Οι επιπτώσεις των πυρκαγιών του 2007, στην αγροτική παραγωγή και τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις, στον δήμο Ωλένης

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ

ΘΕΜΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ ΤΟΥ 2007, , ΣΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΤΙΣ

ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ, ΣΤΟΝ ΔΗΜΟ ΩΛΕΝΗΣ.

ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΜΠΙΡΜΠΑ ΕΛΕΝΗ

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΚΙΖΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

ΜΕΛΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ: 1) ΚΑΛΑΜΠΟΚΙΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ 2) ΙΩΣΗΦΙΔΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ

ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2013

1

Ευχαριστίες

Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή μου κ. Κίζο Αθανάσιο για την συνεργασία όλους αυτούς τους μήνες, την οικογένεια μου για την υποστήριξη, αλλά και τις φίλες και συμφοιτήτριες Ταξιαρχούλα Π.

και Μαρία Β. για τη βοήθεια και την συμπαράσταση τους.

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1

ενότητα: Εισαγωγή………...………….……….….Σελ. 5

2

ενότητα: Ανασκόπηση βιβλιογραφίας……….…………...Σελ. 6 2.1) Δασικές Πυρκαγιές

Σελ

6 2.1.1) Οι Δασικές Πυρκαγιές ως Φυσική Καταστροφή...Σελ.6

2.1.2) Δασικές Πυρκαγιές και Ανθρώπινη Παρέμβαση……… Σελ.8

2.1.3) Κίνδυνος Πυρκαγιάς... Σελ. 9

2.2) Πρόβλεψη συμπεριφοράς των δασικών πυρκαγιών...Σελ. 11

2.2.1) Συμπεριφορά και οικολογία φωτιάς………...…… Σελ. 13

2.3) Αντιμετώπιση Δασικών Πυρκαγιών……….. Σελ. 17

2.3.1) Πρόληψη και καταστολή ……….………...Σελ. 19

3

3

ενότητα: Μεθοδολογία Έρευνας και Δεδομένα ………..Σελ.21 3.1 ) Σκοπός και Στόχοι Έρευνας……….

………….…..…...Σελ.21 3.2) Δείγμα Έρευνας-Μέθοδος Δειγματοληψίας.………...…...Σελ.21 3.3) Μέθοδοι Έρευνας ……..……….………..Σελ.22 3.3.1) Ποιοτική Έρευνα………..…Σελ.23 3.3.2) Η Συνέντευξη ως Ερευνητική Μέθοδος………..……….Σελ 23 3.3.3 ) Μέθοδος Καταγραφής Στοιχείων……….……..Σελ. 24

4

ενότητα: Ευρήματα……….Σελ. 25

4.1) Επιπτώσεις πυρκαγιών στην πληγείσα περιοχή………... Σελ. 25

4.2) Κλιματολογικά στοιχεία περιοχής………. Σελ. 28

4.3) Αποτελέσματα δειγματοληψίας………. Σελ. 29

4.3.1) Ερωτήσεις κλειστού τύπου………. Σελ. 29

4.3.2) Ερωτήσεις ανοιχτού τύπου………. Σελ. 34

4

5

ενότητα: Συμπεράσματα……… Σελ 41 Παράρτημα ……… Σελ. 42 Παράρτημα Πινάκων ……….Σελ. 44 Παράρτημα Εικόνων ………..Σελ. 45

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ……… Σελ. 48

5

1

Ενότητα: Εισαγωγή

Στην παρούσα πτυχιακή εργασία θα αναφερθούμε στις επιπτώσεις των πυρκαγιών του 2007, στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις και την αγροτική παραγωγή, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Δήμο Ωλένης.

Σκοπός της εργασίας είναι να απαντήσουμε στο ερώτημα: Ποιες είναι οι επιπτώσεις των πυρκαγιών του 2007 στον αγροτικό τομέα και ειδικότερα στην αγροτική εκμετάλλευση και την αγροτική παραγωγή. Όσον αφορά τη μέθοδο που χρησιμοποιήσαμε, ήταν πρωτογενής έρευνα με χρήση ερωτηματολογίων, αναφερόμενη σε αρχηγούς των αγροτικών εκμεταλλεύσεων του πυρόπληκτου Δήμου Ωλένης.

Εν συνεχεία, ακολουθεί το κύριο μέρος της πτυχιακής, στο οποίο αρχικά αναφερόμαστε στην ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, όπου θα ορίσουμε την έννοια της πυρκαγιάς και. θα αναφερθούμε στους τρόπους πρόληψης και καταστολής

Έπειτα, στην επόμενη ενότητα θα αναφερθούμε στις επιπτώσεις της πυρκαγιάς της πληγείσας περιοχής όσον αφορά στην αγροτική παραγωγή, αλλά και στα κλιματολογικά στοιχεία της περιοχής εκείνων των ημερών που ξέσπασε η πυρκαγιά. Επίσης, στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται η μέθοδος, το ερωτηματολόγιο δηλαδή που χρησιμοποιήθηκε για τη διεκπεραίωση της έρευνας και τα δεδομένα που λάβαμε για να απαντηθεί το ερώτημα της εργασίας.

Ακολουθούν τα ευρήματα που παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της μελέτης και μας βοηθούν να κατανοήσουμε την κατάσταση που επικρατεί στην περιοχή μελέτης μας μετά από αυτή την καταστροφική πυρκαγιά.

Τέλος, τα συμπεράσματα οδηγούν στην απάντηση του αρχικού μας ερωτήματος.

6

2

Ενότητα: Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας

2.1) Δασικές Πυρκαγιές

2.1.1) Οι Δασικές Πυρκαγιές ως Φυσική Καταστροφή

Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν μέρος της οικολογίας των δασικών οικοσυστημάτων της χώρας μας και είναι φαινόμενο σύνθετο που ακολουθεί τους νόμους της φύσης. Η πλήρης εξάλειψη των δασικών πυρκαγιών, είναι αδύνατη και αποτελεί ουτοπία έστω και αν υπήρχε ο πιο τέλειος αντιπυρικός σχεδιασμός. Βασικός παράγοντας δημιουργίας και ανάπτυξης του μεσογειακού οικοσυστήματος αποτελεί η φωτιά, η οποία όμως έχει και τις καταστροφικές της συνέπειες. Μια από τις πιο πρόσφατες περιπτώσεις καταστροφής φυσικού περιβάλλοντος από πυρκαγιά στη χώρα μας συνέβη το 2007.

Οι δασικές πυρκαγιές, με τη δημιουργία τοπίων καταστροφής επηρεάζουν αρνητικά την ανθρώπινη ψυχολογία και έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στις ανθρώπινες δραστηριότητες, γιατί συμβάλουν στη σταδιακή ερημοποίηση των πληγέντων περιοχών.

Έχει διαπιστωθεί ότι οι δασικές πυρκαγιές μπορεί να συμβάλουν θετικά στη φυσική ανανέωση και αύξηση της βιοποικιλότητας των δασικών οικοσυστημάτων και αρνητικά, προκαλώντας την πλήρη υποβάθμιση τους, όταν οι πυρκαγιές είναι επαναλαμβανόμενες σε μικρά σχετικά χρονικά διαστήματα στον αυτό τόπο.

