Τ.Ε.Ι ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: Δ.Μ.Υ.Π
ΘΕΜΑ: ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΚΛΙΝΙΚΗΣ
ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ
Σπουδάστρια
Πασπατάκη Χρυσούλα
Υπεύθυνος Εκπαιδευτικός Κοτσιλιέρης Θεόδωρος
ΚΑΛΑΜΑΤΑ, 2009
Γ Ε I Κ Α Λ Α Μ Α Τ Α Σ Τ Μ Η Μ Α
ΕΚΔΟΣΕΩΝ & ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
Σελίδα
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ iv
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ν
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ νί
Κεφάλαιο
1. ΜΕΑΕΤΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΙΜΟΔΟΣΙΑΣ
1.1 Ιστορική αναδρομή 1
1.2 Η εθελοντική Αιμοδοσία σήμερα 5
1.3 Η σχέση της Αιμοδοσίας με τα MME 11
2. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΜΟΕΠΑΓΡΥΠΝΗΣΗ
2.1 Η λειτουργία του Συντονιστικού Κέντρου Αιμοεπαγρύπνησης
( Σ.Κ.Α.Ε) 15
2.1.1. Η συμμετοχή του Σ.Κ.Α.Ε στο Εθνικό σύστημα Αιμοδοσίας 18 2.1.2 Στόχοι λειτουργίας του Συντονιστικού Κέντρου
Αιμοεπαγρύπνησης 20
2.1.3 Διοικητικές πράξεις σχετικά με το Συντονιστικό Κέντρο
Αιμοεπαγρύπνησης (Σ.Κ.Α.Ε) 23
2.2 Επιδημιολογική επιτήρηση αντιδράσεων και συμβάντων κατά
και μετά την Αιμοδοσία 24
2.2.1 Κατηγορίες και ορισμοί αντιδράσεων και συμβάντων
στους αιμοδότες 30
3. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΙΜΟΔΟΣΙΑ 3.1. Η σχέση της αιμοδοσίας με τα πληροφοριακά
συστήματα διοίκησης 37
3.2. Διαδικασία λήψης αποφάσεων 44
3.2.1 Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας 48
3.3. Συστήματα υποστήριξης αποφάσεων ( DSS ) 51
3.3.1 Χαρακτηριστικά των Σ.Υ.A 52 3.3.2 Αλληλεπιδραστικά συστήματα υποστήριξης αποφάσεων 54
3.3.2.1 Δομή Σ.Υ.Α 54
3.3.2.2 Τεχνολογικά επίπεδα ανάπτυξης συστημάτων 58
3.3.3 Αρχιτεκτονική Σ.Υ.Α 59
3.3.4 Ανάπτυξη Σ.Υ.Α 61
4. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΝΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΜΟΔΟΣΙΑ
4.1 Εισαγωγή 62
4.2 Μια καινοτόμος πρόταση 62
4.3 Η δομή των ποταμών του Ευφράτη και του Τίγρη 63
4.3.1 Χωρική δομή του ETRBM 65
4.3.2 Μαθηματική δομή του ETRBM 67
4.4 Μοντέλο εφαρμογής του BENCHMARK 74
4.5 Συνεργασία και διαφορές: Θεωρητικές αναλύσεις 76 4.5.1 Ατομικές και ομαδικές στρατηγικές 76 4.5.2 Πυρήνας, αξία Shapley και προσδιορισμός επιχορήγησης 79 4.5.3 Οφέλη από διαφορετικά σενάρια συνεργασίας 82
5. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΙΜΑΤΟΣ ΣΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ
5.1 «Ομάδα νεφροπαθών» 85
5.2 Άτομα με μεσογειακή αναιμία 88
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 94
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
I. ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ
Π. ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΑΙΜΑΤΟΣ 1993-2005
ΒΙΒ Λ ΙΟ ΓΡΑ Φ ΙΑ
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ
Αρχίζοντας την πτυχιακή μου εργασία θα ήθελα , για λόγους δεοντολογίας, να σταθώ σε κάποιους συγκεκριμένους ανθρώπους των οποίων η συμβολή στην ολοκλήρωση της εργασίας μου ήταν καταλυτική.
Το « ό φ ε λ ο ς » που είχα από την γνωριμία και την συνεργασία με σημαντικές προσωπικότητες του χώρου της υγείας κατά την εκπόνηση της πτυχιακής μου εργασίας ήταν ανεκτίμητο. Εκτός από τα πολλά σημαντικά στατιστικά στοιχεία, υλικό απαραίτητο για την ολοκλήρωση μιας τέτοιας πτυχιακής εργασίας, οι εμπειρίες που αποκόμισα μέσα από αυτή την συνεργασία, οι συμβουλές ,οι απόψεις και η μεθοδολογία όλων αυτών των καταξιωμένων ανθρώπων του χώρου της υγείας ήταν για μένα οδηγός.
Γι αυτό λοιπόν και νοιώθοντας μεγάλη ευγνωμοσύνη στα πρόσωπα αυτά αισθάνομαι την υποχρέωση μέσα από την πτυχιακή μου εργασία, το λιγότερο που μπορώ να κάνω, να τους ευχαριστήσω ένα προς ένα.
Καταρχήν, θα ήθελα να αναφερθώ στην κ. Πολίτη Κων/να, Διευθύντρια Κέντρου Αιμοδοσίας του "Γ.Ν.Α «Γ.Γεννηματάς», Υπεύθυνη του Συντονιστικού Κέντρου Αιμοεπαγρύπνησης(ΣΚΑΕ), Επίκουρος Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών, Αιματολόγος και να την ευχαριστήσω για την πολύτιμη βοήθεια της, καθώς επίσης και για το υλικό που μου εμπιστεύτηκε .
Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τα μέλη του Πανελληνίου Συλλόγου Νεφροπαθών, καθώς επίσης και τους ανθρώπους στον Σύλλογο Μεσογειακής Αναιμίας , για την βοήθεια τους και την εμπιστοσύνη που μου έδειξαν, ώστε να μου δοθεί η ευκαιρία να ασχοληθώ με δυο ασθένειες, οι οποίες λόγω της σοβαρότητας τους χρειάζονται ειδική αντιμετώπιση.
Θέλω ακόμα να ευχαριστήσω θερμά, την κ. Θεοχάρη Δάφνη, Προϊσταμένη της Αιμοδοσίας του Κ.Α.Τ για την ενημέρωση της, το υλικό που μου έδωσε και για την εξαιρετική αντιμετώπιση που είχε απέναντι σε εμένα και απέναντι στην προσπάθεια που έκανα για την ολοκλήρωση της εργασίας μου.
Τους ευχαριστώ όλους από καρδιάς και τους εύχομαι να έχουν υγεία συνεχίζοντας το εποικοδομητικό έργο τους, το αποτέλεσμα του οποίου μόνο κέρδος είναι για την κοινωνία μας.
Επιπλέον, ευχαριστώ τον συντονιστή της επικείμενης εργασίας κ. Κοτσιλιέρη Θεόδωρο για την υπομονή και την εμπιστοσύνη που μου έδειξε ώσπου αυτή να ολοκληρωθεί.
Τέλος, θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη προς την οικογένεια μου για την υποστήριξη, την κατανόηση και την συμπαράσταση τους , καθώς επίσης για την δύναμη και το κουράγιο, με τα οποία με ενίσχυαν καθημερινά για την εκπόνηση του έργου μου.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η οργάνωση και διαχείριση του αίματος σε μια ανεπτυγμένη χώρα, είναι ο καθρέπτης ολόκληρου του συστήματος Υγείας της.
Η διαδρομή που διανύει σε μια χώρα το πλέον απαραίτητο συστατικό ενός ανθρώπινου οργανισμού περνά από πολλά στάδια. Μια ολόκληρη νομοθεσία καθοδηγεί το σύστημα Υγείας στο να λειτουργήσει συγκεκριμένα από τη φάση ενημέρωσης του πολίτη, την υποστήριξη όλων των βαθμιδών του τομέα της Υγείας, μέχρι τη μεταφορά του αίματος στην πιο απομακρυσμένη περιοχή της χώρας.
