ÷áßï ðïõ áíáöåñüìáóôå óôç Ãáëëßá ãéáôß ôá üóá óõíÝâçóáí åêåß åðçññÝáóáí Üìåóá ôï êßíçìá óôçí ÅëëÜäá. Áöéåñþóáìå ðïëëÝò óåëßäåò áõôïý ôïõ ôåý÷ïõò ãéá í' áíáäåßîïõ-ìå ôçí åõöÜíôáóôç ðñáêôéêÞ ôïõ ãáëëéêïý öïéôçôéêïý-ðñïëåôáñéáêïý êéíÞìáôïò -ðñáêôéêÞ ðïõ åßíáé áëÞèåéá üôé ìáò Ýëëåéøå åäþ. ÐáñÜëëçëá, ÷ñåéÜóôçêå íá ìéëÞóïõìå ðïëý ãéá ôçí éóôïñßá ôçò åðéâïëÞò ôçò ðñïóùñéíüôçôáò ó' áõôÞ ôç ÷þñá êáé åßìáóôå âÝâáéïé üôé êáíåßò è' áíáãíùñßóåé ðïëëÜ êïéíÜ áíÜìåóá óôç ãáëëéêÞ êáé ôçí åëëçíéêÞ åñ-ãáóéáêÞ åìðåéñßá ôùí ôåëåõôáßùí äåêáåôéþí. ÁíÜìåóá óôïõò äýï ãýñïõò ôùí öïéôçôéêþí êéíçôïðïéÞóåùí óôçí ÅëëÜäá åìöáíßóôçêå ç ìåãÜëç, éóôïñéêÞ áðåñãß-á ôùí äáðåñãß-áóêÜëùí. ¼,ôé äéáðåñãß-áâÜóåôå ãé' áðåñãß-áõôÞí óôéò óåëßäåò ðïõ áðåñãß-áêïëïõèïýí ìðïñåß íáðåñãß-á óáðåñãß-áò îáðåñãß-áöíéÜóåé. Åßíáðåñãß-áé áðåñãß-áëÞèåéáðåñãß-á ü-ôé ãéá íá ìéëÞóåéò ìå ïõóéáóü-ôéêü ôñüðï ãéá Ýíá êßíçìá äåí áñêåß íá Ý÷åéò ìéá óùóôÞ ìÝèïäï ðñïóÝããéóçò· èá ðñÝ-ðåé, åðßóçò, íá ôï Ý÷åéò æÞóåé Üìåóá. "Äåí áñêåß íá åßíáé êáíåßò óýã÷ñïíïò ôùí ãåãïíüôùí ðïõ äéçãåßôáé Þ íá åßíáé êáëÜ åíçìåñùìÝíïò", Ýëåãå ï ãåñï-×Ýãêåë. "Ï óõããñáöÝáò ðñÝðåé íá áíÞêåé óôçí ôÜîç êáé ôï êïéíùíéêü ðåñéâÜë-¹ìáóôáí ôüóïé ðïëëïß Äïõëåýáìå óáí Ýíáò Üíèñùðïò ¹ìáóôáí ìßëéá áöñéóìÝíïõ óôáñéïý ìåò ôï êáõôü êáôáêáëüêáéñï Êáé ôþñá óêïñðßóáìå Ðåôá÷ôÞêáìå åäþ êáé åêåß ¼ìùò åóý êé åãþ åßìáóôå áêüìá Ýíá Ìå êÜñâïõíá óôç êáñäéÜ Êé áí êÜôé áðüìåéíå Áð' ôï êÜñâïõíï óôç øõ÷Þ Á÷, óôåßëå ìïõ ôç óðßèá Ed Sanders, Kñáôþíôáò ôçí Õðüèåóç æùíôáíÞëïí ôùí áíèñþðùí ðïõ ðåñéãñÜöåé ôç äñÜóç ôïõò· ðñÝðåé íá Ý÷åé êáé áõôüò ôéò ßäéåò éäÝåò, ôïí ôñüðï óêÝøçò êáé ôçí êïõëôïýñá ôïõò ãéá íá äåé ôá ãåãïíüôá óôç óùóôÞ ôïõò äéÜóôáóç". Åäþ äåí åîéäáíéêåýïõìå êáíÝíá áðü ôá ðñïëåôáñéáêÜ êéíÞìáôá ðïõ ðáñïõóéÜæïõìå. Áíôßèåôá, ôï ðñïëåôáñéÜôï ðáñïõóéÜæåôáé ôüóï óôç æùïðïéü áíÜôáóÞ ôïõ üóï êáé óôéò öèïñïðïéÝò, áõôïêáôáóôñïöéêÝò åóùôåñéêÝò ôïõ äéá-ìÜ÷åò (âë. ôçí áíÜëõóç ãéá ôá ãáëëéêÜ ðñïÜóôéá). Ðþò èá ìðïñïýóå íá åßíáé áëëéþò, áðü ôç óôéãìÞ ðïõ ôï ðñïëå-ôáñéÜôï áãùíßæåôáé ðñþôá êáé êýñéá åíÜíôéá óôïí åáõôü ôïõ, åíÜíôéá óå ü,ôé ôï óõãêñïôåß ùò åñãáôéêÞ äýíáìç; Ôï ðñïëåôáñéÜôï åßíáé ç äéÜëõóç üëùí ôùí öéîáñéóìÝíùí ôáõôïôÞôùí, áëëÜ èá ðñÝðåé íá Ý÷åé êáíåßò ôï èÜññïò íá êïéôÜîåé êáôÜìáôá ôç óýã÷õóç ìéáò ìåôáíåùôåñéêÞò êáôÜóôáóçò ðñáãìÜôùí, üðïõ ôá áðåëåõèåñùìÝíá áðü ôá äå-óìÜ ôçò ðáñÜäïóçò Üôïìá äåí Ý÷ïõí âñåß áêüìá ôéò äéêÝò ôïõò ëÝîåéò êáé ôéò äéêÝò ôïõò óõëëïãéêÝò, êáèïëéêÝò ÷åé-ñïíïìßåò ðïõ èá ïäçãïýóáí óôç äéáýãáóç áõôïý óôï ïðïßï Þäç âñéóêüìáóôå: ôï ôÝëïò ôùí ìåñéêþí êáé åíéáßùí ôáõôïôÞôùí ðïõ ìáò êñáôïýóáí äÝóìéïõò ôçò ðñïúóôïñßáò. Ôá ãêÝôï ôïõ Ýèíïõò, ôçò öõëÞò êáé ôïõ öýëïõ êáôáñ-ñÝïõí êáé ôï êáðéôáëéóôéêü êñÜôïò ðñÝðåé ìå êÜèå ôñüðï íá ôá áíáóõóôÞóåé, áí èÝëåé íá äéáôçñÞóåé ôçí åîïõóßá ôïõ êåöáëáßïõ ðÜíù óôç æùíôáíÞ, áíèñþðéíç äñáóôçñéüôçôá. Áò äåé êáíåßò ôçí áíÜëõóç ãéá ôïõò ìåôáíÜóôåò, äçë. ôï ðïëõåèíéêü êéíçôéêü ðñïëåôáñéÜôï, óôéò óåëßäåò ðïõ áöï-ñïýí ôïõò ôáîéêïýò áãþíåò óôç Ãáëëßá êáé ôçí ÁìåñéêÞ. Åäþ äåí ðñüêåéôáé áðëÜ ãéá Ýíáí áãþíá ãéá ôçí áðüêôçóç ðïëéôéêþí äéêáéùìÜôùí áëëÜ ãéá ôïí áíåîÝëåãêôï áãþíá ãéá ôï äéêáßùìá óôçí êéíçôéêüôçôá êáé ôç æùÞ. Ôïí áãþíá ãéá ôçí åîáóöÜëéóç ôïõ äéêáéþìáôïò íá åßóáé ìÝôï÷ïò êÜèå êïõëôïýñáò, êÜèå ðáôñßäáò êáé üëïõ ôïõ ðáãêüóìéïõ êïéíùíéêïý ðëïýôïõ. Êé üìùò, ðáñüëá áõôÜ, åßíáé åðßóçò Ýíáò áãþíáò ðïõ áêüìá áíáãêÜæåôáé íá ìéëÜåé ôç ãëþó-óá ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ ðïëßôç êáé íá êáôáöåýãåé óôçí åíáëëáêôéêÞ ëýóç ôùí åèíéêþí êïéíùíéêþí äéêôýùí áëëç-ëåããýçò ãéá í' áíôéìåôùðßóåé ìéá êáðéôáëéóôéêÞ åîïõóßá ðïõ ðñïóðáèåß ìå íý÷éá êáé ìå äüíôéá ü÷é ìüíï íá äéåõñý-íåé ôçí áÝíáç äéáäéêáóßá ôçò ðñùôáñ÷éêÞò óõóóþñåõóçò ðïõ îåñéæþäéåõñý-íåé ôïõò áíèñþðïõò áëëÜ êáé íá äéáôçñÞóåé ôïõò åèíéêïýò äéá÷ùñéóìïýò ðïõ åðéôñÝðïõí ôçí êáëýôåñç áóôõíüìåõóç ôïõ ðñïëåôáñéÜôïõ. Ôá ðáñéóéíÜ êáé áìåñéêÜíéêá ãêÝôï, ÷ùñïèåôçìÝíá Þ íïçôéêÜ, åßíáé êïììÜôé ôùí ãêÝôï ôïõ ðëáíÞôç. Êé áí ìÝóá óôéò óåëßäåò ðïõ áíáöÝñïíôáé óôçí ðïëéôéêÞ ôïõ áìåñéêÜíéêïõ êñÜôïõò áíáêáëýøåôå ìéá ðñþôç áíÜëõóç ôçò ðïëõå-èíéêÞò áíþíõìçò åðé÷åßñçóçò "Êáðéôáëéóôéêüò Éìðåñéáëéóìüò Ltd." -êáé ëÝìå ðñþôç ãéáôß ðñüêåéôáé íá ÷õèåß áêü-ìá ðïëý ìåëÜíé ðÜíù ó' áõôü ôï èÝáêü-ìá áðü ôá ÐáéäéÜ ôçò Ãáëáñßáò- áõôü äå ãßíåôáé ãéáôß Ý÷ïõìå êÜðïéï éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí ãéá ôï äéåõèýíïíôá óýìâïõëï áõôÞò ôçò åðé÷åßñçóçò, ôéò ÇÐÁ, áëëÜ ãéáôß èÝëïõìå íá óõìâÜëïõìå óôçí åñìçíåßá ôïõ äéåèíïðïéçìÝíïõ êáðéôáëéóôéêïý ðëáéóßïõ åíôüò ôïõ ïðïßïõ áíáðáñÜãïíôáé êáé áíôéðáëåýïõí ôï Ý-íá ôï Üëëï ôá ãêÝôï ôïõ ðëáíÞôç. ÔÝëïò, äçìïóéåýïõìå ìéá óõæÞôçóç ìå ôï óýíôñïöï Ìðáëåóôñßíé, ðïõ ìáò èõìßæåé ïñéóìÝíá óôÜäéá áðü ôá ïðïßá Ý÷åé ðåñÜóåé ôï êßíçìÜ ìáò êáé üôé ôßðïôá äåí Ý÷åé ôåëåéþóåé ãé' áõôïýò ðïõ áêüìá ôá èÝëïõí üëá. ÕðÜñ÷åé ìéá ìÝèïäïò óôçí áíôéêáðéôáëéóôéêÞ/êïììïõíéóôéêÞ êñéôéêÞ ìáò. ¸íáò ìåèïäïëïãéêüò ïäçãüò óôï ðáãêü-óìéï ÷Üïò. Èá ðáñáöñÜóïõìå åëáöñþò ôá ëüãéá åíüò ðáëéïý óõíôñüöïõ, ôïõ Êáñë Êïñò, ãéá íá ôïí óõíïøßóïõ-ìå: Ðñþôïí, üëåò ïé êñßóåéò ðïõ åêöÝñïíôáé