Ο κύκλος υποβάθμισης των δασών ξεκινά με τις πρώτες πυρκαγιές που αρχικά οδηγούν στη μετατροπή τους σε θαμνότοπους και συνεχιζόμενος ανεξέλεγκτα, οδηγεί σύντομα στην τέλεια υποβάθμιση της παραγωγικής ικανότητας του τόπου, με τελική κατάληξη την ερημοποίηση.

7 Όσον αφορά στην Ελλάδα οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν μία από τις σημαντικότερες φυσικές καταστροφές σε ένα κατεξοχήν πυριγενές φυσικό περιβάλλον από άποψη κλίματος και βλάστησης και αν και αποτελεί αναπόσπαστη διαταραχή στα μεσογειακά οικοσυστήματα επηρεάζει σημαντικά τις επιμέρους λειτουργίες και πολλαπλές χρήσεις του δάσους και ασκεί καθοριστικές επιδράσεις στο φυσικό κύκλο διαδοχής της βλάστησης, καθώς και στη λειτουργία και δομή των φυσικών οικοσυστημάτων .

8

2.1.2) Δασικές Πυρκαγιές και Ανθρώπινη Παρέμβαση

Η διαχείριση κάθε φυσικής καταστροφής έχει σαν βασικό στοιχείο τον προκατασταλτικό σχεδιασμό και τη λήψη προληπτικών μέτρων, έτσι ώστε όταν συμβεί το φαινόμενο να μπορεί να εκτονωθεί μέσα από τα μέτρα και τις υποδομές του προκατασταλτικού σχεδιασμού και η συμπεριφορά του να μην ξεπεράσει τα όρια του μηχανισμού καταστολής.

Η πρόληψη των δασικών πυρκαγιών αποτελεί τον ιδεώδη στόχο της αντιπυρικής προστασίας του δασικού και γενικότερα φυσικού περιβάλλοντος. Ο στόχος αυτός επιδιώκεται μέσα από την άρση των αιτίων που άμεσα ή έμμεσα προκαλούν τις δασικές πυρκαγιές.

Είναι γνωστό ότι οι δασικές πυρκαγιές μπορεί να προκληθούν από φυσικά αιτία (π.χ.

κεραυνοί) ή από ανθρώπινες δραστηριότητες (κάψιμο σκουπιδιών, υπολείμματα καλλιεργειών, κλπ.). Στην Ελλάδα, ο κίνδυνος εκδήλωσης δασικής πυρκαγιάς από ανθρώπινες δραστηριότητες έχει διαπιστωθεί ότι είναι μεγάλος.

Η ανθρώπινη παρέμβαση πάνω στις δασικές πυρκαγιές μπορεί να διαχωριστεί σε τρία βασικά στάδια. Σε πρώτη φάση πριν την εκδήλωση φωτιάς προσπαθούμε να δημιουργήσουμε μοντέλα πρόβλεψης ώστε να ενισχύσουμε τις πυροσβεστικές δυνάμεις σε περιοχές που παρουσιάζουν μεγάλη επικινδυνότητα. Σε δεύτερη φάση κατά την διάρκεια της προσπαθούμε να δημιουργήσουμε σχέδια δράσης για την καταστολή μιας πυρκαγιάς που έχει ξεσπάσει. Ενώ σε τελική φάση μετά την εκδήλωση της και αναφέρεται στις προσπάθειες για προστασία (κήρυξη της ως αναδασωτέα) και αποκατάσταση (δενδροφύτευση) της καμένης περιοχής.

9

2.1.3) Κίνδυνος Πυρκαγιάς

Ο όρος «κίνδυνος πυρκαγιάς» είναι αρκετά σύνθετος και χρησιμοποιείται για να εκφράσει μια εκτίμηση σχετικά με:

• Την ευκολία ανάφλεξης.

• Το ρυθμό εξάπλωσης.

• Τη δυσκολία έλεγχου.

• Τις επιπτώσεις μιας πυρκαγιάς.

Η πιθανότητα για έναρξη μιας πυρκαγιάς ως αποτέλεσμα της παρουσίας και δράσης των γενεσιουργών αυτής αιτίων ορίζεται ως επικινδυνότητα.

Η επικινδυνότητα μεταβάλλεται σε κάθε περιοχή κατά τη διάρκεια του έτους εξαρτώμενη από την ύπαρξη φυσικών ή ανθρωπογενών αιτίων σε συνδυασμό με την ευφλεκτικότητα της καύσιμης δασικής ύλης. Η ευφλεκτικότητα αυτή εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά της καύσιμης δασικής ύλης και τις καιρικές συνθήκες που επιδρούν σε αυτή. Η γνώση της επικινδυνότητας είναι ένα από τα βασικά στοιχεία που απαιτούνται για την εκτίμηση του συνολικού κινδύνου πυρκαγιάς σε μία περιοχή.

Η αποφασιστικότερη παράμετρος για τον έγκαιρο έλεγχο μιας πυρκαγιάς και την εν συνεχεία κατάσβεση της είναι ο χρόνος, ο οποίος παρέρχεται από την στιγμή της έναρξης μιας πυρκαγιάς μέχρι τη στιγμή της επέμβασης των πυροσβεστικών δυνάμεων.

Η εγκατάσταση παρατηρητηρίων (πυροφυλάκεια) μέσα στο δάσος με σκοπό την άμεση αναγγελία της πυρκαγιάς θα μπορούσε να δώσει λύση στο πρόβλημα, πλην όμως

10 δεν αποτελεί ολοκληρωμένη λύση, δεδομένου ότι η αναγγελία γίνεται μετά την εκδήλωση της. Οι δυνάμεις καταστολής έχουν το βασικό πλεονέκτημα μόνο όταν γνωρίζουν σε ποια περιοχή υπάρχει η μεγαλύτερη πιθανότητα εκδήλωσης πυρκαγιάς, ώστε να μετακινηθούν εκ των προτέρων προς αυτήν, με σκοπό να επέμβουν άμεσα.

Η πρόβλεψη αυτή κατά την διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου αποτελεί στρατηγικό εργαλείο προληπτικού σχεδιασμού και οργάνωσης του αντιπυρικού αγώνα που έχει σαν σκοπό:

• Τη συγκριτική αντιμετώπιση των δασικών οικοσυστημάτων μιας χώρας, σε δεδομένη χρονική στιγμή, ανάλογα με τον κίνδυνο πυρκαγιάς που διατρέχουν.

• Την υποστήριξη της διοίκησης στη λήψη αποφάσεων.

• Την ενημέρωση των πολιτών για τον κίνδυνο με σκοπό την αποφυγή πρόκλησης πυρκαγιάς από αμέλεια.

Η εκτίμηση του κινδύνου πυρκαγιάς σε καμία περίπτωση δεν προβλέπει την συμπεριφορά μιας πυρκαγιάς που εξελίσσεται σε πραγματικό χρόνο.

