Βιομηχανία και περιβάλλον

(1)

ΤΕΧΝΟΛΟΠΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΑΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΒΑΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΚΑΡΑΣΑΒΟΓΑΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΑΑΟΝ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ TVX HELLAS Α.Ε. ΣΤΗ ΧΑΑΚΙΑΙΚΗ

Αικατερίνη Γ. Γερακούδη

Οκτώβριος, 2002

(2)

ΤΕΧΝΟΛΟΠΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΑΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΒΑΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΚΑΡΑΣΑΒΟΓΑΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ

< 3 Γ

^ γ Λ / ν Ο - ν ν .

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

^

^{Γ .}

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΑΑΟΝ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ TVX HELLAS Α.Ε. ΣΤΗ ΧΑ.\ΚΙΑΙΚΗ

Αικατερίνη Γ. Γερακούδη

Οκτώβριος, 2002

(3)

Βιομηχανία & Περιβάλλον

Η περίπτωση της TVX Hellas στη Χαλκιδική

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3

2. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 4

2.1. ΓΕΝΙΚΑ... 4

2.2. Η ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ... 5

2.3. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ... 8

2.4. ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ... 11

3. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ... 14

3.1. ΓΕΝΙΚΑ...14

3.2 ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΕΚΤΑΣΗ...15

3.3 Η ΕΚΤΑΣΗ ΤΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ... 17

3.4ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ& ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ... 19

4. ΜΕΤΑΑΛΕΥΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ... 23

4.1 ΓΕΝΙΚΑ... 23

4.2 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ... 23

4.3 ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ...25

5. ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ Β.Α. ΧΑΑΚΙΔΙΚΗ...27

5.1. ΓΕΝΙΚΑ...27

5.2..ΙΣΤΟΡ1Α ΤΗΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ... 28

5.2.1 .Αρχαιότητα... 28

5.2.2Βυζαντινά / Μεταβυζαντινά Χρόνια-Τουρκοκρατία...29

5.2.3 Σύγχρονη εποχή... 30

—

^

(4)

Βιομηχανία ά Περιβάλλον

Η περίτπωση της ΊΎΧ Hellas στη Χαλκιδική____________________________________

5.3 ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ Β.Α ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ

ΜΕΤΑΛΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΡΑΤΩΝΙΟΥ...34

5.3. ΙΓε(ογραφική θέση...34

5.3.2Περιγραφή Δραστηριότητας... 34

5.4 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΡΑΤΩΝΙΟΥ ΤΗΣ TVX HELLAS...37

5.4. ΙΣΥΣΤΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ... 37

5.4.2 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ... 38

5.5 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ TVX HELLAS...39

6 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗΣ ... 53

7 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ... 56

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ... 59

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 60

•ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 62

(5)

Βιομηχανία & Περιβά}.λυν

Η περίτπωση της TVX Hellas στη Χυ/.κιδική

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η παρούσα μελέτη εκπονείται στα πλαίσια της πτυχιακής εργασίας με θέμα ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ TVX HELLAS ΣΤΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ ". Η εργασία εκπονήθηκε υπό την επίβλεψη του καθηγητή κ.

Καρασαββόγλου Αναστασίου του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Καβάλας.

Αντικείμενο της μελέτης αποτελεί η βιβλιογραφική ανασκόπηση της έννοιας του περιβάλλοντος, των δραστηριοτήτων που τυχόν επιδρούν στο περιβάλλον καθώς και της νομοθεσίας που έχει θεσπισθεί από το Ελληνικό Κράτος για την προστασία του περιβάλλοντος. Στη συνέχεια η μελέτη ετηκεντρώνεται στην περύττωση της μεταλλευτικής βιομηχανίας και συγκεκριμένα στην περίτττωση της μεταλλευτικής εταιρείας TVX HELLAS Α.Ε. που δραστηριοποιείται στην περιοχή της Χαλκιδικής και την εκτίμηση και αξιολόγηση των δυνητικών επιπτώσεων από την λειτουργία της στο περιβάλλον.

Τα στοιχεία που παρουσιάζονται βασίζονται σε μελέτες της εταιρείας, συνέντευξη στελεχών της καθώς και συνεντεύξεις από μέλη της το^κής κοινωνίας που εναντιώνονται στη λειτουργία της.

(6)

Βιομηχανία ά Περιβό/ΐον

Η περίπτωση της TVX Hellas στη Χα/.κιδική ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

2.1 ΓΕΝΙΚΑ

Είναι γνωστό ότι η έννοια που δημιουργείται από την λέξη περιβάλλον έχει ποικίλες διαστάσεις, ανάλογα με την σκοπιά από την οποία το εξετάζει κανείς. Από τη σκοπιά των θετικών επιστημών, « π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν » θεωρείται το σύνολο των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων που αλληλοετηδρώντας επηρεάζουν την ποιότητα ζωής, την ανάταυξη της κοινωνίας και γενικότερα την οικολογική ισορροπία . Το περιβάλλον αποτελούν το έδαφος, το υπέδαφος, τα υπόγεια και επιφανειακά νερά, η θάλασσα, ο αέρας, η χλωρίδα, η πανίδα, οι φυσικοί πόροι και τα στοιχεία πολιτισμού έτσι όπως διαμορφώθηκαν από τις ανθρώτηνες δραστηριότητες. Τα παραπάνω στοιχεία, με την πάροδο των αιώνων, έχουν έρθει σε μια πολύπλοκη κατάσταση αλληλοεπι

δράσεων και ισορροπιών και έχουν διαφοροποιηθεί σε πολλά μικρά και μεγάλα οικοσυστήματα (Θ.Κουιμτζής, Κ.Φυτιάνου. Κ.Σαμαρά-Κωνσταντίνου, Χημεία Περιβάλλοντος, Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων & Περιοδικών, Θεσ/νίκη 1998, σελ. 15).

Ο άνθρωπος από την ύπαρξή του πάνω στη γη επιδρά στο περιβάλλον με διάφορες δραστηριότητες, οι οποίες όταν ξεπεράσουν ορισμένα όρια, διαταράσσουν τις ισορροπίες που διέπουν τα διάφορα οικοσυστήματα.

Οικοσύστημα είναι ένας καθορισμένος χώρος που περιλαμβάνει το σύνολο της μη ζωντανής ύλης, των ζώντων οργανισμών και των φυσικών παραγόντων (άνεμοι, ακτινοβολία, βροχή κ.α.) που δρουν στο χώρο αυτό και βρίσκονται σε αλληλοεπίδραση μεταξύ τους. Έτσι π.χ ένα δάσος, ένας βάλτος, ή μια λίμνη θεωρούνται στο σύνολό τους οικοσυστήματα, αλλά και η γη είναι ένα μεγάλο οικοσύστημα.

Οικολογική ισορροπία είναι η σταθερή σχέση που έχει διαμορφωθεί μέσα από τους αιώνες, ανάμεσα σε διάφορα σύνολα φυτών, μικροοργανισμών και ζώων, καθώς και ανάμεσα στις αλληλοεπιδράσεις τους με το περιβάλλον. Με την πάροδο του χρόνου τα οικοσυστήματα είναι δυνατών να αλλάζουν εξελισσόμενα ή υποβαθμιζόμενα. Οι αλλαγές αυτές καθορίζονται κυρίως από τους παράγοντες που εττηρεάζουν τις σχέσεις των ζώντων οργανισμών με το αβιοτικό περιβάλλον.

