Τ.Ε.Ι ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΤΜΗΜΑ:ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΑΕΚΤΙΚΗΣ
ΘΕΜΑ:
«Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:
Κος Ηλίας Μακρής
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:
ΠΟΥΛΗΜΕΝΑΚΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ, Α.Μ:2004023
ΑΘΗΝΑ 2009
Τ Ε Ι Κ Α Λ Α Μ Α Τ Α Σ Τ Μ Η Μ Α
ΕΚΔΟΣΕΩΝ & ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ I
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ II
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ - ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ III
ΜΕΡΟΣ Ά Σελίδα
1. Εισαγωγή 8
2. Γενικά στοιχεία για το Δημόσιο Χρέος 9
2.1 Ορισμός Δημόσιου Χρέους 9
2.2 Διακρίσεις Δημόσιου Χρέους 10
3. Πολιτικές Αντιμετώπισης του Χρέους 15
3.1 Δημοσιονομική Πολιτική και Σχηματισμός Κεφαλαίου 16 3.2 Δημοσιονομική Πολιτική και Διανομή εισοδήματος 17 3.3 Δημοσιονομική Πολιτική και καταπολέμηση του πληθωρισμού 17 3.4 Δημοσιονομική Πολιτική και Ανακατανομή Πόρων 17
3.5 Νομισματική Πολιτική 18
3.6 Συναλλαγματική Πολιτική 19
3.7 Συνιστώσες Δημοσίου Χρέους και Τρόπος Αντιμετώπισης 19 4. Παγκόσμιοι φορείς Αντιμετώπισης του Χρέους 21
4.1 Διεθνές νομισματικό Ταμείο 21
4.2 Παγκόσμια Τράπεζα(Ι.Β.Ρ.Ω) 24
ΜΕΡΟΣ ‘Β
1 .Ιστορική Αναδρομή - Εξέλιξη του Δημοσίου Χρέους 27
1.1 Περίοδος 1833-1862 27
1.2 Περίοδος 1862-1893 37
1.3 Περίοδος 1833-1862 46
1.4 Περίοδος 1950-1988 70
1.5 Περίοδος 2001-εώς σήμερα 81
ΜΕΡΟΣ Τ
1. Συμπεράσματα 91
2. Προτάσεις 94
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 99
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Η υπόψη πτυχιακή εργασία εκπονήθηκε κατά το χρονικό διάστημα Μάιος 2009- Οκτώβρης 2009 . Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής , υπήρξαν αρκετοί άνθρωποι που βοήθησαν σημαντικά, είτε συμβουλευτικά, είτε υλικά, στην εκπόνηση της
μελέτης.
Αισθάνομαι την ανάγκη να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες στον επιβλέποντα καθηγητή μου Κ. Ηλία Μακρή, για την πολύτιμη βοήθεια του και κυρίως για την συνέπεια στην επικοινωνία μας.
Πολλές ευχαριστίες οφείλω στον Στέλιο Συριανό για τη πολύτιμη βοήθεια του στην αναζήτηση των στοιχείων της πτυχιακής μου και κυρίως για την υπομονή του και την βοήθεια του στην ολοκλήρωση αυτής.
Τέλος, αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω από καρδιάς την οικογένεια μου, για την υπομονή και την αγάπη τους όλα αυτά τα χρόνια
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ
Σελίδα Πίνακας 1: Κίνηση του Ελληνικού Εξωτερικού
Δημόσιου Χρέους (1833 - 1843) 24
Πίνακας 2: Κίνηση Τακτικού & Έκτακτου Λογ/μού
Δημοσίων Εσόδων & Εξόδων του Ελληνικού
Κράτους (1833- 1843) 26
Πίνακας 3: Έκτακτα Έσοδα - Έξοδα του
Κρατικού Προϋπολογισμού (1844 - 1861) 27 Πίνακας 4: Εισροή & Εκροή Ποσών που Σχετίζονται
με το Εξωτερικό Χρέος την Περίοδο 1844 - 1861 30 Πίνακας 5: Κατάσταση Δανείου Rothschild στα Τέλη του 1861 31 Πίνακας 6: Αναγκαία Ποσά για την Εξόφληση του
Ελληνικού Χρέους (1861) 31
Πίνακας 7: Δάνεια που Υπέγραψε το Ελληνικό Κράτος
κατά την Περίοδο 1862 - 1893 40
Πίνακας 8: Δάνεια που Υπέγραψε το Ελληνικό Κράτος
κατά την Περίοδο 1898 - 1928 49
Πίνακας 9: Συγκεντρωτικός Πίνακας Δημόσιων Δανείων που Σύναψε το Ελληνικό Κράτος την Περίοδο 1862 - 1929
κατά Χρονολογική Σειρά 52
Πίνακας 10: Εξέλιξη Δημόσιου Χρέους Κεντρικής Κυβέρνησης 66 Πίνακας 11: Εξέλιξη Δημόσιου Χρέους Κεντρικής Κυβέρνησης 68 Πίνακας 12: Εξέλιξη Δημόσιου Χρέους Κεντρικής Κυβέρνησης 70 Πίνακας 13: Εξέλιξη Δημόσιου Χρέους Κεντρικής Κυβέρνησης 72 Πίνακας 14: Εξέλιξη Δημόσιου Χρέους Κεντρικής Κυβέρνησης 74 Πίνακας 15: Ελλείμματα Γενικής & Κεντρικής Κυβέρνησης 77 Πίνακας 16: Καθαρές Δανειακές Ανάγκες Κεντρικής Κυβέρνησης
σε Ταμειακή Βάση 79
Πίνακας 17:Πηγές Κάλυψης Δανειακών Αναγκών
Κεντρικής Κυβέρνησης 81
Πίνακας 18: Ενοποιημένο Χρέος Γενικής Κυβέρνησης 83
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ
Σελίδα
Γρόφημα 1: Έσοδα 24
Γρόφημα 2: Έξοδα 24
Γ ρόφημα 3: Έκτακτα Έσοδα & Έξοδα 28
Γ ρόφημα 4: Κέρδη - Ζημιές 28
Γ ρόφημα 5: Εξέλιξη Δημόσιου Χρέους σε Δραχμές 61 Γ ρόφημα 6: Εξέλιξη Δημόσιου Χρέους σε Γ αλλικά Φράγκα 61 Γ ρόφημα 7: Εξέλιξη Δημόσιου Χρέους σε Γ αλλικά Φράγκα 62 Γ ρόφημα 8: Εξέλιξη Δημόσιου Χρέους σε Δραχμές 63 Γ ρόφημα 9: Εξέλιξη Δημόσιου Χρέους σε Αγγλικές Λίρες 63
Γ ρόφημα 10: Ετπμερισμός Δημόσιου Χρέους 69
Γ ρόφημα 11: Δημόσιο Χρέος τη Δεκαετία του 1950 69
Γ ρόφημα 12: Εττιμερισμός Δημόσιου Χρέους 71
Γράφημα 13: Εξέλιξη Δημόσιου Χρέους 71
Γ ρόφημα 14: Εττιμερισμός Δημόσιου Χρέους 73
Γ ρόφημα 15: Εξέλιξη Δημόσιου Χρέους 73
Γ ρόφημα 16: Εττιμερισμός Δημόσιου Χρέους 75
Γ ρόφημα 17: Εξέλιξη Δημόσιου Χρέους 75
Γράφημα 18: Εξέλιξη Καθαρών Δανειακών Αναγκών Κεντρικής
Κυβέρνησης 81
Γ ρόφημα 19: Εξέλιξη Χρέους Γενικής Κυβέρνησης 84
ΜΕΡΟΣ Α'
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ - ΘΕΩΡΙΑ ΧΡΕΟΥΣ
1. Εισανωνή
Κάνοντας μια αναδρομή στα προηγούμενα χρόνια και λαμβάνοντας υπόψη τις σημερινές συνθήκες που επικρατούν, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το «δημόσιο χρέος στην Ελλάδα » υπήρχε από πολύ παλαιό. Στη διάρκεια των ετών, το δημόσιο χρέος έγινε περίπλοκο και δημιούργησε μεγάλο δημοσιονομικό πρόβλημα στη χώρα μας. Στη συγκεκριμένη εργασία θα προχωρήσουμε σε μια ενδελεχή ανάλυση, με σκοπό την κατανόηση της έννοιας του δημόσιου χρέους, ενώ επίσης θα γίνει και παράθεση στατιστικών και μη στοιχείων, ώστε να αποτυπώσουμε την πορεία και τις μεταλλάξεις του δημόσιου χρέους στον χώρο της οικονομίας μας.