Στην πτυχιακή μας εργασία με θέμα « Εφαρμογή μεθόδων λήψης αποφάσεων στην υπηρεσία της κλινικής διάγνωσης και πρόληψης », που εκπονήθηκε στα πλαίσια των πτυχιακών εργασιών του τμήματος Διοίκηση Μονάδων Υγείας και Πρόνοιας του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Καλαμάτας, θα παρουσιάσουμε σε πέντε κεφάλαια ολόκληρο το σύστημα που υπάρχει στην χώρα μας και αφορά στην οργάνωση και διαχείριση του αίματος.
Σκοπός της εργασίας αυτής είναι, αφού παρουσιάσουμε μέσα από στατιστικά στοιχεία που έχουμε συλλέξει τις δομές και την λειτουργία του Εθνικού μας Συστήματος Υγείας στον τομέα της Αιμοδοσίας με τα θετικά αλλά και τα αρνητικά στοιχεία που το χαρακτηρίζουν, να παρουσιάσουμε την δική μας πρόταση για το Εθνικό Σύστημα Αιμοδοσίας της χώρας μας. Ένα πρότυπο σύστημα ποιότητας σε σχέση με τις διαδικασίες που θα πρέπει να τηρούνται κατά την συλλογή, τον έλεγχο και την επεξεργασία του αίματος.
Στο πρώτο κεφάλαιο θα γίνει αναφορά στο πρόβλημα της Αιμοδοσίας σήμερα, στην εθελοντική προσφορά αίματος, καθώς επίσης στην σχέση που πρέπει να υπάρχει μεταξύ Αιμοδοσίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης.
Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στην ελληνική προσπάθεια για την Αιμοεπαγρύπνηση και σε ανεπιθύμητες αντιδράσεις κατά και μετά την Αιμοδοσία.
Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η έννοια των πληροφοριακών συστημάτων διοίκησης, και ειδικότερα η δομή και τα χαρακτηριστικά των Συστημάτων Υποστήριξης Αποφάσεων ( DSS).
Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζεται ένα μοντέλο, στηριζόμενο σε Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων, για την κατανομή του νερού των ποταμών Ευφράτη και Τίγρη, στις τρεις παρόχθιες χώρες Τουρκία, Συρία και Ιράκ. Πρόκειται για μια μελέτη, που προσαρμόζοντας την, θα μπορούσε να γίνει εφικτή η προσπάθεια για την ύπαρξη ενός πρότυπου συστήματος ποιότητας στο Εθνικό Σύστημα Αιμοδοσίας της χώρας μας.
Τέλος, στο πέμπτο κεφάλαιο, η αναφορά σε ειδικές κατηγορίες πασχόντων, όπως οι νεφροπαθείς και τα άτομα με μεσογειακή αναιμία είναι επιβεβλημένη και αυτό γιατί σε αυτές τις περιπτώσεις η διαχείριση του αίματος χαρακτηρίζεται από ιδιαιτερότητες τις οποίες και θα αναλύσουμε. Επίσης, παρουσιάζονται συγκεντρωτικοί πίνακες κίνησης αίματος στα νοσοκομεία της Ελλάδας από το 1990 - 2005.
Η επισύναψη τόσο της κείμενης Νομοθεσίας όσο και των προδιαγραφών που θα πρέπει να ισχύουν σε ένα σύστημα ποιότητας ώστε να διασφαλίζεται σωστή επεξεργασία, έλεγχος και αποθήκευση του αίματος, κρίνεται απαραίτητη για την κατανόηση γενικότερα του θέματος της εν’ λόγο πτυχιακής εργασίας.
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ
Πίνακας 2.1. Ανεπιθύμητες αντιδράσεις και συμβάντα σε
αιμοδότες...σελ. 27
Πίνακας 2.2. Δεδομένα Αιμοεπαγρύπνησης:
περίοδος 1997-2004...σελ. 28
Πίνακας 2.3. Συχνότητα ανεπιθύμητων αντιδράσεων:
1997-2004...σελ. 29
Πίνακας 2.4. Σοβαρές ανεπιθύμητες αντιδράσεις:
1997-2004...σελ. 29
Πίνακας 4.1. Γενική περίληψη της λύσης του Benchmark...σελ. 75
Πίνακας 4.2. Περίληψη των συστατικών των οφελών της Χώρας... σελ. 76
Πίνακας 4.3. Κατανομή των υδάτινων πόρων ανά Χώρα,
Κλειστή θάλασσα και Χρήση... σελ. 77
Πίνακας 4.4. Κατανομή των υδάτινων πόρων ανά Χώρα και Χρήση...σελ. 77
Πίνακας 4.5. Σενάρια παραμέτρων...σελ. 83
Συγκεντρωτικοί πίνακες κίνησης αίματος 1993-2005... σελ. 117
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΙΜΟΔΟΣΙΑΣ
1.1 Ιστορικ ή αναδρομή
Από τότε που ο άνθρωπος ανέπτυξε πνεύμα κοινω νικότητας και άρχισε να ενερ γεί για το κοινό συμφέρον δημιουργήθηκε μια ολόκληρη παράδοση σκέψ εω ν και δράσεων εμπνευσμένω ν από τα ανθρω πιστικά ιδεώ δη. Μ ία από τις βασικές εκφράσεις αυτών των ιδεω δώ ν είναι η προσφορά αίμ ατος για μετάγγιση, μιας και μπορεί να πα ίξει καθοριστικό ρόλο για την υγεία ή και την επιβίω ση ανθρώ πινω ν υπάρξεων.
Στην εποχή μας η αιμοδοσία αποτελεί σημαντικό παράγοντα της α νθρώ πινη ς ζωής. Π ολλές ζωές σώ ζονται με την παροχή αίματος και πολλοί ά νθρω ποι συντη ρούντα ι λόγω της ασθένειάς τους, όπως είναι η μεσογειακή α να ιμία . Κάθε μέρα τα μέσα μαζικής ενημέρω σης, βασιζόμενα στην καλοσύνη και στην αγάπη των υπόλοιπω ν ανθρώπων ζητούν την εθελοντική τους α ιμ οδοσ ία με σκοπό την σωτηρία πολλών άλλων συνανθρώ πω ν τους.
Το αίμα έχει ζωτική σημασία για την ανθρώ πινη ζωή. Μ εταφέρει α πα ρα ίτη τα θρεπτικά συστατικά σε όλους τους ιστούς και τα όργανα του σώ ματος. Χ ω ρίς αυτό, οι ιστοί λιμοκτονούν. Έ να μέσο άτομο έχει 25 δισ εκ α το μ μ ύ ρ ια ερυθροκύτταρα, τα οποία σε έναν φ υσιολογικό οργανισμό α να νεώ νονται συνεχώ ς. Χωρίς την προστασία του αίματος δεν θα ήταν δυνατή η γέννηση ενός παιδιού. Το αίμα της μητέρας διασ φ αλίζει την παροχή οξυγόνου και θρεπτικώ ν συστατικώ ν στο έμβρυο που βρίσκεται στη μήτρα, και με τα στοιχεία του μητρικού αμυντικού συστήματος που π ερ ιλ α μ β ά νει, του παρέχει επίσης αποτελεσματική προστασία από πολλά νοσήματα.