11

2.2) Πρόβλεψη συμπεριφοράς των δασικών πυρκαγιών

Θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε την πρόβλεψη της συμπεριφοράς οποιουδήποτε καταστροφικού γεγονότος, σε μακροπρόθεσμη, μεσοπρόθεσμη και βραχυπρόθεσμη. Το ίδιο φυσικά ισχύει και στην περίπτωση των δασικών πυρκαγιών.

• Μακροπρόθεσμη Πρόβλεψη

Η μακροπρόθεσμη πρόβλεψη περιλαμβάνει την μακροχρόνια στατιστική καταγραφή και ανάλυση (για περισσότερα από δέκα έτη τουλάχιστον) όλων των εκδηλωμένων πυρκαγιών σε ένα γεωγραφικό χώρο, το είδος και την εξέλιξη της βλάστησης, την μελέτη των κλιματολογικών δεδομένων και του ανάγλυφου μιας περιοχής.

Η καταγραφή αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις πυρκαγιές από μηδενική βάση δηλαδή ακόμη και εκείνες που για οποιοδήποτε λόγο, δεν επεκτάθηκαν και έκαψαν πολύ μικρή έκταση.

Η μακροπρόθεσμη πρόβλεψη αποδίδεται με διάφορους δείκτες και μπορεί να βοηθήσει τον μακροχρόνιο σχεδιασμό. Είναι πολύ σημαντική στον προσδιορισμό των αναγκών της τοποθέτησης των επίγειων και εναέριων δυνάμεων που θα πρέπει να απασχοληθούν σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο και χρονικό διάστημα που αυτές είναι αναγκαίο να διατεθούν.

Επίσης η ανάλυση των στοιχείων της μακροπρόθεσμης πρόβλεψης της συμπεριφοράς των δασικών πυρκαγιών βοηθά στην απόφαση για το είδος και τον αριθμό των απαιτουμένων εναέριων μέσων για την επιτήρηση των δασικών εκτάσεων και καταστολή τυχών εκδηλωμένης πυρκαγιάς.

12

• Μεσοπρόθεσμη Πρόβλεψη

Η μεσοπρόθεσμη πρόβλεψη της συμπεριφοράς των δασικών πυρκαγιών αποδίδεται με τους δείκτες επικινδυνότητας εκδήλωσης και εξάπλωσης μιας πυρκαγιάς καθώς και το συγκερασμό τους σε ένα γενικό δείκτη ο οποίος θα αναφέρεται στη γενική επικινδυνότητα για ένα συγκεκριμένο τόπο και για ένα χρονικό διάστημα για το οποίο γίνεται η πρόβλεψη. Κύριο χαρακτηριστικό των δεικτών αυτών θα πρέπει να είναι η αξιοπιστία τους δηλαδή ο δείκτης θα πρέπει να αποτελεί έκφραση της πιθανότητας, για κάποιο ορισμένο επίπεδο σημαντικότητας, να έχομε ένα συγκεκριμένο αριθμό πυρκαγιών στον υπό εξέταση χώρο ή μια πυρκαγιά η οποία εκδηλώθηκε να λάβει συγκεκριμένες διαστάσεις σε ένα σαφώς ορισμένο χρονικό διάστημα αν δεν αντιμετωπισθεί.

Η μεσοπρόθεσμη πρόβλεψη βοηθά στον ορισμό του επιπέδου επιφυλακής και ετοιμότητας στο οποίο πρέπει να τεθεί όλος ο μηχανισμός καταστολής και βοηθά στην μείωση των προκαλούμενων δαπανών διότι ανάλογα με την προβλεπόμενη επικινδυνότητα είναι και τα μέτρα καθώς και τα μέσα (επίγεια και εναέρια) που θα διατεθούν για το επόμενο χρονικό διάστημα.

• Βραχυπρόθεσμη Πρόβλεψη

Η βραχυπρόθεσμη πρόβλεψη αποτελείται κύρια από την εξειδίκευση των γενικών μετεωρολογικών συνθηκών σε τοπικό επίπεδο της περιοχής της πυρκαγιάς καθώς και της εκτίμησης της ταχύτητας και της έντασής της σε κάθε σημείο που αυτή είναι πιθανόν να επεκταθεί. Θα πρέπει επίσης να δίδει τα παραπάνω δεδομένα σύμφωνα με τις μετεωρολογικές συνθήκες που αναμένονται να επικρατήσουν στο τόπο της πυρκαγιάς.

13

2.2.1) Συμπεριφορά και οικολογία φωτιάς

Η φωτιά είναι αναπόσπαστο μέρος του μεσογειακού οικοσυστήματος και συνυπάρχει με την εμφάνιση του ανθρώπου σε αυτό. Η πλήρης εξάλειψη της από τα φυσικά οικοσυστήματα της χώρας μας είναι σχεδόν αδύνατη, λόγω έλλειψης αντιπυρικού σχεδιασμού.

Με την έννοια φωτιά εννοούμε το αποτέλεσμα μιας χημικής διεργασίας γα την οποία απαιτείται η συνύπαρξη τριών θεμελιωδών στοιχείων κατάλληλα συνδεδεμένων μεταξύ τους. Τα στοιχεία αυτά που κάνουν γνώριμη τη συμπεριφορά της φωτιάς και έτσι μπορεί η διαχείρισή τους να γίνει πιο αποτελεσματική είναι α) η καύσιμη ύλη, β) η θερμότητα και γ) το οξυγόνο( εικόνα 1). Επάνω σε αυτή την αρχή της σύνδεσης των τριών προηγούμενων στοιχείων, στηρίζονται όλες οι μέθοδοι πρόληψης και καταστολής των δασικών πυρκαγιών, καθώς και τα τρία αυτά στοιχεία είναι απαραίτητα συστατικά για την ολοκλήρωση της καύσης. Χωρίς αυτά και με το σπίρτο μόνο δεν μπορεί να υπάρξει φωτιά. Σ’ αυτό το παράδειγμα έχουμε όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για μία καύση. Αν όμως αφαιρέσουμε ένα από τα στοιχεία, το οξυγόνο για παράδειγμα, η καύση σταματάει.

Η ίδια τεχνική εφαρμόζεται στην αντιμετώπιση πυρκαγιών. Σταματάμε την καύση είτε αφαιρώντας την Θερμότητα (με νερό), είτε το Οξυγόνο (σκεπάζοντας με χώμα), είτε την Καύσιμη Ύλη (δημιουργώντας αντιπυρικές ζώνες). Στις δασικές πυρκαγιές η Θερμότητα που είναι επαρκής ώστε να προκαλέσει καύση μπορεί να μεταδοθεί σε νέα καύσιμη ύλη μέσω: α) αγωγιμότητα β) μεταφορά και γ) ακτινοβολία.

