― ―
Copyright © 2015 by Sochi State University
Published in the Russian Federation
Bylye Gody
Has been issued since 2006.
ISSN: 2073-9745
E-ISSN: 2310-0028
Vol. 38, Is. 4, pp. 786-797, 2015
http://bg.sutr.ru/
UDC 903.22
Tactic "Tulgama" the Art of War the Mongols XIII century
1 Leonid A. Bobrov 2 Aleksei V. Salnikov
1 Novosibirsk state University, Russian Federation
Pirogova St.2, Novosibirsk, 630090 Doctor of historical Sciences E-mail spsml@mail.ru
2 North-Caucasian Institute of business, engineering and information technology, Russian Federation
Dzerzhinsky St. 62/1, Armavir, 352900 PhD (History)
E-mail alexkat_salnikov@mail.ru
Abstract
In this publication, based on a comprehensive analysis of the sources, considered one of the most important tactics of the Mongols of the XIII century, known under the Turkic name "Tulgama". The name of the maneuver is derived from the Turkic verb "talamak", meaning "to surround, to wrapped up, to turn, to whirl, to twist".
It is established that the maneuver "Tulgama" was a special tactic, providing coverage flank (flanks) of the enemy in the rear and the application of massed archery shot in his builds. Selected three varieties under consideration tactic: right flank or left flank and steam room (double) "Tulgama". The most typical was right flanks "Tulgama" when doing the nomads, covered the left wing of the enemy with its right flank. This allowed the attacking archers to fire from the most convenient position (left-forward, left, and left-back).
A characteristic feature of the Mongol tactical art was a steam room (double) "Tulgama" when the troops of nomads covered both enemy's flank, concluding the enemy's army in the ring, then attacked her from all four sides. A similar technique could not only shoot down from the position, but almost completely destroy the enemy troops. For the most efficient use of maneuver "Tulgama" the Mongols made increasing use of expanded mesalamines system, with a powerful thrust forward flank groups.
The concentration of the shock troops on the flanks (reinforced, including by weakening the Central shelf) is dramatically different from the tactics of the Mongols from the traditional tactics of the Turks, whose best part was typically the center of the combat formations. However, direct confrontation of these two approaches during the military campaigns of the XIII century demonstrated the advantages of the Mongol tactical schemes. High efficiency of reception "Tulgama" led to its continued existence in the military art of the nomads.
Keywords: tulgama, environment, flank, nomads, Mongols, conquest, borrowing.
Ы - Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ
Ы Ы Ы Ы зЫ зЫ Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы
Ы зЫ Ы Ы йЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы г Ы Ы Ы
Ы зЫ Ы Ы зЫ Ы Ы Ы зЫ Ы
зЫ Ы д. Ы Ы зЫ Ы Ы Ы зЫ Ы
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
зЫ Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы
Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы - Ы
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ
Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы йЫ Ы Ы Ы Ы Ы ,
Ы Ыг Ы Ы Ы Ы Ы дзЫ Ы зЫ Ы Ы
Ы йЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы зЫ зЫ Ы Ы
Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы
Ы Ы Ы Ы зЫ зЫ Ы Ы Ы Ы зЫ Ы
Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы йЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
г Ы Ы дЫ Ы Ыг зЫ зЫ дйЫ Ы
Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы йЫ зЫ Ы Ы Ы Ы
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ
Ы Ы Ы зЫ зЫ Ы Ы й
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы
Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы ЫXIX йЫ
зЫ Ы зЫ - Ы й йЫ зЫ Ы Ы Ы Ы
Ы Ы й йЫ « Ы »Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы ЫXIV йЫ [м] Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы
Ы Ы Ы « »Ы Ы Ы Ы Ы йЫ
Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы ЫXIV–XV йЫ
зЫ Ы зЫ й йЫ зЫ Ы Ы « »зЫ зЫ Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы ЫXVII йЫ[2]
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
ЫXIII–XV йЫ Ы Ы Ы Ы й йЫ Ы Ы й йЫ Ы[оцЫп]йЫ
Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы XIX – Ы XX йЫ Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы ЫXX йЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы й й Ы [рцЫ с]зЫ
й й Ы [тцЫ у]зЫ й йЫ Ы [ф]зЫ й й [10], й й Ы [ммцЫ мн]зЫ й й Ы[моцЫмп]й
Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы[мр-19].
Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы
Ы Ы йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы й
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы XIII йзЫ Ы Ы Ы
― ―
Ы Ы Ы Ы Ы Ы г« »зЫ Ы Ы Ы йдЫ
« » Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы зЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
XV–XVI йЫ Ы Ы Ы Ы - Ы Ы Ы Ы
[20-22].
Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы зЫ Ы Ы Ы йЫ зЫ зЫ Ы Ы
Ы зЫ Ы« »ЫгъЬдЫ Ы Ы Ы й
Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы йЫ Ы Ы « » Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы г Ы Ы Ы Ы Ы Ы
дЫ Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы
- Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы мрлмЫ йЫ Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ыг йЫмдй
й мй Ы« » Ы Ы Ы Ы Ы й
Ы Ы й й
Ы Ы Ы хЫ « Ы Ы зЫ
[ Ы Ы Ы Ы – й й]цЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы зЫ
Ы Ы Ы цЫ Ы Ы[ ]Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы Ы
Ы Ы зЫ Ы зЫ Ы Ы Ы Ы …Ы з
з й Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы
Ы йЫ …
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы цЫ Ы Ы Ы Ы Ы
йЫ з з
[ й йЫ Ы Ы Ы ]ц
й « »й
» [23].
Ы Ы « »Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы
Ы Ы Ыг дЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы г йЫ мдйЫ Ы Ы Ы Ы Ы зЫ
Ы Ы Ы Ы Ы « »зЫ Ы Ы « зЫ зЫ зЫ
зЫ »Ы [нм]й Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы « »йЫ Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы й
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы зЫ Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ыг йЫмЫ дйЫ Ы Ы зЫ Ы
Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
г йЫмЫ дйЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ыг йЫмЫ
зЫ дйЫ Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы йЫ Ы Ы зЫ Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ыг йЫмЫ дй
Ы Ы Ы Ы Ы « »Ы г Ы Ы « »дЫ Ы
Ы Ы йЫ Ы Ы Ы « »Ы зЫ Ы Ы
Ы зЫ Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы« »Ы Ы
« » Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы зЫ Ы
« »Ы Ы Ы Ы Ыг Ы Ы Ы дЫ Ы« »Ы Ы Ы[мф]йЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы хЫ зЫ Ы Ы Ыг дЫ« ».
Ы Ы Ы Ы « »зЫ Ы Ы Ы
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы г йЫ мдйЫ Ы
Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ыг - зЫ зЫ
Ы - дзЫ Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
йЫ Ы Ы зЫ Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы
Ы Ы Ы г Ы« »дзЫ Ы Ы Ы Ы
г Ы« »дЫ [нп]йЫ зЫ Ы зЫ Ы « »Ы Ы зЫ ЫЫ
Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ыг йЫмдй
Ы Ы Ы Ы« » Ы Ы Ы Ы Ы йЫ
Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы « » Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы ЫXIII йЫ
й нй « - »Ы Ыг дЫ« »ЫXIII йЫ Ы й йЫ й
Ы Ы Ы Ы - зЫ Ы Ы « Ы »Ы
Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы
― ―
Ы Ы Ы Ы зЫ Ы «… Ы – Ы Ы Ы Ы
» [25].