Η ιδέα του αίματος ως μέσου διατήρησης της ανθρώ πινης ζωής α νά γετα ι στα βάθη της ιστορίας του ανθρώ που. Η ταύτιση του αίματος με τη ζωή είν α ι και πανάρχαια και παγκόσμια. Η αιμορραγία που την α κο λο υθεί, λιποθυμ ία ή και θάνατος, η ωχρότητα ή η ερυθρότητα του
1 Πολίτη Κ., Εμείς κάνουμε τη διαφορά. Προσέλκυση εθελοντών, μη αμειβόμενων αιμοδοτών, Διεθνής Ομοσπονδία Συλλόγων Ερυθρού Σταυρού και Ερυθρας Ημι σελήνου, Αθήνα, 2 0 0 3 , σελ. 8
προσώ που, που συνοδεύει πολλές ψ υχικές καταστάσ εις και προκαλείται από δια τα ρα χές της κυκλοφ ορίας του αίματος, γέννησαν στον πρωτόγονο άνθρω πο την ιδέα, ότι το αίμα είναι η ίδια η ζωή. Από την πρωταρχική αυτή ιδέα γεννήθη κε η αντίληψη ότι το αίμα κλείνει μέσα του δύναμη ζω τική, τονω τική και γονιμική. Έ τσι χρησιμοποιήθηκε από τα πανάρχαια χρόνια σε πολλές μαγικές θεραπευτικές πράξεις και ιεροτελεσ τίες. Οι μαγικές ιδ ιό τη τες που αποδόθηκαν στο αίμα, η πίστη πως κλείνει μέσα του ζω τική δύναμη, διαμόρφω σαν με το πέρασμα των αιώνων την ιδέα για τη μ ετάγγισ ή του. Ό μω ς για την πραγματοποίηση αυτής της ιδέας χρειάσθηκαν π ρ ο σ π ά θειες, έρ ευ νες και εμπειρία πάρα πολλών χρόνων.
Η πρώτη μετάγγιση αίματος σε άνθρωπο έγινε το 1823. Από τότε η επιστήμη σημείω σε εξαιρετικές προόδους. Έ τσ ι η μετάγγιση αίματος και παράγω γώ ν του, κ α τέχει σήμερα κυρίαρχη θέση στη σύγχρονη θεραπευτική.
Η μετάγγισ η αίματος ή παραγώγων του είναι αναγκαία για τη βελτίω ση της ποιότη τα ς ζωής, της υγείας ή και τη διατήρηση της ίδιας της ζωής ασθενώ ν με νεοπλασματικά νοσήματα, νοσήματα καρδιάς (η α ντιμ ετώ πισ η των οποίων απαιτεί πολύπλοκες καρδιοχειρουργικές επ εμ β ά σ εις), νοσ ήμ ατα ήπατος, νεφρώ ν, πεπτικού συστήματος, οστών, αρθρώ σεω ν, με α να ιμίες, αιμορροφιλία με μεσογειακή αναιμία και για την αντιμ ετώ πισ η ασθενώ ν που έπαθαν τροχαία ατυχήματα ή ατυχήματα στο σ π ίτι, στη δουλειά, στα σπορ.
Μ ετάγγιση αίματος γίνετα ι τακτικά σε εγχειρή σ εις, τραυματίες, π ερ ιπ τώ σ εις γα σ τρορρα γία ς και σε τοκετούς για την αναπλήρωση της απώ λειας σ η μ αντικής ποσότητας αίματος. Οι ασθενείς με καρκίνο χρ ειά ζο ντα ι επίσ ης συχνά μετάγγιση αίματος. Μ ερικές γενετικές δια τα ρα χές του αίματος, όπως η μεσογειακή και η δρεπανοκυτταρική α να ιμία , επ η ρεά ζουν το σχήμα των ερυθροκυττάρω ν και αυτό συνεπάγεται μείωση της λ ειτο υ ρ γικ ό τη τα ς και συνακόλουθη καταστροφή τους. Τα άτομα που πάσχουν από αυτές τις διαταραχές χρειάζονται τα κτικές μεταγγίσεις ασφ αλούς αίμ α τος για την αναπλήρωση των παθολογικώ ν συστατικώ ν του αίμ α τός τους. 2
2 Πολίτη Κ.,Εμείς κάνουμε...όπως παραπάνω σελ. 9
Ε ίναι γνω στό βέβαια, ότι προς το παρόν, η παρασκευή τεχνητού αίμ ατος δεν είν α ι εφικτή. Συνεπώ ς, η εξασφάλιση του αναγκαίου για την κάλυψη των αναγκώ ν αίματος, εξαρτάται απόλυτα από την εθελοντική προσφ ορά.
Το αίμα που χρη σ ιμοπ οιείτα ι στις μεταγγίσ εις πρέπει να προέρχεται από υγιή άτομα με φ υσιολογικό αίμα. Το αίμα δεν είναι μόνο ένας ζω ντανός ισ τό ς, αλλά έχει επιπλέον την ιδιότητα να ανανεώ νεται, και τα υγιή άτομα διαθέτουν μηχανισμούς αύξησης της παραγω γής αίματος. Έ τσι, με την αιμ οδοσ ία προσφ έρεται εύκολα το δώρο της ζωής χω ρίς το φόβο ότι η τακτική α ιμ οδοσ ία θα προκαλέσει εξασθένηση του οργανισμού και θα ο δη γήσ ει σε αδυναμία ή επιτάχυνση της διαδικασ ίας της γή ρα νσ η ς.3
Α ίμα σ η μ αίνει ζωή. Κάθε σταγόνα του π ερ ικ λ είει την ίδια την ουσία και τη δύναμη της ζωής. Κάθε όργανο του ανθρώ πινου σώματος, μέσω της κ υ κλοφ ορία ς του αίματος, τροφ οδοτείται με ενέργεια και ζωτικά σ υσ τα τικά, ορμόνες, ένζυμα, βιταμίνες. Ε πιπλέον, το αίμα μας προασπίζει από τις λο ιμ ώ ξεις, αναγνω ρίζοντας και καταπολεμώ ντας τους ιούς, τα βα κ τη ρίδια και άλλους παθογόνους παράγοντες που θα διεισδύσουν στο σώμα μας.
Οι πολύπ λοκες αυτές λειτουργίες εξασ φ αλίζονται από τη μια μεριά, από τα κυτταρικά στοιχεία του αίματος και από την άλλη, από τα σ υσ τα τικά του πλάσ ματος, κυρίως τις πρω τεΐνες.
Τα ερυρθά αιμοσφαίρια μεταφέρουν οξυγόνο από τους πνεύμονες στους ισ τούς και εξασφ αλίζουν την αποβολή των βλαβερών προϊόντω ν του κυτταρικού μεταβολισμού.
Τα λευκά αιμοσφαίρια παίζουν κυρίαρχο ρόλο στο πολύπλοκο α νοσ ολογικό μας σύστημα.
Τα α ιμ οπ ετά λια συμμετέχουν στην αιμόσταση μειώ νοντας τον κίνδυνο μεγάλω ν αιμορραγιώ ν μετά από τραυματισμό των αγγείω ν.
Η λευκω ματίνη του πλάσματος, η κυριότερη πρω τεΐνη του αίματος, είνα ι υπεύθυνη για τη διατήρηση της κολλοειδοσμω τικής πίεσης και σ υ μ μ ετέχει στη μεταφορά των διαφόρων συστατικώ ν του αίματος.
β
Στο ίδιο,σελ. 9
Οι ανοσ οσφ α ιρ ίνες, σε συνεργασία με τα λευκά αιμοσφαίρια, παίζουν εξ α ιρ ετικ ά σημαντικό ρόλο στην άμυνα του οργανισμού εναντίον παθογόνω ν παραγόντω ν, ενώ οι παράγοντες της πήξης είναι υπεύθυνοι, μαζί με τα α ιμ ο π ετά λια , για την αιμόσταση, το σταμάτημα, δηλαδή, της α ιμ ορραγίας.
Κ άθε μονάδα συλλεγμένου αίματος με απλές διαδικασίες δια χω ρ ίζετα ι στα κυτταρικά στοιχεία και το πλάσμα, με σκοπό την καλύτερη δυνατή αντιμετώ πιση συγκεκριμένω ν αναγκών.
Τα ερυθρά αιμοσφαίρια θα χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση των χρόνιω ν αναιμιώ ν.
Τα α ιμ οπετά λια θα χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση αιμ ορραγιώ ν από έλλειψη αιμοπεταλίω ν (π.χ. στους ασ θενείς με λευχαιμία ή άλλα νεο π λ α σ μ α τικ ά νοσήματα μετά από θεραπεία με κυτταροστατικά φάρμακα ή α κτινοβολία).
