Publikacja wykonana w ramach projektu systemowego: Badania jakości i efektywności kształcenia oraz instytucjonalizacji zaplecza badawczego, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego, realizowanego przez Instytut Badań Edukacyjnych. W pracy wychowawczej z dziećmi w okresie dorastania napotykamy trudności właśnie dlatego, że tak mało uczymy dziecko widzieć, rozumieć i czuć się częścią zespołu, społeczeństwa, narodu. Relacje z różnymi ludźmi, uczestnictwo w różnych grupach społecznych, a także przynależność do wspólnot lub wspólnot i uleganie wpływom instytucji społecznych, takich jak szkoła czy kościół, są ważnymi elementami środowiska społecznego gimnazjalisty.
Jednocześnie jest wpleciony w całą skomplikowaną strukturę społeczną i pełni w niej różne role – syna/córki i ucznia w szkole, ucznia i członka grupy/klasy rówieśniczej. W obliczu tak skomplikowanych relacji społecznych, których częścią jest nastolatek, pojawiają się różne wyzwania, którym musi stawić czoła, a jednocześnie szereg ofert, z których może skorzystać. Ważną kwestią jest również przyjęcie roli społecznej związanej z płcią, co wiąże się z próbami eksperymentowania z wyglądem.
Pomiędzy tożsamością grupową a indywidualną
Rozwój młodych ludzi stawia ich przed trudną misją ciągłego doskonalenia intelektualnego w celu rozwijania kompetencji obywatelskich oraz tych, które dla niektórych wiążą się z podjęciem pracy zawodowej w niedalekiej przyszłości.
NajWażNiejsZe…
Głównymi celami wychowania nastolatka są
Nastolatek napotyka na swojej drodze wiele nowych wyzwań, oczekiwań i zadań, którym musi sprostać; niejednokrotnie nie są to sytuacje łatwe; z tego
Duża rola kontekstu kulturowego i społecznego funkcjonowania nastolatka wiąże się z umacnianiem się tożsamości grupowej, dla której istotne okazują się
Dla 12–15-latka grupa rówieśnicza jest głównym, a często jedynym, punktem odniesienia dla wszelkich działań i aktywności z jednej strony, a z drugiej
2 Rozdział
Pułapki w wychowaniu nastolatka
Wprowadzenie, czyli o pułapkach pseudowychowania w rodzinie
Relacje nastolatka z rodzicami
Z badań Mizińskiej wynika, że młodzi ludzie coraz częściej dochodzą do wniosku, że problemy, z jakimi się borykają, nie są właściwie postrzegane i rozumiane przez dorosłych.
Budowanie pozytywnych
WaRTo ZaPamięTać…
- Ufać i pozwalać na samodzielność
- Pozwolić na coraz większą niezależność
- Czuwać nad bezpieczeństwem
- Wyznaczać granice i stawiać wyzwania
- Dawać wsparcie emocjonalne
- Rozmawiać i słuchać się nawzajem
- Współdziałać, współpracować
- Mieć czas dla dziecka
- Poświęcać nastolatkowi (jego problemom, radościom) uwagę
- Konflikty w rodzinie
- Bezrefleksyjne i bezkrytyczne naśladowanie wzorów postępowania innych osób
- Tworzenie własnej koncepcji wychowawczej na podstawie wyobrażeń o tym, co dla rozwoju dziecka jest właściwe
- Nadmierna uczuciowa koncentracja na dziecku, nadopiekuńczość
- Wiązanie z dzieckiem zbyt wygórowanych ambicji i aspiracji, wmawianie mu, jakim musi być w przyszłości człowiekiem
- Żywiołowe, nieprzemyślane postępowanie z dzieckiem
Nastolatków można wspierać poprzez zapewnienie im bezpieczeństwa emocjonalnego i pozytywnych wzorców do naśladowania, wzmacnianie poczucia własnej wartości bez popadania w skrajności, zainteresowanie ich postępami, wykorzystywanie konfliktu do rozmowy, dialogu z przyjaciółmi, innymi rodzicami, wychowawcami, profesjonalną pomocą w pozornie trudnych sytuacjach. Problemy rodzinne, takie jak: kłótnie, nieporozumienia, brak jedności członków rodziny, wygórowane i nieadekwatne oczekiwania, przemoc, molestowanie seksualne, zniekształcone role, brak wzajemnego wsparcia w trudnych sytuacjach, wreszcie problemy finansowe i ubóstwo, mogą stać się przyczyną za niezaspokojenie potrzeb psychicznych osoby dorastającej, aw konsekwencji za źródło jej zaburzeń emocjonalnych. Nie używaj argumentów: jeśli nastolatek nie chce jechać z tobą nad morze, bo chce w tym czasie zostać w domu, nie przekonywaj go w nieskończoność, że w domu jest nudno, że będziesz się o niego martwić, że nie będzie jeść lunch; spróbuj zrozumieć powody, dla których chce zostać.