ó' áõôÜ ôá Üñèñá Ý÷ïõí Ýíá ÷áñáêôÞñá éóôïñéêÞò éäéáéôåñüôçôáò êáé äåí áðïôåëïýí ãåíéêÝò áëÞèåéåò, áöïý åßíáé ç ðñïóðÜèåéá íá áðïäïèåß ìå Ýííïéåò ç áíôéöáôéêÞ êßíçóç ôïõ êü-óìïõ. Äåýôåñïí, ç óêÝøç ìáò åßíáé êñéôéêÞ êáé ü÷é èåôéêéóôéêÞ. Ôñßôïí, áíôéêåßìåíï ôçò êñéôéêÞò ìáò äåí åßíáé ç õ-ðÜñ÷ïõóá êáðéôáëéóôéêÞ ó÷Ýóç óôéò åðéöáíåéáêÝò åêäçëþóåéò ôçò áëëÜ ç ðáñáêìÜæïõóá êáðéôáëéóôéêÞ ó÷Ýóç, ü-ðùò ìáò äåß÷íïõí åðáñêþò üëåò ïé ôÜóåéò äéÜëõóçò êáé ðáñÜëõóÞò ôçò. ÔÝôáñôïí, äå óôï÷åýïõìå óôç èåùñçôéêÞ áðüëáõóç ôïõ õðÜñ÷ïíôïò êüóìïõ áëëÜ óôïí åíåñãü ìåôáó÷çìáôéóìü ôïõ ìÝóá áðü ôç ìüíç ðñáêôéêÞ ðïõ ìðï-ñåß íá åããõçèåß êÜôé ôÝôïéï: ôç óõììåôï÷Þ óôïõò õðÜñ÷ïíôåò êïéíùíéêïýò áãþíåò. ¼ðùò åßðå êÜðïôå ï Æáí-Ðéåñ ÂïõáãéÝ -üôáí áêüìá åß÷å ôá ìõáëÜ ôïõ óôç èÝóç ôïõò: "ç ðÜëç ôùí ôÜîåùí õðÜñ÷åé, Üñá êÜèå åëðßäá åðéôñÝðå-ôáé". ÌÜñôéïò 2007
TTEENN
YYEEAARRSS
AAFFTTEERR
Ë ·ÂÚÁ›· ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ÛÙÔ Êˆ˜
ÙˆÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ ÛÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË
Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‰¤Î· ¯ÚfiÓÈ·
Aí êáé æïýìå óå ðëçèùñéóôéêïýò êáéñïýò, ðëçèùñéêÝò áðåñãßåò üðùò áõôÞ ôùí äáóêÜëùí, ðïõ äéÞñêåóå Ýîé åâäïìÜäåò, óðáíßæïõí. Áîßæåé ëïéðüí íá áðïôßóïõìå åäþ, óôïí áðüç÷ï áõôïý ôïõ áãþíá, Ýíá öüñï ôéìÞò, Ýóôù ìå ôç ìïñöÞ êÜðïéùí øý÷ñáéìùí ãåíéêüôåñùí óêÝøåùí ðïõ áöïñïýí ôçí åêðáßäåõóç óõíïëéêÜ. ÐñïïñéóìÝíç í’ áðïôåëåß ôïí êýñéï ôïìÝá ðïõ äéá-ìïñöþíåé, êáôçãïñéïðïéåß êáé êáôáíÝìåé ôï åìðüñåõ-ìá åñãáôéêÞ äýíáìç ìÝóá ó’ Ýíáí üëï êáé äéåõñõíü-ìåíï êáðéôáëéóôéêü êáôáìåñéóìü åñãáóßáò, ç åêðáß-äåõóç áðü ôç äåêáåôßá ôïõ ’60 êáé ìåôÜ ìáæéêïðïéåß-ôáé êáé åðåêôåßíåìáæéêïðïéåß-ôáé êé áõôÞ. Áñ÷ßæåé Ýôóé íá ãåííÜ á-ðáéôÞóåéò, ðñïóäïêßåò êïéíùíéêÞò áíüäïõ, «åõêáéñß-åò» êéíçôéêüôçôáò, áôïìéêÝò «åðéôõ÷ß«åõêáéñß-åò» êáé ôáõôü÷ñï-íá ôáõôü÷ñï-íá óõóóùñåýåé åíôÜóåéò êáé áíôéöÜóåéò, äéáøåý-óåéò êáé áôïìéêÝò «áðïôõ÷ßåò» (ôéò ëÝíå êáé «ó÷ïëé-êÝò»). «ÁõôÞ êáè’ áõôÞ ç ðïñåßá åêäçìïêñáôéóìïý ôïõ åêðáéäåõôéêïý óõóôÞìáôïò, óôçí ïðïßá ïöåßëåôáé ç ìáæéêÞ ðáñáãùãÞ ðñïóäïêéþí (ðïõ óôçí ÅëëÜäá åéäé-êÜ âñÞêå ðñïóùñéíÜ ôçí ðñáêôéêÞ ôçò éêáíïðïßçóç óôçí áýîçóç ôïõ ìéêñïáóôéêïý êáé äçìïóéïûðáëëçëé-êïý óôñþìáôïò ôéò äåêáåôßåò ôïõ ’70 êáé ’80 ), ðñïêÜ-ëåóå áíáðüöåõêôá ìéá äïìéêÞ êñßóç óôçí éåñáñ÷éêÞ êáôáíïìÞ ôïõ åñãáôéêïý äõíáìéêïý êáé ôáõôü÷ñïíá óõíåðÝöåñå êñßóç ðåéèáñ÷ßáò êáé íïÞìáôïò óôï äçìü-óéï ó÷ïëåßï», ãñÜöáìå óôï ôåý÷ïò 7 ôùí Ðáéäéþí ôçò Ãáëáñßáò, ðñéí äÝêá ðåñßðïõ ÷ñüíéá, ôï 1998, êáèþò óõììåôåß÷áìå óôï êßíçìá åíÜíôéá óôçí ôüôå åêðáéäåõôéêÞ ìåôáññýèìéóç (ðïõ Ýöåñå ôï êáêüç÷ï üíïìá «íüìïò 2525» Þ «ìåôáññýèìéóç ÁñóÝíç», áðü ôïí Þäç îå÷áóìÝíï ðéá óÞìåñá åéóçãçôÞ ôçò). ÄÝêá ÷ñüíéá ìåôÜ, åßìáóôå õðï÷ñåùìÝíïé íá ðïýìå üôé áõôÞ ç êñßóç ...óõíå÷ßæåôáé. ¼ðùò áëëéþò êé áí ôçí ðåéò, êñßóç íïìéìïðïßçóçò ôïõ ó÷ïëåßïõ, êñßóç ôïõ åðéëåêôéêïý-áíôáãùíéóôéêïý ÷áñáêôÞñá ôïõ, êñßóçðñïóäïêéþí, êñßóç áíôéóôïé÷ßáò ðñïóüíôùí-êáñéÝñáò, ç åêðáßäåõóç Ý÷åé ìðåé áìåôÜêëçôá ó’ áõôÞí ôçí ôñï÷éÜ êñßóçò êáé èá åßìáóôå åîßóïõ áêñéâåßò áí ðñïåîïöëÞóïõìå ôç äéáôÞñçóÞ ôçò êáé ãéá ôá åðüìåíá ð÷ äÝêá ÷ñüíéá, ôïõëÜ÷éóôïí. Åßíáé áêñéâþò ôï åýñïò ôùí ëåéôïõñãéþí ðïõ êáëåßôáé óÞìåñá ç åêðáßäåõóç íá åðéôåëÝóåé áëëÜ êáé ç êïéíùíéêÞ ôïõò âáñýôçôá ôÝôïéá, ðïõ ôçí êáôáäéêÜæåé íá âñßóêåôáé óõíå÷þò óå êáôÜóôáóç êñßóçò. Óôï âáèìü ðïõ ôï ó÷ïëåßï ïéêåéïðïéÞèçêå êáé åíóùìÜôùóå ëåéôïõñãßåò ðïõ éóôïñéêÜ áíÞêáí óå Üëëïõò èåóìïýò (ïéêïãÝíåéá, åñãáôéêÞ êïéíüôçôá, åñãáóôÞñéï, åðé÷åßñçóç), üëåò ïé êïéíùíéêÝò áíôéèÝóåéò åêäçëþíïíôáé ìÝóá ó’ áõôü. Ç êïéíùíéêïðïßçóç äåí ðåñéïñßæåôáé ðéá ìÝóá óôçí ïéêïãÝíåéá, ç ìáèçôåßá ìÝóù ôçò ïðïßáò ìåôáäßäåôï ç åñãáôéêÞ ãíþóç Ý÷åé ó÷åäüí åêëåßøåé êáé ïé áôïìéêïß êáðéôáëéóôÝò äå äéêáéïýíôáé ðëÝïí í’ áíáëÜâïõí ìåìïíùìÝíá ôç âáóéêÞ åêðáßäåõóç ôùí åêìåôáëëåõïìÝíùí ôïõò. Êáèþò ï ñüëïò ôïõ ãéãáíôþíåôáé, ôï ó÷ïëåßï ìïéñáßá ãßíåôáé ôï ðåäßï ôùí êïéíùíéêþí óõãêñïýóåùí êáé áíôéèÝóåùí, ôï ðåäßï ôùí ôáîéêþí äéåêäéêÞóåùí êáé êéíçìÜôùí (êáé óõ÷íÜ óå êáèçìåñéíü åðßðåäï, ôùí áôïìéêþí äéáãêùíéóìþí)· åîßóïõ ìïéñáßá, áöïý üëá áõôÜ äéáäñáìáôßæïíôáé óôá ðëáßóéá åíüò åêðáéäåõôéêïý èåóìïý è’ áíáãéãíþóêïíôáé ùò åêðáéäåõôéêÞ êñßóç êé ü÷é ùò êñßóç ôùí ôáîéêþí åêìåôáëëåõôéêþí ó÷Ýóåùí. ÉäùìÝíá ôá ðñÜãìáôá áð’ áõôÞí ôç óêïðéÜ, áêüìá êé áí ôï óçìåñéíü ó÷ïëåßï Ý÷åé ÷Üóåé ôï ìïíïðþëéï ðïõ êáôåß÷å óôç ìåôÜäïóç êáé äéá÷åßñéóç ãíþóåùí, ìå éó÷õñïýò, êáé ßóùò ãïçôåõôéêüôåñïõò, áíôáãùíéóôÝò ôá ÌÌÅ êáé ôï Énternet, åí ôïýôïéò êáèüëïõ äåí Ý÷åé ÷Üóåé ôïí êïéíùíéêü ôïõ ñüëï (êé ïýôå öáßíåôáé óôïí ïñßæïíôá ôùí êïéíùíéêþí èåóìþí ôé èá ìðïñïýóå íá ôï áíôéêáôáóôÞóåé): ÷ñçóéìïðïéåßôáé ôüóï áð’ ôçí ðëåõñÜ ôïõ êáðéôáëéóôéêïý êñÜôïõò ãéá ôç íïìéìïðïßçóç ôùí ôáîéêþí ó÷Ýóåùí, üóï êáé áðü ôçí ðëåõñÜ ôçò åñãáôéêÞò ôÜîçò ãéá ôçí Üìâëõíóç ôùí äéá÷ùñéóìþí êáé ôçò åðéëïãÞò. Êáé ïé äýï áõôÝò áëëçëïóõãêñïõüìåíåò åðéäéþîåéò óôï÷åýïõí êáôåõèåßáí óôçí êáñäéÜ ôçò áíáðáñáãùãÞò ôùí êáðéôáëéóôéêþí êïéíùíéêþí ó÷Ýóåùí.1 Ïé íåïöéëåëåýèåñåò áðüðåéñåò áíáäéÜñ-èñùóçò ôçò åêðáßäåõóçò ðñï äåêáåôßáò