TEMA 2. O RELEVO TERRESTRE 2. 1. A ESTRUTURA DA TERRA
A terra estruturase nunha serie de capas de distinto grosor e materiais.:
A codia e a parte superior do manto forman a litosfera. A terra está envolta ademais por outras capas como son: a
hidrosfera, integrada por todas as augas do planeta; a atmosfera ou envoltura gasosa formada principalmente por osíxeno.
A capa da terra onde habitan todos os seres vivos, e a biosfera, está formada pola litosfera, a hidrosfera e a atmosfera.
A litosfera
Está dividida en grandes fragmentos, chamados placas tectónicas,que se desprazan sobre o manto. Estes desprazamentos adoitan ir acompañados de
erupcións volcánicas e terremotos. Estes son os responsables da formación de montañas, e a continua creación e destrución da codia. A codia créase no lugar onde se separan as placas (diverxencia),aquí e onde se producen as fracturas, por onde sae o magma para o exterior.
A codia destrúese onde chocan as placas,
(converxencia).Como consecuencia da colisión, unha capa introdúcese debaixo da outra(subdución), e os seus materiais incorpóranse ao manto. Ao tempo fórmase unha foxa mariña e orixínanse illas volcánicas e cordilleiras.
O núcleo, formado sobre todo por ferro O manto, composto por unha capa inferior de materiais parcialmente fundidos(magma) e unha capa superior sólida.
A codia, constituída por rochas sólidas e solo.
2.2 A SUPERFICIE TERRESTRE: CONTINENTES E OCÉANOS
Nalgúns lugares da terra, a codia mergúllase baixo as augas dos océanos e mares, noutras elévase por riba do nivel do mar, formando continentes e illas:
Continentes son grandes extensións de terras emerxidas rodeadas por océanos e mares. Illas son porcións de terras emerxidas,rodeadas de auga, de menor tamaño que os continentes. Arquipélagos son o conxunto de illas
A orixe dos continentes, encóntrase na fragmentación dun único bloque
continental denominado Panxea, que se fragmentou hai uns 200 millóns de anos.
Os seis continentes da terra , ordenados de maior a menor extensión son:Asia, América, Africa, a Antártida, Europa e Oceanía.
Os océanos son grandes masas de auga salgada que cobren as depresións da codia terrestre. Os mares son porcións de océanos, próximos ás costas.
A orixe dos océanos esta relacionada coa formación da terra e o seu posterior arrefriamento, este arrefriamento provocou a condensación do vapor de auga da atmosfera ocasionando intensas
precipitacións que se depositaron nas zonas deprimidas da codia terrestre.Os océanos máis importantes son:Pacífico, Atlántico, Índico, Glaciar ártico e Glaciar antártico.
2.2 O RELEVO. FORMACIÓN E MODIFICACIÓN
O relevo terrestre é o conxunto de formas que se dan na codia terrestre: elevacións, afundimentos, pendentes, chairas. Estas foron formándose ao longo de millóns de anos e sufriron modificacións causadas pola erosión, transporte e sedimentación de materiais.
O relevo formouse pola acción de forzas ou axentes, tanto internos como externos. Os axentes internos:
A oroxénese, é o proceso de formación das montañas, ocorre onde chocan duas placas, deformándose e elevándose os sedimentos.
Os terremotos ou sismos, son bruscas sacudidas da codia terrestre. Orixínanse polo choque de dúas placas ou cando unha rocha é sometida a grandes tensións.
Os volcáns, son fendas da codia terrestre, por onde saen ao exterior o magma e os gases procedentes do interior da Terra.
Os axentes externos:
A erosión. A atmosfera rompe as rochas a través dos cambios de temperatura. O vento desgasta as rochas, as descompón, transporta e sedimenta.
A auga disolve algúns compoñentes das rochas, os transporta e sedimenta.
Os seres vivos tamén transforman o relevo, rompendo as rochas coas súas raíces e o seu movemento. Os seres humanos transfórmano de forma máis rápida e duradeira a través das súas actividades.