Εικόνα 1, Τρίγωνο φωτιάς, πηγή: ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.( www.fria.gr)

14 Η αγωγιμότητα δεν αποτελεί βασικό παράγοντα εξάπλωσης της φωτιάς. Η μεταφορά θερμότητας από την άλλη διαδίδεται μέσα στο ίδιο το υλικό. Τα μέταλλα γενικώς είναι καλοί αγωγοί της θερμότητας, αλλά το ξύλο είναι κακός αγωγός και μεταφέρει την θερμότητα αργά. Η μεταφορά της θερμότητας από την άλλη συνδέεται με την ροή υγρών και αερίων. Στην περίπτωση των δασικών πυρκαγιών η μεταφορά γίνεται αισθητή με την κίνηση του αέρα και του καπνού που υψώνεται πάνω από την φωτιά. Αν το θερμό μίγμα περιοριστεί σε μία στήλη, το ρεύμα μεταφοράς μπορεί να γίνει πολύ δυνατό και να φθάσει μέχρι και σε ύψος 20 ποδιών στην ατμόσφαιρα. Η μεταφορά μπορεί να προκαλέσει την γρήγορη καύση ξηρών κορμών. Η γη, λοιπόν θερμαίνεται από τον ήλιο μέσω της ακτινοβολίας που διαχέεται στο διάστημα. Η ακτινοβολία αυτή στεγνώνει την καύσιμη ύλη πριν ξεσπάσει μια πυρκαγιά και αυξάνει την ικανότητα ανάφλεξής της.

Η συμπεριφορά μιας φωτιάς πάνω σε μόνο ένα τύπο βλάστησης είναι απλή σε σύγκριση με την ποικιλότητα του φυσικού τοπίου, σε συνδυασμό με τις καιρικές συνθήκες και τη μορφολογία του εδάφους. Σημαντικοί λοιπόν παράγοντες που ελέγχουν τη συμπεριφορά της πυρκαγιάς, τόσο από άποψη ταχύτητας εξάπλωσης όσο και εκλυόμενης θερμότητας είναι οι τρεις κατηγορίες: η καύσιμη ύλη, η τοπογραφία και ο καιρός.

Αρχικά, μεγάλο ρόλο στην συμπεριφορά της φωτιάς παίζει η εμφάνιση της καύσιμης ύλης, η οποία επηρεάζεται από το είδος και την ποσότητα της βλάστησης, που υπάρχει στην περιοχή όπου εξαπλώνεται μια πυρκαγιά, τη χημική σύνθεση της, το μέγεθος κα το σχήμα της καύσιμης ύλης, την συμπαγότητα, την οριζόντια κατανομή και την κάθετη διάταξή της στο χώρο.

15 Η τοπογραφία είναι ο άλλος παράγοντας όπου επηρεάζεται από το υψόμετρο, τη θέση της φωτιάς, την έκθεση της, την κλίση και το σχήμα ανάγλυφου.

Τέλος, είναι ο καιρός που επηρεάζεται από τη θερμοκρασία, τη σχετική υγρασία, την ατμοσφαιρική σταθερότητα, τη βροχόπτωση και την ταχύτητα και διεύθυνση των ανέμων.

Έτσι, για την περιγραφή της συμπεριφοράς κάθε πυρκαγιάς όσον αφορά τη δασοπυρόσβεση, χρησιμοποιούνται κυρίως: 1) η ταχύτητα εξάπλωσης της πυρκαγιάς εκφραζόμενη σε χιλιόμετρα ανά ώρα, 2) το μήκος της φλόγας σε μέτρα, το οποίο

μετράται από το μέσον της βάσης αυτής έως την κορυφή της. Το μήκος αυτό αντιστοιχεί στην ένταση της φωτιάς, δηλαδή στο παραγόμενο θερμικό φορτίο ανά μέτρο μετώπου ανά δευτερόλεπτο, και 3) το μήκος της περιμέτρου της πυρκαγιάς σε μέτρα και ο ρυθμός αύξησης του.

Με λίγα λόγια, η πυρκαγιά είναι ένας φυσικός παράγοντας στα περισσότερα Μεσογειακά οικοσυστήματα. Εντούτοις, η αυξανόμενη συχνότητα και η επέκταση των πυρκαγιών από τα μέσα του 20ου αιώνα έχουν καταστήσει τις πυρκαγιές μια από τις σημαντικότερες βασικότερες αιτίες ερημοποίησης σε ξηρές Μεσογειακές συνθήκες.

Η πυρκαγιά έχει σημαντικές επιπτώσεις σε κάθε οικολογικό επίπεδο: έδαφος, υδρολογικός κύκλος, χλωρίδα, πανίδα, δομή και λειτουργία του οικοσυστήματος.

Η αξιολόγηση της ευαισθησίας οικοσυστήματος στην πυρκαγιά είναι θεμελιώδους σημασίας στον προγραμματισμό της διαχείρισης μετά την πυρκαγιά, και εκτιμάται με βάση την εδαφική διαβρωσιμότητα, το κλίμα , την τοπογραφία και την ικανότητα αποκατάστασης της βλάστησης.

16 Οι συγκεκριμένοι διαχειριστικοί στόχοι για τις φυσικές περιοχές που είναι επιρρεπείς στις πυρκαγιές μπορούν να αλλάξουν σε χρονική κλίμακα.

Η πρώτη προτεραιότητα βραχυπρόθεσμα πρέπει να είναι η προστασία του εδάφους και η διαχείριση του νερού, ενώ μεσοπρόθεσμα η μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς και η αύξηση της ανθεκτικότητας οικοσυστήματος. Ο ακριβής προσδιορισμός των ευαίσθητων περιοχών στην υποβάθμιση μετά από την πυρκαγιά, και η εφαρμογή των κατάλληλων τεχνικών αποκατάστασης, βοηθούν στο μετριασμό των επιπτώσεων της πυρκαγιάς και την ενίσχυση της αναγέννησης προς περισσότερο εύρωστα, και λιγότερο εύφλεκτα δασικά οικοσυστήματα.

Οι πυρκαγιές αντιπροσωπεύουν και μια ευκαιρία όπως και απειλή. Η ευκαιρία έχει να κάνει με την αναδάσωση. Λαμβάνοντας υπόψη και την κλιματική αλλαγή, δέντρα

ευάλωτα στη φωτιά και την ξηρασία μπορούν να αντικατασταθούν από άλλα είδη πιο ανθεκτικά στις φλόγες και με λιγότερες απαιτήσεις για νερό.

Οι πυρκαγιές στην Ελλάδα δημιουργήθηκαν από ένα συνδυασμό ανθρώπων που τις προκάλεσαν και μετεωρολογικών συνθηκών που βοηθούν τις αναφλέξεις και την εξάπλωση. Όπως και στην Ισπανία και τη Πορτογαλία το 2003( εικόνα 2), υψηλές θερμοκρασίες, χαμηλή υγρασία και δυνατοί άνεμοι δημιούργησαν και ενίσχυσαν τις φωτιές.

Ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι στη περιοχή της Μεσογείου κάθε χρόνο χάνονται περίπου 4,5 εκατομμύρια στρέμματα δάσους κατά μέσο όρο, αλλά μεγάλες είναι και οι εκτάσεις που αναδασώνονται. Μόνο στην Ισπανία προστίθενται κάθε χρόνο 3 εκ.

