ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο : ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΜΕΤΡΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
5.3. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ
Τα έργα που εντάσσονται στο πλαίσιο της προστασίας και ανάδειξης της φυσικής κληρονομιάς θα συμβάλλουν στην αποτελεσματικότερη σύνδεση του πλούσιου φυσικού περιβάλλοντος της Χίου, μέσω της προστασίας και της ανάδειξής του, με τη διεύρυνση και αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος της. Δράσεις οι οποίες δύνανται να χρηματοδοτηθούν αφορούν έργα υποδομής για την προστασία και ανάδειξη της φυσικής κληρονομιάς και δράσεις προβολής & προώθησης και ενημέρωσης του κοινού για τα υλοποιούμενα έργα. Στόχοι των δράσεων είναι η διεύρυνση, αναβάθμιση και διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος, η προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος και η προστασία και ανάδειξη των μνημείων φυσικού κάλλους και φυσικής κληρονομιάς. Δράσεις οι οποίες δύνανται να χρηματοδοτηθούν και αφορούν ήπιες δράσεις προστασίας και ανάδειξης μνημείων φυσικού κάλλους, όπως μικρής κλίμακας έργα πρόληψης, προστασίας, ανάδειξης, σήμανσης και αξιοποίησης επιλεγμένων περιοχών, δημιουργία περιηγητικών μονοπατιών, δημιουργία δικτύου θέσεων θέας κλπ. Στόχοι των δράσεων στη συγκεκριμένη κατηγορία είναι η διεύρυνση και αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος, η προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος και η προστασία και ανάδειξη των μνημείων φυσικού κάλλους.
Έπειτα, η ανάπτυξη μέσα από την προσέλκυση αεροπορικών εταιρειών λόγω της προώθησης των low cost πτήσεων charter, θα συνέβαλε στην αύξηση του αριθμού των τουριστών στα νησιά και θα ενίσχυε την τουριστική προβολή καθώς και θα μείωνε την εποχικότητα. Η προσέλκυσή τους θα πρέπει να στηρίζεται σε συγκεκριμένη στρατηγική ανάπτυξης για την αποτελεσματική εισχώρηση στις αγορές στόχους, αφού όσο περισσότερο ενεργοποιείται η ζήτηση τόσο πιο ελκυστικό θα είναι και το νησί στην τουριστική αγορά.
Το πρόβλημα του μικρού λιμανιού και της κακής εικόνας που παρουσιάζει το λιμάνι, δυσχεραίνει την προσπάθεια για την προσέγγιση κρουαζιερόπλοιων. Για τον λόγο αυτό, προτείνεται να καθαριστεί η λεκάνη του λιμανιού της Χίου, έτσι ώστε και μεγάλα κρουαζιερόπλοια να μπορούν να το προσεγγίσουν. Επιπρόσθετα, η
Γιαννόπουλος Χαράλαμπος| Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων – Χίος 2014 52 ακτοπλοϊκή σύνδεση του νησιού με τα βασικά λιμάνια είναι ελλιπής και Ειδικά για την σύνδεση με την Βόρεια Ελλάδα η ακτοπλοϊκή συγκοινωνία είναι ανεπαρκής. Το μόνο λιμάνι που χρησιμοποιείται σήμερα για την ακτοπλοϊκή σύνδεση του νησιού με την υπόλοιπη χώρα είναι αυτό της Χώρας. Η γραμμή που χρησιμοποιείται είναι Πειραιάς-Χίος-Λέσβος. Στο παρελθόν εξίσου σημαντικό λιμάνι ήταν αυτό των Μεστών καθώς υπήρχε γραμμή που το συνέδεε με τη Ραφήνα, διαδρομή που με το πέρασμα των χρόνων καταργήθηκε προς μεγάλη δυσαρέσκεια των κατοίκων, αφού ο χρόνος του ταξιδιού ήταν κατά πολύ μειωμένος σε σχέση με τη γραμμή Χίου-Πειραιά, ενώ το κόστος ήταν κατά πολύ πιο χαμηλό. Για το λόγο αυτό, άλλωστε, οι κάτοικοι και τοπικοί φορείς επιμένουν στην ανάγκη επαναλειτουργίας του λιμανιού των Μεστών, καθώς μειώνεται σημαντικά το κόστος μεταφοράς πρώτων υλών και προϊόντων. Μαζί με την επαναλειτουργία της γραμμής, θα πρέπει να βελτιωθεί και η πρόσβαση από και προς τα Μεστά προς την Χώρα και αντίστροφα, με τακτικά δρομολόγια λεωφορείων. Φυσικά, η εικόνα της συνολικής τοπικής συγκοινωνίας θα πρέπει να βελτιωθεί με συχνότερα δρομολόγια τα οποία θα επισκέπτονται σημαντικές τουριστικές περιοχές καθόλη την διάρκεια της τουριστικής περιόδου.
Πέρα από τα παραπάνω, υπάρχουν και δευτερεύουσες θαλάσσιες συνδέσεις που αφορούν κυρίως τη σύνδεση μικρότερων λιμανιών με τα δύο μικρά νησιά του νομού Χίου, τα Ψαρά και τις Οινούσσες. Μια σύνδεση, όμως, που είναι ιδιαίτερης σημασίας για το νησί και ιδιαίτερα για όσους απασχολούνται στον επιχειρηματικό τομέα είναι αυτή με τα τουρκικά παράλια και συγκεκριμένα με τη Σμύρνη. Κι αυτό γιατί όπως και οι κάτοικοι εξηγούν χαρακτηριστικά «η Σμύρνη αποτελεί για τη Χίο τη δεύτερη Αθήνα». Χαρακτηριστικό είναι άλλωστε το γεγονός ότι υπάρχει σε καθημερινή βάση καΐκι που περνά στη Σμύρνη, ενώ μπορεί κανείς να περάσει απέναντι επιδεικνύοντας μόνο την αστυνομική του ταυτότητα. Όλα αυτά είναι προφανές ότι έχουν να κάνουν με τους πολύ ισχυρούς εμπορικούς δεσμούς που είχε από το παρελθόν το νησί με τα παράλια της Μ. Ασίας(Πετράκος, Ψυχάρης, 2004).