áðáíôÞèçêáí êéíçìáôéêÜ êáé óôï ðñïáíáöåñèÝí ôåý÷ïò åß÷áìå ðñïóðáèÞóåé åðßóçò íá óõìâÜëëïõìå óôç èåùñçôéêÞ êáôáãñáöÞ áõôÞò ôçò (ðïëëáðëÞò êáé áíôéöáôéêÞò åí ðïëëïßò) áðÜíôçóçò. Ïé èÝóåéò ðïõ äéáôõðþíáìå, ùóôüóï, áí êáé ãåíéêÜ óùóôÝò, Ýðáó÷áí åí ôïýôïéò áðü ôçí õðåñâïëéêÞ âåâáéüôçôá üôé ôï êáðéôáëéóôéêü êñÜôïò Þôáí óå èÝóç íá îåðåñÜóåé ôçí êñßóç ôïõ. Ôï ó÷Ýäéï îåðåñÜóìáôïò Þôáí Þäç ïñáôü, ðáñÝìåéíå üìùò ìüíï ó÷Ýäéï. ¸ôóé, áíáöåñüìáóôáí óå «äéÜöïñá åõñùðáúêÜ åêðáéäåõôéêÜ ðñïãñÜììáôá [ðïõ] óõíäÝïõí ôïõò ðñïóáíáôïëéóìïýò óôçí åêðáßäåõóç ìå ìéá ìåôáöïñíôéóôéêÞ ïñãÜíùóç ôçò åñãáóßáò êáé áíôéóôïé÷ïýí ôá ðñïóüíôá åñãáóßáò óå åêðáéäåõôéêÜ ðñïóüíôá, ìå óôü÷ï íá åêðáéäåýóïõí ôïí áõñéáíü ðïëõëåéôïõñãéêü åñãáæüìåíï-óõíåñãÜôç, ðïõ ãåíéêüôåñá áíôéëáìâÜíåôáé ôïí åáõôü ôïõ óáí ÷ñÞóôç-êáôáíáëùôÞ ôå÷íïëïãéêþí ðñïúüíôùí êáé õðçñåóéþí...», óôï ñüëï ðïõ èá Ýðáéæå ç «áðïêÝíôñùóç ðïõ óôï÷åýåé ü÷é ìüíï óôïí êáôáêåñìáôéóìü ôùí áíôéóôÜóåùí êáé áðáéôÞóåùí êáé óôç ìåôáêýëéóç ôïõ êüóôïõò ôçò åêðáßäåõóçò óôéò ôïðéêÝò êïéíùíßåò áëëÜ êáé óôçí åíßó÷õóç ôçò ‘áõôïíïìßáò’ ôïõ óõëëüãïõ, óáí ìïíÜäá ‘óõíåôáéñéæüìåíùí, óõíåñãáæüìåíùí, áõôïáîéïëïãïýìåíùí’ äéäáóêüíôùí ðïõ áõôïäéá÷åéñßæïíôáé –ðéèáíüí êáé áíôáãùíéóôéêÜ ðñïò ôïõò Üëëïõò óõëëüãïõò– ôï ó÷ïëåßï ôïõò (óõ÷íÜ ìå ôç âïÞèåéá ÷ïñçãþí)» êáé óôç ìåôÜëëáîç ôùí åêðáéäåõôéêþí áðü ëåéôïõñãïýò –«ëÝîç ðïõ óðáíßùò áêïýãåôáé óÞìåñá, áí êáé ìüëéò ëßãá ÷ñüíéá ðñéí ÷ñçóßìåõå óáí ôáõôüôçôá êýñïõò, óýìâïëï ìéáò áðáñ÷áéùìÝíçò óïóéáëäçìïêñáôéêÞò ‘áíèñùðéóôéêÞò’ áíôßëçøçò êáé Üëëïèé óõíôå÷íéáêþí äéåêäéêÞóåùí»– óå «profession-als».2 _________________________ 1 Åßíáé ðñïöáíÝò üôé èåùñïýìå ñç÷Þ ôçí Üðïøç üôé ç åêðáßäåõóç åßíáé áðëþò Ýíáò «éäåïëïãéêüò ìç÷áíéóìüò ôïõ êñÜôïõò». Áêüìá ðåñéóóüôåñï, äå èåùñïýìå ôï êñÜôïò ùò áðëü üñãáíï ôùí óõìöåñüíôùí ôïõ êåöáëáßïõ. Ôï êñÜôïò äåí åßíáé áõôüâïõëïò óõëëïãéêüò êáðéôáëéóôÞò áëëÜ ìéá óôéãìÞ ôçò áíôáãùíéóôéêÞò êáðéôáëéóôéêÞò ó÷Ýóçò, Üñá ðåäßï ôáîéêÞò ðÜëçò. Åð’ áõôþí ôùí æçôçìÜôùí, âë. ôçí ìðñïóïýñá ôçò ÏìÜäáò åíÜíôéá óôïí åêâéáóìü ôçò ìéóèùôÞò åñãáóßáò, Óêïôþíïõí ôá Üëïãá óôç äïõëåéÜ êáé üôáí ãåñÜóïõí ôá èÜâïõí éäßïéò åîüäïéò, 2002.
Óôç äå ôñéôïâÜèìéá, åß÷áìå ðñïåîïöëÞóåé üôé ç ðñïóðÜèåéá äéá÷ùñéóìïý ôùí åñãáôþí ÷áìçëÞò åéäßêåõóçò áðü ôïõò áðüöïéôïõò ðáíåðéóôçìéáêþí ó÷ïëþí êáé ôùí ðôõ÷éïý÷ùí ìÝóçò êáé ÷áìçëÞò åéäßêåõóçò áðü ôïõò ìåôáðôõ÷éáêïýò èá óôåöüôáí áðü åðéôõ÷ßá. Ôï ëÜèïò ìáò, ßóùò êáôáíïçôü üôáí äéáôõðþíåôáé óå êáéñïýò ðïõ âéþíïõìå ìéá ïëïìÝôùðç åðßèåóç, Þôáí üôé ðÞñáìå ôïéò ìåôñçôïßò ôéò éäåïëïãéêÝò êïñþíåò ôïõ óïóéáë(íåï)öéëåëåõèåñéóìïý óôçí áðüðåéñÜ ôïõ íá ëýóåé ôéò áíôéöÜóåéò ðïõ êëçñïíüìçóå áðü ôç óïóéáëäçìïêñáôßá. Åííïåßôáé, ùóôüóï, üôé ïé áíôßðáëïß ìáò ìåôñïýóáí, ìå ôçí øÞöéóç ôïõ íüìïõ 2525 ôï 1997, áñêåôÝò íßêåò êáé ìÜëéóôá ðïëý õëéêÝò: ç êáôÜñãçóç ôçò åðåôçñßäáò óÞìáéíå ôçí áñ÷Þ ôçò åðéâïëÞò ôçò äéá âßïõ åêðáßäåõóçò ìÝóù ôçò ëïãéêÞò ôçò áîéïêñáôßáò êáé ôïõ áíôáãùíéóìïý åêåß üðïõ ðñéí Þôáí åîáóöáëéóìÝíç ìéá ôõðéêÞ éóüôçôá· óôç äåõôåñïâÜèìéá, ç åðéëïãÞ Ýãéíå óêëçñüôåñç ìå ôç äçìéïõñãßá ôïõ Åíéáßïõ Ëõêåßïõ êáé ôùí ÔÅÅ êáé óôá ðáíåðéóôÞìéá åðé÷åéñÞèçêå ç åðß ÷ñÞìáóé êáôÜñôéóç, ìÝñïò êé áõôÞ ôçò äéá âßïõ åêðáßäåõóçò, ìå ôçí åéóáãùãÞ ôùí ÐñïãñáììÜôùí Óðïõäþí ÅðéëïãÞò. Ùóôüóï, ìéá óåéñÜ ïñáôþí áãþíùí åêåßíçò ôçò ðåñéüäïõ –ôï êßíçìá ôùí áäéüñéóôùí êáé ïé óõãêñïýóåéò óôá åîåôáóôéêÜ êÝíôñá åíÜíôéá óôï äéáãùíéóìü ôïõ ÁÓÅÐ ôïí Éïýíéï ôïõ ’98, ïé ìáèçôéêÝò êáé öïéôçôéêÝò êáôáëÞøåéò ðïõ áêïëïýèçóáí ôçí ßäéá ÷ñïíéÜ– áëëÜ êáé áñêåôÝò õðüêùöåò áíôéäñÜóåéò êáé áñíÞóåéò ìáèçôþí, åêðáéäåõôéêþí, ðáíåðéóôçìéáêþí êáé ãïíÝùí ñïêÜíéóáí ôï åîåôáóôéêü ôåñáôïýñãçìá ôïõ Åíéáßïõ Ëõêåßïõ, ìå áðïôÝëåóìá ôç ó÷åôéêÞ ÷áëÜñùóç ôçò åðéëåêôéêÞò ôïõ äéáäéêáóßáò êáé ôï óðÜóéìï ôïõ êÜèåôïõ äéá÷ùñéóìïý ìåôáîý ôçò «åëßô» ôùí ÁÅÉ-ÔÅÉ êáé ôùí «ðåôáìÝíùí» ôùí ÔÅÅ. Ôá äå ÐñïãñÜììáôá Óðïõäþí ÅðéëïãÞò äåí êáôÜöåñáí íá ðñï÷ùñÞóïõí ðÝñá áðü ôçí åîáããåëßá ôïõò êáé äåí åöáñìüóôçêáí ðïôÝ. Áêüìá êáé ôï áñ÷éêü ÷ñïíïäéÜãñáììá êáôÜñãçóçò ôçò åðåôçñßäáò ôñïðïðïéÞèçêå, ìÝóù ôçò äçìéïõñãßáò åíüò ðåñßðëïêïõ óõóôÞìáôïò áðü äéáöïñåôéêÝò ëßóôåò ðñïóëÞøåùí ðïõ ðáñÝêáìðôáí ôïí ÁÓÅÐ. Áðü ôéò áñ÷Ýò ìÝ÷ñé ôá ìÝóá ôçò äåêáåôßáò ôïõ 2000, Üñ÷éóå íá ãßíåôáé áíáãíùñßóéìç ç «êáéíïýñãéá» óôñáôçãéêÞ ôïõ êñÜôïõò êáé ôçò êáèáñüáéìçò íåïöéëåëåýèåñçò åêäï÷Þò ôïõ. ×ïíôñéêÜ, óõíßóôáôáé óå äýï áðëÝò óõíôáãÝò: áëëáãÞ éäéïêôçóéáêïý êáèåóôþôïò (Þ Ýóôù ðïñåßá ðñïò áõôÞí ôçí êáôåýèõíóç) êáé óå ìåãÜëï âáèìü, õðï÷ñçìáôïäüôçóç áðü ôï êñÜôïò. Ìå ôçí åöáñìïãÞ ôçò ðñþôçò –ïñáôÞ ðñïò ôï ðáñüí óôçí ðñùôïâÜèìéá êáé ôç äåõôåñïâÜèìéá ìüíï óôç ó÷åäéáæüìåíç óýìðñáîç äçìüóéïõ êáé éäéùôéêïý ôïìÝá ãéá ôçí êáôáóêåõÞ êáé áðü êïéíïý åêìåôÜëëåõóç ôùí íÝùí ó÷ïëéêþí êôéñßùí– êÜíïõí äåéëÜ ôçí åìöÜíéóÞ ôïõò óôá ó÷ïëåßá åôáéñåßåò-÷ïñçãïß, äéåêäéêþíôáò Üìåóá ôï êïììÜôé ðïõ ôïõò áíôéóôïé÷åß áðü ôçí åêðáßäåõóç ôïõ ìåëëïíôéêïý åñãáôéêïý äõíáìéêïý ôïõò. Ç áíáèåþñçóç ôïõ Üñèñïõ 16 ôïõ óõíôÜãìáôïò áðïôåëåß åðßóçò ìÝñïò ôçò ßäéáò äéáäéêáóßáò, ó’ ü,ôé áöïñÜ ôá _________________________ 2 Bë. Ôá ÐáéäéÜ ôçò Ãáëáñßáò, ô.7.