Το πλάσμα θα χρησιμοποιηθεί ως έχει ή μετά από ειδικές πολύπλοκες δ ια δ ικ α σ ίες θα διαχω ρισ θεί σε λευκω ματίνη, ινω δογόνο, παράγοντες πήξης V III, IX, VII σύμπλεγμα II, IX και X, κοινές και ειδικές ανοσοσφαιρίνες και μία σειρά άλλων πιο ειδικώ ν παραγώγων που θα χρησιμοποιηθούν για την α ντιμ ετώ π ισ η ασθενών με σ υγκεκριμένες ανάγκες.
Η βαθειά επιστημονική γνώση και η πρόοδος της τεχνολογίας των τελ ευ τα ίω ν δεκαετιώ ν είχαν ως αποτέλεσμα τεράστια πρόοδο στον τομέα της σ ύγχρονη ς αιμ οθεραπείας. Η πρόοδος όμως αυτή θα ήταν αδύνατη χω ρίς την ευαισθητοποίησ η και κινητοποίηση των εθελοντώ ν αιμοδοτών που προσ φ έρουν την πολύτιμη και αναντικατάστατη πρώτη ύλη όλων αυτών των αγαθώ ν, το αίμα.
Κάθε κράτος με ανεπτυγμένες υπηρεσίες υγείας χρειάζετα ι για την κάλυψη τω ν αναγκώ ν των πολιτώ ν του, σε ερυθρά αιμοσφ αίρια, 50.000 μονάδες αίμ α τος το χρόνο ανά 1.000.000 πληθυσμού. Η ορθολογική χρήση αυτού του αίμ ατος επιτρέπει και την κάλυψη των βασικών αναγκών σε λευκω μ ατίνη και παράγοντες πήξης.
1.2 Η εθελοντικ ή αιιιοδοσία σιίιιερα
Σήμερα όλοι οι παγκόσμιοι οργανισμοί έχουν αναγνω ρίσει την επιτα κτική ανάγκη κάθε χώρας για την διασφάλιση της αυτάρκειάς της σε αίμα και παράγω γα αίματος, αυτάρκειας που πρέπει να σ τηρίζετα ι στην απ οκ λεισ τικ ά εθελοντική προσφορά αίματος.
Ε θελ οντής αιμοδότης είναι εκείνος που δίνει αίμα οικειοθελώ ς χωρίς αμοιβή σε χρήμα ή είδος που θεω ρείται ότι υποκαθιστά το χρήμα. Για την προσφορά αίμ α τος δεν υπάρχει κανενός είδους ανταμοιβή, πέραν της ηθικής α να γνώ ρισ η ς, ούτε κανενός είδους τιμω ρία για όσους δεν προσφ έρουν.
Ο εθελοντή ς αιμοδότης πρέπει να γνω ρίζει ότι η ύψιστη αυτή προσφ ορά του προορίζετα ι για τον ανώνυμο ασθενή, χωρίς διάκριση η λ ικ ία ς, φ ύλου, θρησ κείας, χρώ ματος, χώρας καταγω γής.
Η εθελοντική αιμοδοσία είναι πράξη ελεύθερης βούλησης που έχει μόνη αφ ετη ρία την επιθυμία του αιμοδότη να βοηθήσει τον πάσχοντα σ υνάνθρω πό του.
Π οιος μπορεί όμως να προσφέρει αίμα;
Κάθε υ γιές άτομο ηλικίας 18-62 ετών, οι άνδρες 4 φορές το χρόνο, οι γυ να ίκ ες 3. Το διάσ τημα μεταξύ 2 αιμοδοσιώ ν πρέπει να είναι τουλάχιστον 2 μήνες. Η επιλογή του αιμοδότη σε κάθε του προσέλευση στηρίζεται:
• Σε μία περιορισμένη φυσική και εργαστηριακή εξέταση (εκτίμηση της γενικ ή ς του κατάστασης, επισκόπησης του δέρματος, των επιπεφ υκότω ν, εκτίμηση του σω ματικού του βάρους, εξέταση του κα ρδιακού του ρυθμού, της αρτηριακής του πίεσης, μέτρηση της α ιμ ο σ φ α ιρ ίνη ς ή του αιματοκρίτη). Ο σφυγμός πρέπει να είναι ρυθμικός 50-100 ανά λεπτό, η αρτηριακή πίεση 90-180m mH g η σ υσ τολική , 50-100 mmHg η διασ τολική , ο α ιμ α τοκρίτης > 41% για τους άνδρες και > 38 % για τις γυναίκες.
• Στο λ επ το μ ερ ές ιατρικό ιστορικό, το οποίο σ υμπληρώ νεται από τον ίδιο σε ειδικ ό και ενιαίο για όλες τις αιμοδοσίες της χώρας έντυπο. Ο α ιμ οδότης π α ρακαλείται να απαντήσει με ειλ ικ ρ ίνεια στις απλές και κα τα νο η τές ερω τήσεις του ερω τηματολογίου το οποίο ακολούθως θα ελεγχθεί από τον υπεύθυνο γιατρό της αιμοδοσίας. Αν ο υποψήφιος
α ιμ οδότη ς έχει κάποιο πρόβλημα με την υγεία του, απορρίπτεται μόνιμα ή προσω ρινά, ανάλογα με τη φύση του προβλήματος και αφού του εξη γη θούν επαρκώς οι λόγοι και του δοθούν οι αναγκαίες σ υμβουλές.
Α ιτίες μ όνιμ η ς απόρριψ ης είναι: ενεργείς παθήσεις καρδιάς, ήπατος, νεφ ρώ ν, π νευμ όνω ν, νοσήματα νεοπλασματικά, αυτάνοσα, νευρολογικά, υπέρτα σ η ς, σ ακχαρώ δης διαβήτης, αιμορραγικές διαθέσ εις. Τα λοιμώδη νοσ ήμ α τα , οι εμβ ολιασ μοί, η λήψη φαρμάκων συνιστούν αιτία προσω ρινής α π όρριψ η ς για χρονικό διάστημα που κα θορίζεται από τον υπεύθυνο της α ιμ ο δο σ ία ς. Η αιμοδοσία δεν επιτρέπετα ι κατά τη διάρκεια της εγκυμ οσ ύνη ς και για 6 μήνες μετά καθώς και για 6 μήνες μετά από μείζονες χειρ ο υ ρ γικ ές επεμβάσ εις.
Ο α ιμ οδότης πρέπει να μην έχει πάρει λιπαρό γεύμα τις π ρ ο η γο ύμ ενες ώρες χωρίς όμως να έχει και αδειανό στομάχι. Π ρέπει να γν ω ρ ίζει ότι η διαδικα σ ία της αιμοληψ ίας είναι απλή, διαρκεί 5-10 λεπτά κ α ι μετά από 20λεπτη ανάπαυση στη διάρκεια της οποίας του προσφέρεται ένα ελαφρό γεύμα με χυμούς φρούτων, είνα ι ικανός να επανέλθει στις επ α γγελ μ α τικ ές ή ερασ ιτεχνικές του δραστηριότητες εκτός αν αυτές είναι επ ικ ίν δ υ ν ες για τον ίδιο ή τους άλλους οπότε και πάλι θα του δοθούν οι α π α ρα ίτη τες συμβουλές.
Η εθελο ντικ ή αιμοδοσία πρέπει να βασίζεται στην αμοιβαία εμπ ισ τοσ ύνη μεταξύ των υπηρεσιώ ν αιμοδοσίας και των αιμοδοτώ ν και την κοινή τους ευθύνη απέναντι στην κοινω νία. Α ποτελεί μία σχέση σταθερών π ρω τοβ ουλ ιώ ν, με βάση καλά ενημερω μένους αιμοδότες και υπόβαθρο μία υγιώ ς ανεπτυγμένη κοινω νία με βαθιά ριζω μένες ανθρώ πινες σχέσεις.