Η ενέργεια που χρειάζεται ένα οικοσύστημα μεταφέρεται σ ’αυτό μέσα από διαδικασίες στις οποίες συμμετέχουν οργανισμοί διαφορετικού βαθμού και ανάπτυξης. Αυτό συνεπάγεται τη διαμόρφωση τροφικών αλυσίδων, που είναι αποτέλεσμα της επαναλαμβανόμενης αρχής «Τρως και τρώγεσαυ>. Υπάρχουν δύο κυρίως τύποι τροφικών αλυσίδων: η ετερότροφος και η σαπρότροφος .

Σελ. 4

(7)

Η περίπτωση της TVXHellas στη Χαλ.κιόική

Κάθε οικοσύστημα χαρακτηρίζεται από την ποικιλία των ειδών των ζώντων οργανισμών και από τον αντίστοιχο πληθυσμό τους. Τα μεγέθη αυτά υπόκεινται συχνά σε αργές ή γρήγορες αλλαγές κάθε φορά που διάφοροι παράγοντες διαταράσσουν τις ποικίλες ισορροπίες μέσα στο οικοσύστημα.

Η πληθυσμιακή αύξηση ενός είδους και οι πιθανότητες επιβίωσης του καθορίζονται από ένα μεγάλο αριθμό παραγόντων. Ανάμεσα σ’ αυτούς ιδιαίτερη σημασία έχουν οι λεγόμενοι περιοριστικοί παράγοντες που εκφράζονται από τον γνωστό «Νόμο του ελαχίστου». Σύμφωνα με το νόμο αυτό, εφόσον για την ανάτπυξη ενός οργανισμού είναι απαραίτητα ορισμένα στοιχεία, η ταχύτητα ανάπτυξης του καθορίζεται από εκείνο το στοιχείο που βρίσκεται στην μικρότερη ποσότητα. Δηλαδή αν για την ανάπτυξη ενός φυτού απαραίτητα στοιχεία είναι ο άνθρακας, το οξυγόνο, το άζωτο και ο φώσφορος και σε μικρότερη ποσότητα βρίσκεται ο φώσφορος, τότε το φυτό αυτό θα αναπτυχθεί τόσο, όσο του επιτρέπει η ποσότητα του φωσφόρου και άσχετα με τις ποσότητες των άλλων στοιχείων που υπάρχουν. Αργότερα διατυπώθηκαν και άλλοι νόμοι σχετικά με την σημασία των περιοριστικών παραγόντων.

Η σημασία των χημικών στοιχείων και ενώσεων στην διαμόρφωση των οικοσυστημάτων είναι μεγάλη όπως διαπιστώνεται και από την εφαρμογή του νόμου του ελαχίστου. Οι ουσίες αυτές κυκλοφορούν και ανακυκλώνονται στη βιόσφαιρα μέσα από τους λεγόμενους βιογαιοχημικούς κύκλους. Η κυκλοφορία αυτή από το περιβάλλον στους οργανισμούς και τανάπαλιν μπορεί να είναι τοπική, μέσα σ’ ένα οικοσύστημα, ή παγκόσμια. (Θ.Κουιμττζή, Κ.Φυτιάνου, Κ.Σαμαρά-Κωνσταντίνου, Χημεία Περιβάλλοντος, Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων & Περιοδικών, Θεσ/νίκη, σελ. 16- 17)

2.2 Η ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Η ισορροπία που έχει αποκατασταθεί στους βιογαιοχημικούς κύκλους και στα οικοσυστήματα είναι δυνατό να διαταραχθεί από την εισαγωγή ανετηθύμητων στοιχείων (διάφορες μορφές ενέργειας ή διάφορες ουσίες). Η ανεξέλεγκτη εισαγωγή τέτοιων στοιχείων σ’ ένα οικοσύστημα συνήθως μειώνει τις ικανότητες του να ανπδρά ή να κινεί τους μηχανισμούς ανακύκλωσης, αναπαραγωγής και αυτοκαθαρισμού. Η ένταση που προκαλείται στο οικοσύστημα μπορεί να φθάσει και στην καταστροφή της αρμονίας ανάμεσα στη ζωή και το περιβάλλον. (Θ.Κουιμττζή, Κ.Φυτιάνου, Κ.Σαμαρά- Κωνσταντίνου, Χημεία Περιβάλλοντος, Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων &

Περιοδικών, Θες/νίκη, σελ. 17)

(8)

Βιομηχανία & Περιβό/,λον

Η περίπτωση της TVX Hellas στη Χα/.κιόική

Οι βλατΓπκές για το ττεριβάλλον ενέργειες εκφράζονται με όρους όπως: μόλυν(τη, ρύπανση, βλάβη, υποβάθμιση κ.α.. Ο ελληνικός νόμος για την προστασία του περιβάλλοντος Ν 1650/1986, περιέχει τρεις ρητούς ορισμούς εννοιών που συνθέτουν τη γενικότερη έννοια της προσβολής του περιβάλλοντος (Θ.Κουϊμτζή, Κ,Σαμαρά- Κωνσταντίνου, Έλεγχος Ρύπανσης Περιβάλλοντος, Εκδόσεις ΖΗΤΗ, Θεσ/νίκη 1994, σελ. 11-12):

♦ Ρύπανση του περιβάλλοντος: η παρουσία στο περιβάλλον ρύπων, δηλαδή κάθε είδους ουσιών, θορύβου, ακτινοβολίας ή άλλων μορφών ενέργειας, σε ποσότητα, συγκέντρωση ή διάρκεια που μπορούν να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία στους ζωντανούς οργανισμούς και στα οικοσυστήματα ή υλικές ζημίες και γενικά να καταστήσουν το περιβάλλον ακατάλληλο για τις επιθυμητές χρήσεις του.

♦ Μόλυνση περιβάλλοντος: η μορφή ρύπανσης που χαρακτηρίζεται από την παρουσία παθογόνων μικροοργανισμών στο περιβάλλον ή δεικτών που υποδηλώνουν την πιθανότητα παρουσίας τέτοιων μικροοργανισμών.

♦ Υποβάθμιση περιβάλλοντος: η πρόκληση από ανθρώπινες δραστηριότητες ρύπανσης ή οποιαδήποτε άλλης μεταβολής στο περιβάλλον, η οποία είναι πιθανό να έχει αρνητικές επυπώσεις στην οικολογική ισορροττία, στην ποιότητα ζωής και στην υγεία των κατοίκων, στην ιστορική και πολιτισπκή κληρονομιά και στις αισθητικές αξίες

Ανάλογα με τη φύση των στοιχείων που εκπέμπονται και προσβάλουν το περιβάλλον διακρίνουμε τις παρακάτω κατηγορίες ρύπανσης: χημική, θερμική, βιολογική, ηχητική και τέλος αισθητική.