Αυτό το θέμα λοιπόν της διπλωματικής διατριβής, επιλέχτηκε, με στόχο την απεικόνιση μέσα από διάφορες πληροφορίες, στατιστικά στοιχεία, πίνακες και σχεδιαγράμματα, των δυσχερειών που αντιμετώπισε, αλλά και έχει να αντιμετωπίσει το ελληνικό κράτος, λόγω του δημόσιου χρέους, καθώς επίσης και κατά πόσο το δημόσιο αυτό χρέος θέτει θέμα φερεγγυότητας του δημόσιου τομέα. Η σημασία της αξιολόγησης της φερεγγυότητας, συνδέεται με την δυνατότητα δημιουργίας νέου χρέους. Στην περίπτωση αυτή της φερεγγυότητας, θα έχουμε να κάνουμε με περιορισμό του δανεισμού, καθώς μειώνεται η δανειοληπτική ικανότητα. Προτού όμως εξετάσουμε την φερεγγυότητα του δημόσιου τομέα, θα αποτυπώσουμε τη διαχρονική εξέλιξη, χωρισμένη σε περιόδους, του δημόσιου χρέους της χώρας, ξεκινώντας από το έτος 1833 και φτάνοντας μέχρι και τη σημερινή εποχή.
Στο πρώτο μέρος της ανάλυσής μας θα αναφερθούμε στο θεωρητικό κομμάτι της έννοιας του δημοσίου χρέους, καθώς επίσης και στις πολιτικές αντιμετώπισής του. Ειδικότερα θα παραθέσουμε, αναφορικά, τις πολιτικές εκείνες που χρησιμοποιούνται από τις διάφορες σχολές οικονομίας και που ελέχθησαν στο πέρασμα των ετών, ενώ επίσης θα γίνει και μια επισήμανση σε όλους εκείνους τους φορείς που έχουν ιδρυθεί παγκοσμίως για την ενίσχυση των χωρών με χρέη.
Στο δεύτερο μέρος της ανάλυσης, θα γίνει μια πιο εμπεριστατωμένη αποτύπωση του δημόσιου χρέους της Ελλάδος, μέσα από μια ιστορική αναδρομή,
εμπειρικό πλαίσιο της ανάλυσής μας, και θα ολοκληρωθεί με την απεικόνιση της κατάσταση του δημόσιου χρέους στις μέρες μας (μορφή χρέους, ύψος χρέους κλπ.).
Ολοκληρώνοντας την ανάλυσή μας αυτή, θα προχωρήσουμε σε μια σύνοψη όλων όσων αναφέρθηκαν ανωτέρω, ούτως ώστε να είναι απτό στο ευρύτερο κοινό, η κατανόηση της σημαντικότητας του προβλήματος του δημόσιου χρέους, γενικά στις οικονομίες και ειδικότερα στην ελληνική πραγματικότητα, και εντέλει, ο αναγνώστης να καταλήξει σε κάποια συμπεράσματα για το σκοπό επιλογής εκπόνησης της συγκεκριμένης ανάλυσης του θέματος.
2. Γενικά Στοιγεία νια το Δηυόσιο Χρέος
2.1 Opiauoc Δημόσιου Χρέους
Δημόσιο χρέος είναι το μέγεθος που αναφέρεται στον υφιστάμενο συνολικό δανεισμό του δημοσίου σε δεδομένο χρονικό σημείο. Γενικά, το χρονικό σημείο αναφοράς είναι το τέλος κάθε χρόνου. Το δημόσιο χρέος δημιουργείται με τον δημόσιο δανεισμό, ο οποίος αποτελεί ένα από τα τρία μέσα χρηματοδότησης των δημόσιων δαπανών. Τα υπόλοιπα δυο είναι η φορολογία και η έκδοση νέου χρήματος.
Αναφορικά με τον όρο "δημόσιο” , θα πρέπει να εξετασθεί κατά πόσο ο όρος αυτός περιλαμβάνει μόνο την κεντρική διοίκηση ή κεντρική κυβέρνηση, την τοπική αυτοδιοίκηση, τους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, ή χρησιμοποιείται με την έννοια του ευρύτερου δημόσιου τομέα, οπότε σε αυτή την περίπτωση περιλαμβάνονται και οι δημόσιες επιχειρήσεις. Η χρήση του όρου "δημόσιο χρέος” , με την έννοια του χρέους του ευρύτερου δημόσιου τομέα, παρέχει μια πιο αξιόπιστη εικόνα του συνολικού δημόσιου δανεισμού, διότι τμήμα των εσόδων των δημόσιων επιχειρήσεων προέρχεται από επιχορηγήσεις του τακτικού προϋπολογισμού και του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων. Τα έσοδα αυτά επηρεάζουν το μέγεθος της δαπάνης της κεντρικής διοίκησης ή της γενικής κυβέρνησης και κατά συνέπεια και το μέγεθος των ελλειμμάτων και του χρέους των φορέων αυτών.
Στο μέτρο όμως που οι δημόσιες επιχειρήσεις χρηματοδοτούν τις ανάγκες τους σε κεφάλαια με εξωτερικό ή εσωτερικό δανεισμό, ο δανεισμός μπορεί να μην επηρεάζει το μέγεθος της δαπάνης της κεντρικής διοίκησης ή της γενικής κυβέρνησης, αλλά αυξάνει το χρέος των δημόσιων επιχειρήσεων. Αν λοιπόν γίνει αναφορά μόνο στο χρέος της κεντρικής διοίκησης δεν θα λαμβάναμε υπόψη μας τον δανεισμό των δημόσιων επιχειρήσεων, μέρος του οποίου αποτελεί εν δυνάμει έλλειμμα της κεντρικής διοίκησης, για το λόγο ότι συχνά οι δημόσιες επιχειρήσεις αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους, που είναι εγγυημένα από το δημόσιο, τα οποία όταν καταπίπτουν επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό. Εξάλλου, μέρος του χρέους του δημόσιου - επιχειρηματικού τομέα μεταφέρεται στο χρέος της κεντρικής διοίκησης.
