Có nhiều nghiên cứu trên thế giới đã đƣợc thực hiện để phân tích và đánh giá những yếu tố có ảnh hƣởng đến sự ổn định tài chính của các NHTM. Trong đó, có hai nhóm yếu tố chính có ảnh hƣởng đến sự ổn định tài chính của các ngân hàng đó là các yếu tố tài chính bên trong đến từ hoạt động của ngân hàng và các yếu tố vĩ mô bên ngoài ngân hàng.
2.3.1 Yếu tố tài chính của ngân hàng
- Quy mô ngân hàng
Nghiên cứu của Čihák and Hesse (2008), nghiên cứu của Beck, Hesse và cộng sự (2009) cho thấy rằng quy mô ngân hàng có cả mối quan hệ đồng biến và nghịch biến với sự ổn định tài chính của ngân hàng. Nghiên cứu của Rahim, Hassan và Zakaria (2012) thì kết luận rằng các ngân hàng có quy mô càng lớn thì sự ổn định tài chính càng cao. Nghiên cứu của Asli Demirgüç-Kunt và Harry Huizinga (2012) thì cho rằng quy mô ngân hàng thì có quan hệ ngƣợc chiều với sự ổn định tài chính nghĩa là quy mô càng lớn thì sự ổn định tài chính càng thấp do các ngân hàng lớn thƣờng tham gia vào nhiều hoạt động rủi ro hơn so với các ngân hàng nhỏ.
- Chi phí hoạt động/Thu nhập hoạt động
Đa số các nghiên cứu trên thế giới đều cho rằng khi tỷ lệ chi phí hoạt động/thu nhập hoạt động càng thấp thì sự ổn định tài chính của ngân hàng càng cao nhƣ nghiên cứu của Altaee, Talo và Adam (2013), nghiên cứu của Heiko Hesse and Martin Čihák (2007), nghiên cứu của Magnus Willesson (2014), nghiên cứu của Okumus và Artar (2012) và nghiên cứu của Čihák and Hesse (2008)…
Tỷ lệ cho cho vay khách hàng/Tổng tài sản ngân hàng của ngân hàng thì có mối quan hệ cùng chiều với sự ổn định tài chính của ngân hàng trong nghiên cứu của Altaee, Talo và Adam (2013), nghiên cứu của Okumus và Artar (2012). Tuy nhiên, nghiên cứu của Heiko Hesse and Martin Čihák (2007), nghiên cứu của Čihák và Hesse (2008) và nghiên cứu của Bita Shayegani and Mosab Abdollahi Arani (2012) thì lại đƣa ra kết quả ngƣợc lại khi cho rằng các ngân hàng có tỷ lệ các khoản cho vay trong tổng tài sản càng cao thì sự ổn định tài chính giảm.
- Cơ cấu thu nhập
Nghiên cứu của Čihák và Hesse (2008), nghiên cứu của Beck, Hesse và cộng sự (2009), nghiên cứu của Okumus và Artar (2012) cho rằng sự đa dạng trong cơ cấu thu nhập của ngân hàng càng cao thì sự ổn định tài chính của ngân hàng càng cao. Tuy vậy cũng có nhiều nghiên cứu cho kết quả ngƣợc lại nhƣ nghiên cứu của Magnus Willesson (2014), nghiên cứu của Haan và Poghosyan (2011), nghiên cứu của Hesse và Martin Čihák (2007), các tác giả này thấy rằng sự đa dạng trong cơ cấu thu nhập làm sự ổn định tài chính của ngân hàng giảm đi.
- Rủi ro tín dụng
Nghiên cứu của Quin Song và Wei Zeng (2014), nghiên cứu của Wassim Rajhi và Slim A.Hassairi (2013) thấy rằng rủi ro tín dụng tăng lên (đƣợc đo lƣờng bằng tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng) sẽ làm giảm sự ổn định tài chính của các ngân hàng.