στρέμματα.’ Πηγή : BBC

17

2.3) Αντιμετώπιση Δασικών Πυρκαγιών

Τα μέτρα και τα έργα πρόληψης περιλαμβάνουν τους δασοκομικούς χειρισμούς και τα έργα που βοηθούν στην ελάττωση του κινδύνου έναρξης μιας πυρκαγιάς καθώς και εκείνα που αποτρέπουν τη γρήγορη και μεγάλη εξάπλωσή της.

• Αντιπυρικές Ζώνες

Οι αντιπυρικές ζώνες ή λωρίδες είναι περιοχές όπου φυσικά ή τεχνητά έχει αφαιρεθεί η βλάστηση με σκοπό τη διακοπή της συνέχειας της καύσιμης ύλης.

Σε πολλές περιπτώσεις αντί της αφαίρεσης όλης της βλάστησης φυτεύεται η αντιπυρική ζώνη με είδη τα οποία παρουσιάζουν μεγάλη ανθεκτικότητα στη φωτιά, όπως είναι η ακακία, οι λεύκες, η συκιά, οι ιτιές, η χαρουπιά, κ.α. αφαιρώντας παράλληλα και όλον τον υπόροφο.

Το σύστημα αυτό παρουσιάζει αισθητικά πλεονεκτήματα και επιπλέον αυξάνει την αποτελεσματικότητα της αντιπυρικής ζώνης, μειώνοντας τη μεταφορά θερμότητας και αναμμένων τεμαχίων καύσιμης ύλης.

• Δρόμοι

Οι δρόμοι (εθνικοί και επαρχιακοί) που συνδέουν πόλεις ή χωριά και περνούν μέσα από δάση χρησιμεύουν ως αντιπυρικές ζώνες, ενώ συγχρόνως βοηθούν στη γρήγορη μεταφορά ανθρώπων και μηχανημάτων για την κατάσβεση της φωτιάς.

• Διαχείριση της καύσιμης δασικής ύλης

Στη χώρα μας η κυριότερη αιτία που έχουμε τόσες πολλές και καταστροφικές πυρκαγιές.

Στα μέτρα αυτά περιλαμβάνονται:

 Οι ελεγχόμενες αραιώσεις

 Οι κλαδεύσεις

 Η αφαίρεση ή ελάττωση της πυκνότητας των θάμνων και ιδιαίτερα

 των πλέον εύφλεκτων όπως είναι το πουρνάρι, ο σχοίνος, το φιλλύκι, η κουμαριά κ.α.

 Το ελεγχόμενο καύσιμο όπου χρησιμοποιείται μια ελεγχόμενη πυρκαγιά (σε κατάλληλες καιρικές συνθήκες ) για την καταστροφή του υπορόφου χωρίς τη βλάβη του δάσους.

 Στον τόπο μας συνίσταται το όργωμα για να διακοπεί η συνέχεια

 των χωραφιών με τα παρακείμενα αείφυλλα πλατύφυλλα ή δάση αλλά και για τον καθαρισμό τους από χόρτα και θάμνους.

 Ο θρυμματισμός σε κατάλληλη μηχανή μέσα στο δάσος των χλωρών ακόμη θάμνων και λοιπών λεπτών ξύλων, που κόψαμε με άλλη μέθοδο και δε γνωρίζουμε τι να κάνουμε το υλικό κοπής.

 Η βόσκηση

18

Προκατασταλτικά μέτρα και μέσα

Στα προκατασταλτικά μέτρα και μέσα περιλαμβάνονται εκείνα που αποσκοπούν στη γρήγορη εντόπιση τυχόν εκδηλούμενης πυρκαγιάς και συντελούν στην ταχεία και αποτελεσματική επέμβαση των δυνάμεων καταστολής.

Στα μέτρα και μέσα αυτά, πέραν της διάνοιξης ενός καλού και αποτελεσματικού δικτύου που προαναφέρθηκε, περιλαμβάνονται:

• Παρατηρητήρια

Τα παρατηρητήρια εγκαθίστανται σε προσεκτικά επιλεγμένες θέσεις που εξασφαλίζουν ορατότητα είτε σε μεγάλη δασική περιοχή, είτε σε επικίνδυνη περιοχή.

Καθήκοντα παρατηρητηρίου μπορούν να επιτελέσουν και οχήματα τα οποία

προορίζονται για την κατάσβεση τυχόν εκδηλωμένης πυρκαγιάς τα οποία εγκαθίστανται σε επίκαιρες θέσεις.

• Επιτήρηση

Η επιτήρηση μπορεί να γίνει από αέρος με αεροσκάφη ή ελικόπτερα τα οποία επιτηρούν μια περιοχή κατά τις πλέον επικίνδυνες ημέρες. Τα εναέρια αυτά μέσα μπορεί να είναι εξοπλισμένα με ειδικά για το σκοπό αυτό όργανα, όπως κάμερες υπερύθρων.

Επίσης η επιτήρηση μπορεί να γίνει από οχήματα που εκτελούν ένα καθορισμένο δρομολόγιο ή με αισθητήρες, ειδικές κάμερες ή δορυφόρους.

• Σημεία υδροληψίας

Η ύπαρξη ενός καλού δικτύου σημείων υδροληψίας εντός ή πλησίον του δάσους συμβάλει στην αποτελεσματικότερη χρησιμοποίηση τόσο των πυροσβεστικών οχημάτων όσο και των πεζοπόρων τμημάτων.

Οι συνηθέστερα χρησιμοποιούμενοι τύποι των σημείων υδροληψίας είναι :

1. Υδροστόμια. Τα υδροστόμια είναι τα συνηθέστερα χρησιμοποιούμενα σημεία υδροληψίας των πυροσβεστικών οχημάτων σε περιπτώσεις πυρκαγιών.

2. Υδατοδεξαμενές. Οι υδατοδεξαμενές μπορεί να είναι μεταφερόμενες είτε μόνιμες.

3. Ποταμοί, λίμνες, φρέατα κλπ.

19

2.3.1) Πρόληψη και καταστολή

Η πρόληψη των δασικών πυρκαγιών είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της όλης προσπάθειας για την προστασία των δασών από τις δασικές πυρκαγιές. Λογικά, η σημασία της είναι εμφανής, αφού για κάθε πυρκαγιά που αποφεύγεται έχουμε αποφυγή του κόστους κατάσβεσης αλλά και αποφυγή οποιασδήποτε καταστροφής. Δυστυχώς όμως στη χώρα μας η καταβαλλόμενη προσπάθεια στον τομέα της πρόληψης είναι πολύ μικρή, συγκριτικά με την προσπάθεια και τις ετήσιες δαπάνες για την καταστολή των πυρκαγιών.

Αυτό οφείλεται πιθανώς στο ότι η πρόληψη είναι κάτι που απαιτεί καλή οργάνωση, μακρόπνοο σχεδιασμό, υπομονή και επιμονή, ενώ τα αποτελέσματα αργούν να φανούν, και αποδεικνύονται μόνο από τις μακροχρόνιες στατιστικές. Αντίθετα, όταν εκδηλωθεί μια πυρκαγιά, απαιτείται άμεση επέμβαση καθώς κινδυνεύουν εμφανώς δάση, κατοικίες κα άλλα. Η απαίτηση αυτή, σε αντίθεση με την πρόληψη, είναι ανελαστική, τα δε αποτελέσματα των προσπαθειών καταστολής είναι άμεσα. Αυτό αποτελεί την πιθανότερη εξήγηση των πολύ μικρών δαπανών, ιστορικά, στον τομέα της πρόληψης σε σχέση με τις πολλαπλάσιες δαπάνες καταστολής. (Καλαμποκίδης Κ., 1997).