Η ρύπανση του περιβάλλοντος οφείλεται τόσο σε φυσικές διεργασίες (ηφαίστεια, πυρκαγιές, βιολογικές δραστηριότητες κ.α.) όσο και σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες (βιομηχανία, αυτοκίνητο, παραγωγή ενέργειας, θέρμανση κ.α.)

Σε ότι αφορά τις φυσικές πηγές, η ίδια η φύση έχει ανατττύξει, διαμέσου των αιώνων, διάφορους μηχανισμούς αυτοκαθαρισμού που εξισορροπούν τη ρύπανση που προκαλείται απ’ αυτές. Αντίθετα, η ρύπανση που προκαλείται από ανθρώτηνες δραστηριότητες είναι επικίνδυνη, επειδή συγκεντρώνεται συνήθως σε περιορισμένους χώρους (βιομηχανικά και αστικά κέντρα), όπου οι υψηλές συγκεντρώσεις ρύπων προκαλούν μη αντιστρεπτές καταστάσεις

Στην συνέχεια αναφέρονται οι κυριότερες κατηγορίες των ανθρωπογενών πηγών χημικής ρύπανσης του περιβάλλοντος, οι οποίες περιλαμβάνουν:

(9)

Βιομηχανία ά Περιβάλλον

1 Βιομηχανίες. Συμμετέχουν σε αυξημένο ποσοστό στη ρύπανση του περιβάλλοντος. Τα βιομηχανικά απόβλητα (αέρια, στερεά και υγρά) δημιουργούν σε πολλές περιπτώσεις σοβαρά προβλήματα στην υγεία των ανθρώπων, καθώς και καταστροφές σε μικρά ή μεγάλα οικοσυστήματα 2 Αστικές δραστηριότητες. Τα αστικά λύματα και τα στερεά απορρίμματα

δημιουργούν σοβαρά προβλήματα ρύπανσης στο περιβάλλον.

3 Συγκοινωνία - Κεντρική θέρμανση. Οι πηγές αυτές προκαλούν κυρίως ρύπανση της ατμόσφαιρας και επειδή είναι συγκεντρωμένες σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, έχουν άμεση επίπτωση στην υγεία των κατοίκων.

4 Γεωργικές δραστηριότψες. Λιπάσματα, βελτιωτικά εδάφους, παρασιτοκτόνο, εντομοκτόνα κ.α., προκαλούν έντονα προβλήματα ρύπανσης κυρίως στους υδάτινους αποδέκτες.

5 Τυχαία περιστατικά. Ατυχήματα που συμβαίνουν σε χημικές βιομηχανίες, πυρηνικά εργοστάσια, δεξαμενόπλοια, κ.α., δημιουργούν περιβαλλοντικά προβλήματα με συχνά απρόβλετιτες συνέπειες.

Οι βλαπτικές συνέπειες από την ρύπανση του περιβάλλοντος παίρνουν διάφορες διαστάσεις ανάλογα με το είδος, τη ποσότητα και την διάρκεια παραμονής των ρύπων στο περιβάλλον. Στον Πίνακα 1 που ακολουθεί δίνεται μία κατηγοριοποίηση των διαστάσεων των διαφόρων μορφών ρύπανσης του περιβάλλοντος, τα κυριότερα φαινόμενα που σχετίζονται με τη ρύπανση και οι αντίστοιχες επιπτώσεις τους (Θ.Κουιμτζής, Κ.Φυτιάνου, Κ.Σαμαρά - Κωνσταντίνου, Χημεία Περιβάλλοντος, Εκδό

σεις Επιστημονικών Βιβλίων & Περιοδικών,Θεσ/νίκη 1998,σελ. 18-19)

(10)

Βιομηχανία ά Π ερφά/ΐυν

Η περίπτωση της TVX Hellas στη Χα/.κιόικη Πίνακας 1

Κατηγορίες και διαστάσεις της ρύπανσης του περιβάλλοντος (Θ.Κουιμτζη, Κ.Φυτιάνου, Κ.Σαμαρά-Κωνσταντίνου, Χημεία Περιβάλλοντος,

Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων & Περιοδικών,Θεσ/νίκη1998)_______

Διαστάσεις ρύπανσης

Εκδήλωση Φαινομένων

Επυττώσεις Καταστροφή

στρατοσφαιρικού όζοντος. Φαινόμενο θερμοκηττίσυ, Ρύττανση Ωκεαν

Αύξηση μέσης θερμοκρασία της Γης αύξηση επικίνδυνων ακτινοβολιών, αλ^Λίωση μεγάλων οικοσυστημάτων Όξινη βροχή.

Ρύπανση θαλασσών ποταμών, λιμνών

Καταστροφή δασών και λιμνών αλλοίωση οικοσυστημάτων Περιφερειακές /

Τοπικές

Καπνομίχλες, φωτοχημικά νέφη ,ρύπαν'ση ετηφανειακών' και υτιογείων νερών

Κίνδυνοι για την υγεία των ανθρώπων,προσβολή υδροβιοτόπων

Εργασιακός Χώρος Εκπομπή ουσιών

τοξικών Επαγγελματικές ασθένειες Εκπομπή

ουσιών βιομηχανικ προϊόντα

Μακροχρόττες επιδράσεις στην υγεία των ανθρώπων

2.3 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑ.\ΛΟΝΤΟΣ

Η αντίληψη για το μέγεθος της ρύπανσης και η εμφάνιση των αρνητικών επιπτώσεων στους ζώντες οργανισμούς και ιδιαίτερα στην υγεία των ανθρώπων προκάλεσε και προκαλεί συνεχώς διάφορες κινητοποιήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος.

Πολλές από αυτές φέρνουν θετικά αποτελέσματα, άλλες όμως κινητοποιήσεις φθάνουν μέχρι το σημείο να τοποθετούνται εντελώς αρνητικά στην εξέλιξη και στην αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής.

Ο ισχυρισμός όμως, σύμφωνα με τον οποίο, η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι αναπόφευκτο τίμημα της βιομηχανικής ανάπτυξης είναι αστήρικτος. Η ανθρώτηνη επινοητικότητα έχει την ικανότητα να ξεπερνά τα αρνητικά αποτελέσματα, που συχνά συνοδεύουν την πρόοδο.

Πράγματι, η επιστημονική έρευνα και η τεχνολογία άρχισαν να προσφέρουν τις υττηρεσίες τους στην αντιμετώτηση των προβλημάτων που σχετίζονται με το περιβάλλον και το σπουδαιότερο, άρχισαν να διαμορφώνουν νέες αντιλήψεις και κανόνες που σηματοδοτούν την παραπέρα πορεία προς την πρόοδο και την εξέλιξη. Η οικονομική και βιομηχανική ανάπτυξη και η προστασία του Περιβάλλοντος πρέπει να υπηρετούν τις ανάγκες της ανθρωπότητας συνολικά. Η Παγκόσμια Οικονομία αρχίζει Σελ. 8

(11)

Η περίτπωση της TVX Hellas στη Χα/.κιδική

να (τυνυπάρχει με την Παγκόσμια Οικολογία. Αυτό διαπιστώνεται και από τις νέες νομοθεσίες που εισάγονται στα διάφορα κράτη και που αναφέρονται στην προστασία του περιβάλλοντος. Παράλληλα άρχισε να υιοθετείται η αειφόρος (ανανεώσιμη) ανάπτυξη.(Θ.Κοιμτζή, Κ.Φυτιάνου, Κ.Σαμαρά-Κωνσταντίνου, Χημεία Περιβάλλοντος, Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων & Περιοδικών, Θες/νίκη 1998, σελ.21) Στο Ελληνικό Σύνταγμα του 1975 (άρθρο 24) αναφέρεται ότι; «η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτου9>. Ως συνέπεια του άρθρου αυτού, ψηφίστηκαν από την ελληνική Βουλή διάφοροι νόμοι για την προστασία του περιβάλλοντος, οι κυριότεροι από τους οποίους είναι οι 1180/81 και 1650/86, όπως τροποποιήθηκε και ολοκληρώθηκε με τον Ν 3010/2002.