Το εθελο ντικ ό σύστημα αιμοδοσίας πρέπει να έχει ως γνώμονα τις π ρα γμ α τικ ές ανάγκες των ασθενών και να κ α θοδηγείται από την ηθική, στην ύψ ιστη έκφρασή της, που διέπει την πρακτική της μ ετάγγισ ης και τον σεβασμό τω ν ανθρω πίνω ν αξιών.
Η διεθνή ς εμπ ειρία έχει αποδείξει ότι ο εθελοντής αιμοδότης είναι ο
«ασφ αλέστερος» αιμοδότης, όχι μόνο ένα ντι του αμειβόμενου αλλά και ένα ντι του κ α τευθυνόμ ενου, του συγγενούς και του φίλου.
Η α ιμ οδοσ ία στη χώρα μας, παρά τα ικανοποιητικά , ποσοτικώς, επίπεδα που έχει επ ιτύ χει, στηρίζεται κατά ένα μεγάλο μέρος στο συγγενικό
και φ ιλικό περιβάλλον των ασθενών. Η μορφή αυτή προσφοράς αίματος οδηγεί σε ένα είδος εξαναγκασμού των αιμοδοτώ ν, μέσα από την πίεση που α σ κείτα ι από τους ασθενείς και το περιβάλλον τους, δη μιουργεί άγχος στον ασθενή και την αιμοδοσία και αδυναμία πλήρους αξιοποίησης του αίματος για την παρασ κευή παραγώγων του. Ακόμα όμως και αν το σύστημα αυτό λειτο υ ρ γεί α ποτελεσ ματικά σε μεμονω μένες περιπτώ σεις, δεν δεσμεύει τους αιμ οδότες για διαρκή προσφορά αίματος ώστε να α ντιμ ετω πίζονται οι μ ακροπρόθεσμες ανάγκες της χώρας μας.
Η π ροσ πάθεια μεταστροφής σε εξ ολοκλήρου εθελοντική προσφορά είναι υπόθεση όλων μας.
Ο εθελοντή ς αιμοδότης, με την προσφορά του, αποκομίζει κάτι π ερισ σ ότερο από την ύψιστη ικανοποίηση ότι βοηθάει τον πάσχοντα συνάνθρω πό του για τί η υπηρεσία αιμοδοσίας φ ροντίζει την υγεία του αιμ οδότη. Μ έσα από την διαδικασία της αιμοδοσίας ο αιμοδότης μπορεί να έχει α ρκετές πληροφ ορίες για την υγεία του π.χ. για την πίεσή του, το σφυγμό του, τον αιματοκρίτη του. Η υπηρεσία της αιμοδοσίας είναι υπεύθυνη για την ασφάλεια τόσο του αιμοδότη όσο και του μεταγγιζόμενου ασ θενούς, π α ρ ’ό τι μερικές φορές δίνεται η εντύπω ση, λόγω κάποιου επ είγο ν το ς περ ισ τα τικ ο ύ , ότι ενδιαφ έρεται περισσότερο για τον ασθενή.
Ε πίσης βεβ α ιώ νει τον αιμοδότη ότι οποιαδήποτε πληροφορία για την υγεία του γίν ει γνω στή κατά την διάρκεια της επιλογής του, τον κλινικό του έλεγχο ή τον εργασ τηριακό έλεγχο του αίματός του, δεν θα αποτελέσει αιτία σ τιγμ α τισ μ ο ύ ή κοινω νικής διάκρισης.
Η υπη ρεσ ία της αιμοδοσίας είναι επίσης υπεύθυνη για την μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια του μεταγγιζόμενου αίματος. Κάθε μονάδα αίμ α τος ελ έγχετα ι υποχρεω τικά σήμερα, με πολύ ευαίσθη τες τεχνικές, για μ ετα διδόμ ενα με το αίμα νοσήματα, όπως για σύφιλη, ηπατίτιδα Β και C και τον ιό HIV (τον ιό του AIDS). Ο έλεγχος αυτός και οι χρη σ ιμ ο π ο ιο ύ μ εν ες τεχνικές διαρκώ ς προσαρμόζονται στις προόδους και τις α π α ιτή σ εις της ια τρ ικ ή ς και της τεχνολογίας.
Α ίμα ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ να προσφέρουν άτομα που λόγω του τρόπου ζωής τους μπορεί να έχουν έρθει σε επαφή με τον ιό του AIDS, άτομα που κάνουν χρήση ενδοφ λέβιω ν ναρκω τικώ ν, που προέρχονται από χώρες
ενδημ ικές για τον ιό του AIDS ή οι ερω τικοί σύντροφοι ατόμων των παραπάνω ομάδω ν.
Η εθελοντική αιμοδοσία είναι η υπέρτατη προσφορά στο συνάνθρωπό μας.
Κ άθε εθελοντή ς αιμοδότης παράλληλα με τη μεγάλη του προσφορά στο κ ο ινω νικό σύνολο έχει και αρκετά πλεονεκτήματα για τον εαυτό του, αφού κάθε φορά που δίνει αίμα γίνετα ι πλήρης έλεγχος της κατάστασης της υγείας του με εξειδικ ευμ ένες πολύπλοκες και δαπανηρές εξετάσ εις ώστε να α ν τιμ ετω π ίζο ν τα ι έγκαιρα ορισμένες παθολογικές καταστάσ εις στην έναρξή τους.
Η δ ια δ ικ α σ ία που ακολουθεί είναι η εξής:
Λ επτομ ερής έλεγχος του ιστορικού του αιμοδότη από τον υπεύθυνο ιατρό του τμ ή ματος. Α παραίτητος έλεγχος της αρτηριακής πίεσης του αιμοδότη και κατά την κρίση του ιατρού επιπλέον αιματολογικές εξετάσεις.
Ό λα τα παραπάνω θα μπορούσαν να αποκαλύψουν έγκαιρα πολλές λα νθάνουσ ες πα θολογικές καταστάσεις.
Δ ιεν ερ γείτα ι αιμοληψία από ειδικευμένο προσωπικό της Α ιμοδοσίας, με σ υσ κευές μιας χρήσεως πάντα.
Α κολουθεί στο εργαστήριο καθορισμός ομάδας αίματος και Rhesus του αιμοδότη καθώ ς και έλεγχος του αίματος για νοσήματα που μπορούν να μεταδοθούν στον ασθενή από την μετάγγιση και από την οποία πάσχει ο αιμ οδότη ς χω ρίς να το γνω ρίζει.
Εάν κάτι παθολογικό εντοπισ τεί ο αιμοδότης ειδο π ο ιείτα ι και κ α τευ θ ύ νετα ι αναλόγω ς.
Α π ο σ τέλ λ ετα ι στον κάθε αιμοδότη κάρτα εθελοντή στην οποία α να γρ ά φ ετα ι η αιμοληψ ία κάθε φορά που αιμοδοτεί, αλλά εφόσον ο αιμ οδότης α νή κει σε ομάδα εθελοντώ ν αιμοδοτώ ν και δεν είναι μεμονω μένος εθελοντή ς, μπορεί να πάρει αίμα μόνο από την τράπεζα αίμ ατος της ομάδας του και όχι με την ταυτότητα του εθελοντή.
Οι α ιμ ο δό τες της ομάδας είναι ευαισ θη τοποιημ ένοι εθελοντές που δεν ενεργούν σε στενά ανταποδοτικά πλαίσια αλλά σε πνεύμα κοινω νικής προσφ οράς και αλληλεγγύης.
Ε κτός της ευεργεσίας που μπορεί να προσφ έρει η αιμοδοσία, υπάρχει φόβος να προκαλέσει και προβλήματα. Κ άλλιστα μπορούν να δημιουργη θούν λοιμ ώ ξεις κατά την μετάγγιση αίματος.