Nie powoływać się na dobro dziecka lub dobro wspólne; Sformułowania: „Robię wszystko dla Twojego dobra” czy „Tyle poświęcam dla nas wszystkich” są raczej próbą manipulacji niż znalezieniem wspólnego języka. Nie rozmawiaj o przeszłości: nie przypominaj swojemu nastolatkowi o jego przeszłym zachowaniu, nikt tego nie lubi; racjonalne negocjacje dotyczą przyszłości, a ich istotą jest wypracowanie rozwiązań, które zastosujemy. Nie mnoż przymiotników i przysłówków: czasami nieświadomie używasz zwrotów niejasnych lub oceniających, które zwiększają ryzyko niepotrzebnej dyskusji; bądź świadomy potrzeb i motywów obu stron, czyli musisz zacząć nazywać swoje prawdziwe motywy, np.
WaRTo WiedZieć…
Fikcja wychowawcza w szkole
Przyczyny nieodpowiednich
Schaefera
- Nieprzestrzeganie zasady indywidualizacji w procesie nauczania i wychowania
- Nieprzestrzeganie zasady obiektywizmu i bezstronności w ocenianiu uczniów
- Mała znajomość swoich uczniów i ich sytuacji rodzinnych
- Brak umiejętności nawiązywania kontaktów z rodzicami
- Niekonsekwencja w zakresie wymagań stawianych wychowankom oraz egzekwowanie ich spełniania
- Brak poszanowania godności osobistej ucznia, nietaktowne i brutalne traktowanie
- Nierówne postrzeganie uczniów
- Uprzedmiotowienie dziecka
- Postrzeganie dziecka jako słabego, infantylnego, niepełnowartościowego i gorszego od siebie, hamowanie aktywności dziecka
- Wpajanie dziecku przekonania o jego nieporadności i małej wartości
- Odczuwanie sytuacji dziecka i swojej jako nadmiernie trudnej
- Obciążanie ucznia odpowiedzialnością za zachowanie jego rodziców wobec nauczycieli
- Niski poziom kultury etycznej nauczyciela
- Niedostateczne merytoryczne przygotowanie nauczyciela do zawodu, brak kompetencji pedagogicznych i profesjonalnych
- Mało pozytywny lub/i mało odpowiedzialny osobisty stosunek do pełnionej przez siebie roli wychowawcy
- indywidualizacja oddziaływań wychowawczych
- Najważniejszą grupą odniesienia są cały czas rówieśnicy, w towarzystwie których młody człowiek czuje się rozumiany i akceptowany, do których się
- Rodzina i szkoła nadal stanowią ważne części otoczenia społecznego, mającego wpływ na kształtowanie się tożsamości nastolatka. W tych
- Nastolatek potrzebuje wsparcia, zrozumienia i cierpliwości, dostosowywania wymagań do jego rosnących i dynamicznie zmieniających się możliwości
Proponuje się zatem podział strategii dyscyplinarnych na cztery kategorie: (1) strategie prewencyjne, (2) strategie wyznaczania granic, (3) strategie wzmacniania granic oraz (4) strategie kontrolne. Najważniejszą grupą odniesienia są nadal rówieśnicy, w towarzystwie których młody człowiek czuje się rozumiany i akceptowany, z którymi młody człowiek czuje się rozumiany i akceptowany, z którymi się porównuje i u których szuka akceptacji. Rodzina i szkoła pozostają ważnymi elementami środowiska społecznego, które wpływają na kształtowanie się tożsamości nastolatka.
Nastolatek potrzebuje wsparcia, zrozumienia i cierpliwości, dostosowywania się do wymagań swoich rosnących i dynamicznie zmieniających się możliwości, wymagań swoich rosnących i dynamicznie zmieniających się możliwości, stawiania rozsądnych granic i budowania pozytywnych relacji z dorosłymi.
3 Rozdział
Zadania rodziców i innych dorosłych jako wychowawców
- Wprowadzenie, czyli o przejściu od
- Rola i zadania rodziców
- Zadania nauczyciela
- W tworzeniu dojrzałej tożsamości nastolatka pomóc może bezwarunkowa akceptacja przez ważnych dla niego dorosłych, zdrowa i adekwatna krytyka,
- Osobami ważnymi w życiu jednostki wchodzącej w dorosłość są nadal rodzice, będący dla dziecka/nastolatka cały czas punktem odniesienia i wzorcem
- Nastolatek, pomimo prezentowania na zewnątrz zachowań, które budzą zdenerwowanie i niecierpliwość rodziców, chce, aby dorosły i jego postawa
- Czas spędzany w szkole wiąże się z kontaktem z nauczycielami, którzy stają się naturalnymi wychowawcami, niekoniecznie ze względu na pełnioną
Eksploracja czasem polega na podejmowaniu działań na granicy swoich sił fizycznych i psychicznych, ale także granic ważnych dla dorastającego osób. Wydaje się ważne, aby rodzice, nauczyciele i inni dorośli dorastali wraz z nastolatkiem, aby ich zachowanie, wymagania i kryteria oceny zmieniały się wraz z rozwojem dzieci. Najpierw jednak potrzebuje wsparcia emocjonalnego i fizycznej obecności osoby dorosłej, czasem konkretnej rady, by utorować sobie drogę do bardziej wycofanych i mniej inwazyjnych relacji.
To doskonały, naturalny moment, odpowiedni do zdobycia dorosłego doświadczenia, nauki samodzielności i szacunku do pracy innych i własnej. Jednym z najważniejszych źródeł rozwoju kompetencji społecznych młodego człowieka jest doświadczenie bycia w stałych, opartych na zaufaniu relacjach społecznych. Codzienne życie edukacyjne, w którym nauczyciel i uczniowie angażują się w różnorodne działania, zawsze niesie ze sobą ryzyko trudnych sytuacji.
Dorosły doradca umożliwia samodzielne poszukiwanie aktywności i/lub zainteresowań, obserwuje dorastającego i wspólnie z nim analizuje różne sytuacje, pomaga planować zmiany. Dorosły partner udziela opinii lub rady, gdy jest o to poproszony, ale na tym etapie rozwoju ten rodzaj relacji z dorosłym wydaje się być w powijakach. Dla nastolatka ważny jest sam fakt przebywania z innymi, uczestniczenia we wspólnych zajęciach i odczuwania satysfakcji z pełnionych ról.
Sytuacja trudna to sytuacja, w której zaburzona jest równowaga między potrzebami, działaniami i warunkami działania; może to być punkt zwrotny w biegu wydarzeń. Bezwarunkowa akceptacja ze strony ważnych dorosłych, zdrowa i adekwatna krytyka, akceptacja ze strony ważnych dorosłych, zdrowa i adekwatna krytyka, nieignorowanie jego problemów i okazywanie mu uwagi i pomocy. Ważnymi osobami w życiu jednostki wkraczającej w dorosłość nadal są rodzice, którzy cały czas są punktem odniesienia i wzorem do naśladowania dla dziecka/nastolatka oraz wzorem zachowania dla dziecka/nastolatka.
Nastolatek, mimo zachowań budzących nerwowość i zniecierpliwienie rodziców, pragnie, aby dorosły i jego postawa były „bezpieczną bazą” dla postawy dorosłego i jego rodziców.
4 Rozdział
Rola społecznego otoczenia rodziny i szkoły w procesie
- Wprowadzenie, czyli o tworzeniu przestrzeni do działania i stymulowaniu
- Rola rówieśników: relacje preintymne
- Rola rodziny: budowanie poczucia ciągłości
- Rola szkoły i społeczności sąsiedzkiej: edukacja obywatelska
- Szkoła dostosowująca się do przebiegu rozwoju uczniów
- Zapoznawanie z obowiązującymi w szkole zasadami i regułami
- Wdrażanie do przestrzegania norm i reguł
- Rezygnacja z autorytetu opartego na władzy nauczyciela
- Budowanie klimatu wzajemnej akceptacji
- Poznanie siebie, swoich mocnych i słabych stron
- Wyzwalanie zachowań związanych z realizacją praw swoich i innych
- Akceptacja indywidualnych potrzeb i możliwości rozwoju
Nastolatek za wszelką cenę broni obiektu swojego westchnienia, a wszelkie wątpliwości ze strony innych w tej miłości interpretowane są jako atak i wrogość. Dobrą rzeczą w namiętności pojawiającej się w tak wczesnych związkach jest to, że może to być pierwszy krok w kierunku dojrzałego, zaangażowanego związku. W każdym przedintymnym związku jest dużo namiętności, więc każdy młodzieńczy związek ma potencjał dojrzałej miłości.
Nieodwzajemniona miłość staje się dla młodego człowieka pułapką, niesie ryzyko rozczarowań, zawiedzionej, niespełnionej miłości, a przy natężeniu przeżywanych uczuć może doprowadzić do załamania, obniżenia nastroju, a nawet depresji. Z kolei każde rozstanie ma też coś pozytywnego, bo sposób, w jaki wchodzimy, przeżywamy i wychodzimy ze związku, przybliża nas do osiągnięcia dojrzałej osobowości. Dlatego pierwsze doświadczenia miłosne należy uznać za ważne, często wpływające na późniejsze życie, wybory partnerów czy nawet motywację (lub jej brak) do dokonywania takich wyborów.
Szczególnie ważna w budowaniu poczucia ciągłości dorastającego dziecka jest rola, jaką odgrywają jego najbliżsi (rodzice, dziadkowie, starsze rodzeństwo i dalsza rodzina). Dziadkowie i dalsza rodzina mogą być nosicielami nie tylko tradycji rodzinnych, ale także lokalnych, regionalnych czy narodowych – „Cała rodzina zawsze przychodzi do nas na Wigilię”; „Mamy spotkanie co pół roku i cała społeczność idzie sprzątać naszą wioskę”; "W naszej rodzinie przekazujemy z pokolenia na pokolenie tradycyjne rzemiosło pisania jajek woskiem na Wielkanoc"; „W naszym kraju 11 listopada świętujemy wywieszając flagi narodowe” – naszym przykładem i angażowaniem młodzieży we wspólne działania. Należy jednak pamiętać, że skupianie się na przeszłości utrudnia młodszemu pokoleniu budowanie projektów na życie, a ignorowanie przeszłości pozbawia młodych ludzi poczucia zakorzenienia.
To jest podstawa poczucia bezpieczeństwa społecznego, które opiera się na poczuciu przynależności do kogoś i do czegoś. W świecie zagubionego społeczeństwa – czego świadomi są licealiści – takie stwierdzenia brzmią wzniośle, ale są też wielkim wyzwaniem dla wszystkich rodziców i opiekunów. Rola społeczności szkolnej i sąsiedzkiej: sąsiedzka edukacja obywatelska: edukacja obywatelska Na rozwój każdego człowieka wpływają nie tylko presje wewnętrzne, tj. Można wyróżnić.
Szkoła, jako środowisko rozwoju społecznego, oddziałuje na jednostkę poprzez tworzenie przestrzeni do działania, organizowanie, udostępnianie lub umożliwianie czasu dzieciństwa.
Szkoła i rodzaje jej oddziaływań
- Realizacja programu wychowawczego opartego na zasadzie stymulacja kontrola
- Wspieranie emocjonalne uczniów z różnego rodzaju problemami
- Inicjowanie, stymulowanie i wzmacnianie zachowań pożądanych
- Wygaszanie zachowań niepożądanych
- Kontrolowanie zachowań i kontaktów rówieśniczych
- Narzucanie obowiązujących reguł i norm postępowania
- Wskazywanie właściwych postaw
- Szkoła nastawiona na zmianę tempa rozwoju uczniów
- Szkoła nastawiona na ingerencję w kierunek rozwoju uczniów
- Organizowanie współdziałania uczniów w zróżnicowanych zespołach
- Zachęcanie do odkrywania i współtworzenia norm, reguł i zasad zachowania
- Stawianie ucznia w sytuacjach niejednoznacznych wychowawczo i etycznie
- Wspieranie dokonywania wyborów moralnych
- Wdrażanie do podejmowania samodzielnych decyzji
- Przyzwolenie na popełnianie błędów i uczenia się na nich
- Sprzyjające otoczenie społeczne pozwala młodemu człowiekowi na budowanie przestrzeni do działania, na eksplorowanie i wypróbowywanie różnych
- W okresie wczesnego dorastania pojawiają się pierwsze związki zwane preintymnymi. Ich rola w rozwoju społecznym jest niezaprzeczalna, ponieważ
- Rodzina daje jednostce poczucie zakorzenienia, znajomość zasad i wzorców oraz wsparcie w trudnym okresie dojrzewania. Pozwala na kształtowanie poczucia
- Szkoła jako organizacja ucząca się, działająca w lokalnym środowisku może być dla nastolatka źródłem pozytywnych doświadczeń społecznych i obywatelskich
- Mass media mogą kształtować pozytywne wzorce kulturowe, ale i być zagrożeniem dla budowania właściwej tożsamości młodego pokolenia
Niestety, zdarzają się również działania opóźniające zmiany rozwojowe jednostki, takie jak ograniczanie kontaktów społecznych dziecka do wybranej przez nauczycieli lub rodziców grupy rówieśników, ścisła kontrola sposobu wykonywania niektórych zadań, narzucanie określonych zadań i sposobów ich wykonywania, pozbawienie możliwości eksperymentowania, spróbowania czegoś na własną rękę, nadmierna kontrola aktywności, zwłaszcza w kontaktach towarzyskich, a z drugiej strony brak jasnych wymagań lub ich niekonsekwencja, brak wsparcia i pomocy w trudnych sytuacjach, i wreszcie silna konkurencja. Wybrany model ujawnia działania szkoły, które nie ograniczają się jedynie do organizacji czasu i przestrzeni działania jednostki, ale przede wszystkim mają na celu ingerencję w już istniejące. Nowoczesna szkoła może pełnić wiodącą rolę i stać się instytucją integrującą wszelkie wpływy różnych środowisk, grup, organizacji, instytucji i stowarzyszeń.
Mikrośrodowisko edukacyjne: rozumiane jako jedna instytucja edukacyjna, jednostka społeczna (np. rodzina, szkoła), jednostka kulturalno-oświatowa (np. dom kultury), jednostka społeczno-gospodarcza (np. zakład pracy, grupa społeczna). Lokalne środowisko edukacyjne: zespół czynników społeczno-kulturowych i przyrodniczych, które mają wpływ wychowawczy i znajdują się w obszarze stałego zamieszkania; Rozwijają się w nim grupy będące podstawą tworzenia więzi i współzależności międzyludzkich, które dają pierwszeństwo kontaktom społecznym, tworzą atmosferę swojskości i umożliwiają kształtowanie osobowości wszystkich mieszkańców. Otoczenie środowiska wychowawczego: czynniki przyrodnicze i społeczno-kulturowe na terenie gminy lub kilku mniejszych gmin sąsiednich.
Placówka edukacyjna, jaką jest szkoła, może uczyć się samodzielnie i tworząc wspólnotę pedagogiczną, przenikać do szerszego środowiska i tym samym aktywnie uczestniczyć w kształtowaniu przyszłości. Rozwój kompetencji społecznych młodzieży może i powinien być wspierany przez różne formy autentycznego udziału uczniów w realizacji idei autentycznego samorządu szkolnego. Lekarze jednak nie patrzą na niektóre choroby, które mogą być skutkiem nieracjonalnego korzystania z narzędzi cyberprzestrzeni, a także nie łączą pewnych społecznie nieakceptowanych zachowań z zagrożeniami cyberprzestrzeni, z których one wynikają.
Sprzyjające środowisko społeczne umożliwia nastolatkowi budowanie przestrzeni działania, eksplorowanie i testowanie różnych przestrzeni działania, poznawanie i testowanie różnych zachowań, w tym charakterystycznych dla dorosłych. Ich rola w rozwoju społecznym jest niepodważalna, gdyż potrzeba związku w tym okresie jest bardzo silna, a współpraca w nim intensywnie przeżywana. Szkoła jako organizacja ucząca się, działająca w środowisku lokalnym, może być dla młodego człowieka źródłem pozytywnych doświadczeń społecznych i obywatelskich.
Współpracując z szerokim środowiskiem lokalnym, społecznym i kulturalnym, z różnymi instytucjami i organizacjami, prezentuje prezentację postaw obywatelskich w życiu dorosłych.
Zakończenie
Warto przeczytać…
Kształcenie podstawowe dla kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i ponadgimnazjalnych, którego ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego.
Korzystano z…
Niezbędnik dobrego Nauczyciela