Τα κύρια προληπτικά μέτρα για μείωση των δασικών πυρκαγιών περιλαμβάνουν ενέργειες που αποσκοπούν:

Α) Στην άμεση διευθέτηση των θεμάτων ιδιοκτησίας, χρήσεων και διαχείρισης γης, κοινωνικών και οικονομικών προτεραιοτήτων, οικιστικής και τουριστικής

ανάπτυξης, και κατά συνέπεια την Επιβολή των νόμων.

Β) Στη σύγχρονη και αποτελεσματική επιμόρφωση, ενημέρωση και κατά συνέπεια στην Εκπαίδευση τόσο του προσωπικού όσο και των πολιτών

Γ) Στην Εφαρμογή της επιστημονικής έρευνας και τεχνολογίας για τη δημιουργία όλων εκείνων των αναγκαίων τεχνικών υποδομών για ελαχιστοποίηση της

εμφάνισης και εξάπλωσης των πυρκαγιών.

Αναφερόμενοι στην καταστολή των δασικών πυρκαγιών, πρώτα απ’ όλα πρέπει να γνωρίζουμε την ανατομία της φωτιάς, όπως το μέτωπο της φωτιάς, την περίμετρο, την έκταση.

Ύστερα, στις στρατηγικές και τις τακτικές, αναφερόμαστε στις μεθόδους και τις τεχνικές κατάσβεσης, την αντιπυρική γραμμή / ζώνη, το νερό και τις επιβραδυντικές ουσίες, τις επίγειες δυνάμεις και την αεροπυρόσβεση.

Εν συνεχεία, επικεντρωνόμαστε στα τεχνικά προβλήματα, όπως είναι η ασφάλεια του τεχνικού προσωπικού και των πολιτών, οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι και η τυχόν ανεπάρκεια προσωπικού και μέσων κατάσβεσης.

Ενώ τέλος, είναι οι τροποποιήσεις στη Σχεδιασμένη Δράση ( εικόνα 3), όπως για παράδειγμα η καθυστέρηση προσβολής μέχρι να φθάσουν ενισχύσεις, η χρήση εναέριων μέσων μέχρι να φθάσουν επίγειες δυνάμεις, η προφύλαξη μόνο κρίσιμων περιοχών και εγκαταστάσεων, η περιορισμένη προσβολή σε θερμά σημεία (τα λεγόμενα hot spotting) και η αναδίπλωση σε γραμμή έμμεσης προσβολής.

20

“Η διαχείριση κάθε φυσικής καταστροφής έχει σαν βασικό στοιχείο τον προ- κατασταλτικό σχεδιασμό και τη λήψη προληπτικών μέτρων, έτσι ώστε όταν συμβεί το φαινόμενο να μπορεί να εκτονωθεί μέσα από τα μέτρα και τις υποδομές του προ- κατασταλτικού σχεδιασμού και η συμπεριφορά του να μην ξεπεράσει τα όρια του μηχανισμού καταστολής.

Η πρόληψη των δασικών πυρκαγιών αποτελεί τον ιδεώδη στόχο της αντιπυρικής προστασίας του δασικού και γενικότερα φυσικού περιβάλλοντος. Ο στόχος αυτός επιδιώκεται μέσα από την άρση των αιτίων που άμεσα ή έμμεσα προκαλούν τις δασικές πυρκαγιές.

Είναι γνωστό ότι οι δασικές πυρκαγιές μπορεί να προκληθούν από φυσικά αιτία (π.χ.

κεραυνοί) ή από ανθρώπινες δραστηριότητες (κάψιμο σκουπιδιών, υπολείμματα καλλιεργειών, κλπ.). Στην Ελλάδα, ο κίνδυνος εκδήλωσης δασικής πυρκαγιάς από ανθρώπινες δραστηριότητες έχει διαπιστωθεί ότι είναι μεγάλος.

Αναλύοντας στατιστικά τις αιτίες πρόκλησης δασικών πυρκαγιών στη χώρα μας διαπιστώνουμε ότι το 35% των πυρκαγιών οφείλεται σε αμέλεια (κακός υπολογισμός στις καύσεις για καθαρισμούς, βραχυκυκλώματα γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος, ανεξέλεγκτοι χώροι καύσης απορριμμάτων, παραλείψεις η λάθη εκδρομέων κλπ).

Ένα μικρότερο ποσοστό περιπτώσεων περίπου 20% οφείλεται σε κακόβουλες ενέργειες και το υπόλοιπο 45% που καταγράφεται σε άγνωστα αιτία κατανέμεται αναλόγως ανάμεσα στην αμέλεια και την πρόθεση. Συνεπώς, εφόσον το μεγαλύτερο ποσοστό των πυρκαγιών οφείλεται σε αμέλεια, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην ενημέρωση και κινητοποίηση των πολιτών για τον κίνδυνο πρόκλησης πυρκαγιάς από αμέλεια.

Από τα παραπάνω προκύπτει εύλογα το συμπέρασμα ότι η αποτελεσματική αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών επιβάλλει τη λήψη μέτρων με τα οποία επιδιώκεται η άρση των αιτίων που άμεσα ή έμμεσα τις προκαλούν, καθώς και τη δημιουργία όλων εκείνων των προϋποθέσεων που θα καταστήσουν το έργο της καταστολής περισσότερο αποτελεσματικό.

Τα μέτρα αυτά αφορούν κυρίως:

 Τη χρήση συστημάτων προσδιορισμού κινδύνου πυρκαγιάς, που καθορίζουν χρονικά την πιθανότητα εκδήλωσης της σε μια περιοχή, με σκοπό την άμεση επέμβαση των δυνάμεων καταστολής.

 Την ενημέρωση των πολιτών για τον κίνδυνο πρόκλησης πυρκαγιάς από αμέλεια.

 Την εκτέλεση διαφόρων έργων υποδομής που βοηθούν στην εφαρμογή των σχεδίων καταστολής, όπως:

 Διανοίξεις και βελτιώσεις δασικών δρόμων και αντιπυρικών ζωνών.

 Κατασκευή και εγκατάσταση δεξαμενών νερού και παρατηρητήριων στα δάση.

 Καθαρισμοί δασικής βλάστησης σε περιοχές υψηλού κινδύνου κ.λπ.”

(www.gscp.gr , Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας).

21

ΕΝΟΤΗΤΑ 3 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

3.1) ΣΚΟΠΟΣ ΚΑ Ι ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Ο σκοπός και ο στόχος της παρούσας ερευνητικής προσπάθειας αποτελεί η διερεύνηση των, επιπτώσεις των πυρκαγιών του 2007 στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις και την αγροτική παραγωγή, στις πυρόπληκτες περιοχές και συγκεκριμένα στην περιοχή μελέτης μας, στο Δήμο Ωλένης. Οι επιμέρους στόχοι είναι οι παρακάτω :

Α) Ποιες είναι οι επιπτώσεις των πυρκαγιών του 2007 στον αγροτικό τομέα.