- Khả năng thanh khoản
Nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy rằng khả năng thanh khoản của ngân hàng là yếu tố quan trọng trong sự ổn định tài chính. Nghiên cứu của Wassim Rajhi và Slim A.Hassairi (2013) cho kết quả là khả năng thanh khoản của ngân hàng hàng (đƣợc đo lƣờng bằng tỷ lệ tài sản thanh khoản trên các khoản huy động ngắn hạn) tăng sẽ làm tăng sự ổn định tài chính của ngân hàng. Tuy vậy các nghiên cứu này cũng cho thấy rằng nếu thanh khoản tăng quá mức cần thiết sẽ làm ảnh hƣởng đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng dẫn đến sự ổn định tài chính giảm.
Ngoài các yếu tố tài chính thƣờng đƣợc sử dụng trong đo lƣờng ổn định tài chính nhƣ các nghiên cứu đã trình bày ở trên thì một số tác giả cũng sử dụng thêm trong nghiên cứu của mình những chỉ số tài chính khác biệt hơn để đánh giá sự ổn định tài chính của NHTM nhƣ:
- Tỷ suất sinh lợi
Nghiên cứu của Asli Demirgüç-Kunt và Harry Huizinga (2012) cho thấy rằng các ngân hàng có tỷ suất sinh lợi càng cao thì sự ổn định tài chính càng thấp. Nghiên cứu của Quin Song và Wei Zeng (2014) thì thấy rằng tỷ suất sinh lợi càng cao thì sự ổn định tài chính càng cao.
- Thị phần của ngân hàng
Nghiên cứu của Rahim, Hassan và Zakaria (2012) thấy rằng thị phần của ngân hàng càng cao thì sự ổn định tài chính của nó sẽ cao hơn so với các ngân hàng có thị phần nhỏ.
2.3.2 Các yếu tố vĩ mô
- Sự cạnh tranh của ngành
Nghiên cứu của Okumus và Artar (2012), nghiên cứu của Haan and Poghosyan (2011) thấy rằng cạnh tranh trong ngành tăng lên sẽ làm các ngân hàng gặp nhiều khó khăn hơn trong hoạt động và làm sự ổn định tài chính giảm.
- Tốc độ tăng trƣởng GDP
Nghiên cứu của Okumus và Artar (2012), nghiên cứu của Leroy và Lucotte (2015), nghiên cứu của Bita Shayegani and Mosab Abdollahi Arani (2012) thấy rằng tốc độ tăng GDP càng cao thì sự ổn định tài chính của ngân hàng càng cao bởi GDP tăng trƣởng là điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh của các ngân hàng .
- Tỷ lệ lạm phát
Nghiên cứu của Rahim, Hassan và Zakaria (2012) với dữ liệu là 38 ngân hàng tại Malaysia từ năm 2005-2010 cho kết quả là lạm phát càng tăng thì sự ổn định tài chính của các ngân hàng càng thấp.
- Sự điều hành của Chính phủ
Nghiên cứu của Heiko Hesse and Martin Čihák (2007) thấy rằng sự điều hành của chính phủ thì có ảnh hƣởng đến sự ổn định tài chính của các NHTM. Tác giả thấy rằng các ngân hàng ở những quốc gia mà có mức độ phát triển tổ chức chính phủ cao hơn mức trung bình thì sẽ có sự ổn định tài chính cao hơn so với những ngân hàng ở các quốc gia mà mức độ phát triển tổ chức chính phủ thấp hơn mức trung bình.
(Xem thêm bảng tổng hợp các yếu tố có ảnh hƣởng đến sự ổn định tài chính của ngân hàng sử dụng mô hình Z-score trong các nghiên cứu trên thế giới ở Phụ Lục 2).
Kết luận chƣơng 2
Chƣơng 2 đã trình bày khái quát cơ sở lý luận các nhận định trên thế giới về sự ổn định tài chính của các NHTM. Qua đó, chƣơng 2 cũng giới thiệu các yếu tố có ảnh hƣởng đến sự ổn định tài chính của các ngân hàng, giới thiệu mô hình đo lƣờng sự ổn định tài chính bằng chỉ số Z-score và tổng kết những kết quả thực nghiệm của các nghiên cứu về sự ổn định tài chính của ngân hàng đã đƣợc thực hiện trên thế giới. Đây là tiền đề và là nền tảng để nghiên cứu về các yếu tố có ảnh hƣởng đến sự ổn định tài chính của các NHTM Việt Nam.
CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG ỔN ĐỊNH TÀI CHÍNH CỦA CÁC NHTM