ðáíåðéóôÞìéá. Ç ìåßùóç ôùí äçìüóéùí äáðáíþí óôïí ôïìÝá ôçò åêðáßäåõóçò åßíáé ìéá óôáèåñÜ ôïõ íåïöéëåëåõèåñéóìïý, áíôéöáôéêÞ êáé êáôáäéêáóìÝíç íá ðñïêáëåß ðåñéóóüôåñá ðñïâëÞìáôá áðü üóá õðïôßèåôáé üôé ëýíåé. Áðü ôç ìéá, ç åãêáôÜëåéøç áðáîéþíåé ôç äçìüóéá åêðáßäåõóç, âïçèÜ ôï êñÜôïò í’ áðáëëáãåß áðü Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò ôùí åîüäùí ôïõ êáé åðéôá÷ýíåé ôç äéáäéêáóßá ìåôáññýèìéóÞò ôçò ðïõ ðñïâÜëëåôáé ìÜëéóôá ùò «êïéíùíéêü áßôçìá». Áðü ôçí Üëëç, ïé ìåìïíùìÝíïé êáðéôáëéóôÝò (åßôå ìéëÜìå ãéá ÷ïñçãïýò ôçò ðñùôïâÜèìéáò åßôå ãéá éäéïêôÞôåò ðáíåðéóôçìéáêþí ó÷ïëþí), áðü ôçí åðï÷Þ ôïõ ÊÝõíò áêüìá, åß÷áí ôçí êáêÞ öÞìç ôçò áíéêáíüôçôáò íá äïõí ðÝñá áðü ôá áôïìéêÜ ôïõò óõìöÝñïíôá êáé íá èÝóïõí åáõôïýò óôçí õðçñåóßá ôçò óõóóþñåõóçò ôïõ êåöáëáßïõ ãåíéêÜ. Ì’ Üëëá ëüãéá, ïé ðñïôå-ñáéüôçôåò ìéáò åðé÷åßñçóçò Þ áêüìá êáé åíüò ôïìÝá äåí ìðïñïýí íá õðïêáôáóôÞóïõí ôéò ëåéôïõñãßåò ðïõ ôï êñÜôïò éóôïñéêÜ åðùìßóôçêå. Áêüìá êáé óôï éäåïëïãéêü åðßðåäï, ïé íåïöéëåëåýèåñïé äýóêïëá êñýâïõí ôç ÷ïíôñïêïðéÜ ôïõò. Ç áîéïêñáôßá åìöáíßæåôáé áðïãõìíùìÝíç áðü ôç óïóéáëöéëåëåýèåñç ìõóôéêïðïßçóç ðïõ áíáöåñüôáí óôçí õðïôéèÝìåíç êïéíùíéêÞ ÷ñçóéìüôçôÜ ôçò. Ãéá ôïõò íåïöéëåëåýèåñïõò, ôï äéêáßùìá ôïõ áôüìïõ íá ëåéôïõñãåß ùò åðé÷åßñçóç ïäçãåß óå ìéá éóôïñéêÞ óõññßêíùóç ôçò éäÝáò ôïõ êñÜôïõò äéêáßïõ åíþ ç «êïéíùíßá» áíôéìåôùðßæåôáé ùò áðëü Üèñïéóìá ìõñéÜäùí éäéùôþí (Þ ïéêïãåíåéþí –íïéêïêõñéþí, üðùò Ýëåãå ç ÈÜôóåñ) áíôáãùíéóôéêþí ìåôáîý ôïõò. Ôï ðñüâëçìá, âÝâáéá, ãéá ôïõò íåïöéëåëåýèåñïõò åßíáé üôé Ýôóé ðñéïíßæïõí ôç âÜóç áðü ôçí ïðïßá áíôëïýí ôç íïìéìüôçôÜ ôïõò, êÜôé ðïõ ìå ôç óåéñÜ ôïõ èá êÜíåé ôçí åíßó÷õóç ôïõ êñÜôïõò (êáé ôçò êñáôéêÞò ìÝñéìíáò ãéá ôçí åêðáßäåõóç óõíáêüëïõèá) áíáãêáßá. Öáýëïò êýêëïò. Ó’ üëåò ôéò åêðáéäåõôéêÝò âáèìßäåò, åßôå ìéëÜìå ãéá ôï íçðéáãùãåßï ìå ôéò íÝåò ðñïôÜóåéò ðåñß ó÷ïëåéïðïßçóÞò ôïõ êáé Üñá ôá÷ýôåñçò åéóáãùãÞò ôùí íçðßùí óôï ÷þñï ôçò ìåôñçóéìüôçôáò, ôçò áîéïëüãçóçò êáé óõíåðþò ôçò åñãáóßáò· åßôå ãéá ôç äåõôåñïâÜèìéá ìå ôéò ðñïôÜóåéò ôïõ Åèíéêïý Óõìâïõëßïõ Ðáéäåßáò ãéá áõóôçñüôåñç åðéëïãÞ ôùí ìáèçôþí ôïõ Åíéáßïõ Ëõêåßïõ êáé ðñïþèçóç ìÝñïõò ôïõ ìáèçôéêïý ðëçèõóìïý óôçí ðñüùñç êáôÜñôéóç ìÝóù ôùí «íÝùí» ôå÷íéêþí ó÷ïëåßùí·3 åßôå ãéá ôï íüìï-ðëáßóéï óôá ðáíåðéóôÞìéá ðïõ åíôáôéêïðïéåß ôï Þäç åðé÷åéñçìáôéêü ðåñéâÜëëïí ôçò áíþôáôçò êñáôéêÞò åêðáßäåõóçò áðåéëþíôáò ìå Ýîùóç ôï áíôéðáñáãùãéêü (êáé Üñá ðåñéôôü) äéáíïçôéêü ðñïëåôáñéÜôï, åßíáé äéáñêÞò ç ðñïóðÜèåéá ðñïóïìïßùóçò ôçò åêðáßäåõóçò ìå åðé÷åßñçóç, ìå Ýíôáóç ôçò áîéïëüãçóçò êáé ôïõ åëÝã÷ïõ ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò ôçò (äéáöïñïðïéçìÝíçò) åñãáôéêÞò äýíáìçò. ¼ðùò êáé óôç äéÜñêåéá ôçò ðñïçãïýìåíçò äåêáåôßáò, Ýôóé êáé ðñüóöáôá, ïé ïñáôïß êáé áüñáôïé áãþíåò Ýâáæáí êáé âÜæïõí üñéá óôçí êáðéôáëéóôéêÞ áîéïðïßçóç ôçò åêðáßäåõóçò. Óôçí ðñþôç ðåñßðôùóç áíÞêïõí ïé öïéôçôéêÝò êáôáëÞøåéò, ôüóï ôïõ ðåñáóìÝíïõ Éïõíßïõ üóï êáé ïé ôùñéíÝò, êáé óôç äåýôåñç êÜðïéåò ëßãï-ðïëý áöáíåßò äéáäéêáóßåò ðïõ õðüãåéá óáìðïôÜñïõí ôéò åðéâáëëüìåíåò «êáéíïôïìßåò». ¸íá ÷áñáêôçñéóôéêü ðáñÜäåéãìá åßíáé ôï ðùò, óôçí ðñùôïâÜèìéá, ïé áðüðåéñåò ìåôáôñïðÞò ôùí åêðáéäåõôéêþí óå «åðáããåëìáôßåò» –óôçí ïõóßá äéåêðåñáéùôÝò Üíùèåí åíôïëþí ìÝóù «ðñïãñáììÜôùí» êáé project ðñïò Üãñáí ÷ïñçãþí– óêüíôáøáí ðÜíù ó’ Ýíá óõíäõáóìü áñíÞóåùí. Ç «åõÝëéêôç æþíç», üðùò ðëáóáñßóôçêå áðü ôïõò éäåïëüãïõò ôïõ Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ, èëéâåñÞ êáñéêáôïýñá _________________________ 3 Óôçí áñ÷éêÞ åéóçãçôéêÞ Ýêèåóç ôïõ íüìïõ 3475/06 äåí ðñïâëåðüôáí ç ðñüóâáóç ôùí áðïöïßôùí ôùí íÝùí ÅÐÁË-ÅÐÁÓ óôá ÔÅÉ. Óôéò 5/2/07 ôï õðïõñãåßï áíáêïßíùóå üôé èá ðñïâëåöèåß ðïóïóôü ðñüóâáóçò óôçí ôñéôïâÜèìéá åêðáßäåõóç ôùí áðïöïßôùí ôùí ÅÐÁË. ¼ðùò êáé óôçí ðñïçãïýìåíç ìåôáññýèìéóç, Ýôóé êáé ôþñá, ïé «áüñáôåò» áíôéäñÜóåéò ðïõ áíáöÝñáìå ðáñáðÜíù áëëÜ êáé ïé ïñáôÝò –äåò ÏËÌÅ– êáôÜöåñáí íá âåëôéþóïõí êÜðùò ôá áñ÷éêÜ ó÷Ýäéá.