Β) Πως και σε τι βαθμό οι παραπάνω επηρέασαν την αγροτική παραγωγή και ειδικότερα την αγροτική εκμετάλλευση.

3.2) ΔΕΙΓΜΑ ΕΡΕΥΝΑΣ-ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ

Παρά το γεγονός ότι η ερεύνα που πραγματοποιήθηκε ήταν ποιοτική για την οποία θα γίνει λεπτομερής ανάλυση στην επόμενη παράγραφο ωστόσο για την επιλογή των ερωτηθέντων διενεργήθηκε δειγματοληψία.

Η παραπάνω μέθοδος αν και αποτελεί χαρακτηριστικό των ποσοτικών ερευνών εντούτοις μια σειρά δειγματοληπτικών μεθόδων χρησιμοποιούνται και στην ποιοτική ερεύνα.

Χαρακτηριστική η δειγματοληψία χιονοστιβάδας. Συνοπτικά, με την τεχνική αυτή η προσωπική γνώση και κρίση του ερευνητή καθορίζει τα στοιχεία εκείνα του πληθυσμού που θα αποτελέσουν μέρος του δείγματος.

Σε πολλά ερευνητικά σχέδια χρησιμοποιείται αυτή η μέθοδος γιατί είναι η πιο κατάλληλη και η μόνη διαθέσιμη. Παρόλο που η αναγκαιότητα μη τυχαίας δειγματοληψίας είναι προφανής σε κάποιες περιπτώσεις η χρήση της αυξάνει την αβεβαιότητα ότι το δείγμα είναι αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού (Δημητριάδης Ε., 2003).

Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται συχνότερα σε ποιοτικές μελέτες. Στο πρώτο στάδιο ο ερευνητής επιλέγει ορισμένα άτομα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που επιθυμεί να μελετήσει.

Ύστερα τα άτομα αυτά με τη σειρά τους προτείνουν άλλα άτομα που γνωρίζουν και συμμετέχουν και αυτά στην έρευνα. Επίσης, στηρίζεται στη δικτύωση και είναι απαραίτητη σε πληθυσμούς που δεν είναι εύκολο να εντοπιστούν με τυχαία δειγματοληψία. Ιδιαίτερα στις συνεντεύξεις ο ερευνητής έχει τη δυνατότητα να επιλέξει το δείγμα με αυτή τη μέθοδο, έτσι ώστε να έχει μια ικανοποιητική εκπροσώπηση των ατόμων όσον αφορά τα δημογραφικά χαρακτηριστικά τους.

Έτσι ήταν και το δείγμα πληθυσμού που μελετήσαμε και αναφερόταν κυρίως σε πυρόπληκτες οικογένειες και σε αρχηγούς οικογενειών με αγροτική εκμετάλλευση και παραγωγή.

22 Χρησιμοποιώντας συνέντευξη με ερωτηματολόγιο προσπαθήσαμε να έχουμε μια απογραφική μελέτη και να καταγράψουμε τις γνώμες κατοίκων του Δήμου Ωλένης.

Συγκεκριμένα, ο πληθυσμός του δήμου Ωλένης, σύμφωνα με την απογραφή του 2001, κυμαίνεται 8713 κατοίκους και στον παρακάτω πίνακα φαίνεται αναλυτικά ο πληθυσμός της περιοχής ανά δημοτικό διαμέρισμα (παράρτημα, πίνακας 1).

Με βάση σε όσα αναφερθήκαμε παραπάνω, οφείλουμε να εξηγήσουμε γιατί πήραμε δείγμα μόνο από 46 αρχηγούς και γιατί επιλέξαμε αυτή την περιοχή.

Πρώτα απ’ όλα, αν και οι κάτοικοι του Δήμου είναι 8713, δε μπορούσαμε να ρωτήσουμε τους αρχηγούς όλων των δημοτικών διαμερισμάτων, γιατί υπήρξαν χωριά στα οποία δεν υπήρξαν καθόλου καταστροφές και καμένες εκτάσεις, όπως Αρβανίτης, Χαριάς, Σοπίου.

Επιπλέον, η καταγραφή έγινε από το Γούμερο καθώς έχει 1000 κατοίκους και υπήρχαν αρκετές καταστροφές και καμένες εκτάσεις δάσους και καλλιεργειών.

Ύστερα, οι ερωτηθέντες από το χωριό αυτό μας παρέπεμψαν σε άλλους αρχηγούς των υπόλοιπων χωριών που είχαν καταστροφές μεγάλου βαθμού, όπως Μουζάκι, Καράτουλα, Καρυά, Μαγούλα, Αγία Άννα, Κουτσοχέρα.

Έτσι η δειγματοληψία μας έγινε με τη μέθοδο της χιονοστιβάδας την οποία εξηγήσαμε και παραπάνω. Τέλος, να τονίσουμε ότι επιλέχθηκε ο Δήμος αυτός ως περιοχή μελέτης, γιατί ήταν ο τόπος καταγωγής των παππούδων μου, με αποτέλεσμα να υπάρχει ένα συναισθηματικό δέσιμο με την περιοχή.

Αξίζει να σημειωθεί πως το δείγμα που χρησιμοποιήσαμε ήταν 46 οικογένειες και η συνέντευξη έγιναν στο σπίτι της κάθε μια οικογένειας αλλά και στην εξοχή, κατά το διάστημα Ιουλίου – Αυγούστου 2012.

Η διάρκεια της συνέντευξης ήταν 25 λεπτά.

3.3) ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ

Η μεθοδολογία σε μια ερεύνα αποτελεί σημαντικό κομμάτι καθώς σε αυτό το στάδιο αναλύεται η διαδικασία που ο ερευνητής οργάνωσε την ερεύνα του. Παρακάτω αναλύεται η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε στην συγκεκριμένη ερεύνα.

23 3.3.1) ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

Το είδος της έρευνας ήταν η ποιοτική. Η επιλογή αυτή έγινε όχι μόνο εξαιτίας του μικρού δείγματος που είχαμε στην διάθεση μας αλλά και εξαιτίας όχι μόνο της χωρικής

διάστασης του θέματος άλλα περισσότερο της ανθρωποκεντρικής μορφής του.

Καθώς οι πυρκαγιές είναι ένα φαινόμενο που οι επιπτώσεις τους δεν μεταμορφώνουν μόνο τον χώρο αλλά επηρεάζουν άμεσα και τις σχέσεις ανθρώπων –περιβάλλοντος.

Η ποιοτική έρευνα ως κύριο ουσιώδες χαρακτηριστικό ενέχει ότι προσηλώνετε στη συγκέντρωση ποιοτικών και όχι ποσοτικών στοιχειών δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στην υποκειμενική προσέγγιση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Λόγοι που οδήγησαν στην επιλογή της ποιοτικής αυτής έρευνας είναι ότι μπορούσαν άμεσα να καταγραφούν οι απόψεις των εμπλεκόμενων κάτι που δεν θα ήταν εφικτό με την χρήση της ποσοτικής έρευνας.