Με τη μετάγγιση αίματος μπορεί να μεταδοθεί στον ασθενή η ασθένεια της ελονοσ ίας και της νόσου Chagas. Υ πάρχουν όμως και άλλες λο ιμ ώ ξεις που μπορεί να είναι εξίσου επικίνδυνες για τη ζωή και είναι δυνατό να μ εταδοθούν με τις μ εταγγίσ εις. Σε αυτές περιλαμβάνεται και το AIDS ή HIV λοίμω ξη. Λόγω των διαστάσεω ν πανδημίας που έχει λάβει η κατάσταση με αυτή τη λοίμω ξη, έχει δοθεί μεγάλη δημοσιότητα σ ’αυτό το θέμα τα τελ ευ τα ία χρόνια.
Ο κ ίνδυ νο ς μετάδοσης λοιμώξεων με τις μεταγγίσ εις είναι ιδιαίτερα υψ ηλός σε χώ ρες όπου υπάρχει σημαντικός επιπολασμός τέτοιων λοιμώ ξεω ν στον πληθυσμό των αιμοδοτώ ν. Οι περισσότερο συχνές λο ιμ ώ ξεις που μ ετα δίδοντα ι με μ εταγγίσ εις πα ρατίθενται στον ακόλουθο πίνακα. Η παρουσ ία τους καθιστά τον αιμοδότη ακατάλληλο για αιμοδοσία.
Ο νομασία λοίμ ω ξη ς Π εριγραφή Ιός α νοσ οανεπά ρκειας
του ανθρώ που (HIV) Σύνδρομο Ε πίκτητης Α νοσ οα νεπά ρκεια ς (A ID S)
Ιός που μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή ή το αίμα, είτε με τη χρήση μολυσμένων βελονών, είτε κάθετα από τη μητέρα στο έμβρυο, είτε με μετάγγιση. 0 ιός καταστρέφ ει το ανοσοποιητικό σύστημα, με αποτέλεσμα πολλές δευτερογενείς λοιμώ ξεις. 0 όρος AIDS αναφ έρεται στα πιο προχω ρημένα στάδια της HIV λοίμω ξης.
Η π α τίτιδα Β (HBV ) Ιογενής νόσος που προσβάλλει το ήπαρ. Οι φ υσ ιολογικές λειτουργίες του ήπατος περιλαμβάνουν την άμυνα κατά των λοιμώξεων, τη φυσιολογική αιμόσταση, την απομάκρυνση φαρμάκων και τοξικώ ν ουσιώ ν από τον οργανισμό και την αποθήκευση ενέργειας. Το άτομο που έχει μολυνθεί από τον ιό μπορεί να μην παρουσιάζει κανένα σύμπτω μα, αλλά να είναι
φορέας του ιού και να τον μεταδώ σει με μετάγγιση του αίματός του.
Η πατίτιδα C (HCV) Λοίμωξη που οφ είλεται σε άλλο ιό ηπατίτιδας και προκαλεί χρόνια νόσο του ήπατος. Εκτιμάται ότι πάνω από 170-200 εκατομμύρια άτομα έχουν μολυνθεί σε όλο τον κόσμο.
Σύφιλη Σεξουαλικώ ς μεταδιδόμεν νόσημα που είναι συχνό σε πολλά μέρη του κόσμου. Μ πορεί να έχει σοβαρές μακροπρόθεσμες επιπτώ σεις στον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα.
HTLV I και II Δύο είδη που ονομάζονται ανθρώ πινοι Τ- λεμφοτρόποι ιοί. Ενδημούν στη Ν ότια Ιαπωνία, την Κ αραβαϊκή, τις χώρες της Αφρικής κάτω από τη Σαχάρα, και τις νοτιοανα τολικές πολιτείες των ΗΠΑ. Μ ικρό μόνο ποσοστό ατόμων που μολύνονται με τον ιό αναπτύσσουν σοβαρή νόσο.
Μ εγα λοκυττα ροϊός (CM V)
Συχνή λοίμωξη που προκαλεί νόσο σε νεογέννη τα, καθώς και σε άτομα με ήδη κατεσταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως είναι οι ασθενείς με AIDS.
Π αραλλαγή νόσου C reu tzfeid t - Jacob
Το ανθρώ πινο ισοδύναμο της «νόσου των Τρελών Α γελάδων». Ο κίνδυνος για μετάδοση με (vCJD ) μετάγγιση αίματος είναι θεω ρητικός.
Ε πομένω ς η επιλογή των αιμοδοτών έχει ως βάση το σεβασμό τόσο του εθελοντή αιμοδότη όσο και του ασθενούς και αποσκοπεί στο να δια σ φ α λ ίσ ει ότι η αιμοδοσία δεν θα βλάψ ει κανέναν α π ’τους δύο.
Γ ι’αυτό είν α ι σημαντικό να γνω ρίζουν οι υποψ ήφιοι αιμοδότες τους λόγους για τους οποίους είναι δυνατό να είναι ακατάλληλοι, έτσι ώστε να μην π ροσ έλθουν στο κέντρο αιμοδοσίας. Σε περίπτω ση που ένας υποψήφιος α ιμ οδότης δεν πληροί τα κριτήρια επιλογής, πρέπει να παρέχεται προσεκτική συμβουλευτική για να του εξηγηθούν οι λόγοι της προσωρινής ή ο ρ ισ τικ ή ς α π όρριψ ής του.
1.3 Η σγέσ η r n c A m o S o o iac ιιε τα M M E
Για va επιτευχθούν οι στόχοι και ο σκοπός της αιμοδοσίας ένας σημαντικός παράγοντας είναι και η συνεργασία με τα μέσα μαζικής ενημέρω σης καθώ ς επίσης και η διαφήμιση.
Η διασ ύνδεσ η με τα MME είναι ένα εξειδικευμ ένο έργο, αλλά είναι ένα έργο με ύψιστη σημασία για την υποστήριξη της Υπηρεσίας Α ιμοδοσίας. Το εθνικό και τοπικό ραδιοφω νικό και τηλεοπτικό δίκτυο και ο τύπος, για παράδειγμα, εξυπηρετούν την κοινότητα καλύπτοντας τις επ ικ ο ιν ω νια κ ές της ανάγκες. Αν υπάρχει η υποστήριξη των MME, μπορούν να μεταδοθούν εύκολα οι ανάγκες της αιμοδοσίας. Σε περιπτώ σεις επείγουσ ας ανάγκη ς, οι υπάρχοντες και οι υποψ ήφ ιοι αιμοδότες πρέπει να πρ ο σ εγγισ το ύν πολύ γρήγορα από την Υ πηρεσία Α ιμοδοσίας. Ta MME δεν είνα ι, όμω ς, χρήσιμα μόνο σε επείγουσ ες καταστάσεις. Σφυρηλατώ ντας μια σχέση δ ιά ρ κ εια ς με τα MME θα μπορεί να δη μιουργηθεί ένα κανάλι επ ικ ο ιν ω νία ς με το κοινό για τη μετάδοση μηνυμάτων κάθε είδους.
Για να αναπτυχθεί μία καλή σχέση με τα MME πρέπει να α κολουθηθούν τα εξής βήματα:
• Κ ατανόηση αυτών που θεωρούν τα MME ότι πρέπει να μεταδοθούν ως είδηση. Ε ίναι σαφές ότι ενδιαφέρουν περισσότερο οι ειδήσεις που αφορούν τον τοπικό πληθυσμό ή μπορούν να παρουσιαστούν από μία τοπική σκοπιά. Οι ιστορίες ανθρώ πινου ενδιαφ έροντος είναι πάντα πολύ πιθανό να γίνουν αποδεκτές.
• Να δη μ ιο υ ργη θεί μία λίστα τύπου. Να διατηρούνται αρχεία κα τα γραφ ή ς των επαφών που υπάρχουν με τα MME και αυτά τα αρχεία να ενημερώ νονται α νελλιπ ώ ς.4
Οι δ ια φ η μ ισ τικ ές ετα ιρείες χρησιμοποιούν ορισ μένες τεχνικές οι οποίες μπορούν να αξιοποιηθούν για την προσέλκυση αιμοδοτώ ν. Χ ρήσιμες στο σ χεδίασμά μιας θετικής διαφ ημιστικής εκσ τρατείας, μπορεί να είναι ακόμα και οι ακόλουθες γενικές αρχές της διαφήμισης.