Με τον όρο προστασία του περιβάλλοντος εννοούμε το σύνολο των μέτρων και των δραστηριοτήτων που αποσκοπούν στην πρόληψη και καταστολή της ρύπανσης, έτσι ώστε να βελτιώνεται η ποιότητα ζωής και να διατηρείται η ισορροπία στα μικρά και μεγάλα οικοσυστήματα.

Η αρχική τάση περιβαλλοντικής πολιτικής με την υιοθέτηση της αρχής «Ο ρυπαίνων πληρώνεο) άρχισε να αντικαθίσταται από την αρχή της πρόληψης της ρύπανσης του περιβάλλοντος. Επίσης στη θέση της έρευνας των μεμονωμένων βιολογικών, γεωλογικών και άλλων φυσικών συστημάτων, τώρα έχουμε την έρευνα των αλληλοεξαρτημένων συστημάτων.

Η παρατήρηση και η αξιολόγηση του Περιβάλλοντος μπορεί να μας οδηγήσει σε δύο διαφορετικές αντιλήψεις, την ανθρωποκεντρική και την οικολογική.

Σύμφωνα με την πρώτη, την ανθρωποκεντρική, το περιβάλλον είναι χρήσιμο για τον άνθρωπο και συνεπώς πρέπει να προστατευθεί. Δηλαδή, η αναγκαιότητα προστασίας του περιβάλλοντος βασίζεται στην ωφελιμότητα που έχει απ’ αυτό ο άνθρωπος.

Σύμφωνα με την δεύτερη αντίληψη, την οικολογική, το περιβάλλον είναι ένα αξιόλογο αγαθό και ανεξάρτητα από την σημασία που έχει για τον άνθρωπο, θα πρέπει αυτό καθ’

εαυτό να προστατευθεί.

Η δεύτερη αντίληψη τείνει να υιοθετηθεί και ίσως να αποτελέσει το κύριο μέσο για την προστασία του περιβάλλοντος. Οπωσδήποτε η αποδοχή σε παγκόσμια βάση της αρχής αυτής προϋποθέτει και την αποδοχή συναφών αντιλήψεων, όπως π.χ. η αντίληψη ότι η σημασία της διατήρησης των φυσικών και βιοτικών αγαθών, η ποικιλία των ειδών, δεν πρέπει να βρίσκεται σε ανταγωνισμό με ωφελιμιστικά μέτρα .

(12)

Η περίτπωση της TVX Hellas στη Χαλκιδική

‘Ένα από τα απλά αλλά ουσιαστικά συμπεράσματα της οικολογικής αντίληψης είναι και η εκ των προτέρων πρόβλεψη και αποφυγή της ρύπανσης του περιβάλλοντος. Στην κατεύθυνση αυτή οδηγεί άλλωστε και η καθιέρωση των εκθέσεων περιβαλλοντικών συνεπειών για την εγκατάσταση δραστηριοτήτων, η δημιουργία ζωνών ανάτιτυξης, η χωροθέτηση βιομηχανικών περιοχών και βιομηχανικών πάρκων και άλλα.

Οι διαδικασίες όμως αυτές πρέπει να λειτουργούν σωστά και η ισορροπία ανάμεσα στα περιβαλλοντικά και στα ωφελιμιστικά κριτήρια πρέπει να τείνει προς τα προπα.

Αλλιώς, η λογική μόνο των αριθμών και των επιτρεπτών ορίων μπορεί να δημιουργεί και τις προϋποθέσεις για μία νόμιμη ρύπανση και υποβάθμιση του περιβάλλοντος (Θ.Κουιμτζή, Κ.Φυτιάνου, Κ.Σαμαρά-Κωνσταντίνου, Χημεία Περιβάλλοντος, Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων & Περιοδικών, Θες/νίκη, σελ.22-23)

Η Προστασία του Περιβάλλοντος αποτελεί κυρίαρχη προτεραιότητα της σύγχρονης κοινωνίας. Σε αυτό το πλαίσιο, ολοένα και περισσότερες χώρες, με πρωτοπορία τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Β. Αμερικής, την Αυστραλία και την Ιαπωνία, προχωρούν στη λήψη μέτρων και ενεργειών για την χάραξη μιας ολοκληρωμένης Περιβαλλονπκής-Αναπτυξιακής Πολιτικής, δηλαδή ένα μοντέλο ανάπτυξης το οποίο θα μπορεί να εγγυηθεί την οικονομική και κοινωνική ευημερία των πολιτών εξασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία του περιβάλλοντος. Η ικανοποίηση σε μακροπρόθεσμη βάση των τριών αυτών προϋποθέσεων, ή εισαγωγή συνεπώς της έννοιας της μέριμνας για τις επόμενες γενιές, δημιουργεί το πλαίσιο προώθησης της Ανάπτυξης σύμφωνα με την αρχή της «Αειφορίας» (Sustainable Development - Αειφόρος Ανάπτυξη). Το αναπτυξιακό αυτό πρότυπο προτάθηκε από την Παγκόσμια Ετητροπή για την Ανάτττυξη και το Περιβάλλον, αποτέλεσε στη συνέχεια τη βάση του επίσημου κειμένου της Agenda 21 κατά την παγκόσμια Διάσκεψη του Ρίο το 1992, ενσωματώθηκε στην συμφωνία του Maastricht και θεωρείται πλέον δεσμευτική από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τις πολιτικές των κρατών μελών.

Οι βασικές αρχές για την Αναπτυξιακή Περιβαλλοντική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εξειδικεύονται κατά Τομέα (Υποδομές-Μεταφορές, Γεωργία, Βιομηχανία, Τουρισμός, Φυσικό Περιβάλλον) και με βάση τις αρχές της επικουρικότητας και Υπευθυνότητας. Δηλαδή την ανάληψη δράσεων και την λήψη αναγκαίων θεσμικών μέτρων με βάση κοινές κατευθύνσεις και πλαίσιο λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες της κάθε περίπτωσης. Με την προσέγγιση αυτή εξασφαλίζεται η άμεση επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και η αποτελεσματικότητα των εφαρμοζόμενων ενεργειών (Θ.Κουιμτζή, Κ.Φυτιάνου, Κ.Σαμαρά-Κωνσταντίνου, Χημεία Περιβάλλοντος, Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων & Περιοδικών, Θες/νίκη, σελ.-23).