Κάποιες πρόσθετες προτάσεις που έχουν γίνει κατά καιρούς από τους διάφορους φορείς, δημόσιους ή ιδιωτικούς και στοχεύουν στην βελτίωση της εικόνας της Χίου ως τουριστικού προορισμού είναι μεταξύ άλλων η σύσταση ενός ειδικού φορέα, ο
Γιαννόπουλος Χαράλαμπος| Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων – Χίος 2014 53 οποίος θα αποτελείται από κατάλληλα καταρτισμένα άτομα, για την ανάληψη του σχεδιασμού, την διαχείριση και την προβολή της Χίου ως τουριστικού προορισμού.
Αυτή η πρόταση αν υλοποιούνταν θα οδηγούσε σε μία πιο οργανωμένη, προγραμματισμένη και συγκροτημένη διαχείριση του τουριστικού προϊόντος της Χίου, ώστε να γίνονται πιο στοχευμένες και να είναι πιο αποτελεσματικές οι ενέργειες προβολής. Παράλληλα, η συνολική κατάρτιση και εκπαίδευση των ατόμων που ασχολούνται με την παροχή τουριστικών υπηρεσιών θα συνέβαλλε εξίσου προς αυτή την κατεύθυνση. Μάλιστα, η κατάρτιση εθνικού σχεδίου τουριστικής εκπαίδευσης για όλες τις βαθμίδες, όπου θα περιλαμβάνονται τα δυνατά σημεία, οι αδυναμίες, οι ευκαιρίες και οι απειλές της, και το οποίο θα αποτελέσει οδηγό για ένα μελλοντικό στρατηγικό σχέδιο της περεταίρω βελτίωσης και της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της τουριστικής εκπαίδευσης τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο
(Σιγάλα, Χρήστου).
Ένα προϊόν, στο οποίο θα πρέπει να στηριχθεί η Χίος για την προβολή της, είναι η μαστίχα, κάτι που ήδη γίνεται με επιτυχία από ιδιωτικούς φορείς και επιχειρήσεις.
Παρόλα αυτά θα πρέπει να δημιουργήσει ένα ακόμα πιο ισχυρό “brand name”, μέσα από την συνεργασία των φορέων του τόπου. Αυτή τη στιγμή σχετικές ενέργειες γίνονται από την Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου, από τα mastic spa αλλά και από άλλους ιδιώτες, όπως είναι το τουριστικό γραφείο masticulture. Για να γίνει ακόμα πιο οργανωμένα η προβολή της Χίου μέσω της μαστίχας, προτείνεται να οργανωθούν ειδικά γεγονότα όπως εκδηλώσεις, διανομή διαφημιστικού υλικού, κλήρωση ταξιδιών στην Χίο κ.τ.λ. σε καταστήματα μαστίχας στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.
Επιπρόσθετα, η δημιουργία μίας φάρμας όπου θα μπορεί να δει κάποιος πως καλλιεργείται η μαστίχα και στην οποία θα γίνονται δρώμενα (events) και festival με θέμα τη μαστίχα, θα αποτελούσε ένα σημαντικό τρόπο έλξης τουριστών μέσω της προώθησης της μαστίχας (Πετράκος, Ψυχάρης 2004). Στις δραστηριότητες του αγροτουρισμού μπορούν να συγκαταλεγούν η απόσταξη σύκων, η συγκομιδή ελιών και εσπεριδοειδών μέσα από εξορμήσεις στην ύπαιθρο οι οποίες μπορούν να συνδυαστούν με φιλοξενία σε κάποιο παραδοσιακό κατάλυμα της περιοχής που επισκέπτονται. Ενδεικτικά η τουριστική επιχείρηση masticulture, προωθεί τέτοιου είδους δραστηριότητες οι οποίες πραγματοποιούνται εποχικά από Απρίλιο έως
Γιαννόπουλος Χαράλαμπος| Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων – Χίος 2014 54 Νοέμβριο, ενώ για τον υπόλοιπο χρόνο πραγματοποιούνται κατόπιν ραντεβού.
Μάλιστα, για να γνωρίσει κάποιος την χλωρίδα και την πανίδα της Χίου πραγματοποιούνται και πεζοπορίες για να γνωρίσει κάποιος τις ομορφιές του νησιού από κοντά.
Στη Χίο υπάρχουν περισσότερα από 30 μοναστήρια και εκατοντάδες εκκλησίες. Στα πλαίσια ενίσχυσης του θρησκευτικού τουρισμού, θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν τουριστικά οι μονές της Χίου, όπως είναι η Νέα Μονή, η μονή Αγίου Μηνά, η Αγία Μαρκέλλα, η Παναγιά Κρήνα κ.α. Πέρα από τα παραπάνω θρησκευτικά μνημεία της Χίου που βρίσκονται σε συγκεκριμένους θρησκευτικούς τόπους και εν δυνάμει προσελκύουν τουρίστες με οποιοδήποτε κίνητρο λόγω ύπαρξης θρησκευτικών κτιρίων με υψηλή καλλιτεχνική, ιστορική και μνημειακή σημασία υπάρχουν και θρησκευτικές εορτές μεγάλης σπουδαιότητας. Για να αναπτυχθεί η προσέλκυση τουριστών, πρέπει, καταρχήν, να γίνει γνωστή η ύπαρξη των ναών και των μοναστηριών στους ενδιαφερόμενους στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, προκειμένου αυτά να μπορέσουν να μετατραπούν σε προσκυνηματικά κέντρα που θα προσελκύουν τους χριστιανούς να τα επισκεφτούν, ενώ για να είναι εφικτό αυτό θα πρέπει τα ταξίδια αυτά να συνδυάζονται με άλλες ειδικές μορφές τουρισμού (Λαγός, 2003).