1. Σ ύνδεση και εξίσωση του προϊόντος με τις πιο ισχυρές και σύμφυτες με την ανθρώ πινη ύπαρξη ανάγκες. Α πομόνωση βασικώ ν, βαθιών ριζω μένω ν ανθρώ πινω ν επιθυμιώ ν, εκμεταλλευόμενοι την έντονη
4 Στο ίδιο, σελ. 40-41
παρόρμηση του ανθρώπου για σεξ, δύναμη, κοινω νικό γόητρο, ασφάλεια, π ροσ τα σ ία , άνεση, αίσθηση ότι ανήκει σε μια οικογένεια, καθώς και την ανάγκη του για αγάπη, αποδοχή, επιδοκιμασία κ.λ.π.
2. Η επικοινω νία μεταξύ των ανθρώπων βασίζεται συνήθως στο συναίσθη μα. Η διαφ ήμιση είναι αποτελεσματική και η επίδρασή της διαρκεί πολύ όταν έχει οπτικό ερεθισμό και συναισθηματικό αντίκτυπο, και όχι όταν είνα ι ορθολογική και πεζή. Η μουσική και οι εικόνες έχουν ισ χυρότερο σ υναισ θημ ατικό αντίκτυπο από τις λέξεις.
3. Ε νίσχυση αισθημάτω ν που υπάρχουν ήδη.
Συχνά η αποστολή της διαφήμισης δεν είναι να π είσ ει για κάτι, αλλά να ενισ χύ σ ει, να γαλουχήσει και να δη μιουργήσει δεσμούς. Η διαφήμιση είνα ι συνήθω ς πιο αποτελεσματική όταν ενισ χύει αισθήματα που ήδη υπάρχουν. Έ τσ ι αποφ εύγει την άσκηση πίεσης.
4. Να υπ ά ρχει το αίσθημα της φ ιλίας και της αδελφοσύνης.
Να χρ η σ ιμ ο π ο ιείτα ι η οικεία καθημερινή γλώσσα των απλών ανθρώ πω ν. Το πολιτισ μικό ιδίωμα έχει θεμελιώδη σημασία: η γλώσσα πρέπει να είν α ι προσαρμοσμένη στην τοπική κουλτούρα.
5. Σ υ ντο νισ μ ό ς με το μέσο με το οποίο μεταδίδεται το μήνυμα. Ο χαρακτή ρας και το ύφος της διαφήμισης πρέπει να εναρμονίζονται με τον κύριο χαρακτήρα του μέσου μετάδοσης. Η διαφήμιση πρέπει σε κάθε περίπτω ση να π ροσ αρμόζεται στο πλαίσιο στο οποίο θα προβληθεί ή θα μεταδοθεί.
Η τηλεόραση είνα ι κυρίως μέσο ψυχαγω γίας. Οι άνθρω ποι βλέπουν τηλεόραση για να χαλαρώ σουν, να διασκεδάσουν και να ξεχαστούν.
Το ραδιόφ ω νο είναι πιο οικείο, διασκεδασ τικό, ιδιω τικό και προσω πικό
Οι εφ η μ ερ ίδες και τα περιοδικά είναι γενικά πιο λογικά και πεζά.
Το Ιη ίετη εί συχνά απαιτεί εισροές από το κοινό για να έχει αντίκτυπ ο.
6. Χ ρησιμοποίησ η συνθημάτω ν (σλόγκαν) και συνεχών επαναλήψ εω ν.
Οι μεγάλες διαφ ημιστικές εκστρατείες έχουν ένα σλόγκαν, το οποίο συχνά γ ίν ετα ι μέρος της καθομιλουμένης γλώ σσας. Αν η διαφήμισή έχει σ χεδια σ τεί έτσ ι ώστε να απευθύνεται στο συναίσθημα, μπορεί να επα να λα μ β ά νετα ι συχνά για να αυξήσει τη συναισθηματική διέγερση. Το σλόγκαν «Η ασφ αλής αιμοδοσία αρχίζει από μένα» είναι ένα απλό, αλλά α ποτελεσ μα τικό συναισθηματικό μήνυμα.
Μ πορεί να βρεθεί ένα θέμα που θα διέπ ει όλη τη διαφημιστική εκ σ τρα τεία . Για παράδειγμα, πως θα μπορούσε να χρη σ ιμοποιη θεί η έννοια της κυκλοφ ορία ς του αίματος:
• Κ υκλοφ ορία του αίματος στον οργανισμό: Σκοπός και λ ειτο υ ρ γίες του αίματος στον οργανισμό μας. Σε ποιες περ ιπ τώ σ εις πάσχει ή χρειάζεται βοήθεια.
• Κ υκλοφ ορία του αίματος στην κοινότητα: Το δικαίωμα κάθε ατόμου της κοινότητας για ασφαλές αίμα, και η ευθύνη και το π ρονόμ ιο όλων να προσφέρουν αίμα.
• Κ υκλοφ ορία του αίματος στο πολιτισ μικό περιβάλλον: Πως η παράδοση και η κουλτούρα επηρεάζουν τις αντιλήψ εις και τις πρα κ τικ ές που σχετίζοντα ι με το αίμα.
Ό ταν η διαφ ήμιση χρη σ ιμοπ οιείται ως «κήρυγμα προς τους προσ ήλυτους» για να ενισχύσει το μήνυμα της ανάγκης για τακτική α ιμ οδοσ ία από τους αιμοδότες χαμηλού κινδύνου, μπορεί να χρη σ ιμ ο π ο ιη θ εί ως κύριο εργαλείο για τη βελτίωση των ποσοστών διατή ρη σ η ς αιμοδοτώ ν. Καθώς ο πληθυσμός των εκλόγιμω ν αιμοδοτών σ υ ρ ρ ικ νώ νετα ι συνεχώ ς, η διαφήμιση πρέπει να γίνει εργαλείο καθημερινής χρήσης για την ενδυνάμωση του δεσμού ανάμεσα στην υπηρεσία α ιμ οδοσ ία ς και τους υπάρχοντες αιμοδότες.
Ιδια ίτερ η προσοχή α π α ιτείτα ι, όμως, όταν η διαφήμιση χρ η σ ιμ ο π ο ιείτα ι για την προσέλκυση νέω ν αιμοδοτώ ν. Η «συναισθηματική»
διαφ ήμιση που αποσκοπεί στην πρόκληση μιας αβασάνιστης σ υ να ισ θη μ α τικ ή ς απάντησης, μπορεί να αυξήσει τον αριθμό των ατόμων που π ρ ο τίθ εν τα ι να δώσουν αίμα εθελοντικά. Ω στόσο, αν δεν συνοδεύεται από σαφή μηνύματα σχετικά με τη ζωτική σημασία της ασφάλειας του αίματος και τα κριτήρια καταλληλότητας των αιμοδοτώ ν, είνα ι δυνατό να π ροσ ελκ ύσ ει και άτομα ακατάλληλα για αιμοδοσία. Ταυτόχρονα, πρέπει να
α ποφ ευχθεί η δημιουργία αρνητικώ ν στάσεων έναντι στην αιμοδοσία μεταξύ των ατόμω ν που δεν πληρούν τα κριτήρια επιλογής υπονοώντας ότι είνα ι ανεπαρκή ή ανεπιθύμητα. Τα άτομα αυτά δεν είνα ι βέβαια αποδεκτά ως α ιμ ο δό τες, αλλά μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην προώθηση της α ιμ ο δ ο σ ία ς.5
5 Στο ίδιο, σελ. 39- 40
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΜΟΕΠΑΓΡΥΠΝΗΣΗ
2.1. Η λειτουρ γία του Σ υντονιστικού Κέντρου Αιαοεπανρύπνιισΐΐ£
(Σ .Κ .Α .Ε )
Οι προσ π ά θειες του Συντονιστικού Κ έντρου Α ιμοεπαγρύπνησης (ΣΚΑΕ) και των Π εριφ ερειακώ ν Δικτύων Α ιμοεπαγρύπνησης (ΠΕΔΙΑ) να α να π τυχθεί ένας μηχανισμός διαρκούς συνεργασίας και διαλόγου μεταξύ των υπ η ρεσ ιώ ν αιμοδοσίας και των κλινικώ ν τμημάτων των νοσοκομείων για τα θέματα αιμοεπαγρύπνησης έχουν συμβάλλει στην κατανόηση της ανάγκης ενδυνάμω ση ς και περαιτέρω ανάπτυξης του έργου για την αποτίμηση των υπαρκτώ ν κινδύνω ν της μετάγγισης αίματος και της λήψης μέτρω ν διόρθω σ ης.