(13)

Η περίτπωση της TVX Hellas στη Χαλ.κιδική

Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην πρόληψη και επίσης στην οικονομική αποτίμηση του περιβαλλοντικού κόστους. Το κόστος της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης και της εκ υστέρων αποκατάστασης είναι πάντοτε μεγαλύτερο από εκείνο της πρόληψης και της εκ των προτέρων προστασίας, ειδικότερα όταν συμπεριλάβουμε σε αυτό αξίες όπως το δικαίωμα των επόμενων γενεών για την ικανοποίηση και των δικών τους αναγκών. Με βάση τις παραπάνω κατευθύνσεις, οι κυρίαρχες αναπτυξιακές ετπλογές για την βιομηχανία στοχεύουν σε μία δραστηριότητα όπου εφαρμόζονται “καθαρές”

τεχνολογίες με την έμφαση στην ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων, την εξοικονόμηση ενέργειας, την ενσωμάτωση της περιβαλλοντική προστασίας στην παραγωγική διαδικασία και την ανακύκλωση των πρώτων υλών και προϊόντων.

(Κ.Αδάμ, Περιβαλλοντική Διαχείριση στη Μεταλλευτική Βιομηχανία του 2002.Εφαρμογή στα Μεταλλεία Κασσάνδρας της TVX Hellas, Δημοσίευση στο πλαίσιο του 3° Συνεδρίου Ορυκτού Πλούτου, σελ. 1-2).

2.4 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑ Α\ΟΝΤΟΣ Το 1986 ψηφίσθηκε ο Ν. 1650/86 που αποτέλεσε το πρώτο συνολικό θεσμικό πλαίσιο για την προστασία του περιβάλλοντος. Για την υλοποίηση και ενεργοποίηση του εκδόθηκαν και προβλέπεται να εκδοθούν πολλά Προεδρικά Διατάγματα και Υπουργικές Αποφάσεις. Επίσης, στη δεκαετία αυτή ενσωματώθηκαν στο Εθνικό Δίκαιο πλήθος σχετικών Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Είναι όμως σαφές ότι για την ανπμετώπιση του περιβαλλονηκού προβλήματος δεν επαρκεί η θέστηση κάποιων περιβαλλοντικών νόμων. Είναι επίσης βέβαιο ότι η τελειότερη νομοθεσία, εάν δεν εφαρμόζεται και δεν ελέγχεται σωστά δεν είναι δυνατόν να αναχαιτίσει το πρόβλημα της ρύπανσης, το οποίο αναμένεται να ετηδεινωθεί με τα σημερινά δεδομένα τα επόμενα χρόνια.

Ο απαιτούμενος σεβασμός στους νόμους και στο περιβάλλον και η ενεργός και εποικοδομητική συμμετοχή όλων, σε συνδυασμό με τους κατάλληλους μηχανισμούς εφαρμογής και ελέγχου των διατάξεων της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας, θα έχουν ως αποτέλεσμα την εξασφάλιση ενός τηο ανθρώτηνου περιβάλλοντος, κάτι που αποτελεί υποχρέωση όλων μας προς τις επόμενες γενιές (Περιβάλλον & Νομοθεσία, Δ1ΠΕΧΩ Κεντρικής Μακεδονίας, Μάιος 1999, σελ.5).

Το νομοθετικό καθεστώς που διέπει την προστασία του περιβάλλοντος έχει καταγραφεί στο βιβλίο “ΠΕΡΙΒΑΑΑΟΝ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ” Θεσσαλονίκη-Μάιος 1999 που εκδόθηκε από τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωροταξίας της Περιφέρειας

(14)

Βιομηχανία & Περιβά/.λον

Κεντρικής Μακεδονίας. Στην ως άνω έκδοση, η νομοθεσία ταξινομήθηκε σε ετττά ενότητες, οι οποίες συνοψίζονται ως ακολούθως:

Η πρώτη ενότητα είναι γενική και περιλαμβάνει το νόμο πλαίσιο για την προστασία του περιβάλλοντος με τις τροποποιήσεις και συμπληρώσεις του. Επίσης την ισχύουσα νομοθεσία για τις διαδικασίες προέγκρισης χωροθέτησης και έγκρισης περιβαλλοντικών όρων καθώς και την νομοθεσία που προσδιορίζει τους αρμόδιους φορείς για κάθε κατηγορία έργων.

Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει νομοθεσία που αφορά την διαχείριση των υδάτινων πόρων και την προστασία των υδάτων. Αναλυτικότερα, τις διατάξεις που προσδιορίζουν την ποιότητα νερών ανάλογα με την χρήση (πόσιμο, κολύμβηση κ.α.) και τις νομαρχιακές αποφάσεις που αφορούν την περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας με τους όρους διάθεσης λυμάτων και υγρών βιομηχανικών αποβλήτων, καθορίζοντας το ανώτατα επιτρεπτά όρια ρυπαντών στους υδάτινους αποδέκτες της περιοχής (θαλάσσιες περιοχές, ποταμούς, λίμνες, χειμάρους, τάφρους, διώρυγες, ρέματα)

Η τρίτη ενότητα αναφέρεται στη διαχείριση απορριμμάτων και γενικότερα των στερεών αποβλήτων.

Η τέταρτη ενότητα αναφέρεται στα τοξικά και επικίνδυνα απόβλητα. Περιλαμβάνει νομοθεσία που προσδιορίζει τις ουσίες που θεωρούνται επικίνδυνες και καθορίζονται τα επιτρεπτά όρια για την διάθεσή τους σε υδάτινους αποδέκτες και υπόγεια ύδατα.

Η πέμπτη ενότητα αφορά την ατμοσφαιρική ρύπανση. Καθορίζονται οι οριακές τιμές ποιότητας της ατμόσφαιρας σε διοξείδιο του θείου, αιωρούμενα σωματίδια, διοξείδιο του αζώτου, μόλυβδο και αναφέρονται οι διατάξεις που αφορούν τα ετητρεπόμενα είδη καυσίμου στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις.

Η έκτη ενότητα αφορά το θόρυβο και περιλαμβάνει την νομοθεσία σχετικά με την προστασία των εργαζομένων από τους κινδύνους που διατρέχουν λόγο της έκθεσής τους στο θόρυβο, καθορίζοντας τα ανώτατα επιτρεπτά όρια θορύβου.

Τέλος, η έβδομη ενότητα αναφέρεται στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.

Περιλαμβάνει τη διεθνή σύμβαση Ραμσάρ με τις σχετικές τροποποιήσεις για την προστασία των υγροτόπων και των υγροβιότοπων και τις διεθνείς συμβάσεις για την διατήρηση της άγριας ζωής και την βιολογική ποικιλότητα.