åöáñìïãÞò ðáëéþí áñ÷þí ôçò ñéæïóðáóôéêÞò åêðáßäåõóçò, äåí Ýðåéóå ïýôå ó÷åôéêÜ ìå ôç «óýíäåóç ôïõ ó÷ïëåßïõ ìå ôç æùÞ» ïýôå ó÷åôéêÜ ìå ôçí «êáôÜñãçóç ôçò äáóêáëïêåíôñéêÞò äéäáóêáëßáò» êáé ôçí «áíÜðôõîç ôçò óõíåñãáóßáò» ìåôáîý ôùí ìáèçôþí ìÝóù ôçò «áõôïíïìßáò óôçí êáôÜêôçóç ôçò ãíþóçò». Ðïëý áðëÜ, ïé ðåñéóóüôåñïé äéÝêñéíáí ðßóù áðü ôá ðá÷éÜ ëüãéá ìéá ðñïóðÜèåéá åëÝã÷ïõ ôùí äñáóôçñéïôÞôùí ôïõò ìÝóù ôçò åêðüíçóçò óõãêåêñéìÝíùí êáé åãêåêñéìÝíùí «ðñïãñáììÜôùí» êáé ü÷é áõôïíïìßá· äéÝêñéíáí äéáôÞñçóç áí ü÷é êé åíßó÷õóç áêüìá ôùí áíéóïôÞôùí ìåôáîý ôùí ìáèçôþí êáé, óå ôåëåõôáßá áíÜëõóç, …ðåñéóóüôåñç êáé áðëÞñùôç äïõëåéÜ. Óôçí ðïñåßá, Ýãéíå óáöÝò üôé áðïôåëïýóå áðïöáóéóôéêÞò óçìáóßáò æÞôçìá ãéá ôï õðïõñãåßï, óôï âáèìü ðïõ óõíüøéæå ôéò âáóéêÝò êáôåõèõíôÞñéåò ãñáììÝò ôçò ðïëéôéêÞò ôïõ: óõíäõáóìüò êåíôñéêïý ãñáöåéïêñáôéêïý åëÝã÷ïõ êáé áðïêÝíôñùóçò, õðï÷ñçìáôïäüôçóç áð’ ôçí ðëåõñÜ ôïõ êñÜôïõò êáé åóùôåñßêåõóç ôçò ëïãéêÞò ôïõ êåöáëáßïõ ìå ôçí åíèÜññõíóç ôçò åéóüäïõ ÷ïñçãþí ãéá ôç ÷ñçìáôïäüôçóç ôùí ðñïãñáììÜôùí. Áò åðé÷åéñÞóïõìå åäþ ôþñá íá óõíïøßóïõìå ôéò áíôéóôÜóåéò óôéò ìåôáññõèìéóôéêÝò áðüðåéñåò ôïõ êåöáëáßïõ ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá óôçí åêðáßäåõóç ðïõ, üðùò åßðáìå, ìå üðëá ôçí õðï÷ñçìáôïäüôçóç, ôçí åíôáôéêïðïßçóç êáé ôçí áõóôçñüôåñç åðéëïãÞ óôï÷åýïõí íá áíôéìåôùðßóïõí ôçí êñßóç óôçí éåñáñ÷éêÞ êáôáíïìÞ ôïõ åñãáôéêïý äõíáìéêïý áëëÜ êáé ôáõôü÷ñïíá íá åîáêïëïõèïýí íá íïìéìïðïéïýí ôéò êáðéôáëéóôéêÝò êïéíùíéêÝò ó÷Ýóåéò –Ýíáò óõíäõáóìüò ðïõ, áò ôï îáíáðïýìå, åßíáé êáôáäéêáóìÝíïò íá ãåííÜ óõíå÷þò íÝåò êñßóåéò êáé áíôéöÜóåéò.4Áò åðéêåíôñþóïõìå ôï åíäéáöÝñïí ìáò óôïõò åêðáéäåõôéêïýò (êáé éäéáßôåñá ó’ áõôïýò ôçò ðñùôïâÜèìéáò) ãéá íá îáíáãõñßóïõìå óôçí áñ÷Þ ôïõ êåéìÝíïõ, óôçí ðïëõÞìåñç áðåñãßá ôùí äáóêÜëùí. * Ç åñãáóßá ôùí äáóêÜëùí óõíßóôáôáé óôçí ðáñáãùãÞ êáé áíáðáñáãùãÞ ôùí êáðéôáëéóôéêþí êïéíùíéêþí ó÷Ýóåùí êáé óõãêåêñéìÝíá ôïõ åìðïñåýìáôïò åñãáôéêÞ äýíáìç. Ôï åìðüñåõìá áõôü Ý÷åé ìéá åêíåõñéóôé-êÞ éäéïìïñößá. Ó’ áíôßèåóç ìå ôá Üëëá, ðïôÝ äåí ðáñÜãåôáé óôçí ôåëéåêíåõñéóôé-êÞ ôïõ ìïñöÞ, áëëÜ óõíå÷þò (ðñÝ-ðåé íá) áíáðáñÜãåôáé åíôüò êÜèå áíèñþðéíïõ üíôïò. Áõôü õðïêåéìåíéêÜ, ôüóï ãéá ôï åìðüñåõìá ìáèçôÞ üóï êáé ãéá ôï åìðüñåõìá äÜóêáëï, Ý÷åé êÜðïéåò åðéðôþóåéò. Óôï âáèìü ðïõ Ý÷ïõìå áìåôÜêëçôá áðïìáêñõíèåß áðü ôçí åðï÷Þ ðïõ ôï êåöÜëáéï ÷ñçóéìïðïéïýóå êáôÜ êýñéï ëüãï âßá ãéá íá åîáíáãêÜóåé ôïõò áíèñþðïõò íá õðáêïýóïõí ó’ áõôü, ç åêðáßäåõóç êáô’ áíÜãêç, åíôÜóóåôáé óôéò äéáäéêáóßåò óõíáßíåóçò ôçò óýã÷ñïíçò å-ðï÷Þò. ¢ñá ç åñãáóßá ôïõ äÜóêáëïõ (ðñÝðåé íá) ðáñÜãåé óõíáßíåóç, áöïý ôï åìðüñåõìá åñãáôéêÞ äýíáìç ðïõ ðáñÜãåé äå íïåßôáé áðëÜ ùò éêáíüôçôá ðñïò åñãáóßá, áëëÜ ðñùôßóôùò ùò óõãêáôÜèåóç ôïõ õðïêåéìÝíïõ íá åñãáóôåß. Ôé ãßíåôáé üôáí ç åñãáóßá áõôÞ, ôüóï ãéá áõôüí ðïõ ôçí åêôåëåß üóï êáé ãé’ áõôüí ðïõ áðïôåëåß ôï áíôéêåßìåíü ôçò, óôáäéáêÜ áðïêôÜ üëï êáé ðåñéóóüôåñï ÷áñáêôçñéóôéêÜ áëëïôñéùìÝíçò, åðéâåâëçìÝíçò áðü ôá ðÜíù, áöçñçìÝíçò åñãáóßáò; ×áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ ãßíïíôáé üëï êáé ðéï Ýíôïíá åîáéôßáò ôçò åììïíÞò ôïõ íåïöéëå-ëåõèåñéóìïý ìå ôçí áðïäïôéêüôçôá êáé ôïí åîùôåñéêü Ýëåã÷ï; Ðþò, ì’ Üëëá ëüãéá, âéþíåé êáé åéóðñÜôåé ï äÜóêáëïò ôçí Üñíçóç ôïõ ìáèçôÞ íá _________________________ 4 Ðñïêýðôïõí åðßóçò êáé êÜðïéåò åðéìÝñïõò áíôéöÜóåéò ãéá ôï êåöÜëáéï åîáéôßáò ôçò íåïöéëåëåýèåñçò áíáäéÜñèñùóçò ôçò åêðáßäåõóçò: óôï âáèìü ðïõ ôï (ëéãüôåñï ìáæéêü) ðáíåðéóôÞìéï ôçò äåêáåôßáò ôïõ ’60 Þôáí ðåñéóóüôåñï áõôüíïìï, óõíôåëïýóå óôç äéáìüñöùóç ðéï åõöÜíôáóôùí åñãáæïìÝíùí, ìå ìåãáëýôåñåò éêáíüôçôåò óõíåñãáóßáò êáé åðéêïéíùíßáò, Üñá ðéï ðáñáãùãéêþí ãéá ôï êåöÜëáéï. Ãé’ áõôü ðïëëïß åñãïäüôåò ðñïôéìïýí åñãáæüìåíïõò ìå ðáñáäïóéáêïýò ôßôëïõò óðïõäþí, ðáñÜ üóïõò Ý÷ïõí êáôáñôéóôåß óå Ýíá óõãêåêñéìÝíï áíôéêåßìåíï. Ðáñåìðéðôüíôùò, ï áããëéêüò ÓÅ áíôéôÜ÷èçêå óôçí åéóáãùãÞ äéäÜêôñùí óôá ðáíåðéóôÞìéá êáé ôçí êáôÜñãçóç ôùí õðïôñïöéþí.