Σημαντική κρίνεται και η λειτουργία του Παρατηρητηρίου Τουρισμού που σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και υπό την αιγίδα του UNWTO, αποτελεί ένα οργανωμένο σύστημα παρακολούθησης της τουριστικής δραστηριότητας στα νησιά της περιφέρειας, (συλλογή και επεξεργασία των στοιχείων προσφοράς και ζήτησης), ώστε να σχεδιάζεται πιο αποτελεσματικά η στρατηγική και να λαμβάνονται οι αποφάσεις που αφορούν τόσο στην τουριστική προβολή, όσο και γενικότερα και την διαχείριση των ζητημάτων του τουρισμού. Το πρώτο συνέδριο στο οποίο συμμετείχε η Ελλάδα, πραγματοποιήθηκε στις 12-13 Δεκεμβρίου του 2013 στην Μαδρίτη.
Τα παραπάνω σε συνδυασμό με την αξιοποίηση και βελτίωση των υποδομών και την ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών τουρισμού αποτελούν ευκαιρίες για επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και δημιουργία νέων ανταγωνιστικών
Γιαννόπουλος Χαράλαμπος| Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων – Χίος 2014 55 δραστηριοτήτων. Προφανώς, η προώθηση του εναλλακτικού τουρισμού δεν θα στοχεύει στην κατάργηση του υφιστάμενου μαζικού τουρισμού, αλλά θα μπορεί να λειτουργεί συμπληρωματικά προς αυτόν, προσφέροντας μία ποιοτική αναβάθμιση που θα έχει και ανάλογα θετικά οικονομικά αποτελέσματα. Η αναβάθμιση αυτή θα διαφοροποιήσει σταδιακά και τη πελατεία. Ο τουρίστας στον οποίο στοχεύει η προσπάθεια αυτή δεν είναι αυτός που κάνει την επιλογή του αποκλειστικά με βάση τη χαμηλότερη τιμή, αλλά με την ικανοποίηση των ενδιαφερόντων του. Δεν στοχεύει, δηλαδή μόνο στο τουρίστα πακέτου, αλλά και στον μεμονωμένο πελάτη που θα έρθει να ανακαλύψει το τόπο (Ανθοπούλου, Σπιλάνης). Έπειτα, ένα άλλο πρόβλημα το οποίο αναφέρθηκε και στην έρευνα, είναι αυτό της ανεπαρκούς εκπαίδευσης των επαγγελματιών που δραστηριοποιούνται στον χώρο του τουρισμού. Γι αυτό το λόγο κρίνεται απαραίτητη η ποιοτική αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών, τόσο από τον ιδιωτικό τομέα όσο και από τον δημόσιο τομέα, αξιοποιώντας την υπάρχουσα διεθνή εμπειρία από πολλούς επιτυχημένους τουριστικούς προορισμούς.
Επιπρόσθετα, η στρατηγική Μάρκετινγκ θα πρέπει να προσανατολίζεται σε νέους τρόπους προώθησης των προϊόντων και των υπηρεσιών στην αγορά αξιοποιώντας σύγχρονες δυνατότητες και πρακτικές. Απαιτείται η εύρεση νέων τρόπων προσέγγισης του καταναλωτή, ειδικά αυτού που θέλει να «ξεφύγει» από το μαζικό και απρόσωπο προϊόν. Αυτό μπορεί να γίνει αξιοποιώντας τις νέες τεχνικές του marketing αλλά και τις νέες τεχνολογίες της επικοινωνίας. Προτείνεται να γίνει μείωση των κλασσικών τρόπων προβολής που απορροφούν το μεγαλύτερο μερίδιο των πόρων που διατίθενται για τουριστική προβολή και να ενισχυθεί η ηλεκτρονική προβολή, η άμεση διαφήμιση στην ελληνική αγορά, καθώς η παρουσία νέων εταιριών στις ακτοπλοϊκές και αεροπορικές συγκοινωνίες έχει δημιουργήσει ανταγωνιστικές συνθήκες και οι καταχωρήσεις σε ειδικά έντυπα.
Ακόμα, κρίνεται σημαντική η συμμετοχή σε εκθέσεις γενικού και ειδικού τουρισμού, έτσι ώστε να προσεγγιστούν οι τουριστικοί πράκτορες και οι tour operator που θα ενδιαφερθούν για το νησί, καθώς επίσης να προωθηθεί η Χίος στην αγορά του εναλλακτικού τουρισμού. Για αυτό το λόγο προτείνεται να γίνεται ένας προκαθορισμός των κονδυλίων που θα δαπανηθούν για τις εκθέσεις κάθε χρόνο,
Γιαννόπουλος Χαράλαμπος| Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων – Χίος 2014 56 καθώς επίσης να προσδιορίζονται και οι εκθέσεις στις οποίες πρέπει οπωσδήποτε να παρευρεθεί η Χίος, όπου θα δίδονται στοχευμένα έντυπα, τα οποία θα είναι σχεδιασμένα με τρόπο που να συμβάλλουν στην επίτευξη των προκαθορισμένων στόχων προώθησης (Πετράκος, Ψυχάρης, 2004). Επιπλέον, για να ξεπεραστεί το πρόβλημα των περιορισμένων πόρων που διατίθενται για την τουριστική προβολή της Χίου, θα πρέπει να υπάρχει καλύτερος συντονισμός των φορέων που εμπλέκονται στον τουρισμό, σωστή διαχείριση των κονδυλίων που προορίζονται για τουριστική προβολή με κατάλληλες ενέργειες. Σε αυτό θα μπορούσαν να συντελέσουν διάφορες ενέργειες, όπως είναι η ανάπτυξη του αγροτουρισμού, η προώθηση των προτάσεων προβολής του Νομού στα πλαίσια του προγράμματος προβολής της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, η προώθηση της Χίου ως τουριστικού προορισμού μέσα από τη μαστίχα και η βελτίωση της συνολικής εικόνας της Χίου ως τουριστικού προορισμού. Ένας τρόπος προβολής, πολύ αποτελεσματικός είναι η φιλοξενία δημοσιογράφων. Για να εξασφαλιστεί όμως το ότι οι δημοσιογράφοι θα φιλοξενηθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και θα αποκτήσουν την εικόνα που η Χίος θέλει να προβάλλει προς τα έξω μία πρόταση είναι να διοργανωθεί μία εβδομάδα φιλοξενίας Ελλήνων δημοσιογράφων και μία βδομάδα φιλοξενίας ξένων δημοσιογράφων, που θα προσκαλούνται και θα ξεναγούνται. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα να υπάρχει προγραμματισμός, οργάνωση, μεγαλύτερη συμμετοχή των ιδιωτών, χαμηλότερο κόστος και καλύτερη εικόνα προς τα έξω. Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφέρουμε την φιλοξενία Αυστριακών δημοσιογράφων στην Χίο και την Λέσβο για το διάστημα 4-8 Ιουνίου με σκοπό την ανάπτυξη στενής συνεργασίας και ενημέρωση δυνητικών επισκεπτών από την Αυστρία, την Ουγγαρία και την Ελεβετία.