Ως κύριο εργαλείο συλλογής στοιχείων επιλεγεί η συνέντευξης δια μέσου ερωτηματολογίων.

3.3.2) Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΩΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ

Η συνέντευξη αποτελεί μία από τις πιο διαδεδομένες μεθόδους συλλογής και παραγωγής ποιοτικού υλικού και πληροφοριών στις κοινωνικές επιστήμες.

Λέγοντας συνέντευξη εννοούμε την προσωπική επαφή με τον ερωτώμενο, μία σκόπιμη συζήτηση με σκοπό τη διερώτηση και εν συνεχεία ανάλυση των απόψεών του.

Ως ερευνητικό εργαλείο, η συνέντευξη παίρνει πολλές μορφές, δηλαδή μπορεί να είναι σε ένα δομημένο σχέδιο συνέντευξης με τη μορφή κλειστού ερωτηματολογίου είτε μπορεί να είναι συνέντευξη πρόσωπο με πρόσωπο.

Ανάλογα με το βαθμό δόμησης της συνέντευξης από τον ερευνητή σχηματίζονται τρία βασικά είδη συνέντευξης: 1) η δομημένη , 2) η ημιδομημένη και 3) η μη δομημένη.

Εμείς θα αναλύσουμε τη μη δομημένη συνέντευξη καθώς αυτή χρησιμοποιήσαμε για να διεξάγουμε την έρευνα μας.

Αρχικά, η μη δομημένη συνέντευξη χαρακτηρίζεται από την απουσία προκαθορισμένων ερωτήσεων και βασίζεται σε θεματικές περιοχές πάνω στις οποίες αναπτύσσεται η αλληλεπίδραση μεταξύ του ερευνητή και του ερωτώμενου και ο τελευταίος μπορεί να μιλήσει ελεύθερα για το θέμα που τον αφορά .

Η παρουσίαση των ερωτήσεων αναλύεται στην επόμενη ενότητα.

24 3.3.3) ΜΕΘΟΔΟΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΤΩΝ ΣΤΟΧΕΙΩΝ

Η καταγραφή των πληροφοριών αποτελεί ένα εξίσου σημαντικό κομμάτι της ερευνητικής διαδικασίας καθώς προσιδιάζει στον έλεγχο των προκαταλήψεων αλλά και της συλλογής αξιόπιστων δεδομένων για την ανάλυση που ακολουθεί.

Δυο είναι οι κυριότερες μέθοδοι καταγραφής .Το κασετόφωνο και οι χειρόγραφες σημειώσεις. Αν και μπορούν να συνδυαστούν τα δύο παραπάνω ωστόσο στην παρούσα εργασία χρησιμοποιήθηκαν μόνο οι σημειώσεις.

25

4η ενότητα: Ευρήματα

4.1) Επιπτώσεις πυρκαγιών στην πληγείσα περιοχή

Αρχικά να αναφέρουμε ότι η περιοχή μελέτης μας, ο Δήμος Ωλένης, βρίσκεται στο Νομό Ηλείας. Ο Νομός Ηλείας, καταλαμβάνει το ΒΔ τμήμα της Πελοποννήσου και βρέχεται από το Ιόνιο Πέλαγος. Συνορεύει με τους Νομούς Αχαΐας στα Βόρεια, Μεσσηνίας στα Νότια και Αρκαδίας στα Ανατολικά. Η έκταση του Νομού είναι 2.621 τετραγωνικά km, ενώ το έδαφός του είναι κυρίως πεδινό καθώς οι ορεινές περιοχές βρίσκονται μεταξύ των συνόρων Αρκαδίας- Ηλείας. Επίσης, υπάρχουν ποικιλίες από δέντρα όπως ελιά, πορτοκαλιά, έλατο, πλάτανος και ποικιλίες από άγρια ζωή, όπως η αλεπού και ο λύκος.

Ακόμα υπάρχουν, ιαματικές πηγές, όπως αυτές στη λίμνη του Καϊάφα και στα Λουτρά Κυλλήνης ,φυσικές ακτές όπου σχεδόν όλες περιτριγυρίζονται από το φαινόμενο των θινών.

Τέλος, υπάρχουν δυο ποταμοί στην περιοχή : ο Αλφειός και ο Πηνειός, στους οποίους έχουν κατασκευαστεί φράγματα και δυο λίμνες: ο Καϊάφας

και η λιμνοθάλασσα Κοτυχίου, στην οποία υπάρχει υδροβιότοπος, είναι η μεγαλύτερη λιμνοθάλασσα της Πελοποννήσου και προστατευόμενος υγροβιότοπος από τη συνθήκη Ραμσάρ 1971 , περιέχει αλυκές και φιλοξενεί σε περιόδους αναπαραγωγής το προστατευόμενο είδος χελώνας Caretta Caretta.

Η χώρα μας το καλοκαίρι του 2007 γνώρισε τη μεγαλύτερη οικολογική ––κοινωνική και οικονομική καταστροφή της μεταπολεμικής ιστορίας της από τις πυρκαγιές Εκτεταμένες πυρκαγιές σε πολλά μέρη της χώρας, έκαναν την εμφάνισή τους από τον Μάιο 2007 συνεχίστηκαν τους καλοκαιρινούς μήνες και έφθασαν στο απόγειό τους τον Αύγουστο 2007.Αποτέλεσμα αυτών ήταν: α) Να καούν συνολικά εκτάσεις 268.834 ha (Ευρωπαϊκό Πληροφοριακό Σύστημα Δασικών Πυρκαγιών _ EFFIS), εκ των οποίων τα 147.200στρεμ. Δάση & Δ.Ε, β) ο θάνατος 71 ανθρώπων (3 τον Ιούλιο και 68 τον Αύγουστο) , γ) Να καταστραφούν περίπου 1.500 σπίτια και να μείνουν 6.000 άστεγοι. δ) Να καταστρέψει 4,5 εκατομμύρια ελαιόδεντρα (244.000στρ) και ε) Να καούν 24.000 αιγοπρόβατα, 472 βοοειδή, 20.671 μελίσσια κ.ά.

Πιο αναλυτικά, (με βάση τη «μελέτη αποκατάστασης και ανάπτυξης του αγροτικού τομέα, των δασών και της προστασίας του περιβάλλοντος στις πυρόπληκτες περιοχές» , Αθήνα 19-11-2007, Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων):

Μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές στο Νομό Ηλείας το καλοκαίρι του 2007, οι επιπτώσεις στην αγροτική παραγωγή και τον αγροτουρισμό υπήρξαν ολέθριες .

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, στον τομέα της αγροτικής παραγωγής, έχουν καταγραφεί τα ακόλουθα: Η έκταση των ελαιώνων που επλήγησαν ανέρχεται σε 243.718 στρ. (ή το 9,4% της έκτασης των ελαιώνων των νομών και το 19,3% των ελαιώνων των πυρόπληκτων περιοχών) . (βλ. παράρτημα εικόνα 2 )