Προχωρώντας σε συγκρίσεις σε διεθνές επίπεδο, τόσο λόγω της ανεπάρκειας στατιστικών στοιχείων (είναι περιορισμένα ακόμη και σε Κράτη - Μέλη της Ε.Ε.), όσο και λόγω της διαφοράς ορισμού των δημόσιων επιχειρήσεων, η χρήση του όρου δημόσιο χρέος, με την έννοια του χρέους της γενικής κυβέρνησης, φαίνεται ότι είναι περισσότερο ενδεδειγμένη. Αυτό συμβαίνει διότι, εξασφαλίζει μια σχετική συγκρισιμότητα μεταξύ των διαφόρων χωρών και υπάρχει και μια συνέπεια με το σύστημα των Εθνικών Λογαριασμών.
2.2 Διακρίσεις Δημόσιου Χρέους
Το δημόσιο χρέος, έτσι όπως έχει οριστεί και οριοθετηθεί σύμφωνα με την προγενέστερη τοποθέτησή μας, διακρίνεται σε 3 κατηγορίες:
1) σε Ακαθάριστο Δημόσιο Χρέος και σε Καθαρό Δημόσιο Χρέοο
Το καθαρό χρέος του ευρύτερου δημόσιου τομέα προκύπτει από το ακαθάριστο χρέος του, δηλαδή το σύνολο των χρηματικών υποχρεώσεών του, αφού αφαιρεθούν τα διαθέσιμα, τα ρευστά και οι καταθέσεις όψεως και προθεσμίας, των δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών. Εντούτοις, το ακαθάριστο δημόσιο χρέος παραμένει μια χρήσιμη έννοια, γιατί σχετίζεται άμεσα με το ύψος των δαπανών εξυπηρέτησης
2) σε Βραγυποόθεσυο Δηιιόσιο Χρέος, Μεσοπρόθεσμο Δημόσιο Χρέος και Μακροπρόθεσυο Δηυόσιο Χρέος
Με βάση τη ληκτικότητά του, το δημόσιο χρέος διακρίνεται:
ί. Σε βραχυπρόθεσμο δημόσιο χρέος, το οποίο δημιουργείται από δάνεια των οποίων η ληκτικότητά δεν υπερβαίνει το ένα (1) έτος,
ϋ. Σε μεσοπρόθεσμο δημόσιο χρέος, το οποίο δημιουργείται από δάνεια των οποίων η ληκτικότητά είναι από ένα (1) έως πέντε (5) έτη.
ϋί. Σε μακροπρόθεσμο δημόσιο χρέος, το οποίο δημιουργείται από δάνεια των οποίων η ληκτικότητά είναι μεγαλύτερη των πέντε (5) ετών.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο ακριβής προσδιορισμός του μεσοπρόθεσμου και του μακροπρόθεσμου δημόσιου χρέους εξαρτάται από τις συνθήκες της συγκεκριμένης αγοράς. Ο βραχυπρόθεσμος δημόσιος δανεισμός δημιουργείται κυρίως για την αντιμετώπιση ταμειακών δυσχερειών του δημόσιου τομέα που προκύπτουν από τον ετεροχρονισμό των δημόσιων εσόδων (εισπράξεων φόρων) και των δημόσιων δαπανών (πληρωμές), οπότε οι δημόσιοι φορείς αναγκάζονται να προσφύγουν σε δημόσιο δανεισμό από την κεντρική τράπεζα, τις εμπορικές τράπεζες ή το ευρύτερο κοινό.
Ο βραχυπρόθεσμος δημόσιος δανεισμός χρησιμοποιείται ως μέσο χρηματοδότησης των δημόσιων δαπανών, εάν οι αποταμιευτές είναι διατακτικοί να προβούν σε μεσομακροχρόνιες τοποθετήσεις σε κρατικά χρεόγραφα, όπως συμβαίνει σε περιόδους πληθωρισμού, γεγονός βέβαια το οποίο εξαρτάται και από του όρους του δανεισμού (σταθερό ή κυμαινόμενο επιτόκιο, ύψος χρεολυσίου κλπ.).
Στις περιπτώσεις εκείνες όπου το κράτος προσφεύγει σε βραχυπρόθεσμα δάνεια, με την έκδοση κυρίως εντόκων γραμματίων τρίμηνης ή εξάμηνης διάρκειας λήξεως, συχνά ανανεώνει τους τίτλους αυτούς με τη λήξη τους, με συνέπεια να επιτυγχάνει στην ουσία μεσομακροπρόθεσμο δανεισμό.
Σε περιόδους ύφεσης, η έκδοση βραχυπρόθεσμων δανείων θεωρείται προτιμότερη από την έκδοση μεσομακροπρόθεσμων δανείων. Αυτό γιατί τα βραχυπρόθεσμα δάνεια, από τη μια πλευρά συνδέονται με χαμηλότερα σχετικά
επιτόκια και από την άλλη, το κράτος με αυτά αποφεύγει τις δεσμεύεις μεγάλης διάρκειας του μεσομακροπρόθεσμου δανεισμού. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί μολαταύτα, ότι ένα μεγάλο βραχυπρόθεσμο δημόσιο χρέος δημιουργεί κινδύνους εκδήλωσης πληθωρισμού, δεδομένου ότι οι τίτλοι του βραχυπρόθεσμου χρέους (έντοκα γραμμάτια) συνδέονται με σχετικά μεγαλύτερο βαθμό ρευστότητας, ιδιαίτερα όταν βρίσκονται στην κατοχή του κοινού.
Ο μεσομακροπρόθεσμος δανεισμός δημιουργείται για τη χρηματοδότηση δημοσίων επενδύσεων αλλά και καταναλωτικών δημοσίων δαπανών ή και μεταβιβαστικών πληρωμών του δημοσίου, δηλαδή μεταβιβάσεων και τόκων του δημόσιου χρέους. Βασικός σκοπός του μεσομακροπρόθεσμου δημόσιου δανεισμού, είναι η βελτίωση της διαχρονικής κατανομής του κόστους των δαπανών του δημόσιου τομέα, ιδιαίτερα των δημόσιων επενδύσεων, με σκοπό να αποφευχθεί η υπερβολική αύξηση της τρέχουσας φορολογικής επιβάρυνσης.
3) σε Πάγιο Δημόσιο Χρέος
Το δημόσιο χρέος δεν αποτελείται μόνο από δάνεια ορισμένης ληκτικότητας (βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα, μακροπρόθεσμα),αλλά και από δάνεια που γίνονται απαιτητά με την εμφάνιση του τίτλου, καθώς και από δάνεια τα οποία το δημόσιο ή δεν αναλαμβάνει την υποχρέωση να εξοφλήσει (γνήσια πάγια δάνεια) ή δεν δεσμεύεται μεν να εξοφλήσει σε συγκεκριμένη ημερομηνία, διατηρεί όμως το δικαίωμα της εξόφλησής τους όταν αυτό κρίνει (μη γνήσια πάγια δάνεια). Οι δυο τελευταίες αυτές κατηγορίες δανείων, τα γνήσια και τα μη γνήσια, συνιστούν το πάγιο δημόσιο χρέος. Οι κάτοχοι τέτοιων τίτλων μπορούν να τους ρευστοποιήσουν μόνο με την πώλησή τους στο χρηματιστήριο.
4) σε Εσωτερικό και Εξωτερικό Δηυόσιο Χρέοο
Η διάκριση αυτή στηρίζεται στον τόπο σύναψης του δημόσιου δανείου.