Οι προσκεκλημένοι δημοσιογράφοι προέρχονταν από σημαντικά έντυπα, εφημερίδες και περιοδικά της Αυστρίας και ξεναγήθηκαν στα σημαντικότερα σημεία τουριστικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος των νησιών, επισκέφθηκαν μουσεία, κάστρα και γραφικά χωριά, βίωσαν την εμπειρία μιας περιπατητικής διαδρομής στα μαστιχοχώρια της Χίου και έκαναν birdwatching στον κόλπο της Καλλονής Λέσβου.
Ένας άλλος τρόπος προβολής είναι η ηλεκτρονική προβολή. Ωστόσο στον τομέα αυτό η Χίος υστερεί, καθώς είναι πολύ μικρά τα κονδύλια που προορίζονται για τέτοιες δραστηριότητες. Όμως, κρίνεται απαραίτητη η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών για
Γιαννόπουλος Χαράλαμπος| Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων – Χίος 2014 57 την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, της καινοτομίας και της βιωσιμότητας της Χίου ως τουριστικού προορισμού. Βαρύτητα θα πρέπει να δίνεται στην ανάπτυξη Ηλεκτρονικών Συστημάτων Διαχείρισης και Μάρκετινγκ Προορισμών με συγκεκριμένες υπηρεσίες, σκοπούς και λειτουργίες, όπως τη συνεχή ανάπτυξη των βασικών συντελεστών παραγωγής στον τουρισμό, όπως, ανθρώπινοι πόροι, τουριστικές εγκαταστάσεις, υποδομές και επιχειρήσεις, και την ανάπτυξη και τον συνεχή εκσυγχρονισμό των τουριστικών θελγήτρων και προϊόντων δίνοντας έμφαση στη δημιουργία διεπιχειρησιακών δικτύων με σκοπό την ανάπτυξη ολοκληρωμένων θεματικών τουριστικών πακέτων που μπορούν να εμπλουτίσουν και να διαφοροποιήσουν το τουριστικό προϊόν, καθώς και να υποστηρίξουν μια πιο βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη (Σιγάλα, Χρήστου, 2014).Διότι, παρά τον αρκετά μεγάλο αριθμό ιστοσελίδων που υπάρχει, αυτές χαρακτηρίζονται από ελλιπή πληροφόρηση και ανανέωση ενώ κρίνεται επιτακτική η μετάφρασή τους σε άλλες γλώσσες εκτός από την Ελληνική και Αγγλική. Θεωρείται απαραίτητη η αύξηση του κονδυλίου για την ηλεκτρονική προβολή έτσι ώστε να χρηματοδοτηθούν και οι παραπάνω ενέργειες.
Όσον αφορά τη διαφήμιση, προτείνεται να διατίθεται κάθε χρόνο ένα κονδύλι σε μία αξιόπιστη εταιρία που θα αναλάβει την διαφημιστική προβολή της Χίου.
Για να είναι στοχευμένες όλες αυτές οι ενέργειες, θα πρέπει να έχει προηγηθεί έρευνα, ώστε να βρεθούν οι αγορές – στόχοι στις οποίες θα πρέπει να επικεντρώσει η Χίος την προώθηση και την προβολή της, να εντοπιστούν τα κίνητρα που οδηγούν τους τουρίστες στην Χίο, τα πιθανά προβλήματα που αυτοί αντιμετωπίζουν, έτσι ώστε να διαμορφωθεί κατάλληλα το τουριστικό προϊόν που θα πρέπει να προβάλλει η Χίος(Πετράκος, Ψυχάρης, 2004). Καθώς η ανάπτυξη της Χίου και η προώθηση του τουριστικού προϊόντος θα πρέπει να γίνει σε βάθος χρόνου και λαμβάνοντάς το σαν αυτόνομο τουριστικό προορισμό, ώστε να αναδεικνύεται η δική του ξεχωριστή ταυτότητα και ένα δικό του brand name. Η διαδικασία αυτή θα δυναμώνει την εμπιστοσύνη των τουριστών - καταναλωτών, θα το διαφοροποιεί από τον ανταγωνισμό και να προσελκύει πελάτες μέσα από την διαφορετικότητα, προσφέροντας ένα τουριστικό προϊόν που να καλύπτει τις ανάγκες τους.
Γιαννόπουλος Χαράλαμπος| Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων – Χίος 2014 58 Φυσικά, η επίτευξη των παραπάνω απαιτεί και την αλλαγή φιλοσοφίας στον τουριστικό σχεδιασμό και στην υλοποίηση του. Δηλαδή, απαιτείται μια διαφορετική τουριστική διακυβέρνηση. Επίσης, απαιτείται στροφή του ανθρώπινου δυναμικού του νησιού προς ποιοτικά προϊόντα και σύγχρονες τεχνολογίες και σύνδεσή του με την σωστή αξιοποίηση του φυσικού και πολιτιστικού κεφαλαίου. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να υποστηρίζονται οι τοπικοί φορείς που ασχολούνται με την αξιολόγηση της κατάστασης στο νησί και την επεξεργασία της προσφοράς, την εξειδικευμένη προβολή και προώθηση τουριστικών υπηρεσιών για την ανάδειξη των φυσικών και πολιτιστικών πόρων.
Επίσης, για την προώθηση της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης απαιτείται ο καθορισμός στρατηγικής με κύριους στόχους την βελτίωση της μεταφορικής και αστικής υποδομής, την άμβλυνση της εποχικότητας. Η καταγραφή της τουριστικής εικόνας της Χίου, η διερεύνηση των χαρακτηριστικών και των καταναλωτικών προτύπων των επισκεπτών, η καταγραφή δεδομένων σχετικά με τη τουριστική προσφορά, ζήτηση και την απόδοση και η αξιολόγηση και η παρακολούθηση των τουριστικών εξελίξεων της περιοχής σε συνδυασμό με την διαφοροποίηση και τον εμπλουτισμό του τουριστικού προϊόντος, θα συνέβαλλαν στην άμβλυνση της εποχικότητας και στην τουριστική ανάπτυξη (Ηγουμενάκης, 2000). Επιπρόσθετα απαιτείται δημιουργία νέων τουριστικών προϊόντων βασισμένων στους πόρους αυτούς για την ικανοποίηση των διαφοροποιημένων αναγκών και ενδιαφερόντων των τουριστών, των επισκεπτών κρουαζιέρας και των χρηστών γιότ(Σπιλάνης, 2013).
Γιαννόπουλος Χαράλαμπος| Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων – Χίος 2014 59
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΙΒΛΙΑ
Κοκκώσης, Χ. (2001). Τουριστική και φέρουσα ικανότητα στα νησιά
Χ. Κοκκώσης,Π. Τσάρτας, (2001), Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη και Περιβάλλον, ΚΡΙΤΙΚΗ, Αθήνα
Ηγουμενάκης, Ν., Κραβαρίτης , Κ., (2004), Τουρισμός- Βασικές Έννοιες, εκδόσεις Interbooks,
Πετράκος Γ. & Ψυχάρης Γ. (2004). Περιφερειακή ανάπτυξη στην Ελλάδα,Κριτική.
Λαγός, Δ. (2001). Η τουριστική αστικοποίησης ως μια νέα μορφή χωρικής ανάπτυξης. Αθήνα:
Τόπος: Επιθεώρηση Ανάπτυξης Σχεδιασμού και Περιβάλλοντος.
Σταυρινούδης, Θ., & Παρθένης, Σ. (2009). Ο ρόλος και η συνεισφορά των τοπικών, περιφερειακών και εθνικών φορέων και οργανισμών στην ανάπτυξη των εναλλακτικών και ειδικών μορφών τουρισμού, στο Σωτηριάδης Μ, Φαρσάρης Ι., (επιμ.) «Εναλλακτικές και ειδικές μορφές τουρισμού: σχεδιασμός, μάνατζμεντ και μάρκετινγκ».
Σπιλάνης, Γ. (2000). Τουρισμός και Περιφερειακή Ανάπτυξη. Η περίπτωση των νησιών του Αιγαίου (Πολυεπιστημονικές Προσεγγίσεις), ΕΞΑΝΤΑΣ.
Τσάρτας, Π., Ελληνική Τουριστική Ανάπτυξη. Εξέλιξη, Χαρακτηριστικά, Προοπτικές Κριτική,2013.
Σφακιανάκης Μ. (2000), Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού, Έλλην
Τσεκούρας, Γ., Καλοκάρδου, Ρ., & Τσάρτας, Π. (1991). Μεταβολή του προτύπου του μαζικού τουρισμού-νέες μορφές τουρισμού. Αθήνα: Ελληνική Τράπεζα Βιομηχανικής Ανάπτυξης. Α.Ε.
Ηγουμενάκης Ν. ( 2000),Τουρισμός και Ανάπτυξη, Interbooks
Ηγουμενάκης Νίκος Γ., “Τουριστική Πολιτική” εκδόσεις Interbooks Aθήνα 1996
Τσάρτας, Π. (2010). Η σημασία του τουρισμού για την Ελληνική οικονομία/κοινωνία και προτάσεις πολιτικής για την τουριστική ανάπτυξη. ΣΕΤΕ. Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Ε. Κλαμπατσέα, Ε. Παναγιωτάτου, Παρατηρώντας το Αιγαίο, 2007, Ε.Μ.Π.
ΕΚΘΕΣΕΙΣ - ΑΡΘΡΑ
Svetoslav Danchev , Νίκος Παρατσιώκας, Η επίδραση του τουρισμού στην ελληνική οικονομία, 2012,ΙΟΒΕ, Διαθέσιμο: http://www.iobe.gr/docs/research/RES_05_E_01092012REP_GR.pdf
Η απασχόληση στον τουριστικό τομέα, ίδρυμα οικονομικών και βιομηχανικών ερευνών, 2013,Διαθέσιμο:http://sete.gr/_fileuploads/entries/Online%20library/GR/Hapasxolisistontouristik otomea.pdf
Η ελληνική οικονομία και η απασχόληση, Ετήσια Έκθεση 2013, Διαθέσιμο:
http://www.inegsee.gr/ereynes-meletes/ekthesh/869-etisia-ekthesi-2013--i-elliniki-oikonomia-kai- i-apascholisi.html
Μαριάννα Σιγάλα, Ευάγγελος Χρήστου, Από τον μαζικό τουρισμό στον τουρισμό της εμπειρίας,2014, Διαθέσιμο: http://62.1.43.74/5Ekdosis/UplPDFs//sylltomos14/191- 206%20Sigala%202014.pdf
Δημόσια Συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Βορείου Αιγαίου, Νοεμβρίου
2013,Διαθέσιμο:http://www.google.gr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0C C8QFjAB&url=http%3A%2F%2Fwww.pvaigaiou.gov.gr%2FFILESYSTEM%2F64394%2Fegov
%2Fcouncil%2F222%2F%25CE%2591%25CE%25A0%25CE%259F%25CE%25A6%25CE%25 91%25CE%25A3%25CE%2597%2520113.doc&ei=5bqeU4T8D6aq0QX3q4C4Dg&usg=AFQjC NFpECGyACDGG02cpDNOspUHxwaVtA&bvm=bv.68911936,d.d2k
Τουρισμός και Υπηρεσίες – Κείμενο Διαβούλευσης, Διαθέσιμο :
http://www.google.gr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=102&cad=rja&uact=8&ved
=0CCcQFjABOGQ&url=http%3A%2F%2Fwww.pepionia.gr%2FPortals%2F0%2Fdocs%2FIoni a-Turism-Services-
23082013%25204.docx&ei=VOyfU8H_CIGFOKGHgNgC&usg=AFQjCNFVgAtPYI- sw5g4_twRqVJ19gKxKw&bvm=bv.68911936,d.ZWU
Γιαννόπουλος Χαράλαμπος| Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων – Χίος 2014 60
Μελέτη Τουριστικής Ανάπτυξης Βορείου Αιγαίου, Υπουργείο Ανάπτυξης- Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού,2003, Διαθέσιμο:
http://www.gnto.gov.gr/sites/default/files/files_basic_pages/perilipsi_voreio_aigaio.pdf
Φτακλάκη Ελευθερία,2012, Στρατηγική της περιφέρειας Νότιου Αιγαίου για τον Τουρισμό και παρουσίαση του επιχειρησιακού Σχεδίου Δράσης της τουριστικής προβολής για το 2013-2014, Διαθέσιμο:http://www.notioaigaio.gr/ckfinder/userfiles/files/%CE%B5%CE%B9%CF%83%CE
%AE%CE%B3%CE%B7%CF%83%CE%B7%20%CF%84%CE%B5%CE%BB%CE%B9%CE
%BA%CE%AE.pdf
Μελέτη Τουριστικής Ανάπτυξης Βορείου Αιγαίου, Υπουργείο Ανάπτυξης- Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού,2003, Διαθέσιμο:
http://www.gnto.gov.gr/sites/default/files/files_basic_pages/perilipsi_voreio_aigaio.pdf
Μέτρα Διαφοροποίησης του Ελληνικού τουριστικού προϊόντος (Διπλωματική εργασία), Διαθέσιμη:
http://nefeli.lib.teicrete.gr/browse/sdo/tour/2005/ZachariPinelopi,FrangidouPelagia/document.tkl
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ, Θεοδοσία Ανθοπούλου - Γιάννης Σπιλάνης
Γιάννης Σπιλάνης, Παράκτιος τουρισμός σε νησιωτικές περιφέρειες, Συνέδριο με Θέμα
«Γαλάζια Ανάπτυξη στον Ελληνικό Θαλάσσιο Χώρο»,2013, διαθέσιμο:
http://www.aegean2020.gr/site/attachments/article/81/%CE%A3%CF%80%CE%B9%CE%BB%
CE%AC%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%BA%CF
%84%CE%B9%CE%BF%CF%82%20%CE%A4%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B9%CF%
83%CE%BC%CF%8C%CF%82%20%CE%A1%CF%8C%CE%B4%CE%BF%CF%82%203008 13.pdf
Εσπερίδα με θέμα: «Οι δυνατότητες ανάπτυξης των Ειδικών και Εναλλακτικών Μορφών Τουρισμού στη Χίο», 2011, Διαθέσιμο:
http://www.ba.aegean.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=1053&Itemid=36
Δημήτρης Λαγός, Δυνατότητες Ανάπτυξης του θρησκευτικού τουρισμού στην νήσο Χίο, 2003, Διαθέσιμο:
http://www.google.gr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0CCoQFjAB&url=h ttp%3A%2F%2Farchipelago.aegean.gr%2Fxmlui%2Fbitstream%2Fhandle%2F123456789%2F25 85%2F8.5.3.1%2520-
%2520%25CE%259B%25CE%2591%25CE%2593%25CE%259F%25CE%25A3%2520-
%2520%25CE%2594%25CE%25A5%25CE%259D%25CE%2591%25CE%25A4%25CE%259F
%25CE%25A4%25CE%2597%25CE%25A4%25CE%2595%25CE%25A3%2520%25CE%2591
%25CE%259D%25CE%2591%25CE%25A0%25CE%25A4%25CE%25A5%25CE%259E%25C E%2597%25CE%25A3%2520%25CE%25A4%25CE%259F%25CE%25A5%2520%25CE%259 8%25CE%25A1%25CE%2597%25CE%25A3%25CE%259A%25CE%2595%25CE%25A5%25 CE%25A4%25CE%2599%25CE%259A%25CE%259F%25CE%25A5%2520%25CE%25A4%2 5CE%259F%25CE%25A5%25CE%25A1%25CE%2599%25CE%25A3%25CE%259C%25CE%
259F%25CE%25A5%2520%25CE%25A3%25CE%25A4%25CE%2597%2520%25CE%259D%