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
зЫ Ы - Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы[мф]йЫ
Ы Ы Ы Ы Ы г дЫ зЫ Ы Ы Ы зЫ
Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы - Ы Ы Ы зЫ Ы зЫ Ы Ы Ы
« »й Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
-ЫXIII йЫ Ы Ыг дЫ« »зЫ Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы
Ы Ыг йЫндй
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы зЫ
Ы Ы Ы Ыг йЫнЫ зЫ дзЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы ЫЫг йЫнЫ дйЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы
Ы Ы йЫ
Ы зЫ Ы Ы - Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ
Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы
« »Ы Ы Ы зЫ Ы йЫ зЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы зЫ Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы йЫ
Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы зЫ Ы
Ы Ы Ы Ы Ы йЫ зЫ зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы
1218 йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы зЫ Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы
Ы Ы Ы Ы[нс]йЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы ЫмннмЫ йЫ Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы[нтцЫмл]йЫ
Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы [мф]йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ
Ы Ы Ы ЫXIII йЫ Ы Ы Ы й
- Ы Ы Ы Ы гмнотЫ йдхЫ «… Ы Ы Ы Ы [ Ы ]Ы
з [ ]йЫ Ы Ы Ы Ы Ы[ ]Ы
Ы Ы Ы зЫ Ы зЫ Ы Ы[ ]Ы Ы зЫ Ы[ ]Ы
Ы[ ]Ы« »йЫ [ Ы ]Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ыг Ы
дзЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы »Ы[ну]йЫ
Ы Ы гмнпсЫ йдхЫ « Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы
Ы зЫ Ы Ы Ы …Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
зЫ Ы Ы Ы цЫ Ы зЫ Ы Ы Ы Ы - Ы йЫ
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы
зЫ …
цЫ Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы
Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы »Ы[нф]й
йЫ Ы гмнптЫ йдхЫ« Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы
Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы [ ]Ы йЫ
Ы Ы Ы Ы [ ]Ы Ы зЫ зЫ Ы [ Ы ]Ы
Ы зЫ Ы Ы йЫ Ы Ы[ ]Ы Ы Ы Ы Ы[ ]Ы йЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы [ Ы ]зЫ Ы з
[ Ы Ы Ы Ы ]»Ы[ол]й
Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы г йЫ нЫ дйЫ зЫ Ы « Ы »Ы Ы
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы « »зЫ Ы
зЫ Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы хЫ
« зЫ Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы [ ]Ы Ы Ы
Ы …Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ
- з з
й Ы Ы Ы Ы »й
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы хЫ«… Ы Ы[ ]Ы Ы Ы[ Ы
]Ы зЫ Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы
[ ]йЫ Ы Ы Ы - Ы Ы Ы [ Ы ]Ы зЫ Ы зЫ Ы
Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы зЫ Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы зЫ Ы зЫ Ы
Ы Ы Ы »Ы[нф]й
Ы Ы« » Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы йЫ Ы Ы Ы - Ы Ы ЫЫ
Ы Ы Ы Ы - Ы Ы Ы - Ы Ы йЫ Ы ЫмннмЫ йЫг йЫоцЫпдйЫ
й ой Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы йЫ Ы ЫмннмЫ йЫ Ы Ы й й
й пй Ы Ы йЫ Ы ЫмннмЫ йЫ Ы Ы й й
Ы Ы ЫXIII - ЫXIV йзЫ Ы зЫ Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы г Ы Ы Ы дзЫ Ы зЫ Ы Ы Ы Ы
й йЫ Ы - Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы
йЫ Ы Ы зЫ Ы Ы - Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ыг йЫодйЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы Ы
Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы - Ы Ы Ы йЫ
― ―
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы « »зЫ Ы Ы
Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ыг йЫодйЫ Ы Ы Ы Ы - Ы
Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы« »йЫ
Ы Ы Ы Ы - Ы Ы Ы зЫ Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы млЫ йЫ Ы Ы « Ы Ы
Ы зЫ Ы Ы … - з
- з з й Ы Ы Ы Ы
Ы [ Ы - ]Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы зЫ [ ]Ы зЫ
Ы Ы[ ]зЫ Ы Ы »Ы[ом]йЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы - Ы Ы Ы Ы Ы
Ы гмннс-мнуодхЫ « Ы Ы Ы Ы Ы з
- з [ ]Ы з
й - Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ зЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ
з
з з цЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы йЫ з
з »йЫ Ы Ы
Ы Ы - Ы йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
й Ы Ы Ы г йЫ пдйЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы « » Ы
Ы Ы Ы Ы г йЫ пЫ зЫ дйЫ Ы Ы зЫ Ы Ы зЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы - Ы
г й пