Στοιχεία για τις διατροφικές συνήθειες του Scyliorhinus canicula (Linneus, 1758) στο Β.Α. Αιγαίο

(1)

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ : “ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΤΟΥ Scyliorhinus canicula (Linneus, 1758) ΣΤΟ Β.Α.ΑΙΓΑΙΟ.”

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΕΡΑΡΗ ΜΑΡΙΑ

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : Δρ. ΜΠΑΤΖΑΚΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

(2)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ :

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ………Σελ. 1

2. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ……….Σελ. 4

3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

3.1. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ……….Σελ. 7

3.2. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

ΑΝΑ ΚΛΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑ ΦΥΛΟ ………..Σελ. 15

3.3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

ΑΝΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ ……….Σελ. 26

4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ ………Σελ. 38

5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ……….Σελ. 44

(3)

1

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Μια από τις πιο διαδεδομένες οικογένειες καρχαριοειδών της

Μεσογείου είναι η οικογένεια Scyliorhinidae με βασικούς εκπροσώπους της τα Scyliorhinus canicula, το Scyliorhinus stellaris και το Galeus melastomus.

Εικόνες 1, 2 : S.canicula (Πηγή : www.ukdivers.net),

Το Scyliorhinus canicula, Linnaeus 1758 [με κοινές ονομασίες : small spotted catshark (En), Petite roussette (Fr), Kleingefleckter katzenhai (G), Pintarroja (Sp), Κουτάβι (Gr) ] απαντάται στον Βόρειο Ατλαντικό, στα νότια της Νορβηγίας, νότια της Σενεγάλης και σε ολόκληρη τη Μεσόγειο.

Εικόνα 3 : Γεωγραφική εξάπλωση του S.canicula (Πηγή : www.aquamaps.org ) Πίνακας 1 : Ταξινόμηση του S.canicula.

(4)

2

Ακολουθεί μια αναφορά στα μορφολογικά χαρακτηριστικά του είδους.

Έχει σώμα ευλύγιστο και κεφάλι πλατύ. Το ρύγχος του είναι μικρότερο από το πλάτος του στόματος. Οι ρώθωνες του ενώνονται με το στόμα δια μέσου στενών καναλιών (χαρακτηριστικό του είδους – Εικόνα 3) και απουσία

καναλιών στα πάνω χείλη, μόνο στα κάτω. Έχει δόντια μικρά, πολυάριθμα με πολλές μύτες το καθένα και σε πολλές σειρές.

Εικόνα 4 : Ρώθωνες και στοματική κοιλότητα του S.canicula (Πηγή : www.sharkiologist.com ).

Έχει δυο κοιλιακά πτερύγια, δυο πλευρικά και δυο ραχιαία πτερύγια. Εδρικό και ουραίο από ένα. Στα αρσενικά άτομα τα κοιλιακά σχηματίζουν στην εσωτερική τους πλευρά δυο ζεύγη ροπαλοειδών προεκβολών, τα

πτερυγιόποδα που παίζουν ρόλο οργάνων σύζευξης. Υπάρχει ένα άνοιγμα, η κλοάκη στην οποία καταλήγουν η έδρα και η ουρογεννητική θηλή. Στα θηλυκά υπάρχει ο γεννητικός κόλπος.

Τα πτερύγια δεν αποτελούνται από άκανθες αλλά είναι ενιαία. Τα άκρα των κοιλιακών πτερυγίων είναι μυτερά και η αρχή του δεύτερου ραχιαίου βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με το πίσω άκρο της βάσης του εδρικού. Το ουραίο πτερύγιο αποτελείται από δυο λοβούς από τους οποίους ο επάνω είναι μεγαλύτερος από τον κάτω ( ετερόκερκο).

Έχει πέντε ζεύγη βραγχιακών σχισμών, το τελευταίο ζεύγος βρίσκεται πάνω από τα πλευρικά (θωρακικά) πτερύγια.

Τα μικρά λέπια που καλύπτουν όλο του το σώμα έχουν τις κορυφές τους προς τα πίσω και ονομάζονται πλακοειδή και είναι της ίδιας ουσίας με αυτής των δοντιών.

Ομοταξία Chondroicthyes Υφομοταξία Elasmobranchi Υπερτάξη Pleurotremata

Τάξη Carcharhiniformes

Οικογένεια Scyliorhinidae

Γένος Scyliorhinus

Είδος Canicula

(5)

3

Η πλευρική του γραμμή που εμφανίζεται κατά μήκος κάθε πλευράς του σώματός του είναι το αισθητήριο όργανό του. Στην κάτω επιφάνεια του

ρύγχους η πλευρική γραμμή διακλαδίζεται και σχηματίζει τους σωλήνες Lorenzini, όργανα για την ανίχνευση της λείας αφού είναι ευαίσθητα στα ασθενή ηλεκτρικά ρεύματα.

Το χρώμα του είναι γκρίζο – υποκίτρινο ή κοκκινωπό με πολλές μικρές σκουρόχρωμες κηλίδες, μεγέθους ίσου με την κόρη του ματιού. Στην κάτω πλευρά δεν υπάρχουν κηλίδες. Εύκολα μπερδεύεται με το συγγενικό του S.stellaris αλλά ο διαχωρισμός γίνεται εύκολα λόγω του χρώματος, αφού το stellaris έχει μεγαλύτερες και πιο ανοιχτόχρωμες κηλίδες.

Το μέγιστο μήκος του είναι 1m, ενώ το σύνηθες που βρίσκεται είναι 60cm και ωριμάζει από 39 – 60cm. Το μέγιστο αναφερόμενο βάρος είναι 1,320 gr , ενώ η μέγιστη διάρκεια ζωής είναι τα 12 χρόνια.

Είναι ωοτόκο και γεννά σε ρηχά νερά από τον Νοέμβρη μέχρι τον Ιούλιο (Εικόνα 5). Η επώαση διαρκεί 6 μήνες και τα ψάρια κατά την εκκόλαψη τους έχουν μήκος 9-10 cm και εμφανίζονται 6-7 κάθετες σκοτεινές ταινίες (Εικόνα 6).

Εικόνες 5,6 : Αυγά του S.canicula, κατά την εκκόλαψη (Πηγή : www.irishelasmobranchgroup.org )

Είναι κάτοικος παράκτιων περιοχών και βαθιών νερών από 10 έως 400 m και στο Ανατολικό Ιόνιο από 280 έως 780 m, σε αντίθεση με τον συγγενή του

(6)

4

S.stellaris, ο οποίος φτάνει σε βάθη μέχρι 60 m . Νυχτόβιο ψάρι που

απαντάται σε αμμώδεις, κοραλλιογενείς και βραχώδεις βυθούς σε μικρά βάθη, κυρίως γύρω στα 100 m.

Η κατανάλωση του κρέατός του δεν είναι τόσο ευρεία όσο του

S.stellaris, εξαιτίας του όχι τόσο μαλακού του κρέατος. Παρόλα αυτά το κρέας του καταναλώνεται φρέσκο ή , επίσης χρησιμοποιούνται τα έλαια που

παράγει, ακόμα και σαν τροφή για άλλα ψάρια. Το τμήμα του σώματός του που είναι βρώσιμο αποτελεί το 60% .

Τρέφεται με μαλάκια, Κρουστοφόρα, μικρά κεφαλόποδα, πολύχαιτους και μικρούς οστειχθύες.

Πρωταρχικός στόχος αυτής της εργασίας είναι η μελέτη των

διατροφικών συνηθειών του S.canicula, ανατολικά της Λέσβου, στο στενό της Μυτιλήνης, σε σχέση τόσο με το μέγεθος, όσο και με το φύλο του οργανισμού.

Ο δευτερέυον στόχος της εργασίας είναι να αποτελέσει μια τράπεζα

πληροφοριών για υπόλοιπες έρευνες, καθώς δεν έχει διεξαχθεί αντίστοιχη έρευνα στον ελλαδικό χώρο, όπως επίσης να τονιστεί και η σημασία της έρευνας πάνω στο συγκεκριμένο είδος, αφού αποτελεί σημαντικό κομμάτι της αλιείας και αντίστοιχα αποτελούν και οι οργανισμοί με τους οποίους τρέφεται.

2. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Τα δείγματα, που αριθμούν 260 άτομα, είναι από την περίοδο Δεκέμβριος του 2004 έως Μάιος του 2006.

Η συλλογή των δειγμάτων έγινε με μηχανότρατα εμπορικής αλιείας που χρησιμοποιούσε την παραδοσιακή τράτα, όπως επίσης και με παραγάδια. Το γνωστότερο από τα συρόμενα δίχτυα είναι η τράτα βυθού που το στόμιο της κρατιέται ανοιχτό με την βοήθεια πλωτήρων ή σιδερένιού πλαισίου ή άλλων εξαρτημάτων. Το συνολικό μήκος του διχτυού είναι περίπου 56.3 m όπου τα 5.5 m αποτελούν τον σάκο, τα 20.1 m την κόψη. Το σκοινί των πλωτήρων έχει μήκος 31.2 m και πάχος 24 mm. Το σκάφος χρησιμοποιούσε

παραλληλόγραμμες πόρτες διαστάσεων 1.2 m X 2.1 m.

Εικόνα 7 : Σχέδιο της Ελληνικής τράτας βυθού (Πηγή : Υπουργείο εμπορικής Ναυτιλίας, www.yen.gr ).

(7)

5

.

Η δειγματοληψία γινόταν κατά τους μήνες Οκτώβριο μέχρι Μάιο, λόγω της νομοθεσίας που επιτρέπει την χρήση αυτής μόνο αυτό το χρονικό διάστημα.

Παρόλα αυτά υπάρχει και μια δειγματοληψία τον μήνα Ιούλιο αλλά τα άτομα ήταν μόνο 3.

Τα δείγματα προέρχονται από την περιοχή του στενού της Μυτιλήνης, ανατολικά της νήσου Λέσβου (Εικόνα 8.). Δεν είναι γνωστός ο αριθμός των ψαριών που αλιέυονταν κάθε φορά. Αυτό γιατί για την συγκεκριμένη εργασία τα ψάρια παραλαμβάνονταν από συγκεκριμένο ιχθυοπωλείο, το πρωί,

μεταφέρονταν στο εργαστήριο και εφαρμοζόταν η μεθοδολογία που ακολουθεί παρακάτω.

Μελετήθηκαν τα στομαχικά τους περιεχόμενα και έγιναν και άλλες μετρήσεις για τα εξωτερικά χαρακτηριστικά τους.

Τα δείγματα αφού παραλαμβάνονταν είτε καταψύχονταν, είτε

μελετούνταν απ’ ευθείας. Τα εξωτερικά χαρακτηριστικά που καταγράφονταν ήταν τα εξής :

Το Ολικό Μήκος (cm), Το Φύλο,

Το μήκος από την αρχή του ρύγχους μέχρι το πρώτο ραχιαίο πτερύγιο, που αναφέρεται ως Μήκος 1 (cm),

Το μήκος μεταξύ των δυο ραχιαίων πτερυγίων, που αναφέρεται ως Μήκος 2 (cm), καθώς και

Το Ολικό Βάρος (gr), Το Βάρος Ήπατος (gr) και Το Βάρος Στομάχου (gr).

Για αυτές τις μετρήσεις χρησιμοποιήθηκαν ένας κανόνας και ζυγός ακριβείας 4 δεκαδικών ψηφίων.

(8)

6

Εικόνα 8 : Το στενό της Μυτιλήνης, ανάμεσα της Λέσβου και της Τουρκίας (Πηγή:

www.google.gr ).

Για την λήψη του στομάχου και του ήπατος χρησιμοποιήθηκαν χειρουργικό ψαλίδι, λαβίδα, τρυβλία βάρους 6.90 gr καθώς και πλαστικά φιαλίδια για την φύλαξη των μη αναγνωρίσιμων περιεχομένων του στομάχου, σε φορμόλη 10%.

Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε ήταν η εξής : Αρχικά μετρήθηκαν τα

εξωτερικά χαρακτηριστικά και στην συνέχεια το κάθε άτομο ανοίχτηκε από την έδρα κατά μήκος μέχρι τον πρώτο χόνδρο, στην αρχή του κεφαλιού.

Μετά το άνοιγμα, με ευδιάκριτα τα εσωτερικά όργανα απομακρύνεται το τρίλοβο συκώτι και στην συνέχεια το στομάχι.

Τοποθετούνται στα τρυβλία και ζυγίζονται. Έπειτα ανοίγονται τα στομάχια και καταγράφονται τα περιεχόμενα τους. Όσα ήταν άμεσα αναγνωρίσιμα

καταγράφονταν αμέσως. Τα υπόλοιπα (οργανισμοί ή τμήματα αυτών) φυλάσσονται στα φιαλίδια σε φορμόλη 10%.

Το ολικό μήκος των ψαριών που μελετήθηκαν κυμαίνεται από 24 cm έως 49.5 cm. Τα δείγματα χωρίστηκαν σε 2 κλάσεις με βάση τον αριθμό των ατόμων της κάθε κλάσης, έτσι ώστε να είναι ισόποσες. Οι κλάσεις αυτές είναι οι εξής :

Κλάση 1 : Από 24 cm έως 40.8 cm. Η κλάση αυτή θα χαρακτηριστεί ως η κλάση με τα μικρού μεγέθους άτομα.

Κλάση 2 : Από 41 cm έως 49,5 cm. Η κλάση αυτή θα χαρακτηριστεί ως η κλάση με τα μεγάλου μεγέθους άτομα.

(9)

7

Τα στομαχικά περιεχόμενα χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες : Κεφαλόποδα (κλάση Cephalopoda), καλαμάρια, θράψαλα, σουπιές,

χταπόδια, ολόκληρα ή υπολείμματα αυτών όπως ράμφη, βεντούζες, τμήματα εσωτερικού σκελετού κ.τ.λ.

Ψάρια, συνήθως ωτόλιθοι, οστά, μάτια Πολύχαιτοι (κλάση Polychaeta)

Αρθρόποδα (φύλο Artropoda), υπόφυλο Crustacea κυρίως ισόποδα και Δεκάποδα όπως γαρίδες, αστακούς, καβούρια,

Λοιπά (παράσιτα και διάφορα αντικείμενα).

Επίσης χωρίζεται και η περίοδος των δειγμάτων σε εποχές : Χειμώνας 2004 : Δεκέμβρης 2004, Φλεβάρης 2005,

Άνοιξη 2005 : Μάρτης 2005, Απρίλης 2005,

Χειμώνας 2005: Οκτώβρης 2005, Δεκέμβρης 2005, Άνοιξη 2006 : Απρίλης 2006, Μάιος 2006.

3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

3.1. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ.

Σε αυτό το κεφάλαιο της εργασίας θα παρουσιαστούν οι σωματικές διαφορές για κάθε φύλο και για το σύνολο των ατόμων. Τα δεδομένα που

συγκρίνονται είναι το ολικό μήκος (cm), το μήκος 1 (cm), το μήκος 2 (cm), το βάρος(gr), το βάρος του ήπατος (gr) και το βάρος του στομάχου (gr).

ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΦΥΛΟ

Από την μελέτη που έγινε στα άτομα του S.canicula,το σύνολο των ατόμων ήταν 260 εκ των οποίων τα 124 ήταν αρσενικά και 136 θηλυκά.

Παρατηρείται πως τα ποσοστά είναι περίπου ίσα (διάγραμμα 1).

(10)

8

52% 48% ^male

female

Διάγραμμα 1 : Ποσοστιαία κατανομή των ατόμων του S.canicula.

Το μήκος των αρσενικων ατόμων ξεκινά από 24 cm και καταλήγει σε μέγιστο μήκος 49.5 cm όπου είναι και το μέγιστο όλων των δειγμάτων, όπως επίσης και τα 24 cm είναι το ελάχιστο όλων των δειγμάτων.

Θα πρέπει να αναφερθεί ότι ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό των αρσενικών ατόμων, 60% κυμαίνεται από 38 έως 43 cm.

Στην κλάση 1 ανήκουν 53 άτομα, ενώ στην κλάση 2 ανήκουν 71 άτομα.

Τα μεγέθη των θηλυκών ατόμων ξεκινούν από 30 cm και καταλήγουν σε 49,5 cm. Το μεγαλύτερο ποσοστό έχει μήκη παραπάνω από 40 cm.

Διάγραμμα 2 : Ποσοστιαία κατανομή ατόμων κλάσης 1.

(11)

9

Διάγραμμα 3 : Ποσοστιαία κατανομή ατόμων κλάσης 2.

Στην συνέχεια θα παρατηρηθεί η κατανομή των μηκών 1 και 2 (cm).

Όπως έχει ήδη αναφερθεί τα μήκη αυτά αφορούν το μήκος από το ρύγχος έως το πρώτο ραχιαίο πτερύγιο (μήκος 1) και την απόσταση μεταξύ των δύο ραχιαίων πτερυγίων (μήκος 2).

Το μήκος από το ρύγχος έως το πρώτο ραχιαίο στα αρσενικά κυμαίνεται από 16,5 έως 24 cm, ενώ στα θηλυκά από 15,5 έως 24,5 cm.

Όπως φαινεται από το διάγραμμα 4 το μήκος 1 στα αρσενικά άτομα αυξάνεται με την αύξηση του ολικού μήκους, χωρίς όμως αυτό να ισχύει απόλυτα.

Διάγραμμα 4 : Σύγκριση ολικού μήκους με μήκος ρύγχους – πρώτου ραχιαίου στα αρσενικά άτομα.

(12)

10

Αντίστοιχα συμβαίνει και στα θηλυκά άτομα, όπως φαίνεται στο διάγραμμα 5.

Διάγραμμα 5 : Σύγκριση ολικού μήκους με μήκος ρύγχους – πρώτου ραχιαίου στα θηλυκά άτομα.

Παρατηρείται επίσης ότι δεν υπάρχει έντονη διαφοροποίηση στο μήκος μεταξύ των δυο ραχιαίων, για την ακρίβεια οι τιμές που κυμαίνεται είναι από 4,5 έως 7,7 cm στα αρσενικά άτομα, ενώ στα θηλυκά από 4,5 έως 7 cm .

Διάγραμμα 6 : Σύγκριση ολικού μήκους με μήκος μεταξύ των ραχιαίων στα αρσενικά άτομα.

(13)

11

Διάγραμμα 7 : Σύγκριση ολικού μήκους με μήκος μεταξύ των ραχιαίων στα θηλυκά άτομα.

Όσο αφορά το βάρος (gr) παρουσιάζεται ένα μεγάλο εύρος τιμών και στα αρσενικά και στα θηλυκά άτομα, που όμως δείχνει να συμβαδίζει με την αύξηση του ολικού μήκους.

Στα αρσενικά άτομα ο μέσος όρος βάρους είναι 226,89 gr.

Τα άτομα που ζύγιζαν κάτω του Μ.Ο ήταν 63, ενώ τα άτομα που ζύγιζαν πάνω του Μ.Ο ήταν 61, όπως παρουσιάζεται στο διάγραμμα 8 με ποσοστά.

Στα θηλυκά άτομα ο μέσος όρος βάρους είναι 224,86 gr.

Τα άτομα που ζύγιζαν κάτω του Μ.Ο ήταν 68, ενώ τα άτομα που ζύγιζαν πάνω του Μ.Ο ήταν 68, όπως παρουσιάζεται στο διάγραμμα 11 με ποσοστά.

Διάγραμμα 8 : Ποσοστιαία κατανομή βάρους αρσενικων ατόμων.

(14)

12

Στα αρσενικά δείγματα του S.canicula φαίνεται ότι η αύξηση του βάρους είναι ανάλογη του μήκους,όπως παρουσιάζεται στα διαγράμματα 9 και 10. Τα περισσότερα άτομα με βάρος κάτω του Μ.Ο. ανήκουν στην κλάση 1 ενώ τα άτομα με βάρος άνω του Μ.Ο. ανήκουν σχεδόν όλα στην κλάση 2.

Διαγράμματα 9,10 : Ποσοστιαία κατανομή βάρους αρσενικών δειγμάτων ανά κλάση.

Διάγραμμα 11 : Ποσοστιαία κατανομή βάρους θηλυκών ατόμων.

Ομοίως για τα θηλυκά άτομα η αύξηση του βάρους είναι ανάλογη του μήκους καθώς τα περισσότερα μικρου βάρους άτομα ανήκουν στην κλάση 1 και τα περισσότερα μεγάλου βάρους άτομα ανήκουν στην κλάση 2 (διαγράμματα 12, 13).

(15)

13

Διαγράμματα 12,13 : Ποσοστιαία κατανομή βάρους θηλυκών δειγμάτων ανά κλάση.

Από τις μετρήσεις του ήπατος και του στομάχου βρέθηκε ότι ο μέσος όρος βάρους των οργάνων στα αρσενικά άτομα ήταν 11,74

gr και 11,64 gr αντίστοιχα, ενώ στα θηλυκά είναι 14,64 gr και 14,01 gr.

Υπάρχει μια σχεδόν ισόποση ποσοστιαία κατανομή όσο αφορά τους μέσους όρους των οργάνων των αρσενικών και των θηλυκών (διαγράμματα 14, 15).

Διαγράμματα 14, 15 : Ποσοστιαία κατανομή βάρους ήπατος αρσενικών και θηλυκών ατόμων.

(16)

14

Διαγράμματα 16 ,17 : Ποσοστιαία κατανομή βάρους στομάχου αρσενικών και θηλυκών ατόμων.

Αυτό που παρατηρείται είναι πως και στα αρσενικά και στα θηλυκά τα δείγματα βάρους κάτω του Μέσου Όρου ανήκουν σε μεγαλύτερο ποσοστό (56% και 73% αντίστοιχα) στην μικρού μεγέθους κλάση. Όπως επίσης στα δείγματα βάρους άνω του Μέσου Όρου, το μεγαλύτερο ποσοστό (75% στα αρσενικά και 70% στα θηλυκά) ανήκει στην μεγάλου μεγέθους κλάση (διαγράμματα 18, 19, 20, 21).

Διαγράμματα 18,19 : Ποσοστιαία κατανομή αρσενικών δειγμάτων ανά κλάση.

(17)

15

Διαγράμματα 20,21 : Ποσοστιαία κατανομή θηλυκών δειγμάτων ανά κλάση.

Επίσης θα πρέπει να αναφερθεί πως ο Μέσος Όρος στα βάρη του ήπατος και του στομάχου και στα δύο φύλα είναι περίπου ίδιος (διάγραμμα 21).

Διάγραμμα 22 : Κατανομή των μέσων όρων βάση φύλων.

3.1. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΝΑ ΚΛΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑ ΦΥΛΟ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ.

Σε αυτό το κεφάλαιο θα παρουσιαστούν αναλυτικά οι διατροφικές συνήθειες του S.canicula σε σχέση με το μέγεθος και το φύλο των ατόμων.

Αρχικά θα παρουσιαστούν οι διατροφικές επιλογές των δειγμάτων με βάση τις κλάσεις μεγέθους και στην συνέχεια με βάση το φύλο.

Όπως έχει ήδη αναφερθεί τα μεγέθη των ατόμων έχουν χωριστεί σε 2 κλάσεις με βάση το μέγεθος, μικρού και μεγάλου μεγέθους.

Επίσης θα χρησιμοποιηθούν οι κατηγορίες στα στομαχικά περιεχόμενα που έχουν ήδη αναφερθεί.

(18)

16

Κεφαλόποδα (κλάση Cephalopoda) καλαμάρια, θράψαλα, σουπιές, χταπόδια, ολόκληρα ή υπολείμματα αυτών όπως ράμφη, βεντούζες, τμήματα

εσωτερικού σκελετού κ.τ.λ.

Ψάρια, συνήθως ωτόλιθοι, οστά, μάτια Πολύχαιτοι (κλάση Polychaeta)

Αρθρόποδα (φύλο Artropoda), υπόφυλο Crustacea κυρίως ισόποδα και Δεκάποδα όπως γαρίδες, αστακούς, καβούρια,

Λοιπά.

Οι οργανισμοί, οι οποίοι αναγνωρίστηκαν μετά από έρευνα στα στομαχικά περιεχόμενα και προφανώς αποτελούσαν την διατροφή του S.canicula, τουλάχιστον για τα άτομα της κλάσης αυτής, ανήκουν και στις 4 παραπάνω κατηγορίες.

Στην συνέχεια ακολουθεί ένας πίνακας κατάταξης των ειδών που βρέθηκε ότι καταναλώθηκαν από το Scyliorhinus canicula.

Πίνακας 2 : Πίνακας κατάταξης ειδών που βρέθηκε ότι καταναλωθηκαν από το S.canicula.

Φύλο Mollusca Κλάση Cephalopoda

Οικογένεια

Octopodidae Elodone moschata

Octapus vulgaris Οικογένεια

Myopsidae

Sepia vulgaris

Οικογένεια Sepiolidae

Sepiola rondoletti Φύλο Chordata Ομοταξία

Osteichtyes

Οικογένεια Serranidae

Serranus hepatus Οικογένεια

Trichiuridae

Lepidopus caudatus

Trichiurus lepturus

Οικογένεια Merlucidae

Merlucius merlucius

Οικογένεια Zeidae Zeus faber Οικογένεια

Gadidae

Οικογένεια Carangidae

Trachurus trachurus

Οικογένεια Lophidae

Lophius piscatorius

(19)

17

Στην κλάση 1, όπου ανήκουν τα δείγματα μικρού μεγέθους, βρέθηκαν και αναγνωρίστηκαν 269 οργανισμοί, από τους οποίους προέκυψε πως οι 53 ήταν κεφαλόποδα, οι 58 ψάρια, οι 54 πολύχαιτοι και οι 104 καρκινοειδή.

Οικογένεια Clupeidae

Sardinella aurita

Sardina pilchardus

Οικογένεια Congridae

Conger conger

Οικογένεια

Macroramphosidae

Macroramph osus scolopax

Οικογένεια Sparidae

Boops boops

Φύλο Crustacea

Κλάση Malacostraca Τάξη

Stomatopoda Οικογένεια Squillidae

Squilla mantis Τάξη Decapoda

Υποτάξη Macrura

Οικογένεια Palinuridae

Scyllarida spp

Nephrops norvegicus Υποτάξη

Caridea

Οικογένεια Penaeidae

Parrapeneus longirostris Οικογένεια

Pandalidae

Plesionika spp Οικογένεια

Carididae Palaemon

spp Υποτάξη

Brachyura

Οικογένεια Carcinidae

Portunus spp

Οικογένεια Goneplacidae

Goneplax rhomboides Υποτάξη

Anomura

Οικογένεια Galatheidae

(20)

18

Διάγραμμα 23 : Κατανομή των στομαχικών περιεχομένων για την κλάση 1.

Από τα 128 άτομα της κλάσης κανένα δεν βρέθηκε με κενό στομάχι.

Στην κατηγορία των λοιπών στομαχικών περιεχομένων βρέθηκαν 3 παρασιτα, 3 αγκίστρια, ένα κομμάτι πλαστικής σακούλας, φύκια, μια πέτρα μεγέθους 2 cm καθώς και κέλυφος αυγού κολλημένο σε φύκη.

Θα πρέπει να αναφερθεί πως τα αγκίστρια προέρχονται από παραγάδια, όπως και κάποια ψάρια του γένους Sardinella aurita, τα οποία

χρησιμοποιούνται ως δόλωμα από τους ψαράδες.

Τα είδη που αναγνωρίστηκαν στα άτομα της κλάσης 1 ανήκουν στα

Κεφαλόποδα και στα Αρθόποδα, τα οποία παρουσιάζονται πιο αναλυτικά στα παρακάτω διαγράμματα.

Διάγραμμα 24 : Αριθμός Κεφαλοπόδων που αναγνωρίστηκαν στα άτομα της κλάσης 1.

(21)

19

Διάγραμμα 25 : Αριθμός Αρθροπόδων που αναγνωρίστηκαν στα άτομα της κλάσης 1.

Στα Κεφαλόποδα βρέθηκαν τα είδη Elodone moschata, Sepia vulgaris, Sepiola rondoletti χωρίς να υπάρχουν μεγάλες διαφορές στον αριθμό τους (διάγραμμα 24).

Στα Αρθρόποδα αυτό που παρατηρείται είναι ο μεγάλος αριθμός γαρίδων (Parrapeneus longirostris, Plesionika spp, Palaemon spp) σε σχέση με τα υπόλοιπα αρθόποδα που αποτελούν μέρος της διατροφής του S.canicula (διάγραμμα 25).

Στην κλάση 2 όπως και στην κλάση 1, οι οργανισμοί, οι οποίοι

αναγνωρίστηκαν μετά από έρευνα στα στομαχικά περιεχόμενα, ανήκουν και στις 4 κατηγορίες των στομαχικών περιεχομένων.

Από τους 256 οργανισμούς που βρέθηκαν και αναγνωρίστηκαν, προέκυψε πως 36 ήταν κεφαλόποδα, 71 ψάρια, 60 πολύχαιτοι και 89 αρθρόποδα.

(22)

20

Διάγραμμα 26 : Κατανομή των στομαχικών περιεχομένων για την κλάση 2.

Από τα 132 άτομα της κλάσης αυτής, μόνο 5 βρέθηκαν με κενά στομάχια.

Αυτό που χρειάζεται να αναφερθεί είναι το ότι τα άτομα της μεγαλύτερης κλάσης τρέφονται με μεγαλύτερου μεγέθους οργανισμούς, τα οποία είναι πιο εύκολα αναγνωρίσιμα στα στομαχικά περιεχόμενα, πολλές φορές δε το δείγμα υπάρχει ολόκληρο.

Στην κατηγορία των λοιπών στομαχικών περιεχομένων βρέθηκαν 19

παράσιτα, 4 αγκίστρια και φύκια. Ομοίως σε αυτήν την κλάση, όπως και στην μικρότερη, τα αγκίστρια προέρχονται από παραγάδια, όπως επίσης και τα ψάρια του γένους Sardinella aurita.

Οι οργανισμοί οι οποίοι αναγνωρίστηκαν ακολουθούν στα παρακάτω διαγράμματα.

Διάγραμμα 27 : Αριθμός Κεφαλοπόδων που αναγνωρίστηκαν στα άτομα της κλάσης 2.

(23)

21

Διάγραμμα 28 : Αριθμός Ψαρίων που αναγνωρίστηκαν στα άτομα της κλάσης 2.

Διάγραμμα 29 : Αριθμός Αρθροπόδων που αναγνωρίστηκαν στα άτομα της κλάσης 2.

Στα Κεφαλόποδα βρέθηκαν τα είδη Elodone moschata, Sepia vulgaris, Sepiola rondoletti χωρίς να υπάρχουν μεγάλες διαφορές στον αριθμό τους (διάγραμμα 27).

Στα δείγματα της κλάσης 2 η αναγνώριση των ειδών των ψαριών που

θηρεύτηκαν ήταν πιο έυκολη, λόγω του μεγαλύτερου μεγέθους των θηρευτών και των θηραμάτων. Όπως φαίνεται από το διάγραμμα 28, τα είδη των

ψαριών που θηρεύτηκαν είναι ψάρια μεγάλου μεγέθους (Merlucius merlucius, Zeus faber, Lophius piscatorius)

Στα Αρθρόποδα αυτό που παρατηρείται, όπως και στην κλάση 1, είναι ο μεγάλος αριθμός γαρίδων (Parrapeneus longirostris, Plesionika spp,

Palaemon spp) σε σχέση με τα υπόλοιπα αρθόποδα που αποτελούν μέρος της διατροφής του S.canicula (διάγραμμα 29).

(24)

22

Διάγραμμα 30 : Κατανομή λοιπών περιεχομένων στις 2 κλάσεις.

Και στις δύο κλάσεις, την μεγαλύτερη προτίμηση στην διατροφή των ατόμων καταλαμβάνουν τα αρθόποδα. Παρουσιάζεται μια ομοιομορφία όσο αφορά την προτίμηση, στις δύο κλάσεις, με φθίνουσα σειρα :

Αρθρόποδα, Ψάρια, Πολύχαιτοι, Κεφαλόποδα.

Όπως έχει αναφερθεί σε προηγούμενο κεφάλαιο το σύνολο ων ατόμων είναι 260, με 124 αρσενικά και 136 θηλυκά. Από το διάγραμμα 1 φαίνεται πως τα ποσοστά είναι περίπου ίσα, οπότε μπορεί να γίνει ευκολότερα η σύγκριση.

Στα αρσενικά δείγματα, σε σύνολο 124 ατόμων βρέθηκαν και αναγνωρίστηκαν 258 οργανισμοί, εκ των οποίων προέκυψε ότι 33 ήταν κεφαλόποδα, 62 ψάρια, 47 πολύχαιτοι και 116 αρθρόποδα (διάγραμμα 31) .

Από τα 124 άτομα τα 5 βρέθηκαν με κενά στομάχια. Στα λοιπά στομαχικά περιεχόμενα, ανήκουν 16 παράσιτα, 4 αγκίστρια, το κομμάτι σακούλας και το κέλυφος αυγού κολλημένο στα φύκια.

(25)

23

Διάγραμμα 31 : Κατανομή των στομαχικών περιεχομένων για τα αρσενικά άτομα.

Στο σύνολο των 136 ατόμων στα θηλυκά δείγματα βρέθηκαν και

αναγνωρίστηκαν 308 οργανισμοί,όπου οι 61 ήταν κεφαλόποδα, 73 ψάρια, 72 πολύχαιτοι και 102 αρθρόποδα (Διάγραμμα 32).

Διάγραμμα 32 : Κατανομή των στομαχικών περιεχομένων για τα θηλυκά άτομα.

Στα λοιπά στομαχικά περιεχόμενα ανήκουν 23 παράσιτα, 3 αγκίστρια, φύκια και η πέτρα μεγέθους 2 cm.

Αυτό που παρατηρείται με την πρώτη ματιά είναι πως παρόλο που ο αριθμός των ατόμων αρσενικών – θηλυκών είναι σχεδόν ίδιος, τα θηλυκά τράφηκαν με πολύ περισσότερους οργανισμούς σε σχέση με τα αρσενικά και κυρίως με πολύ περισσότερα κεφαλόποδα,σχεδον την διπλάσια ποσότητα. Επίσης οι ποσότητες ψαριών και πολύχαιτων που καταναλώθηκαν είναι σχεδόν ίδιες (Διαγράμματα 31, 32).

Και στα δύο φύλα την μεγαλύτερη προτίμηση στην διατροφή των ατόμων καταλαμβάνουν τα αρθόποδα. Όπως και με βάση το μέγεθος έτσι και με βάση

(26)

24

το φύλο παρουσιάζεται μια ομοιομορφία όσο αφορά την προτίμηση στους οργανισμούς, με φθίνουσα σειρα :

Αρθρόποδα, Ψάρια, Πολύχαιτοι, Κεφαλόποδα.

Ακολούθως παρουσιάζονται οι διατροφικες προτιμήσεις του κάθε φύλου με βάση την κλάση που ανήκει.

Διαγράμματα 33 , 34 : Κατανομή των στομαχικών περιεχομένων των αρσενικών δειγμάτων ανά κλάσεις μεγέθους.

Διαγράμματα 35 , 36 : Κατανομή των στομαχικών περιεχομένων των θηλυκών δειγμάτων ανά κλάσεις μεγέθους.

Παρατηρείται η αύξηση στην κατανάλωση πολύχαιτων στα αρσενικά δείγματα μεγάλου μεγέθους, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζεται μια μείωση στην

κατανάλωση αρθροπόδων (διαγράμματα 33, 34) Στα θηλυκά δείγματα

μεγάλου μεγέθους παρατηρείται μια μείωση στην κατανάλωση κεφαλοπόδων,

(27)

25

ενώ παρουσιάζεται μια αύξηση στην κατανάλωση ψαριών (διαγράμματα 35, 36).

Όπως έχει ήδη αναφερθεί με την αύξηση του μεγέθους των θηρευτών, αυξάνεται και το μέγεθος του θηράματος και κυρίως των ψαρίων.

Οι οργανισμοί οι οποίοι αναγνωρίστηκαν ακολουθούν στα παρακάτω διαγράμματα.

Διαγράμματα 37 ,38 : Κατανομή θήρευσης κεφαλοπόδων στα δύο φύλα.

Διαγράμματα 39, 40 : Κατανομή θήρευσης ψαριών στα δύο φύλα.

(28)

26

Διαγράμματα 41,42 : Κατανομή θήρευσης αρθροπόδων στα δύο φύλα.

Αυτό που παρατηρείται από τα παραπάνω διαγράμματα είναι η μεγαλύτερη ποικιλομορφία στους οργανισμούς που θηρέυονται από τα θηλυκά άτομα.

Όσο αφορά την θήρευση των κεφαλοπόδων δεν υπάρχει έντονη

διαφοροποίηση στην προτίμηση των δύο φύλων, καθώς δύο από τα τρία είδη που θηρέυτηκαν είναι κοινά (Sepia vulgaris, Sepiola rondoletti) (διαγράμματα 37, 38). Η διαφορές στην ποικιλία των ειδών εμφανίζεται κυρίως στα ψάρια και στα αρθρόποδα (διαγράμματα 39, 40, 41, 42). Από τα διαγράμματα 39, 40 φαίνεται ότι και τα δύο φύλα προτιμούν μικρού και μεγάλου μεγέθους ψάρια, βενθικά και πελαγικά (Zeus faber, Sardinella aurita), όμως στα θηλύκα υπάρχει μεγαλύτερη ποικιλομορφία. Στα αρθρόποδα (διαγράμματα 41, 42), ενώ η διατροφή των αρσενικών στηρίζεται κυρίως σε γαρίδες (Parrapeneus longirostris, Plesionika spp, Palaemon spp), στα θηλυκά, παρόλο που και σε αυτά η διατροφή στηρίζεται σε είδη γαρίδας, αποτελείται και από άλλα είδη, όπως Scyllarida spp, Nephrops norvegicus, Goneplax rhomboides

(διαγράμματα 41, 42)

Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται η κατανομή των λοιπών στομαχικών περιεχομένων, που αποτελούνται κυρίως από παράσιτα και τα αγκίστρια από τα παραγάδια. Υπάρχει μια αναλογία στην αύξηση μεγέθους και στον αριθμό των παρασίτων, ενώ αυτό δεν ισχύει στην θήρευση δολωμάτων.

(29)

27

Διάγραμμα 43 : Κατανομή λοιπών στομαχικών περιεχομένων για το φύλο της κάθε κλάσης.

3.1. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΝΑ ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ.

Οι μήνες κατά τους οποίους έγιναν μετρήσεις είναι :

o Δεκέμβρης 2004, Σύνολο Ατόμων 36 o Φεβρουάριος 2005, Σύνολο Ατόμων 21 o Μάρτιος 2005, Σύνολο Ατόμων 37 o Απρίλιος 2005, Σύνολο Ατόμων 61 o Οκτώβριος 2005, Σύνολο Ατόμων 44 o Δεκέμβριος 2005, Σύνολο Ατόμων 20 o Απρίλιος 2006, Σύνολο Ατόμων 31 o Μάιος 2006, Σύνολο Ατόμων 10.

Για να γίνει πιο έυκολη η κατηγοριοποίηση και η μελέτη των αποτελεσμάτων, θα χωριστούν ανά 2 μήνες σε εποχές.

o Χειμώνας 2004 : Δεκέμβρης 2004, Φλεβάρης 2005, o Άνοιξη 2005 : Μάρτης 2005, Απρίλης 2005,

o Χειμώνας 2005: Οκτώβρης 2005, Δεκέμβρης 2005, o Άνοιξη 2006 : Απρίλης 2006, Μάιος 2006.

Θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα της κάθε εποχής όσο αφορά τις κλάσεις μεγέθους αλλά και τα φύλα.

(30)

28 ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2004

Στον Χειμώνα 2004 ανήκουν οι μήνες Δεκέμβριος του 2004 και Φεβρουάριος 2005, με συνολικό αριθμό ατόμων 57, εκ των οποίων τα 28 είναι αρσενικά και τα 29 θηλυκά.

Στην κλάση μεγέθους 1 ανήκουν 27 άτομα, 11 αρσενικά και 16 θηλυκά.

Στην κλάση μεγέθους 2 ανήκουν 30 άτομα, 17 αρσενικά και 13 θηλυκά.

Για τα δείγματα της κλάσης 1 παρατηρείται μια ισόποση προτίμηση σε

κεφαλόποδα και ψάρια, μια σχετικά μικρή προτίμηση σε πολύχαιτους, ενώ την μεγαλύτερη προτίμηση την δέιχνουν στα αρθρόποδα (Διάγραμμα 44).

Διάγραμμα 44 : Ποσοστιαία κατανομή στομαχικών περιεχομένων της κλάσης 1.

Τα αρθρόποδα φαίνεται να καταλαμβάνουν την πρώτη θέση στην προτίμηση και του μεγαλύτερου μεγέθους δειγμάτων στην κλάση 2, ενώ υπάρχει μια ισόποση προτίμηση στα κεφαλόποδα και στους πολύχαιτους (Διάγραμμα 45).

Διάγραμμα 45 : Ποσοστιαία κατανομή στομαχικών περιεχομένων της κλάσης 2

(31)

29

Αυτό που παρατηρείται από τα διαγράμματα 44, 45 είναι η μείωση του ποσοστού των αρθροπόδων στην κλάση 2 και η αύξηση του ποσοστού των άλλων τριών κατηγοριών.

Οι διατροφικές προτιμήσεις των αρσενικών ατόμων και των δύο κλάσεων για αυτή την χρονική περίοδο είναι σχεδόν ίδιες (Διαγράμματα 46, 47).

Διαγράμματα 46,47 : Κατανομή των στομαχικών περιεχομένων των αρσενικών ατόμων ανά κλάσεις μεγέθους.

Για τα θηλυκά δείγματα αυτής της χρονικής περιόδου η σειρά προτίμησης αλλάζει. Παρατηρείται μια αρκετά μεγάλη προτίμηση στα αρθρόποδα από τα μικρού μεγέθους άτομα, ενώ στα μεγάλου μεγέθους άτομα αυξήθηκε αρκετά παραπάνω το ποσοστό των πολυχαίτων (Διαγράμματα 48, 49).

Διαγράμματα 48,49 : Κατανομή των στομαχικών περιεχομένων των θηλυκών ατόμων ανά κλάσεις μεγέθους.

(32)

30

Διάγραμμα 50 : Κατανομή θήρευσης της χρονικής περιόδου Χειμώνας 2004.

Από το παραπάνω διάγραμμα παρουσιάζεται η ποικίλια στα είδη των ψαριών και των αρθροπόδων που προτιμήθηκαν από το S.canicula, ενώ

αναγνωρίστηκε μονο ένα είδος από τα κεφαλόποδα ( Sepiola rondoletti).

ΑΝΟΙΞΗ 2005

Στην χρονική περίοδο αυτή ανήκουν οι μήνες Μάρτιος και Απρίλιος, με 38 αρσενικά άτομα και 60 θηλυκά στο σύνολο των 98 ατόμων. Στην κλάση μεγέθους 1 ανήκουν 38 άτομα, εκ των οποίων τα 10 αρσενικά και τα 28 θηλυκά άτομα. Στην κλάση μεγέθους 2 ανήκουν 60 άτομα, με 28 αρσενικά και 32 θηλυκά άτομα.

Για τα δείγματα της κλάσης 1 πρώτα σε προτίμηση ήταν τα αρθρόποδα, ακολουθούν οι πολύχαιτοι, ενώ σχεδόν ισόποσα τα ποσοστά των

κεφαλοπόδων και των ψαριών (Διάγραμμα 51).

(33)

31

Την πρώτη θέση προτίμησης στα δείγματα της κλάσης 2 καταλαμβάνουν τα ψάρια, ακολουθούν με σχεδόν ίσα ποσοστά τα αρθρόποδα και οι πολύχαιτοι, και τέλος τα κεφαλόποδα (Διάγραμμα 52).

Θα πρέπει να παρατηρηθεί ότι είναι η πρώτη φορά που άλλη κατηγορία θηραμάτων φαίνεται να προτιμάτε περισσότερο από το S.canicula, και σε ποσοστό σχεδόν διπλάσιο από τα δείγματα μικρότερου μεγέθους.

Μεγάλη διαφοροποίηση φαίνεται να υπάρχει και στα αρσενικά δείγματα, καθώς αυτά της κλάσης 1 τράφηκαν σε αρκετά μεγάλο ποσοστό με

αρθρόποδα, σε αντίθεση με τα μεγαλύτερου μεγέθους άτομα που προτίμησαν σε ίσα ποσοστά αρθρόποδα και ψάρια (διαγράμματα 53, 54).