Επίσης, στο παράρτημα της έκδοσης περιλαμβάνονται κατάλογοι της ευρύτερης Ελληνικής και Κοινοτικής νομοθεσίας για την προστασία του περιβάλλοντος, χρονολογικό ευρετήριο της περιεχόμενης νομοθεσίας, κατάλογος των προστατευομένων περιοχών στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, νομοθεσία σχετική με τις αρμοδιότητες των Υπηρεσιών Περιβάλλοντος των Νομαρχιακών

(15)

Αυτοδιοικήσεων της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας καθώς ετήσης και κατάλογος με διευθύνσεις και τηλέφωνα των υπηρεσιών τιεριβάλλοντος. Τα Περιεχόμενα της έκδοσης αυτής παρατίθενται στο Παράρτημα I της παρούσης μελέτης (Περιβάλλον &

Νομοθεσία, ΔΙΠΕΧΩ Κεντρικής Μακεδονίας, Μάιος 1999, σελ.6-7)

(16)

Η περίπτωση της TVX Hellas στη Χα/.κιδική ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

Ο ερχομός του νέου αιώνα βρίσκει την ελληνική βιομηχανία σε φάση ωρίμανσης και προσαρμογής στο νέο διεθνώς ανταγωνιστικό περιβάλλον.

Το 1999 μπορεί να θεωρηθεί έτος σταθμός στην πορεία της ελληνικής βιομηχανίας, η οποία εισέρχεται πια στην εποχή της Οικονομική Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) με αυξημένες δυνατότητες, έχοντας εξέλθει οριστικά από μια μακρά κρίση που απείλησε σοβαρά, κατά την δεκαετία του 1980, τις προοππκές της.

Η ελληνική βιομηχανική επιχείρηση το έτος αυτό άλλαξε. Διεύρυνε π ς δυνατότητες της, επεκτείνοντας τις δραστηριότητές της στο ευρύτερο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον. Προσπάθειες ετών, για τον εκσυγχρονισμό των λειτουργιών της, αττέδωσαν σημαντικούς καρπούς.

Η ελληνική βιομηχανία δείχνει, όπως εκτιμούν και στον Σύνδεσμο Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΕΒ), ότι μπορεί να αποτελέσει βασικό παράγοντα της ταχύτερης οικονομικής ανάπτυξης που προβλέπεται για το μέλλον και να αυξήσει εκ νέου τη συμμετοχή της στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ), προσεγγίζοντας το μέσο ευρωπαϊκό όρο.

Στη διάρκεια του 1999 υπήρξαν σαφείς ενδείξεις, για πρώτη φορά μετά από αρκετά χρόνια, ότι υποχωρεί ο δυϊσμός που χαρακτήρισε την πορεία της από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Το ποσοστό των επιχειρήσεων που βραδυπορούν ή αδυνατούν να προσαρμοστούν μειώθηκε σημαντικά.

Η βελτίωση σε μία σειρά από δέκτες της Βιομηχανίας, υπήρξε προϊόν βελτιώσεων της πλειονμηφίας των βιομηχανικών ετηχειρήσεων σε μεγαλύτερη κλίμακα από ποτέ.

Συγκεκριμένα:

• Ανήλθε σε 67% το ποσοστό των επιχειρήσεων που βελτίωσαν τα προ φόρων αποτελέσματά τους.

• Ανήλθε σε 70% το ποσοστό των ετηχειρήσεων που αύξησαν τις πωλήσεις τους Ο ερχομός του νέου αιώνα βρίσκει την ελληνική βιομηχανία να προσπαθεί

• Να διαμορφώσει, με περαιτέρω εξειδίκευση της, συγκριτικά πλεονεκτήματα έναντι του διεθνείς ανταγωνισμού.

(17)

Η περίπτωση της TVX Hellas στη Χα/.κιδική

• Να περιφρουρήσει τα μερίδιά της στην ελληνική αγορά από τον εισαγόμενο ανταγωνισμό και να διευρύνει τα μερίδιά της σε αγορές του εξωτερικού, πράγμα που πέτυχε εν μέρες μόνο, το 1999.

• Να προσαρμόσει με επιτυχία της δράστηριότητές της στις συνθήκες των παγκοσμοπιοιμένων αγορών και της ταχείας διάδοσης των νέων τεχνολογιών, συνδέοντας την πορεία της με χρηματοοικονομικούς και την στρατηγική της με την χρήση του Internet.

• Να τοποθετηθεί με εξαγορές και συμμετοχές στην διεθνή αγορά, πράγμα που έγινε εντονότερα από ποτέ το 1999.

Την βρίσκει να αποτελεί μέλος της ευρωπαϊκής βιομηχανίας της ζώνης και να αναπτύσσει το παραγωγικό της δυναμικό με ταχύτερους ρυθμούς, σε σχέση με ορισμένους ανταγωνιστές της, εξακολουθώντας όμως να υστερεί έναντι άλλων εξίσου σημαντικών ανταγωνιστών.

Την βρίσκει επίσης, σε μια νέα φάση διαμόρφωσης των στρατηγικών της επιλογών, μετά την ανάδειξη νέας ηγεσίας στον ΣΕΒ, να επιδιώκει την οργανική συμφιλίωσή της με την ελληνική κοινωνία και αναγνωρίζει ότι έχει το δικό της μερίδιο της ευθύνης για την αντιμετώτηση της κοινωνικής διχοτόμησης και της διόγκωσης της ανεργίας, που έχουν αρχίσει να κάνουν όλο και τηο έντονα τα σημάδια τους στη ζωή της Ελλάδας.(Χ.Κορφιάτης, Η Ελληνική Βιομηχανία τον 2 Γ αιώνα,ΐηάυείπαΐ News

&Reaserch 2000,Εμπορική Τράπεζα,σελ.3).

3.2 ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΕΚΤΑΣΗ

Σε ότι αφορά τη διεθνή επέκταση της ελληνική βιομηχανίας, οι εξελίξεις των τελευταίων χρόνων και κυρίως του 1999 δημιουργούν την πεποίθηση ότι συντελείται με σχετικά ικανοποιητικούς ρυθμούς, μια οπωσδήποτε πρωτοφανής διεθνοποίηση των δραστηριοτήτων του ελληνικού μεταποιητικού τομέα.

Η θέση της ελληνικής βιομηχανίας, αναβαθμίζεται, όπως γενικότερα και προσχώρηση της χώρας στην ομάδα τα

τα πλαίσια των διεθνών αγορών, φαίνεται να η θέση γενικότερα της Ελλάδας, μετά την / κρατών της ζώνης του ευρώ.

Για να σταθούμε σε ένα παράδειγμα, ουδείς μπορούσε να φανταστεί, πριν από λίγα χρόνια, αν όχι μήνες, ότι μια γερμανική βιομηχανία ορυκτών με πέντε εργοστάσια στη Βαυαρία και άλλα δύο σε πόλεις της Γαλλίας, θα ανήκε το έτος 2000 σε μία ελληνική βιομηχανία.

Σελ. 15

(18)

Η περίτηωση της IV X Hellas στη Χαλ.κιδική

Ποιος μπορούσε να περιμένει ότι μέλη της ελληνικής βιομηχανίας θα αποκτούσαν ή θα δημιουργούσαν μεγάλες ομάδες:

• Πλαστικών στη Βρετανία, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στη Γαλλία, στη Ρουμανία, στην Πορτογαλία.