Εσωτερικό δημόσιο χρέος είναι ο υφιστάμενος δημόσιος δανεισμός, ο οποίος έχει συναφθεί στο εσωτερικό, ενώ εξωτερικό δημόσιο χρέος είναι ο υφιστάμενος
μέτρο που στο εσωτερικό δημόσιο χρέος συμμετέχει και αλλοδαπή αποταμίευση ή στο εξωτερικό δημόσιο χρέος συμμετέχει και ημεδαπή αποταμίευση.
Ένα ορθότερο κριτήριο διάκρισης του δημόσιου χρέους σε εσωτερικό και εξωτερικό, είναι η γεωγραφική κατανομή των τίτλων του, δηλαδή η αναλογία ή η έκταση κατά την οποία οι τίτλοι του δημόσιου χρέους ανήκουν σε ημεδαπούς (εσωτερικό δημόσιο χρέος) και αλλοδαπούς (εξωτερικό δημόσιο χρέος). Η διακρίβωση όμως της γεωγραφικής κατανομής των τίτλων του δημόσιου χρέους, σε δεδομένη χρονική περίοδο, είναι ιδιαίτερα δυσχερής. Εξάλλου η γεωγραφική κατανομή του δημόσιου χρέους μεταβάλλεται διαχρονικά, αφού οι τίτλοι του δημόσιου χρέους είναι κινητοί και μεταβιβάζονται εύκολα.
Δεδομένων των δυσχερείων διακρίβωσης της γεωγραφικής κατανομής, εσωτερικό δημόσιο χρέος θεωρείται γενικά ο υφιστάμενος δημόσιος δανεισμός, ο οποίος έχει συναφθεί στο εθνικό νόμισμα της δανειζόμενης χώρας, ενώ εξωτερικό δημόσιο χρέος θεωρείται γενικά ο υφιστάμενος δημόσιος δανεισμός ο οποίος έχει συναφθεί σε συνάλλαγμα.
Διαφορές - Εσωτερικού / Εξωτερικού Δημόσιου Χρέους
Μεταξύ εσωτερικού δημόσιου χρέους και εξωτερικού δημόσιου χρέους υπάρχουν διαφορές ως προς τις οικονομικές τους επιπτώσεις, οι οποίες αποτελούν και την ουσία της διάκρισης αυτής.
> Ο εξωτερικός δημόσιος δανεισμός έχει ως συνέπεια την αύξηση των παραγωγικών πόρων που διατίθενται στη χώρα - οφειλέτη για κατανάλωση ή για επενδύσεις. Η συνολική δαπάνη ή ζήτηση της χώρας αυτής είναι υψηλότερη από τη συνολική παραγωγή της. Η εξυπηρέτηση του εξωτερικού δημόσιου δανεισμού έχει ως συνέπεια τη μείωση των παραγωγικών πόρων που διατίθενται στη χώρα - οφειλέτη για κατανάλωση ή επενδύσεις, μιας και αυτή θα προβαίνει σε μονομερείς πληρωμές στο εξωτερικό. Με άλλα λόγια, κατά την περίοδο εξυπηρέτησης του εξωτερικού δανεισμού, η συνολική δαπάνη ή ζήτηση της χώρας - οφειλέτη θα είναι μικρότερη από τη συνολική παραγωγή της. Αντίθετα, ο εσωτερικός δημόσιος δανεισμός, δεν επηρεάζει το
συνολικό μέγεθος των παραγωγικών πόρων που διατίθενται στη συγκεκριμένη χώρα για κατανάλωση και επενδύσεις. Απλώς, με το δανεισμό αυτό, οι υφιστάμενοι παραγωγικοί πόροι ανακατανέμονται μεταξύ των κατοίκων της χώρας, ενώ η εξυπηρέτηση του εσωτερικού δημόσιου χρέους έχει ως συνέπεια τη μεταβίβαση παραγωγικών πόρων (ή εισοδήματος) από κατοίκους της συγκεκριμένης χώρας (φορολογούμενους) σε κατοίκους της ίδιας χώρας (κάτοχοι τίτλων δημόσιου χρέους).
> Μια δεύτερη σημαντική διαφορά είναι, ότι ο εξωτερικός δημόσιος δανεισμός ασκεί ανατιμητικές πιέσεις στο νόμισμα της χώρας - οφειλέτη, με συνέπεια να αποθαρρύνονται οι εξαγωγές και να ενθαρρύνονται οι εισαγωγές, συμβάλλοντας έτσι στη διεύρυνση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Με αυτό τον τρόπο επίσης, μετατοπίζεται τμήμα της οικονομικής δραστηριότητας εκείνων των κλάδων της οικονομίας που είναι περισσότερο εκτεθειμένοι στο διεθνή ανταγωνισμό. Από την άλλη πλευρά, με τον εξωτερικό δανεισμό, η χώρα οφειλέτης, αυξάνει τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα, τα οποία μπορεί να χρησιμοποιήσει για την αντιμετώπιση δυσχερειών στο ισοζύγιο πληρωμών της. Η εκροή όμως πόρων για την αποπληρωμή του εξωτερικού χρέους, επιβαρύνει το ισοζύγιο πληρωμών, με συνέπεια τη δημιουργία προβλήματος εξισορρόπησης του. Ο εσωτερικός δανεισμός περιορίζει τα κεφάλαια που διατίθενται στον ιδιωτικό τομέα ασκώντας αυξητικές τάσεις στα εγχώρια επιτόκια. Ο εσωτερικός δημόσιος δανεισμός εκτοπίζει τμήμα των εγχώριων ιδιωτικών επενδύσεων και αν η σχέση της κεφαλαιαγοράς της υπόψη χώρας με τη διεθνή κεφαλαιαγορά είναι ικανοποιητική τότε, ο εσωτερικός δανεισμός θα ωθεί τον ιδιωτικό τομέα στο δανεισμό από το εξωτερικό.
> Η τρίτη και τελευταία διαφορά, έγκειται στο ότι ενώ ο εξωτερικός δανεισμός καθιστά δυνατή τη διεύρυνση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, χωρίς αυτά να ασκούν υπερβολικά αυξητικές πιέσεις στο επίπεδο του πληθωρισμού και στα επιτόκια, η διόγκωσή του αυξάνει το βαθμό επηρεασμού, της χώρας - οφειλέτη, από εξωτερικούς παράγοντες, όπως, ύφεση, διακυμάνσεις τιμών,
σε αύξηση των πραγματικών επιτοκίων της χώρας και μεταφορά ή περιορισμό των εγχώριων επενδύσεων.
3. Πολιτικές αντιυετώπισης του γρέοικ
Οι κυριότεροι οικονομικοί στόχοι του κράτους στα πλαίσια της σταθεροποιητικής πολιτικής είναι:
• Η Παραγωγή του μέγιστου δυνατού προϊόντος και η αύξηση των παραγωγικών δυνατοτήτων της χώρας ώστε να είναι πιο εύκολα αντιμετωπίσιμες οι οικονομικές διακυμάνσεις.
• Η Διατήρηση της απασχόλησης σε υψηλό επίπεδο ώστε να μην υπάρχει αύξηση της ανεργίας πάνω από το φυσικό ποσοστό της.
• Η Σταθερότητα του γενικού επιπέδου τιμών ώστε να καταπολεμηθεί ο πληθωρισμός.
• Η Εξασφάλιση των ισορροπιών στο εξωτερικό περιβάλλον της οικονομίας (Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών ) και βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.