2.3. AS FORMAS DO RELEVO O RELEVO CONTINENTAL
Chairas : áreas planas ou suavemente onduladas de menos de 200 m de altitude. Mesetas: chairas elevadas de máis de 200 m de altitude. Si se atopan entre cadeas
montañosas a unha gran altitude, tamén reciben o nome de altiplanos. Exemplos: Meseta
Central Española, Meseta do Tíbet, Altiplano boliviano.
Montañas: elevacións do terreo con forte pendente, que normalmente se presentan formando conxuntos de:
Serras: pequenos grupos de montañas, xeralmente pertencentes a un grupo maior, dun macizo ou unha cordilleira. Por exemplo, a Serra do Barbanza, Serra de Gredos, ...
Macizos , fomados por montañas vellas, desgastadas pola erosión, de formas redondeadas. P.ex.: Macizo galego, Apalaches,...
Cordilleiras , formadas por montañas novas e altas. P.ex: Alpes, Himalai, Pirineos,...
Depresións: zonas a menor altitude que as terras que a rodean. Normalmente están percorridas por ríos, sendo así vales fluviais ou concas hidrográficas . P.ex.: val do Ebro, conca do Amazonas, ...
O RELEVO COSTEIRO
A costa ou litoral é aquela zona das terras emerxidas que está en contacto co mar. Pode presentar moi diversas formas de relevo:
Praias: superficies planas á beira do mar recubertas de sedimentos ( normalmente area, pero poden ser pedras ) que proveñen da erosión das zonas costeiras.
Cantís: terreos rochosos e escarpados, con fortes pendentes.
Cabos: áreas da terra que penetran no mar en forma de lingua.
Golfos : son entrantes do mar na costa. Se son pequenos e ben resgardados, chámanse baías.
Penínsulas : extensións de terra rodeadas polo mar por todas partes menos por unha. Ás veces están unidas ao continente por unha estreita franxa chamada istmo.
Rías : vales fluviais inundados polo mar. Fiordes : vales glaciares inundados polo mar. O RELEVO SUBMARINO
Plataforma continental: suave pendente situada entre o bordo do continente ( a costa ) e os 200m de profundidade
Noiro continental: brusco chanzo entre a plataforma continental e o fondo mariño Chairas abisais: chairas situadas entre 4.000 - 5.000 m de profundidade. Estas están accidentadas por dorsais ou cordilleiras submarinas e por fosas oceánicas, profundas fendas nos fondos oceánicos. Poden ser moi profundas, como a de Challenger ( 11.033 m ) na fosa das Marianas ( Océano Pacífico )
ORELEVO DOS CONTINENTES EUROPA
O continente europeo ten unha superficie de 10.510.546 km2, atópase na súa maior parte ( excepto o extremo norte ) nas latitudes medias e só ten límites terrestres con Asia ao Leste ( Cáucaso, Urais, así coma os mares Negro e Caspio ). O resto está rodeada polo Océano Atlántico ( Oeste ) e Ártico ( Norte ), así como polo Mediterráneo ( Sur ), estando separado de África polo Estreito de Xibraltar.
Podemos dividir o relevo do continente es tres tipos de unidades:
Macizos ou montañas vellas : ao Norte ( Montes Escandinavos ), Centro ( Macizo Central Francés ) ou Leste ( Urais )
Chairas , dominadas pola Gran Chaira Central europea, desde a costa atlántica ata os Urais.
Cordilleiras novas , xurdidas polo choque coa placa africana. Son toda unha liña de cadeas montañosas novas e altas que se extenden polo sur do continente: Pireneos, Alpes, Apeninos, Alpes Dináricos, Balcáns , Cárpatos e Cáucaso.Nestas cordilleiras atópanse as dúas maiores cumbres: o Mont Blanc ( 4.807 m) nos Alpes e o Elbrus (5.642 m) no Cáucaso.
As illas máis destacadas son: Islandia, Gran Bretaña, Irlanda, Córsega, Sardeña, Chipre ou Malta. Ademais hai varios arquipélagos(conxunto de illas), como Azores, Madeira, Canarias e Baleares. Tamén podemos destacar as penínsulas : Escandinava, Iutlandia, Ibérica, Itálica e Balcánica. Os golfos máis extensos son os de Finlandia, Botnia, Bizkaia, León e Xénova.
Fontes: Ciencias Socias 1º ESO Anaya