• Φαρμάκων στην Ολλανδία και στην Ιταλία

• Αλουμινίου στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και στην Βουλγαρία

• Μαρμάρου στην Κίνα

• Αναψυκτικών στην Ιρλανδία

• Τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού και καλωδίων στη Ρουμανία

• Μηχανών συσκευασίας στη Γερμανία και στην Ιταλία

• Χάρτου στην Ουγγαρία

• Μεταλλευμάτων στην Ισπανία και στην Τουρκία

• Σνακς, παγωτών και άλλων τροφίμων στην Πορτογαλία, στην Γαλλία, στην Πολωνία και σε ολόκληρα σχεδόν τα Βαλκάνια

• Καυσίμων στα Σκόπια

• Τσιμέντου στις ΗΠΑ, στην Αίγυπτο, στα Σκόπια, στη Βουλγαρία

• Ψυκτικών θαλάμων και υαλουργίας στη Νορβηγία στα βάθη της Ρωσίας, στη Νιγηρία

Η στρατηγική επέκτασης της ελληνικής βιομηχανίας στη διεθνή αγορά δεν φαίνεται να γίνεται στα πλαίσια ολοκληρωμένης πολιτικής για την εξασφάλιση αυτόματης ανάπτυξης σε μία αγορά που διαρκώς συγκεντροποιείται και επηρεάζεται ή και ελέγχεται και ολοένα και λιγότερες επιχειρήσεις παγκόσμιας εμβέλειας. Αποφέρει, ωστόσο, κρίσιμα συγκριτικά πλεονεκτήματα, ικανά να αποδώσουν σταθερή ανάτττυξη και διεύρυνση μεριδίων στην διεθνή αγορά.

Διεθνείς επενδυτικοί οίκοι τοποθετούν μια σειρά από ελληνικές βιομηχανίες στις ταχύτερα αναπτυσσόμενες στους κλάδους τους, αναγνωρίζουν τον δυναμισμό τους και εκτιμούν ότι η κερδοφορία του τις τοποθετεί στις πρώτες θέσεις, μερικές μάλιστα στην πρώτη, σε οικονομική αποτελεσματικότητα σε ευρωπαϊκή κλίμακα (Χ.Κορφιάτης,

(19)

Η περίπτωση της TVX Hellas στη Χαλ κιδική

Διεθνής επέκταση, Η ελληνική βιομηχανία τον 2 Γ aubvo,Industrial News &Reaserch 2000, Εμπορική Τράπεζα σελ3-4 )

3.3 Η ΕΚΤΑΣΗ ΤΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ

Σε επίπεδο ευρωπαϊκής Βιομηχανίας, το 1999 η ελληνική βιομηχανία τοποθετήθηκε στην πρώτη θέση με κριτήριο τη βελτίωση της κερδοφορίας και την κεφαλαιακή ενδυνάμωση.( X, Κορφιάτης,Η Ελληνική βιομηχανία τον 21" αιώνα ,Industrial News

&Research 2000,Εμπορική Τράπεζα,σελ.4).

• Τα απασχολούμενα κεφάλαια σημείωσαν αύξηση 24,8% και ο λόγος ιδίων προς συνολικά ανήλθε σε 48,2%.

• Τα προ αποσβέσεων λειτουργικά κέρδη σημείωσαν άνοδο από 11,1% των ποιλήσεων το 1998 σε 12,0% των πωλήσεων το 1999.

• Τα συνολικά οικονομικά αποτελέσματα, προ φόρων, παρουσίασαν ρυθμό μεταβολής 39,6%.

• Οι ακαθάριστες πάγιες ακινητοποιήσεις των επιχειρήσεων ενισχύθηκαν με επενδύσεις 0,67 τρις. Δρχ., ενώ οι συμμετοχές παρουσίασαν αύξηση 53%

απορροφώντας 0,42 τρις. δρχ.

Για πρώτη φορά οι επενδύσεις σε πάγιο εξοπλισμό και σε νέες επιχειρήσεις διαφόρων τομέων της οικονομικής ζωής στην Ελλάδα και στο εξωτερικό ξεπέρασαν το 1 τρις, δραχμές.

Η αναβάθμιση της ελληνικής βιομηχανίας σε διεθνές επίπεδο δεν αφορά, μεμονωμένα κάποιες ετηχειρήσεις με ηγετικές θέσεις στην ελληνική αγορά . Επεκτείνετας ως ένα βαθμό, σε ολόκληρους τομείς και κλάδους της ελληνικής παραγωγής που επιτυγχάνουν συγκριτικά πλεονεκτήματα.

Ελληνικές βιομηχανίες από αρκετούς κλάδους, κατ’ αρχήν, αναδεικνύονται και αναγνωρίζονται διεθνώς ως ισχυροί περιφερειακοί παραγωγοί αυτό αφορά, πρωτίστως, τομείς της βιομηχανίας τροφίμων, της βιομηχανίας ποτών και της βιομηχανίας προϊόντων από μη μεταλλικά ορυκτά, την εξορυκτική βιομηχανία η οποία κατέχει τα σκήπτρα διεθνώς σε ορισμένους τομείς καθώς επίσης, γενικότερα, τους κλάδους παραγωγής ηλεκτρολογικού εξοπλισμού και παραγώγων πετρελαίου.

Πέραν αυτών, η ελληνική κλωστοϋφαντουργία, για να σταθούμε σε ένα κλάδο που παρουσίασε μεγάλες απώλειες σε παραγωγικό δυναμικό την τελευταία δεκαετία, αναβαθμίζει συνεχώς την ποιοτική θέση της όχι μόνο στην ευρωπαϊκή αλλά και στην παγκόσμια κλωστοϋφαντουργική αγορά. Η παραγωγή ορισμένων μονάδων της συγκαταλέγεται πια στο 1% της καλύτερης ποιοτικά παραγωγής παγκοσμίως Η βιομηχανία ένδυσης, εξάλλου, κλάδος με ακόμη μεγαλύτερες απώλειες, δείχνει να ανακάμπτει αξιοποιώντας τις ευκαιρίες μερικής παραγωγικής μετατόπισης σε γειτονικές χώρες των Βαλκανίων.

(20)

Ωστόσο, οι βελτιώσεις που σημειώθηκαν την τελευταία δεκαετία και το τελευταίο έτος, ιδιαίτερα σημαντικές καθώς επετεύχθησαν σε συνθήκες δυσμενούς για την παραγωγική δραστηριότητα συναλλαγματικής πολιτικής, δεν ανατρέπουν το γεγονός ότι η διεθνής ανταγωνιστικότητα της ελληνικής βιομηχανίας και οικονομίας εξακολουθεί να παραμένει σε επύιεδα που δεν συνηγορούν, από πρώτη ματιά, σε υψηλές προσδοκίες Η συναλλαγματική ισοτιμία που καθορίστηκε για την ένταξη της χώρας στη ζώνη της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης μπορεί να αποδειχθεί αιτία σημαντικών τριγμών στο ελληνικό βιομηχανικό οικοδόμημα στις αρχές του 21"“ αιώνα.

Η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής Βιομηχανίας έχει άλλωστε πληγεί επανειλημμένα, κατά τα τελευταία έτη, από μια πολιπκή που ετηκεντρώνει τους στόχους της στην πάταξη του πληθωρισμού.