Για την αντιμετώπιση του χρέους, αλλά και γενικότερα για την αντιμετώπιση των οικονομικών διακυμάνσεων κατά τη διάρκεια των διαφόρων φάσεων του οικονομικού κύκλου, κάθε κράτος λαμβάνει μια σειρά από μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση. Τα μέτρα αυτά εκφράζονται και εφαρμόζονται μέσα από την άσκηση Δημοσιονομικής και Νομισματικής Πολιτικής.
Η άσκηση της δημοσιονομικής πολιτικής έχει εφαρμογή, αναφορικά με την αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους που εξετάζουμε, σε τέσσερις κύριους πυλώνες της οικονομικής δραστηριότητας της κοινωνίας: στον σχηματισμό κεφαλαίου, στη διανομή του εισοδήματος, στην καταπολέμηση του πληθωρισμού και στην ανακατανομή των πόρων της κοινωνίας.
3.1 Δημοσιονομική Πολιτική και Σχηματισμός Κεφαλαίου
Ο σχηματισμός κεφαλαίου που επιδιώκεται μέσα από την άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής, επικεντρώνεται σε τρεις (3) κυρίως στόχους:
ί. Κυβερνητική χρηματοδότηση των επενδύσεων κοινωνικής υποδομής.
Επειδή κάποια έργα και επενδύσεις δεν είναι ελκυστικά για τον ιδιωτικό τομέα, αλλά υπόσχονται κοινωνικά οφέλη, αναλαμβάνονται από το κράτος και χρηματοδοτούνται από τις δημόσιες δαπάνες.
ϋ. Ιδιωτικές επενδύσεις που χρηματοδοτούνται από το δημόσιο τομέα.
Η απουσία κεφαλαιαγορών σε κάποιες χώρες καθιστά επιτακτική την ανάγκη επέμβαση του κρατικού τομέα με σκοπό, την αναδιανομή των πόρων και την μετακύλησή τους από την κατανάλωση σε παραγωγικές επενδύσεις. Οι κυβερνήσεις των κρατών αυτών που προβαίνουν σε μια τέτοια κίνηση, προσφέρουν οικονομική βοήθεια σε εταιρείες του ιδιωτικού τομέα (επιδοτήσεις από κεφάλαια που προέρχονται από τους φόρους, ή παραγραφή και επαναδιαπραγμάτευση χρεών), με σκοπό την προώθηση επενδύσεων, οι οποίες θα κατευθύνονται σε τομείς υψηλού κόστους και απαιτητικής τεχνογνωσίας, όπως είναι η ναυτιλία και οι αερογραμμές.
¡Ν. Ιδιωτικές επενδύσεις που γρηματοδοτούνται από τον ιδιωτικό τομέα.
Για να συντελεστεί αύξηση και προώθηση των ιδιωτικών επενδύσεων μέσα από το φορολογικό σύστημα θα πρέπει, το ίδιο το φορολογικό καθεστώς που διέπει την οικονομία, να αποτρέπει την εκτροπή αποταμιευτικών πόρων σε επενδύσεις παγίων, για τη δημιουργία αποθέματος και κερδοσκοπίας (κτίρια, γη). Βέβαια, οι ανισότητες στα εισοδήματα και στην διανομή τους, δημιουργούν κίνητρα για τέτοιου είδους επενδύσεις εξασφάλισης. Το φορολογικό σύστημα θα πρέπει λοιπόν να χαρακτηρίζεται από συνδυασμένους φορολογικούς συντελεστές, όπου θα υπάρχει μεγαλύτερη φορολογική επιβάρυνση σε ανεπιθύμητες οικονομικές δραστηριότητες και ευνοϊκότερη μεταχείριση κάποιων άλλων κατηγοριών επενδύσεων.
3.2 Δηίίοσιονουική Πολιτική και Διανομή Εισοδήυακκ
Η αναδιανεμητική πολιτική που επιθυμεί να εφαρμόσει η εκάστοτε κυβέρνηση, ασκείται προς δυο κατευθύνσεις:
> Αύξηση του ανθρώπινου κεφαλαίου. Μέσα από προγράμματα εκπαίδευσης και εξειδίκευσης, το κράτος επιθυμεί τη μείωση των ανισοτήτων στο εργατικό δυναμικό και την αύξηση της κινητικότητας στην αγορά εργασίας.
> Διεύρυνση του υενέθους τι~κ αγοράς. Στην έκταση που η αναδιανομή του εισοδήματος αυξάνει την παραγωγικότητα και το εισόδημα μιας ευρύτερης τάξης ανθρώπων, αυτή η αναδιανομή θα οδηγήσει στη διεύρυνση της αγοράς και από την πλευρά της παραγωγής, αλλά και από την πλευρά της συμμετοχής των ατόμων στο συνολικά παραγόμενο προϊόν της οικονομίας.
3.3 Δηυοσιονουική Πολιτική και Καταττολέυηση του Πληθωοισυού
Για την αντιμετώπιση των πληθωριστικών τάσεων, θα πρέπει να ληφθούν μέτρα προς την κατεύθυνση αύξησης της προσφοράς και μείωσης της ζήτησης.
Αναφορικά με τη μείωση της ζήτησης, μέσα από το ισχύον φορολογικό σύστημα θα πρέπει να περιοριστούν οι δαπάνες και να αυξηθούν οι πόροι προς το δημόσιο τομέα. Αυτό θα επιτευχθεί, είτε με την αύξηση των εσόδων από φόρους, είτε με τον δανεισμό κεφαλαίων που προορίζονταν για αποταμίευση. Έτσι, με αυτή τη στρατηγική, λαμβάνουν χώρα δαπάνες κοινής ωφέλειας και βελτίωσης της οικονομίας.
3.4 Δηυοσιονουική Πολιτική και Ανακατανουή των Πόοων
Οι κυβερνητικές δαπάνες και επενδύσεις σε έναν κλάδο της οικονομικής δραστηριότητας, τείνουν να προσελκύουν πόρους προς τον κλάδο αυτό, ενώ από την άλλη πλευρά, η φορολόγηση απομακρύνει τους όποιους επενδυτικούς φόρους από τον υπόψη κλάδο της οικονομίας. Έτσι, η διάρθρωση και αναδιανομή των κυβερνητικών εσόδων και δαπανών γίνεται με σκοπό την αύξηση της κινητικότητας και της ανακατανομής των πόρων μεταξύ, κλάδων και βιομηχανιών ειδικότερα, που
εμπεριέχουν λιγότερο ή περισσότερο αντίστοιχα κοινωνικό κόστος ή κοινωνικό όφελος.
3.5 Νουισυατική Πολιτική
Η επίτευξη και επιτάχυνση της ανάπτυξης της οικονομίας, με την άσκηση νομισματικής πολιτικής, μπορεί να πραγματωθεί μέσα από:
> Αύξηση των επενδύσεων: όταν στόχος του κράτους είναι η αύξηση των επενδύσεων, η πολιτική που ασκείται κατευθύνεται προς την μείωση των επιτοκίων με στόχο να καταστούν ελκυστικότερα τα επενδυτικά κεφάλαια.
Εκτός από τη μείωση των επιτοκίων, η νομισματική πολιτική θα πρέπει να κινηθεί και προς την αύξηση της προσφοράς χρήματος στην οικονομία, μειώνοντας το ποσό των υποχρεωτικών διαθεσίμων που έχουν οι εμπορικές τράπεζες στην κεντρική τράπεζα.