25CE%2597%25CE%25A3%25CE%259F%2520%25CE%25A7%25CE%2599%25CE%259F.d oc%3Fsequence%3D1&ei=4GWhU4pUqaTRBb7ngIgH&usg=AFQjCNFgpCCky5OpkFSbQaWf A-1kkhf1gA&bvm=bv.69137298,d.d2k
Ο τουρισμός παράγει περίπου το 16% του ΑΕΠ, Ελευθεροτυπία 21/10/2013, Διαθέσιμο:
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=393636
1,07 δισ. τα καθαρά έσοδα από τον τουρισμό, Διαθέσιμο:
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=376443
Τουριστική κατάπτωση – 22,75% το 2014, Δημήτρης Παππάς, Διαθέσιμο:
http://politischios.gr/oikonomia/toyristiki-kataptosi-2275-2014
Σχέδιο γνώμης της Ο.Κ.Ε. «Απλούστευση διαδικασιών για την ενίσχυση της τουριστικής επιχειρηματικότητας, αναδιοργάνωση του ελληνικού οργανισμού τουρισμού και λοιπές διατάξεις, Διαθέσιμο:http://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/c8827c35-4399-4fbb-8ea6-
aebdc768f4f7/8140676.pdf
Τι σχεδιάζουν οι έλληνες ξενοδόχοι, 24-02-2014
Διαθέσιμο:http://www.touristorama.com/%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B9%CF
%83%CE%BC%CE%BF%CF%82-
%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CE%B1-05685,
Δημήτρης Σταθόπουλος,2009, Εναλλακτικές μορφές τουρισμού σημαντικός αρωγός στην ανάπτυξη του τουριστικού προϊόντος, Διαθέσιμο: http://traveldailynews.gr/columns/article/1244
Γιαννόπουλος Χαράλαμπος| Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων – Χίος 2014 61
Σπιλάνης Γιάννης, Διαφοροποίηση και πολιτική αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος στο Βόρειο Αιγαίο, Απρίλιος 2014, Διαθέσιμο:http://www.politischios.gr/parembaseis/diaforopoiisi- kai-poiotiki-anabathmisi-toy-toyristikoy-proiontos-sto-b-aigaio
Τουριστική κατάπτωση – 22,75% το 2014, Δημήτρης Παππάς, Διαθέσιμο:
http://politischios.gr/oikonomia/toyristiki-kataptosi-2275-2014
Περιβάλλον και Ανάπτυξη στο Βόρειο Αιγαίο, Επιχειρησιακό πρόγραμμα 2007-2013, Διαθέσιμο:
http://www.pepba.gr/upload/6_b_periballob_3ptyxo.pdf
Αλλαγή κατεύθυνσης της τουριστικής προβολής της Χίου, Δημήτρης Παππάς, Διαθέσιμο:
http://traveldailynews.gr/columns/article/2225
Σπιλάνης Ιωάννης, Ανταγωνιστικότητα στον τουρισμό του Βόρειου Αιγαίου και ο ρόλος τηςκαινοτομίας,Διαθέσιμο:http://www.google.gr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1 0&ved=0CGUQFjAJ&url=http%3A%2F%2Fwww.aegean.gr%2Flid%2Finternet%2Felliniki_ekd osi%2Fentypo%2520tourismou_new.doc&ei=NEFWU5WSIKSa0QWSj4HgCw&usg=AFQjCNE uricqFMMLQ1aRr3KWtBms3oNvg&bvm=bv.65177938,d.d2k
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ
Κατάταξη του ελληνικού τουρισμού βάσει των διεθνών αφίξεων 2000-2012, Διαθέσιμο:
http://sete.gr/GR/TOYRISMOS/Statistika/Katigories%20Statistikon/index.php?filter_date=2012
&catID=52&langID=12&search=1
Πρόγραμμα Εναλλακτικός Τουρισμός, Διαθέσιμο:
http://www.espa.gr/el/pages/proclamationsfs.aspx?item=1493
European travel monitor, Διαθέσιμο: http://www.itb-
berlin.de/media/itbk/itbk_media/itbk_pdf/WTTR_Report_2013_web.pdf
www.statistics.gr.2003, στοιχεία στατιστικής υπηρεσίας Ελλάδος)
Οι επιπτώσεις της διεθνούς οικονομικής κρίσης στον τουρισμό, Διαθέσιμο:
http://www.helexpo.gr/HelexpoPortal/inst/helexpo/gallery/Root/Pdf/Tourism_Conference/%CE%
91%CE%B3%CF%81%CE%BF%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B9%CF%83%CF
%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%91%CE%95.pdf
Η Όλγα Κεφαλογιάννη στο CNN, Διαθέσιμο:
http://www.newsit.gr/default.php?pname=Article&art_id=287898&catid=9
Το ελληνικό τουριστικό προϊόν πρέπει να εμπλουτισθεί για να γίνει ανταγωνιστικό, 2009, Διαθέσιμο: http://www.express.gr/news/finance/225776oz_20091027225776.php3
Πρόγραμμα Εναλλακτικός Τουρισμός, Διαθέσιμο:
http://www.espa.gr/el/pages/proclamationsfs.aspx?item=1493
Η ανάπτυξή τους και η ανάπτυξή μας, Μάρτιος 2014, Ιστοσελίδες του βόρειου Αιγαίου, διαθέσιμο:http://www.istoselides.gr/2014/03/20/%CE%B7%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%
80%CF%84%CF%85%CE%BE%CE%AE%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%82%CE%BA%C E%B1%CE%B9%CE%B7%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%80%CF%84%CF%85%CE%BE
%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%82/
http://www.masticulture.com/about_masticulture/el/chios-masticulture-profile.php
Σχετικά με την Χίο, Διαθέσιμο: http://www.mavrokordatiko.gr/el/mavrokordatiko-blog/related- articles