(34)

32

Σε αντίθεση με τα αρσενικά δείγματα, τα ποσοστά των θηλυκών δείγμάτων είναι παρόμοια. Και τα δύο μεγέθη έδειξαν μια ισόποση προτίμηση σε όλες τις κατηγορίες των οργανισμών, τα μικρού μεγέθους άτομα στους πολύχαιτους και τα μεγάλου μεγέθους στα ψάρια (διαγράμματα 55,56).

Θα πρέπει να αναφερθεί ότι ο αριθμός των θηλυκών δειγμάτων είναι κατά πολύ μεγαλύτερος από αυτόν των αρσενικών, σχεδόν διπλάσιος, οπότε το δείγμα είναι πιο αντιπροσωπευτικό.

Διάγραμμα 57 : Κατανομή θήρευσης της χρονικής περιόδου Άνοιξη 2005.

(35)

33

Από το παραπάνω διάγραμμα φαίνεται η προτίμηση στα 2 είδη, Sepiola rondoletti και Parrapeneus longirostris . Η σημασία των γαρίδων (

Parrapeneus longirostris, Portunus spp και Plesionika spp) φαίνεται να παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην διατροφή του S.canicula.

ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2006

Οι μήνες Οκτώβριος και Δεκέμβριος 2006 αποτελούν την χρονική περίοδο Χειμώνας 2006, με συνολικό αριθμό ατόμων 64, εκ των οποίων 37 αρσενικά και 27 θηλυκά άτομα. Στην κλάση μεγέθους 1 ανήκουν 38 άτομα, από τα οποία τα 20 είναι αρσενικά και τα 18 θηλυκά. Στην κλάση μεγέθους 2 ανήκουν 26 άτομα, από τα οποία τα 18 είναι αρσενικά και 8 θηλυκά.

Για τα δείγματα της κλάσης 1 πρώτη προτίμηση είναι τα ψάρια,

ακολουθούμενα από τους πολύχαιτους, ενώ τα αρθρόποδα βρίσκονται τελευταία (διάγραμμα 58).

Τα μεγαλύτερου μεγέθους δείγματα δείχνουν να προτιμούν τους πολύχαιτους και τα αρθρόποδα, και σε ένα ελάχιστο ποσοστό , μόνο 4%, τα κεφαλόποδα (διάγραμμα 59).

(36)

34

Τα αρσενικά δείγματα της κλάσης 1 φάνηκε να προτιμούν τα ψάρια, με παρόμοια ποσοστά τους πολύχαιτους και τα κεφαλόποδα, και τέλος τα

αρθρόποδα. Σε αντίθεση με τα μεγαλύτερου μεγέθους άτομα που προτίμησαν τους πολύχαιτους, τα ψάρια και τα αρθρόποδα με ίδια ποσοστά, ενώ μόνο το 3% ανήκει στα κεφαλόποδα (διαγράμματα 60, 61).

Αντίστοιχα ποσοστά ισχύουν και για τα θηλυκά δείγματα. Αυτά της κλασης 1 προτίμησαν τα ψάρια, τους πολύχαιτους και σε παρόμοια ποσοστά

αρθρόποδα και κεφαλόποδα. Τα δείγματα μεγαλύτερου μεγέθους προτίμησαν σε ίδια ποσοστά ψάρια και πολύχαιτου, τα αρθρόποδα καταλαμβάνουν την πρώτη θέση, ενώ τα κεφαλόποδα υπάρχουν σε ποσοστό 5% (διαγράμματα 62, 63).

(37)

35

Διάγραμμα 64 : Κατανομή θήρευσης της χρονικής περιόδου Χειμώνας 2005.

Τα περισσότερα είδη που αναγνωρίστηκαν ανήκουν στα αρθρόποδα, όπως φαίνεται στο παραπάνω διάγραμμα.

ΑΝΟΙΞΗ 2006

Στην χρονική περίοδο Ανοιξη 2006 ανήκουν οι μήνες Απρίλιος και Μάιος 2006, 21 αρσενικά άτομα και 20 θηλυκά, στο σύνολο των 41 ατόμων.

Στην κλάση μεγέθους 1 ανήκουν 25 άτομα, εκ των οποίων 12 αρσενικά και 13 θηλυκά άτομα. Στην κλάση μεγέθους 2 ανήκουν 16 άτομα, εκ των οποίων 9 αρσενικά και 7 θηλυκά άτομα.

(38)

36

Τα δείγματα που ανήκουν στην κλάση 1 έδειξαν έντονη προτίμηση στα αρθρόποδα, ακολουθούν τα κεφαλόποδα και με ίδια ποσοστά οι πολύχαιτοι και τα ψάρια (διάγραμμα 65).

Τα μεγαλύτερου μεγέθους δείγματα, κλάσης 2, συνέχιζαν και αυτά να

προτιμούν τα αρθρόποδα, αλλά σαν δέυτερη προτίμηση φαίνονται τα ψάρια, ακολουθούμενα από ισόποσα ποσοστά των κεφαλοπόδων και των

πολυχαίτων (διάγραμμα 66).

Διάγραμμα 66 : Ποσοστιαία κατανομή στομαχικών περιεχομένων της κλάσης 2

Τα αρσενικά δείγματα αυτής της χρονικής περιόδου, παρουσίασαν μια ομάλη κατανομή. Η πρώτη προτίμηση και για τα δύο μεγέθη είναι τα αρθρόποδα, στην συνέχεια τα ψάρια και για τα δύο μεγέθη, αλλά τα μικρότερου μεγέθους δείγματα επέλεξαν σε ίδια ποσοστά κεφαλόποδα και πολύχαιτους. Σε

αντίθεση με τα μεγαλύτερα μεγέθη όπου τα ποσοστά των ψαριών και των

(39)

37

κεφαλοπόδων είναι ίδια, και τέλος με μικρό ποσοστο οι πολύχαιτοι (διαγράμματα 67, 68).

.

Για τα θηλυκά δείγματα οι διατροφικές προτιμήσεις διαφέρουν εντελώς ανάλογα με τα μεγέθη των δειγμάτων. Η κλάση 1 σαν πρώτη προτίμηση εμφάνισε τα κεφαλόποδα, στην συνέχεια ακολούθησαν τα αρθρόποδα, οι πολύχαιτοι και τέλος τα ψάρια. Τα μεγαλύτερου μεγέθους δείγματα

προτίμησαν τα αρθρόποδα, τα ψάρια, σε ένα μικρό ποσοστό τους

πολύχαιτους και τα κεφαλόποδα δεν υπάρχουν ως διατροφική επιλογή του S.canicula (διαγράμματα 69, 70).

(40)

38

Διάγραμμα 71 : Κατανομή θήρευσης της χρονικής περιόδου Άνοιξη 2006.

Από το Διάγραμμα 71 παρατηρείται ότι κανένα είδος ψαριού δεν

αναγνωρίστηκε, παρόλο που υπήρχαν υπολοίμματα από μεγάλου μεγέθους ψάρια. Σχεδόν τα μισά άτομα από τα κεφαλόποδα που βρέθηκαν ανήκουν στο είδος Sepiola rondoletti.

Διαγράμματα 72,73 : : Κατανομή των στομαχικών περιεχομένων ανά χρονιά 2004-2005.

(41)

39

Διαγράμματα 74,75 : : Κατανομή των στομαχικών περιεχομένων ανά χρονιά 2005-2006.