> Καταπολέμηση του πληθωρισμού: διαμέσου της άσκησης νομισματικής πολιτικής, μπορεί να επιτευχθεί μείωση του ποσοστού του πληθωρισμού, αυξάνοντας τα επιτόκια. Με τον τρόπο αυτό γίνεται μετακύληση κεφαλαίων από επενδύσεις προς αποταμίευση, με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης, η οποία επηρεάζει τη συνολική ζήτηση μέσα στην αγορά και δημιουργεί πληθωριστικές τάσεις. Επίσης, με κατάλληλους χειρισμούς από την πλευρά της κεντρικής τράπεζας και με παράλληλη χρήση πολιτικής ανοιχτής αγοράς, ρυθμίζεται η προσφορά χρήματος στην οικονομία.
3.6 Συναλλανυατική Πολιτική
Η συναλλαγματική πολιτική υπάγεται στη νομισματική πολιτική και αφορά τη μεταβολή του ισοζυγίου πληρωμών, το εξωτερικό χρέος της κάθε χώρας καθώς επίσης και τις μεταβολές στη συναλλαγματική ισοτιμία του εγχώριου νομίσματος. Η συναλλαγματική ισοτιμία περιλαμβάνει:
1. την ποσότητα των κεφαλαίων που είναι τοποθετημένα στην κεντρική τράπεζα τόσο σε εγχώριο νόμισμα, όσο και σε συνάλλαγμα.
2. τη σχέση που υπάρχει μεταξύ της εσωτερικής και της εξωτερικής αξίας του νομίσματος, δηλαδή την ισοτιμία που υπάρχει κάθε φορά.
Οι δυο παραπάνω παράγοντες επηρεάζονται από τη θέση σε διεθνές επίπεδο που κατέχει η κάθε οικονομία της χώρας στο παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον, καθώς επίσης και το βαθμό ανταγωνιστικότητας που τη χαρακτηρίζει, συγκριτικά με άλλες οικονομίες χωρών. Με βάση τα ανωτέρω, οι εισαγωγές από το εξωτερικό (εξωτερικό χρέος), μπορούν να εξυπηρετηθούν ως ακολούθως:
> Συναλλαγματικά έσοδα από την αύξηση των εξαγωγών
> Μείωση των συναλλαγματικών αποθεμάτων της κεντρικής τραπέζης
> Εξωτερικός δανεισμός
3.7 Συνιστώσες Δηυόσιου Χρέους και Τρόποι ΑντιυετώττισΓΚ
Τα αποτελέσματα άσκησης της κρατικής πολιτικής, μέσα από την εφαρμογή του Γενικού Κρατικού Προϋπολογισμού, καταγράφονται, μαζί με τα αποτελέσματα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, της κοινωνικής ασφάλισης και των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου, στο Ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης, το οποίο αντιστοιχεί στις δανειακές ανάγκες της κυβέρνησης και είναι γνωστό, σε εθνικολογιστική βάση, ως έλλειμμα. Το έλλειμμα σύμφωνα με τα κριτήρια και τους κανονισμούς της Οικονομικής Νομισματικής Ένωσης (Ο.Ν.Ε.), δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος της κάθε χώρας.
Η συσσώρευση των ελλειμμάτων σε μακροχρόνια διάρκεια, αποτελεί το Δημόσιο Χρέος, το οποίο αναφέρεται ως το άθροισμα όλων των δανειακών αναγκών του κράτους που συσσωρεύονται διαχρονικά. Το Δημόσιο Χρέος αποτελείται από τα ακόλουθα:
1) Κεφαλαιακές μεταβιβάσεις σε ΔΕΚΟ με σκοπό την αύξηση του μετοχικού τους κεφαλαίου.
2) Δάνεια για εξοπλιστικά προγράμματα.
3) Κεφαλαιοποιήσεις τόκων δανείων του δημοσίου, των οποίων αναβάλλεται η πληρωμή τους και προστίθενται στο αρχικό κεφάλαιο.
4) Πληρωμές καταπτώσεων εγγυήσεων για δάνεια που έχουν συνάψει οι ΔΕΚΟ.
5) Συναλλαγματικές διαφορές από δάνεια που συνάφθηκαν σε ξένο νόμισμα.
6) Προμέτοχα από ιδιωτικοποιήσεις.
7) Τιτλοποιήσεις μελλοντικών εισροών (Π ΚΠΣ).
8) Συμφωνίες επαναγοράς.
Από τις παραπάνω κατηγορίες, οι αριθμήσεις 3,6,7 και 8 συνιστούν μεθόδους τεχνητής μείωσης του Δημόσιου Χρέους και ανήκουν στην εφαρμογή της "Δημιουργικής Λογιστικής” .
Το κράτος προκειμένου να αντιμετωπίσει το δημόσιο χρέος και τις συνεχόμενες αυξήσεις του, αλλά και για να το μειώσει στις κατώτερες δυνατές τιμές ακολουθεί δυο κατευθύνσεις: είτε την προσφυγή στο δανεισμό, είτε την επιβολή φορολογίας. Πιο συγκεκριμένα:
> Δημόσιος Δανεισμός: πρόκειται για ένα δημοσιονομικό μέτρο το οποίο αποτελεί πηγή εσόδων για το κράτος προκειμένου να καλύψει και να πραγματώσει τις δαπάνες του.
> Φορολόγηση: πρέπει να είναι δίκαιη όσο το δυνατό περισσότερο, ώστε τα οικονομικά βάρη σε μια κοινωνία να κατανέμονται ισομερώς. Όταν το φορολογικό σύστημα μιας χώρας κυριαρχείται από έμμεσους φόρους, τότε η ψαλίδα μεταξύ πλούσιων και φτωχών, αντί να κλείνει, διευρύνεται περισσότερο. Αυτό συμβαίνει γιατί τα νοικοκυριά των εισοδηματικά χαμηλότερων τάξεων έχουν μεγαλύτερη
μέρος στην κατανάλωση, συγκριτικά με τα νοικοκυριά των υψηλότερων εισοδηματικών τάξεων.
Οι διακρίσεις μεταξύ δημόσιου δανεισμού και φορολογίας, είναι οι παρακάτω όσον αφορά την εφαρμογή τους και τα αποτελέσματα.
ί. Ο δημόσιος δανεισμός αποτελεί εκούσια μεταβίβαση πόρων από τον ιδιωτικό προς το δημόσιο τομέα, σε αντίθεση με τη φορολογία η οποία αποτελεί ακούσια μεταβίβαση.
μ. Με τη φορολογία γίνεται οριστική κατανομή του κόστους των δημοσίων δαπανών μεταξύ των πολιτών. Με το δημόσιο δανεισμό, το κράτος μπορεί να συνάψει δάνειο για την αποπεράτωση ενός έργου, αλλά μπορεί, για να καλύψει αυτή την υποχρέωση (δανεισμό) στο μέλλον, να επιβάλλει παράλληλα και φορολογία.