ðáñá÷èåß êáé í’ áíáðáñá÷èåß ùò äéáöïñïðïéçìÝíç åñãáôéêÞ äýíáìç; Ðþò âéþíåé ôçí áðñïèõìßá ôïõ ìáèçôÞ íá êáôçãïñéïðïéçèåß éåñáñ÷éêÜ êáé íá êáôá-íåìçèåß óå êïéíùíéêÝò èÝóåéò; Èá êñáôÞóïõìå áõôÜ ôá åñùôÞìáôá ãéá ôç óõíÝ÷åéá üðïõ èá äåßîïõìå ðùò ôüóï áôïìéêÜ, üóï êáé óõëëïãéêÜ, Ýóôù êáé õðüñ-ñçôá, ç Üñíçóç ôïõ ñüëïõ ôïõ äáóêÜëïõ Þôáí õðáñ-êôÞ êáé áðïôÝëåóå ôçí êáýóéìç ýëç ðïõ äéáôÞñçóå ôçí ðñüóöáôç áðåñãßá ôùí Ýîé åâäïìÜäùí. Áò åðéóôñÝøïõìå, ùóôüóï, óôï ðùò êáé ãéáôß óÞìåñá üëï êáé ðåñéóóüôåñï ïé äÜóêáëïé âéþíïõí ôçí åñãáóßá ôïõò ùò áëëïôñéùôéêÞ êáé üëï êáé ðéï îÝíç ðñïò áõôïýò. Áí êáé ç ãñáöåéïêñáôéêïðïßçóç äåí åßíáé (êáé ßóùò äåí ìðïñåß ðïôÝ íá ãßíåé) ðëÞñçò, åíôïýôïéò ç áõóôçñüôçôá ôçò ôÞñçóçò ôïõ áíáëõ-ôéêïý ðñïãñÜììáôïò, ç áýîçóç ôùí åîåôÜóåùí êáé ç ðñïóðÜèåéá åéóáãùãÞò óõãêåêñéìÝíùí äéäáêôéêþí ìåèüäùí åßíáé öáéíüìåíá ðïõ äåí ìðïñïýí íá ðåñÜóïõí áðáñáôÞñçôá. Áêüìá êáé ç åéóáãùãÞ ôùí ìá-èçìÜôùí ôùí åéäéêïôÞôùí åäþ êáé ðÜíù áðü ìéá äåêáåôßá, áðïôÝëåóìá ôçò êáôÜôìçóçò ôçò ãíþóçò óå äéáêñéôÜ «áíôéêåßìåíá», Ýãéíå áíôéëçðôÞ ùò ðåñéïñéóìüò ôïõ äáóêÜëïõ óå óõãêåêñéìÝíåò «áñìïäéüôç-ôåò». Óôïí üëï êáé ìéêñüôåñï Ýëåã÷ï ôïõ äáóêÜëïõ óÞìåñá óôï ðåñéå÷üìåíï ôçò äñáóôçñéüôçôÜò ôïõ, Ý÷åé åðßóçò óõìâÜëëåé ç åéóáãùãÞ ðñïãñáììÜôùí-ðáêÝôùí ó÷åôéêÜ ìå ôï ðåñéâÜëëïí êáé ôçí õãåßá, Ý-ôïéìùí êáé ôõðïðïéçìÝíùí. Ç åéóáãùãÞ ôùí íÝùí âéâëßùí Ýêáíå ðéï áóöõêôéêÜ ôá ðëáßóéá ôùí áíáëõôé-êþí ðñïãñáììÜôùí êáé áýîçóå ôïí üãêï ôçò ýëçò, ìåéþíïíôáò áêüìá ðåñéóóüôåñï ôçí åëåõèåñßá êéíÞ-óåùí ôïõ äáóêÜëïõ (ãéá íá ìåßíïõìå óå ìßá äéÜóôáóç ôçò åéóáãùãÞò ôùí íÝùí âéâëßùí). Ç åíôáôéêïðïéçìÝíç åêðáéäåõôéêÞ äéáäéêáóßá åðçñåÜæåé åìöáíþò ôéò ó÷Ýóåéò äáóêÜëùí-ìáèçôþí êáé åäþ äå èá êáôáðéáóôïýìå ìå ôá åýêïëá: ôïí ðáñáäïóéáêü áõôáñ÷éóìü êáé ôçí åðéâïëÞ ôçò êáèáñÞò åîïõóßáò ðïõ áðïññÝåé áðü ôïí åíôïëÝá-äÜóêáëï. Ïé ìáèçôÝò üëï êáé ðåñéóóüôåñï ðáñïõóéÜæïíôáé ùò ôï ðñïúüí ìéáò áëëïôñéùìÝíçò äñáóôçñéüôçôáò, åñãáôéêÞ äýíáìç ðïõ èá ðñÝðåé í’ áðïöÝñåé óôï ìÝëëïí ôç ìÝãéóôç äõíáôÞ õðåñáîßá, ðïõ èá ðñÝðåé íá ðáñÜãåé êáé í’ áíáðáñÜãåé ôï êåöÜëáéï ùò êïéíùíéêÞ ó÷Ýóç ðïõ óõíôñßâåé ôïõò áíèñþðïõò, ôùí äáóêÜëùí óõìðåñéëáìâáíïìÝíùí. Óõíåðþò, ïé ßäéïé ïé äÜóêáëïé äçìéïõñãïýí ôï ðñïúüí, äçë. ôçí êïéíùíéêÞ ó÷Ýóç, ðïõ óôñÝöåôáé êáé åíáíôßïí ôïõò. Ç áíáöïñÜ ó’ üëá áõôÜ äå ãßíåôáé áðü ìéá íïóôáëãéêÞ äéÜèåóç åðéóôñïöÞò óôïí ðáëéü, ðáñáäïóéáêü äÜóêáëï ôùí «áíèñþðéíùí áîéþí» ðïõ ìýñéæå êéìùëßá. Áõôü ðïõ ìáò åíäéáöÝñåé åäþ åßíáé ç éóôïñéêÞ ìåôåîÝëéîç ôïõ ó÷ïëåßïõ óôç öÜóç ôçò ðñáãìáôéêÞò õðáãùãÞò ôïõ óôï êåöÜëáéï ãéá íá åîåôÜóïõìå ðþò ç áßóèçóç áðïîÝíùóçò ôïõ äáóêÜëïõ áðü ôï ìáèçôÞ-ðñïúüí, ç ïðïßá îåêéíÜ Þäç áðü ôçí ðñùôïâÜèìéá, åßíáé ìéá áêüìá áéôßá ôçò êïéíÞò (áëëÜ ü÷é áðáñáßôçôá ßäéáò) äõóáíåîßáò ôïõò êáé ôçò õðüãåéáò Þ ïñáôÞò áíôßóôáóÞò ôïõò. Íá ðñïóèÝóïõìå åäþ, üôé ç äõóöïñßá ôïõò ãßíåôáé ôüóï ðéï áíõðüöïñç, üóï ðåñéóóüôåñç åñãáóßá åðéâÜëëåé ï Ýíáò ðüëïò óôïí Üëëï ìÝóá ó’ Ýíá ãåíéêüôåñï áíôáãùíéóôéêü ôïðßï.5 Èá åíôïðßóïõìå ìéá åðéðëÝïí äéÜóôáóç áëëïôñßùóçò óôïí üëï êáé ðéï áöçñçìÝíï ÷áñáêôÞñá ðïõ ôåßíåé íá ðÜñåé ç åêðáßäåõóç óôçí åðï÷Þ ìáò. Áí èåùñÞóïõìå üôé óå êÜèå áíèñþðéíç êïéíùíßá ç ìåôÜäïóç ãíþóåùí, äåîéïôÞôùí êáé êïõëôïýñáò ìÝóù êïéíùíéêþí ó÷Ýóåùí, êùäßêùí êáé åèßìùí åßíáé ç êáô’ åîï÷Þí áíèñþðéíç äñáóôçñéüôçôá, ôüôå ç åêðáßäåõóç ùò áíáðüóðáóôï êïììÜôé ôçò ôåßíåé íá åìöáíßæåôáé óÞìåñá áðïîåíùìÝíç áð’ ôï áíèñþðéíï åßäïò óôï âáèìü ðïõ ìåôáôñÝðåôáé óôáäéáêÜ óå áðëü ìÝóï ìåôÜäïóçò –åîùôåñéêÜ êáé áðü ôá ðÜíù êáèïñéóìÝíùí– ðñïêÜô ðëçñïöïñéþí, óôåñïýìåíç üëï êáé ðéï ðïëý ôï óõãêåêñéìÝíï, ÷ñÞóéìï ÷áñáêôÞñá ôçò. Ïé äÜóêáëïé äå âéþíïõí áêüìá (óôçí ÅëëÜäá, ôïõëÜ÷éóôïí) ôçí ðßåóç ôçò ìåôñçóéìüôçôáò ôçò äñáóôçñéüôçôÜò ôïõò êáé ôï Üã÷ïò ôçò íüñìáò ôùí ôõðïðïéçìÝíùí åîåôÜóåùí áðü âÜóç äåäïìÝíùí –üëá áõôÜ âñßóêïíôáé áêüìá óôï óôÜäéï ôïõ ó÷åäéáóìïý. Áíôßèåôá, óôá ðáíåðéóôÞìéá ðáñüìïéåò äéáäéêáóßåò åíôåßíïíôáé. Ç åéóáãùãÞ ðéóôùôéêþí ìïíÜäùí ãéá ôï öïéôçôÞ êáé áíôßóôïé÷á ìïíÜäùí _________________________ 5 Äåí åßíáé õðåñâïëÞ. Áñêåôïß ìáèçôÝò ôïõ äçìïôéêïý, ìåôáöÝñïíôáò ëüãéá ôùí ãïíéþí ôïõò, åðÝêñéíáí ôïõò äáóêÜëïõò ôïõò, ìüëéò îáíáóõíáíôÞèçêáí óôéò ó÷ïëéêÝò áßèïõóåò, ãéá ôçí ðïëõÞìåñç áðåñãßá.