Η ανάτΓτυξη των τελευταίων ετών και το γεγονός ότι για έκτο κατά σειρά χρόνο η ελληνική βιομηχανία το 1999 μπόρεσε να αυξήσει τον όγκο της παραγωγής της, δεν μπορεί να μειώσει την σημασία του γεγονότος ότι η ανάπτυξη αυτή .

• Πρώτον, συντελέστηκε σε μεγάλο βαθμό με εθνικές και κοινοτικές επιχορηγήσεις για βιομηχανικές επενδύσεις, που όμως δεν θα συνεχίσουν για πολύ ακόμη .

• Και, δεύτερον, δεν οδήγησε σε ρυθμό αύξησης της βιομηχανικής παραγωγής ανάλογο εκείνου του ΑΕΠ.

Η συνολική αύξηση που παρουσιάζει η παραγωγή της μεταποίησης μεταξύ 1995 και 1999, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ δεν υπερβαίνει το 5,6%, ενώ η αύξηση του συνολικού ΑΕΠ της χώρας την ίδια περίοδο υπολογίζεται σε 13,6%.(Χ. Κορφιάτης,Η Ελληνική βιομηχανία τον 21° αιώνα ,Industrial News &Research 2000,Εμπορική Τράπεζα,σελ.4).

Η υστέρηση αυτή οπωσδήποτε αντανακλά, κατ’ αρχήν, τη φάση αναδιάρθρωσης και προσαρμογής που διέρχεται τα τελευταία χρόνια η ελληνική Βιομηχανία. Ορισμένοι παραδοσιακοί κλάδοι της, όπως επισημαίνει η Τράπεζα της Ελλάδος, παρουσιάζουν αρνητικές επιδόσεις, επιβαρύνοντας έτσι την συνολική εικόνα της μεταποίησης. Από την άλλη πλευρά, τόσο οι μεγάλες επενδύσεις εκσυγχρονισμού που έχουν πραγματοποίηση τα τελευταία χρόνια οι βιομηχανικές μονάδες της χώρας όσο και οι διάφορες συγχωνεύσεις και συνεργασίες- πολλές φορές και με τη συμμετοχή επιχειρήσεων του εξωτερικού- τώρα αρχίζουν να εισέρχονται σε φάση ωρίμανσης και, κατά συνέπεια, δεν έχουν έως τώρα καταγραφεί στο αναπτυξιακό αποτέλεσμα του μεταποιητικού τομέα.

Είναι χαρακτηριστικό, όσον αφορά το επίπεδο ανταγωνιστικότητας των ελληνικών βιομηχανικών προϊόντων, ότι το 1999 παρατηρήθηκε μικρή υποχώρηση του εξαγωγικού δυναμισμού. Όπως προκύπτει από τη στατιστική εξωτερικού εμπορίου της ΕΣΥΕ, η αξία των εξαγωγών χωρίς καύσιμα σημείωσε πτώση κατά 2,9%, με αποτέλεσμα η εξαγωγική επίδοση της μεταποίησης, δηλαδή το μερίδιο της παραγωγής που πωλείται σε αγορές του εξωτερικού, να υποχωρήσει από 27,9% το 1998 στο 26,5%

το 1999.

(21)

Η περίπτωση της TVX Hellas στη Χαλ.κιδική

Ταυτόχρονα η ελληνική βιομηχανία διεύρυνε τα μερίδια της στη εγχώρια αγορά. Η εισαγωγική διείσδυση, όπως προκύταει από τα ίδια στοιχεία, παρουσίασε μείωση κατά μία εκατοστιαία μονάδα.

Τα στοιχεία αυτά, όπως και η επιβράνδυση του ρυθμού ανόδου της βιομηχανικής παραγωγής το 1999, δεν αναιρούν το γεγονός ότι, σύμφωνα με ερευνά του ΙΟΒΕ, είναι πολύ μεγαλύτερο το ποσοστό τον βιομηχανικών επιχειρήσεών που εκτιμούν ότι η ανταγωνιστική τους θέση βελτιώθηκε κατά την διάρκεια του 1999, από το ποσοστό εκείνων που εκτιμούν ότι υττήρξε σχετική χειροτέρευση. Αποκαλύπτουν την έκταση των βελτιώσεων, αλλά και τα προβλήματα που υπάρχουν καμ σε κάθε περίπτωση δεν δικαιολογούν υπεραισιόδοξες προβλέψεις.

Τα οφέλη, ειδικότερα, που προέκυψαν το 1999, προήλθαν από την εγχώρια αγορά, όπου σταδιακά, μετά την διάδοση του ευρώ στην ευρωπαϊκή ήτιειρο, αναμένονται αυξημένες ανταγωνιστικές πιέσεις που δεν θα αφήσουν ανεπηρέαστες τις τιμές και τα περιθώρια κέρδους. (X. Κορφιάτης ,Η Ελληνική βιομηχανία τον 21° αιώνα ,Industrial News &Research 2000,Εμπορική Τράπεζα,σελ.5 ).

3.4 ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ & ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

Ενισχυμένη με τα πρόσθετα κέρδη που αποκόμισε από τις χρηματιστηριακές αγορές το 1999, η ελληνική βιομηχανία δείχνει να είναι σε θέση κατά το τρέχον έτος να επιδιώξει περαιτέρω βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της, και κατά συνέπεια, ισχυροποίηση και αναβάθμιση του ρόλου της στην διεθνή αγορά.

Η βιώσιμη ανάπτυξη, ωστόσο δεν πρόκειται να προέλθει από την στενά εγωιστική πολιτική πλήρους ανατροπής των εργασιακών σχέσεων που προωθεί ένα τμήμα της, ερμηνεύοντας μονομερώς τις εξελίξεις σε άλλες χώρες της Ε.Ε. Ούτε από την εξασφάλιση ασυδοσίας στο τομέα των απολύσεων εργαζομένων που ετησης ένα τμήμα της, παραβλέποντας ότι οι ίδιοι αυτοί εργαζόμενοι έχουν συμβάλει και φορολογικά στην ανάπτυξή της ελληνικής βιομηχανίας, εξασφαλίζοντας τους αναγκαίους πόρους για την χρηματοδότηση των επενδυτικών προγραμμάτων.

Αντιθέτως, η εισαγωγή του ανταγωνισμού σε βασικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας που λειτουργούν κάτω από μονοπωλιακές και ολιγοπωλιακές συνθήκες είναι δυνατόν να ενισχύσει πραγματικά την διεθνή ανταγωνιστικότητα της ελληνικής βιομηχανίας, στο βαθμό που οι ίδιες οι επιχειρήσεις προωθήσουν αποτελεσματικές επενδύσεις, ιδιαίτερα στον τεχνολογικό τομέα, που θα μειώσουν το κόστος και θα αυξήσουν την παραγωγικότητα.

Πρόσθετα οφέλη ανταγωνιστικότητας μπορεί να εξασφαλίσει η ελληνική βιομηχανία από ένα χώρο τον οποίο τα τελευταία χρόνια μάλλον εκτοπίζει στο περιθώριο της οικονομικής της ζωής, παρά βοηθά να ανατιτυχθεί. Οι μικρές ελληνικές βιοτεχνίες και