Το ΣΚΑΕ ιδρύθηκε από το Κ έντρο Ελέγχου Ειδικώ ν Λοιμώξεων (ΚΕΕΛ ) τον Ν οέμ βριο 1995 και από το 1996 έχει έδρα το Γ 'Π εριφ ερειακό Κ έντρο Α ιμ ο δο σ ία ς του Γενικού Ν οσοκομείου Αθηνών «Γ.Γεννηματάς». Οι λόγοι που οδήγησ αν στην απόφαση της ίδρυσης του ΣΚΑΕ σχετίζονται με την Ε υρω παϊκή προσπάθεια προώ θησης των αυστηρότερω ν δυνατών προδιαγρα φ ώ ν π οιότη τα ς στην αιμοδοσία και την ιατρική των μεταγγίσεων, και ειδ ικ ό τερ α στον περιορισμό των κινδύνω ν που αναφ έρονται στον τομέα αυτό της δη μόσ ια ς υγείας.
Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, η ανάπτυξη ενός υπεύθυνου συσ τήματος σ υλλογής και ανάλυσης πληροφοριώ ν για τα ανεπιθύμητα συμβάντα που σ χετίζο ντα ι με τις μεταγγίσ εις αίματος σε τοπικό, περ ιφ ερεια κ ό και εθνικό επίπεδο θα προσφέρει ένα μηχανισμό στήριξης της δημόσ ιας υ γεία ς για ασφαλές αίμα μέσα από τις δομές της Γενικής
Δ ιεύθυνσης Υ γείας και ειδικότερα της Δ ιεύθυνσης Α νάπτυξης Ν οσ οκομειακώ ν Μ ονάδων (τμήμα Α ιμοδοσίας) και Δ ιεύθυνσης Δημόσιας Υ γιεινής και του Κ έντρου Ελέγχου και Π ρόληψης Ν οσημάτω ν (ΚΕΕΛΠΝΟ) και του Σ υντο νισ τικ ο ύ Οργάνου Τομέα Υ γείας (ΣΟΤΥ).
Το έναυσμα για την ίδρυση και ανάπτυξη του ΣΚΑΕ έδωσε η ανάγκη βελτίω σ ης της ποιότητας του αίματος σε επίπεδο πρόληψης μετάδοσης λοιμώ ξεω ν με την μετάγγιση.
Σ υγκ ριτικ ά με τις άλλες χώρες της Ευρω παϊκής Έ ν ω σ η ς, ο επιπολα σ μ ός του HIV και της η πατίτιδας Β και C στην αιμοδοσία είναι υψ ηλός και το γεγονός αυτό συνεπάγεται σχετικά υψηλό απολειπόμενο κίνδυνο μετάδοσης των λοιμώ ξεω ν με τις μεταγγίσ εις. Η συσχέτιση του φ αινομ ένου με την υψηλή συμμετοχή (52%) στον αιμοδοτικό πληθυσμό σποραδικώ ν αιμοδοτώ ν ή αιμοδοτών που δίνουν μόνο μία φορά αίμα για τον συγγενή ή φ ίλο, είναι σημαντικό θέμα που αφορά στη δημόσια υγεία και α π α ιτεί περαιτέρω διερεύνηση.
Στο πλαίσ ιο αυτό, η παροχή πληροφοριώ ν για τους επιμέρους πα ρ άγο ντες επηρεασμού της επιδημ ιολογίας των λοιμώ ξεω ν που μ ετα δίδο ν τα ι με το αίμα και η διαμόρφωση προτάσεω ν από το ΣΚΑΕ προς την Ε θνική Υ πηρεσία Α ιμοδοσίας και το ΚΕΕΛΠΝΟ για λήψη διορθω τικώ ν μέτρω ν σ χετικά με την ασφάλεια του αίματος, μπορεί να συμβάλλουν κα θο ρισ τικ ά στη διαχείριση εθνικώ ν προγραμμάτω ν ποιότη τας στην α ιμ οδοσ ία .
Ε κτός από την επιδημιολογική επιτήρηση των λοιμώ ξεω ν που μ ετα δίδο ντα ι με το αίμα, η παροχή πληροφοριώ ν για τον κίνδυνο της α ιμ ο θερα π εία ς με βάση τη συλλογή πληροφοριώ ν για ανεπιθύμητα
συμβάντα σχετικά με την μετάγγιση αίματος και προϊόντω ν του είναι το δεύτερο πεδίο δραστηριοτήτω ν του ΣΚΑΕ με την προοπτική της σταδιακής ανάπτυξη ς ενός Εθνικού Δικτύου Α ιμοεπαγρύπνησης σε περιφ ερειακό και τοπικό επίπεδο.
Από το 1998 λειτουργούν Π εριφερειακά Δίκτυα Α ιμοεπαγρύ-πνησης (Π ΕΔΙΑ ) για τις περιοχές της Β όρειας Ελλάδας με έδρα το Κέντρο Α ιμ οδοσ ίας Γ.Ν. Θ εσσαλονίκης «Ιπποκράτειο», της Η πείρου και της Δ υτικής Ε λλάδας με έδρα τον Σταθμό Α ιμοδοσίας του Π ανεπιστημιακού Γ .Ν .Ιω α ννίνω ν «Δ ουρούτης», του Π ειραιά και Ν ότιας Ελλάδας με έδρα τον Σταθμό Α ιμ ο δο σ ία ς του Γ.Ν. «Α σκληπιείο» Βούλας, της Θράκης με έδρα το Κ έντρο Α ιμ ο δο σ ία ς του Γ.Ν .Α λεξανδρούπολης, της Θ εσσαλίας με έδρα το Κ έντρο Α ιμ ο δο σ ία ς του Γ.Ν .Λ άρισας «Κ ουτλιμπάνειο-Τ ριανταφ ύλλειο» και της Κ ρήτης με έδρα το Κέντρο Α ιμοδοσίας του Γ.Ν .Η ρακλείου
« Β ενιζέλειο » .
Οι ελ λ η ν ικ ές προσπάθειες στην αιμοεπαγρύπνηση σ τηρίζονται στην εθελοντική σ υμ μ ετοχή , την εμπ ισ τευτικότη τα, την εκπαίδευση και τον διαρκή διάλογο μεταξύ των υπηρεσιώ ν αιμοδοσίας και των κλινικώ ν τμ ημάτω ν τω ν νοσ οκομ είω ν και όλων όσων εμπλέκονται στις διαδικασίες της α ιμ ο δο σ ία ς και μεταγγισ ιοθεραπείας υπογραμμίζοντας τον σημαντικό ρόλο τω ν τοπ ικώ ν Ν οσοκομειακώ ν Επιτροπώ ν για την Ιατρική των Μ εταγγίσ εω ν στην εφαρμογή των Κανόνων Καλής Λ ειτουργίας για τη διασ φ άλιση πο ιό τη τα ς.
Στο π λ α ίσ ιο της διεθνούς σ υνεργασίας για την αιμοεπαγρύπνηση και την δη μ ιο υ ργία ενός δικτύου ετοιμότητας (alert), το ΣΚΑΕ είνα ι μέλος του Ε υρω παϊκού Δ ικτύου Α ιμοεπαγρύπνησης.