4. Παγκόσμιοι Φορείς Αντιμετώπισης του Χρέους
4.1 Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ)
Πρόκειται για έναν διεθνή οργανισμό, ο οποίος επιβλέπει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα παρακολουθώντας τις συναλλαγματικές ισοτιμίες και τα ισοζύγια πληρωμών, προσφέροντας οικονομική και τεχνική βοήθεια όταν του ζητηθεί. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ιδρύθηκε στις 27 Δεκεμβρίου του 1945 στην Ουάσιγκτον, πρωτεύουσα των Η.Π.Α. κατόπιν συνομολόγησης 39 χωρών. Η ίδρυση του Οργανισμού αυτού είχε προπαρασκευαστεί κατά τη Διεθνή Νομισματική και Χρηματοδοτική Συνδιάσκεψη που συνήλθε στο Μπρέτον Γουντς, του Νιού Χαμσάιρ των Η.Π.Α., ενάμισι χρόνο πριν, από 1ης Ιουλίου μέχρι 22 Ιουλίου του 1944. Έδρα του Οργανισμού ορίσθηκε η Ουάσιγκτον, ως πρωτεύουσα της χώρας με το μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής. Κύριος σκοπός του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είναι η προώθηση της διεθνούς νομισματικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών - μελών με ισόρροπη ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου. Για τον σκοπό αυτό προωθούνται συγκεκριμένα μέτρα, ή όποτε κρίνεται αναγκαίο αποφασίζονται ιδιαίτερα μέτρα, μεταξύ των οποίων είναι:
i. Η ενιαία διαδικασία ομαλής προσαρμογής κάθε κράτους - μέλους στις συναλλαγματικές ισονομίες.
ϋ. Διεθνείς διαβουλεύσεις σε περιπτώσεις σημαντικών αλλαγών των ακολουθουμένων συναλλαγματικών πρακτικών.
iii. Επιβολές ορισμένων περιοριστικών συναλλαγματικών μέτρων και τέλος
iv. Άρση των παραπάνω περιοριστικών μέτρων, κατόπιν διαπιστωμένης βελτίωσης της οικονομικής θέσης του κάθε κράτους - μέλους.
Ανώτατο διοικητικό όργανο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είναι το
"Συμβούλιο των Διοικητών” , στο οποίο κάθε κράτος - μέλος εκπροσωπείται από έναν Διοικητή και έναν αναπληρωματικό για πέντε συνεχή έτη. Το Συμβούλιο αυτό συνέρχεται μία φορά ετησίως στη λεγάμενη "Τακτική Σύνοδο". Κατά τη διάρκεια της συνόδου αυτής εγκρίνονται τα πεπραγμένα του Οργανισμού, εκλέγονται νέοι διευθυντές, ενώ λαμβάνονται διάφορες αποφάσεις όπως είναι τυχόν αλλαγή ισοτιμιών, είσοδος νέων μελών κ.α. Ο Διοικητικός Διευθυντής του Συμβουλίου προΐσταται του Εκτελεστικού Συμβουλίου καθώς και όλου του προσωπικού του Οργανισμού.
Το Εκτελεστικό Συμβούλιο ασχολείται κυρίως με τρέχοντα θέματα του Οργανισμού, μιας και για τα σημαντικότερα επιλαμβάνεται το ίδιο το Συμβούλιο των Διοικητών. Μέλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου μπορεί να ζητήσει και να γίνει οποιαδήποτε χώρα. Η αίτησή της εξετάζεται πρώτα από το Εκτελεστικό Συμβούλιο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το οποίο θα υποβάλει έκθεση στο Διοικητικό Συμβούλιο του Οργανισμού με εισηγήσεις. Οι εισηγήσεις αφορούν το μερίδιο που αναλογεί (quota) στο υποψήφιο μέλος, τον τρόπο πληρωμής της συνδρομής, και άλλους όρους και προϋποθέσεις για ένταξη. Αφού το Διοικητικό Συμβούλιο εγκρίνει την έκθεση, η αιτήτρια χώρα οφείλει να λάβει τα απαραίτητα νομικά μέτρα, σύμφωνα με τη δική της νομοθεσία, ώστε να μπορέσει να υπογράψει τη σχετική συμφωνία με
Το μερίδιο (quota) ενός κράτους - μέλους του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου καθορίζει τη συνδρομή που πρέπει να πληρώνει, το βάρος της ψήφου του, την πρόσβαση σε χρηματοδοτήσεις από τον Οργανισμό, και το μερίδιό του σε Special Drawing Rights. Ένα μέλος δεν μπορεί μονομερώς να αυξήσει το μερίδιό του μιας και η οποιαδήποτε αύξηση πρέπει πρώτα να εγκριθεί από το Εκτελεστικό Συμβούλιο. Για παράδειγμα, το 2001 δεν επιτράπηκε στην Κίνα να αυξήσει το μερίδιό της όσο επιθυμούσε, ώστε να παραμείνει στο επίπεδο της μικρότερης οικονομίας των G7 (Καναδάς). Έκτοτε, η συνεισφορά της έχει αυξηθεί μόνο ελαφρώς. Από το 2006 διεξάγεται συζήτηση για αλλαγές στον τρόπο ψήφισης, ώστε να γίνεται πιο δίκαια.
Η βασική αποστολή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, είναι να παρέχει οικονομική βοήθεια σε χώρες που βρίσκονται σε πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση. Χώρες-μέλη που έχουν πρόβλημα με το ισοζύγιο πληρωμών μπορούν να ζητήσουν δάνεια ή/και διαχείριση της εθνικής τους οικονομίας. Σε ανταπόδοση, από τις χώρες αυτές απαιτείται συνήθως να προβούν σε μεταρρυθμίσεις (στις οποίες οι επικριτές αναφέρονται ειρωνικά ως "συναίνεση της Ουάσινγκτον"). Οι μεταρρυθμίσεις αυτές συνήθως απαιτούνται γιατί χώρες με σταθερά επιτόκια μπορούν να δημιουργήσουν οικονομικές, νομισματικές και πολιτικές πρακτικές οι οποίες οδηγούν, οι ίδιες, το σύστημα σε κρίση. Για παράδειγμα, χώρες με τεράστια ελλείμματα προϋπολογισμού, ανεξέλεγκτο πληθωρισμό, αυστηρό έλεγχο τιμών, ή ιδιαίτερα υπερτιμημένο ή υποτιμημένο νόμισμα διατρέχουν τον κίνδυνο να αντιμετωπίσουν στο μέλλον σοβαρό πρόβλημα με το ισοζύγιο πληρωμών. Έτσι, τα προγράμματα αυτά έχουν ως στόχο, τουλάχιστον φαινομενικά, περισσότερο να διασφαλίσουν μελλοντικές οικονομικές κρίσεις παρά να χρηματοδοτήσουν οικονομικές ατασθαλίες.
Η προσέγγιση όμως αυτή έχει δεχτεί πολλές επικρίσεις. Σύμφωνα με πολλούς υποστηρικτές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, κάποιες από αυτές τις επικρίσεις είναι αποτέλεσμα του ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν καλά τις λειτουργίες και τους στόχους του Οργανισμού, και αυτό οφείλεται στην έλλειψη διαφάνειας εντός αυτού, καθώς και στην περίπλοκη φύση του διεθνούς οικονομικού συστήματος γενικότερα. Μια από αυτές τις εισηγήσεις για βελτίωση αυτής της κατάστασης είναι και η μείωση του αριθμού των οικονομολόγων, τους οποίους
πολλοί φοβούνται ότι χρησιμοποιούν τις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου ως πειραματόζωα. Από την άλλη πλευρά, κάποιοι τονίζουν ότι οι αλλαγές αυτές που προτείνονται, εισάγουν θέματα που είναι περισσότερα πολιτικά παρά οικονομικά, και τα οποία έχουν ήδη οδηγήσει σε οικονομικές κρίσεις. Σύμφωνα με τον Ούλριχ Μπεκ, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει ως πρωταρχικό στόχο την αποτροπή μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης
4.2 Παγκόσμια Τράπεζα (IBRD)
Πρόκειται για ένα διεθνές χρηματοπιστωτικό ίδρυμα, το οποίο παρέχει οικονομική και τεχνική βοήθεια σε αναπτυσσόμενες χώρες για αναπτυξιακά έργα (δρόμοι, γέφυρες, σχολεία), με δεδηλωμένο στόχο τη μείωση της φτώχειας.
Πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας είναι ο Αμερικανός Ρόμπερτ Ζέλικ από την 1η Ιουλίου του 2007.
Ο οργανισμός αυτός συστάθηκε έπειτα από τη διάσκεψη στο Μπρέτον Γουντς το 1944. Οι ΗΠΑ και η Βρετανία πρωταγωνίστησαν σε αυτήν τη διάσκεψη. Η Τράπεζα ως το 1968 χορηγούσε δάνεια σε μικρή σχετικά κλίμακα. Η Γαλλία ήταν η πρώτη χώρα που έλαβε αναπτυξιακή βοήθεια από την Παγκόσμια Τράπεζα. Τις τελευταίες δεκαετίες η Τράπεζα έχει δεχτεί εντονότατη κριτική από αντιπάλους της παγκοσμιοποίησης και άλλες κοινωνικές ομάδες.
Η IBRD έχει σήμερα 185 κράτη μέλη ενώ o IDA απαρτίζεται από 168 μέλη.
Κάθε μέλος της IBRD μπορεί να είναι και μέλος ταυτόχρονα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Πρόεδρος της Τράπεζας είναι ο κ. Paul Wolfowitz
Τον Όμιλο της Παγκόσμιας Τράπεζας αποτελούν:
S Η Διεθνής Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (IBRD)
S Ο Διεθνής Οργανισμός Ανάπτυξης (IDA)
ν' Ο Οργανισμός Πολυμερούς Ασφάλισης Επενδύσεων (MIGA)
S Ο Διεθνής Οργανισμός Χρηματοδότησης (IFC)
Κύρια αποστολή της Παγκόσμιας Τράπεζας είναι η καταπολέμηση της φτώχειας και η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Περισσότερο από το μισό πληθυσμό των αναπτυσσομένων χωρών, 2,8 δις. άτομα, ζουν με λιγότερα από $700 το έτος και από αυτά 1,2 δις. κερδίζουν λιγότερο από $1 τη μέρα. Οι προσπάθειές της επικεντρώνονται στην εκπλήρωση των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (πρωτοβάθμια εκπαίδευση, παιδική θνησιμότητα, μητρική υγεία, καταπολέμηση ασθενειών και πρόσβαση σε πόσιμο νερό) και αποσκοπούν στη σταθερή μείωση της φτώχειας.
Τα τελευταία χρόνια η Παγκόσμια Τράπεζα έχει χρησιμοποιήσει σημαντικούς από τους πόρους της σε δραστηριότητες που αναμένεται να έχουν παγκόσμια επιρροή. Μία από αυτές είναι η ανακούφιση του χρέους των Υπερχρεωμένων Φτωχών Χωρών (HIPC). Η Τράπεζα επίσης, αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην καταπολέμηση του AIDS και αποτελεί τη μεγαλύτερη πηγή μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης σχετικών προγραμμάτων. Το ύψος της χρηματοδότησης ξεπερνάει το $1,3 δις., από τα οποία πάνω από τα μισά απευθύνονται στην υπό-Σαχαρική Αφρική. Επίσης, συνεργάζεται με τις χώρες στις προσπάθειές τους κατά της διαφθοράς και διαθέτει μηχανισμούς για να προστατεύει τα προγράμματα που χρηματοδοτεί η ίδια από τυχόν διαφθορά και απάτη.
ΜΕΡΟΣ Β'
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ
ΧΡΕΟΥΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ
1. Ιστορική Αναδρουή - ΕΕέλιΕη του Δηυόσιου Χρέους
1.1 Περίοδος 1833-1862
Η περίοδος που εξετάζεται σε αυτό το τμήμα ορίζεται από δυο γεγονότα: από τον επόμενο χρόνο της κήρυξης της δεύτερης πτώχευσης της Ελλάδος (1843) και από τον προηγούμενο χρόνο αποπομπής του Βασιλιά Όθωνα (Οκτώβριος 1862).
Πρόκειται για μια περίοδο όπου δεν παρουσιάζεται ούτε σύναψη νέων εξωτερικών δανείων (εκτός μιας εξαίρεσης μικρής ποσότητας) αλλά ούτε και σημαντική προσφυγή στον εξωτερικό δημόσιο δανεισμό. Παρ’ όλα αυτά το δημόσιο εξωτερικό χρέος, κατά την περίοδο αυτή, αυξήθηκε αρκετά. Για την καλύτερη απεικόνιση και ανάλυση του εξωτερικού δημόσιου χρέους, θα χωριστεί η περίοδος 1843 έως 1862 σε δυο υποπεριόδους. Η πρώτη υποπερίοδος θα αφορά τα έτη μεταξύ 1833 - 1843 (συνδέεται με την δημόσιο - οικονομική κρίση του 1843 και την κήρυξη της πτώχευσης τον ίδιο χρόνο), ενώ η δεύτερη υποπερίοδος, αφορά την ανάπτυξη του δημόσιου εξωτερικού χρέους μεταξύ των ετών 1844 - 1862.
Στην περίοδο 1833 - 1843 σημειώνεται η εισροή, στο δημόσιο ταμείο του κράτους, δύο δανείων: του δανείου Rothschild και των βαυαρικών δανείων. Με συμβόλαιο που υπογράφθηκε στις 12 Ιανουάριου του 1832 στο Παρίσι, η Ελλάδα δανείστηκε από το τραπεζικό συγκρότημα Rothschild το ποσό των 60 εκατομμυρίων φράγκων ή 67.080.000 δραχμών, με την εγγύηση των Τριών Δυνάμεων (Αγγλίας, Ρωσίας και Γαλλίας). Καθεμία από τις Δυνάμεις μπήκε ως εγγυήτρια για το 1/3 του δανείου. Το ενεργητικό κεφάλαιο του δανείου ήταν 57.239.000 φράγκα ή 63.924.000 δραχμές με τόκο 5%και χρεολύσιο 1%. Αυτό σημαίνει, ότι κάθε χρόνο για το κεφάλαιο των 63.924.000 δραχμών πληρωνόταν τόκος (ετήσιος) ύψους 3.196.000 δραχμών και αποδιδόταν, για την απόσβεση του αρχικού κεφαλαίου, χρεολύσιο ύψους 639.000 δραχμών. Το ποσό των 3.835.000 δραχμών (3.196.000 + 639.000) επιβαρυνόταν με ένα ποσό μικρότερο ή ίσο των 50.000 δραχμών ως προμήθεια του συγκροτήματος Rothschild, έξοδα κληρώσεων και ενδεχόμενη διαφορά συναλλάγματος. Στην κυκλοφορία ετέθησαν 55.897 ομολογίες με ονομαστική αξία 1.024 φράγκα ή 1.143 δραχμές έκαστη. Τα βαυαρικά δάνεια ανήλθαν στο ύψος των 4.658.000 δραχμών.
Πρόκειται για δάνεια τα οποία χορήγησε ο βασιλιάς του βαυαρικού κράτους και πατέρας του Όθωνα προς το ελληνικό κράτος.