äéäáóêáëßáò ãéá ôïí êáèçãçôÞ, ìåôáôñÝðïõí ôç ìÜèçóç (êáé ôç äéäáóêáëßá) óå éóüìåôñåò, Üñá áíôáëëÜîéìåò, äñáóôçñéüôçôåò êáé ìáò åéóÜãïõí óôï óýìðáí ôïõ êïéíùíéêÜ áíáãêáßïõ ÷ñüíïõ áöçñçìÝíçò åñãáóßáò –äåí åßíáé áõôü ðïõ, óáí ìéá Üëëç ìïñöÞ ÷ñÞìáôïò, è’ áðïôåëïýóå ãéá ôï êåöÜëáéï ôï éäáíéêü ìÝôñï êÜèå äñáóôçñéüôçôáò;6 Ìå êÜðïéïí Üìåóï Þ Ýììåóï ôñüðï ç åêðáßäåõóç åßíáé ðëÝïí óõíäåäåìÝíç ìå ôç ëïãéêÞ ôïõ êåöáëáßïõ. Áí óôï åðé÷åéñçìáôéêü ðáíåðéóôÞìéï áõôü åßíáé Ýíá ðñïöáíÝò êáèåóôþò åäþ êáé ìéá äåêáåôßá ôïõëÜ÷éóôïí, óôçí ðñùôïâÜèìéá ïé åôáéñåßåò-÷ïñçãïß êñïýïõí ôç èýñá åäþ êáé ëßãá ÷ñüíéá. Ðáñüôé óõ÷íÜ ç áíáöïñÜ ôçò áñéóôåñÜò óôï «ó÷ïëåßï ôçò áãïñÜò» óõóêïôßæåé ôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ãéáôß ôáõôßæåé ôïí ìðáìðïýëá ôçò «áãïñÜò» ìå ôá åñãáëåßá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ôï êåöÜëáéï ãéá íá êÜíåé ôçí üëç åêðáéäåõôéêÞ äéáäéêáóßá ðåäßï ðáñáãùãÞò êáé áíáðáñáãùãÞò ôïõ, åíôïýôïéò, Ýóôù êé Ýôóé, ç ôÜóç êáðéôáëéóôéêÞò áîéïðïßçóçò ôçò åêðáßäåõóçò åßíáé ðëÝïí ïñáôÞ êáé äéáðéóôùìÝíç. Ðþò áíôéìåôùðßæïõí ïé åêðáéäåõôéêïß, êáé ïé äÜóêáëïé óõãêåêñéìÝíá áõôÝò ôéò ôÜóåéò; Ôé åêöñÜóôçêå ìÝóá áðü ôçí áðåñãßá áðÝíáíôé ó’ üëá áõôÜ; To ãåãïíüò üôé ôo áßôçìá ðïõ êõñéÜñ÷çóå åðßóçìá Þôáí ç áíôßèåóç óôçí õðï÷ñçìáôïäüôçóç ôçò äçìüóéáò åêðáßäåõóçò êáé äåõôåñåõüíôùò óôï «ó÷ïëåßï ôçò áãïñÜò», áîßæåé êÜðïéá åñìçíåßá. ÅíôáãìÝíï ôï ðñþôï óôç ëïãéêÞ ôçò áýîçóçò ôùí äçìüóéùí äáðáíþí, áíôéôßèåôáé óôç ìåôáêýëéóç ôïõ êüóôïõò áíáðáñáãùãÞò ôçò åñãáôéêÞò ôÜîçò óôçí ßäéá ôçí åñãáôéêÞ ôÜîç. ÊáôÜ êÜðïéï ôñüðï, ïé äÜóêáëïé åîÝöñáóáí Ýôóé Ýíá áßôçìá åê ìÝñïõò üëçò ôçò åñãáôéêÞò ôÜîçò, áëëÜ ÷ùñßò ïõóéáóôéêÜ íá ôï Ý÷ïõí óõíäéáìïñöþóåé. Áõôü üìùò ðïõ Ý÷åé êõñßáñ÷ç óçìáóßá óôç äéáôýðùóç áõôïý ôïõ áéôÞìáôïò åßíáé ðåñéóóüôåñï üóá õðïíïïýóå, ðáñÜ üóá áíôéëáìâÜíåôáé êáíåßò ñçôÜ ì’ áõôü. Óå ðåñéüäïõò óïóéáëäçìïêñáôßáò, Ýíá ôÝôïéï áßôçìá èá Þôáí áðëþò åõíüçôï Þ áðü åðáíáóôáôéêÞ óêïðéÜ, ñåöïñìéóôéêü. Óå íåïöéëåëåýèåñïõò üìùò êáéñïýò, ç õðï÷ñçìáôïäüôçóç âéþíåôáé ùò áðáîßùóç –êáé ü÷é ðéá áðáñáßôçôá ìå üñïõò áðùëåóèÝíôïò êýñïõò, äçë. óõíôçñçôéêÜ Þ êáé áíôéäñáóôéêÜ áêüìç, üðùò èá õðÝèåôå åê ðñþôçò üøåùò êáíåßò. Ç áðáîßùóç ôïõ ó÷ïëåßïõ óå óõíäõáóìü ìå ôçí üëï êáé ðéï áëëïôñéùôéêÞ öýóç ôçò äéäáóêáëßáò êáé ôçí áðïîÝíùóç áðü ôïõò ìáèçôÝò, ãßíåôáé áíôéëçðôÞ ùò ìéá áñãÞ áëëÜ óôáèåñÞ äéáäéêáóßá ìåôáôñïðÞò äáóêÜëùí êáé ìáèçôþí óå öôçíÜ, áíáëþóéìá áíôéêåßìåíá. Ôï ãåãïíüò üôé ç ðñùôïâÜèìéá üëï êáé ðåñéóóüôåñï ìðáßíåé óôï ìýëï ôçò áîéïðïßçóçò ôïõ áíèñþðéíïõ êåöáëáßïõ ðïõ óõíôñßâåé äáóêÜëïõò êáé ìáèçôÝò (ü÷é ìå ôïí ßäéï ôñüðï, öõóéêÜ) þóôå íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí óôçí õðçñåóßá êÜðïéïõ ðñÜãìáôïò áöçñçìÝíïõ êáé üëï êáé ëéãüôåñï ùöÝëéìïõ, åßíáé Ýíá ó÷åôéêÜ ðñüóöáôï, ðéêñü âßùìá ôüóï ãéá ìåãáëýôåñïõò üóï êáé ãéá íåüôåñïõò óå çëéêßá äáóêÜëïõò. Ç ïéêïíïìéêÞ ìéæÝñéá ôçò êáèçìåñéíüôçôáò ôïõ ó÷ïëåßïõ ôáõôßæåôáé óôá ìÜôéá üëùí ìå ôç ìéæÝñéá ôçò Ýëëåéøçò íïÞìáôïò. Ãßíåôáé üëï êáé ðéï óáöÝò üôé ç õëéêÞ öôþ÷åéá ôçò åêðáßäåõóçò óõìðëçñþíåé ôç öôþ÷åéá ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ôçò. Ç ðáñáäïóéáêÜ èåôéêÞ åéêüíá ôïõ äáóêÜëïõ ãéá ôïí åáõôü ôïõ, ìå ôéò áíèñùðéóôéêÝò êáé áíèñþðéíåò óõìðáñáäçëþóåéò ôçò, ôåßíåé íá ãßíåôáé èïëÞ êÜôù áðü ôï âÜñïò ôçò ïéêïíïìéêÞò åãêáôÜëåéøçò êáé ôçò áðïîÝíùóçò. Ôï ãåãïíüò üôé ç óýíäåóç áõôþí ôùí ðñáãìÜôùí äå âãÞêå óôï äçìüóéï ëüãï ôçò áðåñãßáò, åíþ Þôáí äéáñêþò ðáñïýóá óå áñêåôÝò óõíáíôÞóåéò ìå ãïíåßò, óôá ïñãéóìÝíá âëÝìáôá óôï äñüìï, óå ìåìïíùìÝíá êåßìåíá, óå óõæçôÞóåéò êáé ìéóüëïãá åßíáé åíäåéêôéêü ôçò áäõíáìßáò ôçò âÜóçò íá åêöñÜóåé Ýíá ëüãï ïõóéáóôéêü üóï êáé íá îåðåñÜóåé ôçí áðü ôá ðÜíù åêðñïóþðçóç áðü ôï óõíäéêÜôï. Êáé ãéá ôá äýï, öÝñïõí óå ìåãÜëï âáèìü ïé ßäéïé ïé áðåñãïß, êáé åéäéêÜ áõôïß ôùí Ýîé åâäïìÜäùí, ôçí áðïêëåéóôéêÞ åõèýíç. _________________________
6 Åð’ áõôïý, âë. David Harvie, Value production and struggle in the classroom: teachers within, against and beyond capital, óôï
Ïé äéáìáñôõñßåò åíÜíôéá óôï «ó÷ïëåßï ôçò áãïñÜò» Þôáí ç äåýôåñç êõñßáñ÷ç ðëåõñÜ ôçò áðåñãßáò. Ç «åéóâïëÞ ôùí ÷ïñçãþí» óõãêÝíôñùóå üëï ôï ìÝíïò ôïõ ëüãïõ ôùí áðåñãþí, óõãêáëýðôïíôáò Ýôóé ôï ãåãïíüò üôé ç êñáôéêÞ åêðáßäåõóç åßíáé Þäç óõíäåäåìÝíç ìå ôï êåöÜëáéï êáé üôé áõôÞ ç ó÷Ýóç äåí ìðïñåß íá ôáõôéóôåß ìüíï ìå Ýíáí åîùôåñéêü åéóâïëÝá ìå ôç ìïñöÞ ôçò ôÜäå Þ äåßíá åôáéñåßáò. Ç áäõíáìßá íá åîçãçèåß êáé í’ áíáëõèåß ç áõîáíüìåíá áëëïôñéùôéêÞ öýóç ôçò åêðáéäåõôéêÞò äéáäéêáóßáò óôï äçìüóéï ó÷ïëåßï, Ýôóé üðùò ìÝñá ìå ôç ìÝñá üëï êáé ðéï âáèéÜ ôç âéþíïõí ïé äÜóêáëïé ìÝóá áðü ôá áíáëõôéêÜ ðñïãñÜììáôá, ôéò äéäáêôéêÝò ìåèüäïõò, ôá âéâëßá,7 åßíáé Ýíá êáôÜëïéðï ôçò óïóéáëäçìïêñáôéêÞò áíôßëçøçò ðïõ áñÝóêåôáé íá åîéóþíåé ôï êåöÜëáéï ìå ôçí áãïñÜ êáé ìüíï. Áí ïé äÜóêáëïé êáôÜöåñíáí íá áðåãêëùâéóôïýí áðü áõôÞí ôç óôåíÞ ïðôéêÞ, èá ìðïñïýóáí íá ðïõí ðïëëÜ ãéá ôçí êáèçìåñéíÞ ôïõò áðïîÝíùóç êáé ôï ìåôñÞóéìï ÷ñüíï ôçò äéäáóêáëßáò. ÐÝñá áðü óêüñðéåò êïõâÝíôåò, ç áßóèçóç áõôÞ ðïõ äå ìåôïõóéþèçêå óå ëüãï, åêöñÜóôçêå êõñßùò ìÝóá áðü ôç ìåãÜëç äéÜñêåéá ôçò áðåñãßáò. ÐñÜãìáôé, áõôÜ êáè’ áõôÜ ôá áéôÞìáôá äåí áñêïýí ãéá íá åñìçíåõèåß ôï ðïëõÞìåñï ôïõ áãþíá. Éó÷õñéæüìáóôå üôé áõôü ðïõ óõíôÞñçóå ôçí áðåñãßá, áõôü ðïõ Ýêáíå ðïëëïýò áðåñãïýò íá åðéäéþêïõí ôç óõíÝ÷éóÞ ôçò, íá öùíÜæïõí áðü ôçí ôñßôç åâäïìÜäá êáé ìåôÜ «åìåßò èá áðåñãïýìå ìÝ÷ñé ôï 3000», «óáò ÷áñßæïõìå êáé ôïí Üëëï ôï ìéóèü», Þôáí ç åðéèõìßá ôçò ìç-åðéóôñïöÞò óôçí áëëïôñßùóç ôçò ôÜîçò. ÌïõããÞ êáé õðüññçôç áõôÞ ç åðéèõìßá ìðüñåóå íá óôçñßîåé õðüãåéá Ýíáí ôüóï ðïëõÞìåñï áãþíá, ôïõ ïðïßïõ ç äéÜñêåéá äýóêïëá åîçãåßôáé áëëéþò. Ãéáôß ôï öáéíïìåíéêÜ ðáñÜäïîï ôçò áíáíôéóôïé÷ßáò ìåôáîý ôçò åðéìïíÞò ôùí áðåñãþí êáé ôùí ëßãï-ðïëý ðñïâëÝøéìùí áéôçìÜôùí ôïõò, ðáýåé íá õößóôáôáé áí áíáëïãéóôïýìå üôé ôá áéôÞìáôá ÷ñçóéìïðïéïýíôáí óôçí ïíïìáóôéêÞ ôïõò áîßá, ùò ìÝóï ãéá íá åêöñáóôåß êÜôé âáèýôåñï. Ç Üðïøç áõôÞ åíéó÷ýåôáé áí áíáëïãéóôïýìå ôïí åðéèåôéêü ÷áñáêôÞñá ôçò áðåñãßáò: ÷ùñßò íá Ý÷åé ðñïçãçèåß Ýíá ïñáôü ðëÞãìá áðü ôï êñÜôïò êáé ìå Ýíáí êáôÜëïãï áéôçìÜôùí, ðïõ, üðùò öáéíüôáí êáé áðü ôéò óõíåëåýóåéò, ìüíï ìå ôõðïðïéçìÝíï ôñüðï Ýêöñáæå áõôü ðïõ ïé äÜóêáëïé Ýíïéùèáí üôé äéáêõâåýåôáé, ï êüóìïò åíôïýôïéò, óôçí ðëåéïøçößá ôïõ åäþ óôçí ÁèÞíá, åßôå äå ãõñíïýóå ðßóù –óôçí ðåñßðôùóç ôùí áðïöáóéóìÝíùí áðåñãþí– åßôå åöÜñìïæå ôï óýóôçìá ôïõ ìðáßíù-âãáßíù. Áõôü ðïõ ôïõò êéíïýóå, Þôáí áõôÜ ðïõ ëÝãïíôáí óå ôïðéêÝò óõæçôÞóåéò ó÷åôéêÜ ìå ôçí åíôáôéêïðïßçóç, ôçí ôõðïðïßçóç, ôçí áðïóôåßñùóç êáé êïýñáóç, áõôÜ ðïõ äåí Ýöôáíáí óôçí êåíôñéêÞ óêçíÞ ôïõ óõíäéêÜôïõ Þ óôá media. Ôï æÞôçìá ôïõ åñãáôéêïý ìéóèïý ðïõ Ýâáëå ç áðåñãßá ôï áöÞóáìå ãéá ôï ôÝëïò, ü÷é ùò ëéãüôåñï óçìáíôéêü, áëëÜ ãéáôß ìðïñåß íá ãßíåé êáëýôåñá êáôáíïçôü ìÝóá, ðéóôåýïõìå, áð’ ôçí ïðôéêÞ ðïõ åêèÝóáìå ùò ôþñá. Ç áýîçóç ôïõ ìéóèïý åîÝöñáæå, áñ÷éêÜ ôïõëÜ÷éóôïí, Ýíáí ôñüðï áðïæçìßùóçò ãéá ôçí áðáîßùóç óå óõíèÞêåò áëëïôñßùóçò. Óáí ôÝôïéï, Þôáí ðåñéóóüôåñï äáóêáëïêåíôñéêü (êëáäéêü) êáé ëéãüôåñï åñãáôéêü: «ç äïõëåéÜ Ý÷åé ãßíåé áðñüóùðç, áðïîåíùôéêÞ êáé åíôáôéêïðïéçìÝíç –áò åßíáé ôïõëÜ÷éóôïí ëéãüôåñï êáêïðëçñùìÝíç», öáéíüôáí íá ëÝíå ôá óõíèÞìáôá ãýñù áðü ôï ìéóèü. Ùóôüóï, ç åðáöÞ ìå ôïõò «Üëëïõò» (ãïíåßò ùò åðß ôï ðëåßóôïí áëëÜ êáé Üëëïõò åñãáæüìåíïõò óõìðáñáóôÜôåò) Ýêáíå ïñáôÞ ôçí áíÜãêç óõíÜíôçóçò ðÜíù ó’ Ýíá êïéíü Ýäáöïò, ðïõ äåí ìðïñïýóå ðéá íá åßíáé ç áíôéóôïé÷ßá ôçò äïõëåéÜò ôïõ äáóêÜëïõ óå Ýíáí «êáëü» ìéóèü (Üëëùóôå åäþ êñõâüôáí ç áíôßëçøç ðåñß áíùôåñüôçôáò ôçò äéáíïçôéêÞò Ýíáíôé ôçò ÷åéñùíáêôéêÞò åñãáóßáò), áëëÜ ïé êïéíÝò áíÜãêåò. ÊÜðùò Ýôóé ðñïÝêõøå ôï «1400 ãéá üëï ôï ëáü» óôá ìÝóá ôçò áðåñãßáò êáé Ýãéíå áðïäåêôü áðü ôçí ðëåéïøçößá ôùí äáóêÜëùí ôüôå, ðñÜãìá ðïõ äåí Þôáí êáèüëïõ êáôáêôçìÝíï óôçí áñ÷Þ ôçò. Ç áíÜãêç ôçò óõíåýñåóçò ìå ôïõò «Üëëïõò» åðéôÜ÷õíå ìéá ðïñåßá áíïßãìáôïò ôçò áðåñãßáò ðñïò ôá Ýîù, ìå ìßá ôçò ðëåõñÜ íá åßíáé áõôü ôï áßôçìá åîßóùóçò ìéóèþí. Ç ðñáãìáôéêÞ, ùóôüóï, óõíÜíôçóç ìå ôïõò _________________________ 7 Åð’ áõôïý, èá Þôáí äéáöùôéóôéêü íá ñßîåé êáíåßò ìéá ìáôéÜ óôá íÝá âéâëßá ôùí ìáèçìáôéêþí.