Όπως παρατηρείται από τα συγκριτικά διαγράμματα των εποχών τον Χειμώνα 2004το 50% της προτίμησης του S.canicula ανήκει στα αρθρόποδα.

Ακολουθούν τα ψάρια, τα κεφαλόποδα και οι πολύχαιτοι. Την Άνοιξη 2005 τα ποσοστά φαίνεται να διαφοροποιούνται με μείωση του ποσοστού των

αρθροπόδων στο 31%, που όμως παραμένει πρώτη επιλογή, και αύξηση του ποσοστού των ψαριών και των πολυχαίτων, ενώ το ποσοστό των

κεφαλοπόδων παραμένει σταθερό (Διαγράμματα 72, 73).

Ενώ τον Χειμώνα 2004 τα αρθρόποδα ήταν η πρώτη προτίμηση, τον Χειμώνα 2005 φαίνεται τα ψάρια και οι πολύχαιτοι να καταλαμβάνουν την πρώτη θέση προτίμησης, με ποσοστό 32%, ακολουθούν τα αρθρόποδα και τέλος τα κεφαλόποδα. Την Άνοιξη 2006 η πρώτη θέση προτίμησης ανήκει στα

αρθρόποδα ξανά, με ένα μεγάλο ποσοστό 53%, στην συνέχεια με σχεδόν ίδια ποσοστά ακολουθούν τα κεφαλόποδα και τα ψάρια και τέλος οι πολυχαίτοι με ένα ποσοστό 11% (Διαγράμματα 74,75).

4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Από την μελέτη των οργανισμών που βρέθηκαν και αναγνωρίστηκαν, προκύπτει ότι το S.canicula τρέφεται κυρίως με καρκινοειδή, ψάρια,

πολύχαιτους και κεφαλόποδα. Αυτή η σειρά προτίμησης δεν παραμένει σταθερή, αλλά μεταβάλλεται μεταξύ των χρονικών περιόδων, των φύλων και των μεγεθών των ατόμων.

Όσο αφορά τα μορφολογικά χαρακτηριστικά δεν βρέθηκε κάποια σχέση ανάμεσα στο ολικό μήκος, το μήκος από το ρύγχος ως το πρώτο ραχιαίο και το μήκος μεταξύ των δύο ραχιαίων. Αυτό όμως που παρατηρήθηκε είναι ότι και στα δύο φύλα το μήκος από το ρύγχος ως το πρώτο ραχιαίο δείχνει να αυξάνεται ανάλογα με το ολικό μήκος (διαγράμματα 4, 5), ενώ το μήκος μεταξύ των ραχιαίων δείχνει να παραμένει σχεδόν σταθερό και στα δύο φύλα

(42)

40

(διαγράμματα 6, 7). Η σχέση ανάμεσα στο μήκος και το βάρος είναι

αναμενόμενη, με αύξηση βάρους ανάλογης αύξησης μήκους (διαγράμματα 9, 10, 11, 12).

Τα αποτελέσματα που προέκυψαν συγκρίνοντας τις κλάσεις μεγέθους, είναι αναμενόμενα.Παρατηρήθηκε πως τα 128 άτομα της κλάσης 1, μεγέθη από 24 έως 40.8 cm τράφηκαν κυρίως με αρθρόποδα (39%), ψάρια (21%), Πολύχαιτους (20%) και Κεφαλόποδα (20%) (διαγράμμα 23). Τα άτομα της κλάσης αυτής είναι μικρού μεγέθους και η προτίμηση σε μικρότερου μεγέθους θηράματα είναι λογική, όπως μικρά ψάρια της οικογένειας Gadidae,

Parrapeneus longirostris, Sepia vulgaris.

Παρόλα αυτά τα αγκίστρια και τα κομμάτια ή τα υπολλείματα του Sardinella aurita υποδεικνύουν ότι τους ανοιξιάτικους μήνες τρέφονταν από δολώματα παραγαδιών.

Τα άτομα της κλάσης 2 (41 – 49.5 cm) είναι τα μεγαλύτερου μεγέθους άτομα, τα οποία εμφανίζουν την ίδια σειρά προτίμησης, αρθρόποδα (35%), ψάρια (28%), πολύχαιτοι (23%) και κεφαλόποδα (14%), με αλλαγές όμως στις ποσότητες. Μειώνεται ο αριθμός των αρθροπόδων και των κεφαλοπόδων και αυξάνεται ο αριθμός των ψαριών και των πολυχαίτων (διάγραμμα 26).

Τα αποτελέσματα είναι επίσης λογικά, λόγω του ότι μεγάλου μεγέθους άτομα έχουν ανάγκη να τραφούν με μεγαλύτερου μεγέθους θηράματα όπως ψάρια της οικογένειας Serranidae με σκελετό μεγαλύτερο των 10 cm, Zeus faber, Lophius piscatorius, Merlucius merlucius, Macroramphobus scolopax και πολύχαιτους. Τα κεφαλόποδα πιθανόν να αποτελούν συμπλήρωμα

διατροφής , γεγονός που προκύπτει από τον μικρό αριθμό θηραμάτων και την μικρή ποικιλία των ειδών (Sepia vulgaris, Sepiola rondoletti, Elodone

moschata, Octapus vulgaris).

Διαφορές στην διατροφή επίσης σχετίζονται και με το φύλο. Η αναλογία αρσενικών και θηλυκών είναι 1 – 1 (διάγραμμα 1) στο σύνολο.

Η σειρά προτίμησης παραμένη ίδια με αυξημένο των αριθμό των

καρκινοειδών σε σχέση με τις υπόλοιπες ομάδες θηραμάτων και για τα 2 φύλα (διαγράμματα 31, 32).

Ανάμεσα στα δύο φύλα εμφανίζεται μια διαφοροποίηση όσο αφορά την θήρευση των κεφαλοπόδων (διαγράμματα 31, 32). Στα θηλυκά άτομα η ποσότητα των κεφαλοπόδων είναι διπλάσια από αυτήν στα αρσενικά άτομα.

Αυτό μπορεί να συμβαίνει λόγω του μεγαλύτερου αριθμού οργανισμών που θηρέυτηκαν από τα θηλυκά ή ίσως από τις μεγαλύτερες διατροφικές

απαιτήσεις των θηλυκών ατόμων κατά τους μήνες αναπαραγωγής. Στα αρσενικά άτομα η σειρά προτίμησης είναι ίδια και στις δύο κλάσεις, αλλά εμφανίζεται μια μείωση των αρθροπόδων και των κεφαλοπόδων στα μεγαλύτερου μεγέθους άτομα, με μια ταυτόχρονη αύξηση των πολυχαίτων, ενώ το ποσοστό των ψαριών να παραμένει σταθερό (διαγράμματα 33,34).

Στα θηλυκά άτομα, τα μικρού μεγέθους άτομα προτιμούν τα κεφαλόποδα (23%) σε σχέση με τα ψάρια (18%), ενώ τα αρθρόποδα καταλαμβάνουν την πρώτη θέση. Τα μεγάλου μεγέθους θηλυκά άτομα τράφηκαν με σχεδόν διπλάσια ποσότητα ψαριών (30%) σε σχέση με την ποσότητα των κεφαλοπόδων (16%) (διαγράμματα 35, 36). Τα ψάρια αυτά ήταν ψάρια μεγάλου μεγέθους όπως Zeus faber, Lophius piscatorius, Merlucius merlucius, Serranus hepatus, Trachurus trachurus. Όσο αφορά τα κεφαλόποδα και τα δύο φύλα παρουσιάζουν προτίμηση σε δύο είδη και