Τουριστική προβολή και ανάπτυξη-Το παράδειγμα της Χίου, Ανγελίνα Τσακίρη,2013, διαθέσιμο:
http://tourismrainbows.blogspot.gr/2013/04/blog-post_2741.html
http://static.diavgeia.gov.gr/doc/%CE%92%CE%9B087%CE%9B%CE%A9-%CE%A821
Χίος: Συνάντηση με Τουριστικούς Φορείς για Παρατηρητήριο Βιώσιμου Τουρισμού, 2013, Διαθέσιμο: http://www.localit.gr/archives/25896
Συνάντηση ΠΟΤ στην Μαδρίτη, διαθέσιμο:http://www.aegean.gr/aegean/greek/news/2013- 14/general/%CE%A3%CF%80%CE%B9%CE%BB%CE%AC%CE%BD%CE%B7%CF%82%2 0%20%20%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B7%CF%83%CE
%B7%20%CE%A0%CE%9F%CE%A4%20%CE%9C%CE%B1%CE%B4%CF%81%CE%AF%
CF%84%CE%B7%20%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%80%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE
%AF%CE%B7%CF%83%CE%B7.docx
Φιλοξενία Αυστριακών δημοσιογράφων στη Λέσβο και τη Χίο, 2014, Διαθέσιμο:
http://traveldailynews.gr/news/article/57890
Γιαννόπουλος Χαράλαμπος| Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων – Χίος 2014 62
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ
1) Ηλικία: 18-24 25-30 31-35 36-45 45-60 >60 2) Φύλο: Γυναίκα Άνδρας
3) Οικογενειακή Κατάσταση: Άγαμος Έγγαμος Έγγαμος με τέκνο/α 4) Για πιο λόγο ταξιδεύετε; Δίνεται η δυνατότητα επιλογής περισσότερων απαντήσεων
Διασκέδαση
Επαγγελματικοί λόγοι Εκπαιδευτικοί λόγοι Προσωπικοί λόγοι
Άλλο………....(παρακαλώ συμπληρώστε)
5) Πόσες φορές μέσα στον χρόνο ταξιδεύετε; 1-5 φορές 5-10 φορές >10 φορές 6) Πόσες φορές έχετε ξαναεπισκεφθεί την Χίο (χωρίς να υπολογίσετε την πρώτη επίσκεψη);
Καμία φορά Μία επιπλέον φορά 2 ή περισσότερες φορές 7) Από το διαδίκτυο αγοράζετε (Όσον αφορά τις διακοπές σας):
Αεροπορικά εισιτήρια Ακτοπλοϊκά εισιτήρια Πακέτα Διακοπών
Ενοικίαση μεταφορικού μέσου
Άλλο…………..(παρακαλώ συμπληρώστε)
8) Τι καλύπτει περισσότερο τις ανάγκες σας: Tο διαδίκτυο Το πρακτορείο 9) Πως κρίνεται την πρόσβαση στο νησί;
Πολύ καλή Καλή Μέτρια Ανεπαρκής 10) Πως θα χαρακτηρίζατε την τοπική συγκοινωνία;
Πολύ καλή Καλή Μέτρια Ανεπαρκής 11)Πόσο καλή θεωρείται πως είναι η προβολή του νησιού;
Πολύ καλή Καλή Μέτρια Ανεπαρκής 12) Ποιο/α από τα παρακάτω μέσα προβολής θεωρείται αποτελεσματικά;
Site Διαφήμιση (τηλεόραση/ ραδιόφωνο)
Συνεργασία με εγχώριους και διεθνείς tour operators
Συμμετοχή σε διεθνείς τουριστικές εκθέσεις
Φιλοξενία παραγόντων – κλειδιά για την προώθηση του τουρισμού
Διαφημιστικά έντυπα
13) Θεωρείτε ότι η δυνατότητα ενημέρωσης για τις περιοχές που μπορεί κάποιος να επισκεφθεί στο νησί είναι επαρκής; ΝΑΙ ΟΧΙ
Γιαννόπουλος Χαράλαμπος| Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων – Χίος 2014 63
14) Θεωρείτε ότι η προώθηση της μαστίχας και του τρόπου παραγωγής της είναι επαρκής;
ΝΑΙ ΟΧΙ
15)Θεωρείται ότι έχει γίνει ουσιαστική προβολή νέων προϊόντων που προέρχονται από την μαστίχα;
ΝΑΙ ΟΧΙ
16) Θεωρείται ότι έχουν γίνει οι απαραίτητες ενέργειες για την προώθηση του τουριστικού προϊόντος.
ΝΑΙ ΟΧΙ
17)Ποιες από τις παρακάτω ενέργειες θεωρείτε αναγκαίες για την προώθηση του τουριστικού προϊόντος;
Συνεργασία με τουριστικά πρακτορεία Βελτίωση των συγκοινωνιών (πρόσβαση και εσωτερικές μετακινήσεις)
Προώθηση των προϊόντων και των τουριστικών περιοχών της Χίου μέσω της τηλεόρασης
Επικαιροποίηση του site & σύνδεση του site με tour operators/ πράκτορες
Απορρόφηση κονδυλίων για καλύτερες υποδομές Εκπαίδευση των εμπλεκομένων με τον τουρισμό
Τουριστικές ξεναγήσεις Βελτίωση των υποδομών
18) Θεωρείται ότι για την προώθηση του τουριστικού προϊόντος έχει συμβάλλει περισσότερο ο ιδιωτικός ή ο δημόσιος φορέας; Ιδιωτικός Φορέας Δημόσιος Φορέας 19) Θεωρείται ότι υπάρχει επαρκής εκπαίδευση των επαγγελματιών που ασχολούνται με τον
τουρισμό;
ΝΑΙ ΟΧΙ
20) Θεωρείται ότι οι υποδομές είναι οι κατάλληλες? ΝΑΙ ΟΧΙ 21) Ποια ήδη τουρισμού θεωρείται ότι προσφέρει η Χίος;
Ανάπαυσης/ Αναψυχής Φυσιολατρικός
Θρησκευτικός Ορεινός/Θαλάσσιος
Αγροτουρισμός Οικογενειακός
Συνεδριακός Τουρισμός για νέους
22)Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις – δράσεις θεωρείτε ότι πρέπει να αναλάβει η περιφέρεια της Χίου για την προώθηση του τουρισμού:
Δημιουργία ειδικών πακέτων ταξιδιών Μέτρα μείωσης κόστους μετακίνησης και διαμονής Μέτρα βελτίωσης της συχνότητας των δρομολογίων Συμμετοχή σε τουριστικές εκθέσεις με θέμα την
προβολή του νησιού