«Üëëïõò», ðåñéïñßóôçêå åßôå óå êïéíÝò äéáäçëþóåéò ìå ìéá ìåéïøçößá öïéôçôþí åßôå óå óõæçôÞóåéò ìå ãïíåßò, äéïñãáíùìÝíåò áðü ìåéïøçößåò ðÜëé áðåñãþí, üðïõ ðÜíôùò ìðÞêáí óôçí ðñáãìáôéêÞ ôïõò âÜóç êáé óõæçôÞèçêáí üëá ôá æçôÞìáôá, ü÷é öõóéêÜ ÷ùñßò åíôÜóåéò. ¹ôáí åêåß ðïõ åéðþèçêáí áëçèéíÝò êïõâÝíôåò ãéá ôï ðùò êáèçìåñéíÜ äÜóêáëïé, ãïíåßò êáé ìáèçôÝò óõììåôÝ÷ïõí áóèìáßíïíôáò ó’ Ýíá ãéãÜíôéï áãþíá äñüìïõ, ãéá ôïõò ÷áìÝíïõò áõôïý ôïõ áãþíá, ãéá ôéò áðþëåéåò, ãéá ôçí áóöõîßá ôùí ñüëùí... Äåí êáôÜöåñáí üìùò íá êáôáëÞîïõí ó’ Ýíáí êïéíü áãþíá ãéá ôçí áýîçóç ð÷ ôùí êïéíùíéêþí äáðáíþí, äçë. ãéá ôçí áýîçóç ôïõ Ýììåóïõ, êïéíùíéêïý ìéóèïý,8 Þ ãéá ôç ìåßùóç ôçò äéäáêôÝáò ýëçò, äçë. ôïõ öüñôïõ åñãáóßáò. * Ç áðåñãßá êÜðïôå Ýëçîå. ÁíôéìÝôùðïé ìå ôçí áëáæïíßá êáé áäéáëëáîßá ôùí áöåíôéêþí, åãêëùâéóìÝíïé óå ìéá äéáìáñôõñßá ðïõ äåí êáôÜöåñíå íá åêöñÜóåé ïýôå óå åðßðåäï ëüãïõ ïýôå óå äñÜóç ôï îåðÝñáóìá ôïõ ñüëïõ êáé ôïõ óõíäéêÜôïõ, ðïõ áõôÞ ôç öïñÜ åß÷å áñéóôåñÞ çãåóßá, ïé áðåñãïß äåí ìðüñåóáí íá êÜíïõí ôï ðáñáðÜíù âÞìá. ÂÝâáéá, áõôü äå èá Þôáí êáé ìéêñü: ç óõëëïãéêÞ áìöéóâÞôçóç ôçò áëëïôñéùôéêÞò êáé êáôáíåìçôéêÞò öýóçò ôçò åêðáßäåõóçò êáé ç ôáõôü÷ñïíç êñéôéêÞ ôïõ óõíäéêÜôïõ, ðïõ áõôÞ ôç öïñÜ äåí «îåðïýëçóå» áëëÜ åãêëþâéóå ôï ëüãï êáé ôç äñÜóç óå Ýíá «ìÝóï üñï», èá óÞìáéíáí êÜôé ðïëý ðáñáðÜíù áðü ìéá áðåñãßá. Èá éóïäõíáìïýóáí ìå åîÝãåñóç. ÐïéÝò Þôáí ôåëéêÜ ïé èåôéêÝò ðëåõñÝò ôçò áðåñãßáò, áöïý áðôÜ, õëéêÜ ïöÝëç äåí õðÞñîáí êáèüëïõ; Áò ðïýìå êáô’ áñ÷Þí üôé ïé åñãÜôåò ôçò Üõëçò åñãáóßáò áðïêÜëõøáí ìå ôçí åðéìïíÞ ôïõò üôé ç íïìéìüôçôá ôùí åêðñïóþðùí ôïõ êñÜôïõò óôç äéá÷åßñéóç ôçò åêðáßäåõóçò åßíáé ðëÝïí åîßóïõ ...Üõëç êáé áíßó÷õñç. Ç áðåñãßá ìå ôçí ðåñéöñüíçóç ðïõ ôçò åðéöýëáîå ç åîïõóßá, áðïíïìéìïðïßçóå ïðïéïäÞðïôå éó÷õñéóìü ôïõ êñÜôïõò êáé ôçò íåïöéëåëåýèåñçò åêäï÷Þò ôïõ üôé åããõÜôáé ôïí «ðïéïôéêü», «äçìüóéï» ÷áñáêôÞñá ôçò åêðáßäåõóçò. Áí êáé áõôÞ ç áðïíïìéìïðïßçóç äåí ïäÞãçóå ðñáêôéêÜ óå êáíÝíá ðñïëåôáñéáêü ìÝôùðï –êé ïýôå êáí óôï ðáíåêðáéäåõôéêü– åíôïýôïéò, äçìéïýñãçóå óõíèÞêåò ðñïëåôáñéáêÞò óõììá÷ßáò, ðïõ åíäÝ÷åôáé óôï ìÝëëïí í’ áðïäåé÷ôïýí ðéï óôÝñååò, áí õðÜñîåé åìâÜèõíóç óôá êïéíùíéêÜ äéáêõâåýìáôá ôïõ áãþíá. Ìå ðñþôï êáé êáëýôåñï: ôé åßäïõò åêðáßäåõóç èÝëïõìå êáé óå ðïéÜ êïéíùíßá; Óå åðßðåäï êáèáñÜ åêðáéäåõôéêü, åíÜìéóç ìÞíáò áðåñãßáò áêýñùóå ôçí åéêüíá ôïõ åýñõèìïõ ó÷ïëåßïõ. Ðïëý ðåñéóóüôåñï ôóáëÜêùóå ôçí åéêüíá ôïõ äÜóêáëïõ-«åðáããåëìáôßá», ïñãÜíïõ ôïõ êñÜôïõò ãéá ôçí åðéâïëÞ ôïõ éäåïëïãéêïý ôïõ åëÝã÷ïõ, Þ «ìéêñïáóôïý» ðïõ áðïëáìâÜíåé –õðïôßèåôáé– ôçí ðñïíïìéáêÞ ôïõ èÝóç. Åéêüíá ðïõ óå ìåãÜëï âáèìü áðïôåëåß áðïìåéíÜñé îåðåñáóìÝíùí èåùñçôéêþí åñìçíåéþí ôüóï ôçò áíÜðôõîçò ôïõ êáðéôáëéóìïý üóï êáé ôçò äõíáìéêÞò êáé éóôïñéêÞò åîÝëéîçò ôçò ôÜîçò. Ðáñáäüîùò, áõôÞí ôçí åéêüíá ôç ìïéñÜæïíôáé –ãéá äéáöïñåôéêïýò ëüãïõò êáé óêïðéìüôçôåò ï êáèÝíáò– ôüóï ïé éäåïëüãïé ôçò Üñ÷ïõóáò ôÜîçò üóï êáé ìéá ìåñßäá ôùí ëåíéíéóôþí êáé áíôéåîïõóéáóôþí ðïëÝìéþí ôïõò. Ç áðåñãßá, ìå ôéò üóåò áäõíáìßåò ôçò, ìðïñåß íá ìçí Ýäùóå éêáíïðïéçôéêÝò, áðü ðñïëåôáñéáêÞ óêïðéÜ, áðáíôÞóåéò óôá æçôÞìáôá ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ôçò åêðáßäåõóçò, ôïõ ôå÷íéêïý åëÝã÷ïõ áðü ðëåõñÜò êñÜôïõò êáé ôçò éåñáñ÷éêÞò êáôçãïñéïðïßçóçò ôçò åñãáôéêÞò äýíáìçò, áëëÜ ìå ôïí Ýíáí Þ ôïí Üëëï ôñüðï, ôá Üíïéîå. Åðßóçò, áðïôÝëåóå ìéá ç÷çñÞ ðñïåéäïðïßçóç ãéá ôï ìÝëëïí: èá ðñÝðåé íá õðïëïãßæåé êáíåßò üóïõò ìðïñïýí íá áãùíßæïíôáé ãéá ôüóï êáéñü. Ùóôüóï, ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï Ýêëåéóå ç áðåñãßá, ÷ùñßò ðñïïðôéêÞ êáé ÷ùñßò êÜðïéï ÷åéñïðéáóôü üöåëïò, åß÷å (êáé èá Ý÷åé, ðéóôåýïõìå) óõíÝðåéåò. Ïé ìç õëéêÝò íßêåò êáé ç áëáæïíßá ôçò Üëëçò ðëåõñÜò åðéôÜ÷õíáí ôçí ïðéóèï÷þñçóç, ðïõ êáôÝëçîå óå êÜðïéï âáèìü íá ìçí åßíáé áðëÜ êáé _________________________ 8 Ãéá ôïõò áãþíåò ðïõ Ý÷ïõí äïèåß ãýñù áðü ôïí êïéíùíéêü ìéóèü, äçë. ôï ìåñßäéï ôïõ ìéóèïý ðïõ äåí êõêëïöïñåß ùò áôïìéêü, âë. ôçí ðñïáíáöåñüìåíç óôç óçì. 1 ìðñïóïýñá.
ìüíï åðéóôñïöÞ óôç ó÷ïëéêÞ ôÜîç: ôï èÝìá «áíáðëÞñùóç ôùí ÷áìÝíùí ùñþí» –ðÝñá áðü ôçí áðü ôá ðÜíù åðéâïëÞ ôïõ– áðïêÜëõøå ôéò áíôéöÜóåéò ôçò áðåñãßáò êáé õðÞñîå êÜðïéá óôéãìÞ êßíäõíïò íá ïäçãÞóåé óôçí áêýñùóÞ ôçò ü÷é ìüíï ùò ãåãïíüò áëëÜ êáé ùò ðåñéå÷üìåíï. Ç åìöÜíéóç åíï÷éêþí óõíäñüìùí åéäéêÜ óôïõò áðåñãïýò ôùí Ýîé åâäïìÜäùí ïäÞãçóå ðïëëïýò óôçí áðïäï÷Þ ôçò ëïãéêÞò ôïõ «áðåñãþ êáé ìåôÜ áíáðëçñþíù ôçí ýëç», ðñÜãìá ðïõ óÞìáéíå ïõóéáóôéêÞ åðéóôñïöÞ óôçí ôÜîç ôçò óõìâáôéêÞò äéäáóêáëßáò âÜóåé ôùí áíáëõôéêþí ðñïãñáììÜôùí êáé ìçäÝíéæå ôçí êñéôéêÞ ôçò ðïóïôéêïðïßçóçò êáé åíôáôéêïðïßçóÞò ôçò. Ç óýãêñïõóç ðÜíôùò ìå ôç ëïãéêÞ ôçò áíáðëÞñùóçò ìÝóá óôéò äéáêïðÝò áðü üëï êáé ðåñéóóüôåñï áðåñãïýò êáôÝëçîå –ðñïóùñéíÜ– óå ìéá óõììá÷ßá ìå ôïõò ãïíåßò. Ôï æÞôçìá ðáñáìÝíåé, ùóôüóï, áíïéêôü êáé ç ÝêâáóÞ ôïõ è’ áðïôåëÝóåé óçìáíôéêü êñéôÞñéï ãéá ôçí ðåñáéôÝñù åêôßìçóç ôçò áðåñãßáò óå Ýíá ìåëëïíôéêü áðïëïãéóìü. Óôï ÷ñïíïëüãéï ðïõ óõíïäåýåé ôï ðáñüí êåßìåíï äåí ãßíåôáé ìéá «áíôéêåéìåíéêÞ» êáôáãñáöÞ ôùí óõìâÜíôùí, óôï âáèìü ðïõ êÜôé ôÝôïéï åßíáé áäýíáôï. Ùò óõììåôÝ÷ïíôåò áõôïý ôïõ áãþíá êáé ü÷é ùò åîùôåñéêïß ðáñáôçñçôÝò, åðéëÝîáìå ôá ãåãïíüôá ðïõ åìåßò èåùñïýìå üôé öùôßæïõí êáëýôåñá ôçí åîÝëéîç ôçò áðåñãßáò ôüóï óôéò óõãêñïýóåéò ôçò ìå ôïõò åîùôåñéêïýò ôçò å÷èñïýò üóï êáé ìå ôïõò åóùôåñéêïýò. ÅóôéÜæïõìå êáé óôéò óôéãìÝò ðïõ áíÞêáí óôç ëïãéêÞ ôçò ðñïâëÝøéìçò óõíäéêáëéóôéêÞò ñïõôßíáò êáé ó’ áõôÝò ðïõ îåðåñíïýóáí áõôÜ ôá üñéá. ÐñÝðåé áêüìá íá Ý÷åé êáíåßò õðüøç ôïõ ðùò æÞóáìå ôçí áðåñãßá ìÝóá áðü ôç äõíáìéêÞ ôùí óõëëüãùí ôçò ÁôôéêÞò. Ðïëý äéáöïñåôéêü èá Þôáí, êáôÜ ðÜóá ðéèáíüôçôá, Ýíá ÷ñïíïëüãéï ðñïåñ÷üìåíï áðü ôçí åðáñ÷ßá. Åðßóçò, óôï ðáñÜñôçìá èá âñåé êáíåßò ôéò ðñïêç-ñýîåéò ðïõ êõêëïöïñÞóáìå óôç äéÜñêåéá ôçò áðåñãßáò, åìåßò, ìéá ìéêñÞ ïìÜäá äáóêÜëùí êáé ìç äáóêÜëùí ðñïóðáèþíôáò íá åêöñÜóïõìå êÜðïéá áðü ôá ðïëëÜ áíåßðùôá áõôÞò ôçò ìåãÜëçò áðåñãßáò. Åðßóçò õðÜñ÷ïõí äýï êåßìåíá ôñßôùí: ôï Ýíá áðü Ýíá äçìïôéêü ó÷ïëåßï ôçò ÊÝñêõñáò êáé ôï äåýôåñï áðü –Üãíùóôü ìáò– óõíÜäåëöï ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝìá ôçò «áíáðëÞñùóçò». ÃêáñÜíò – Ëáóåíáßñ ÉáíïõÜñéïò ’07
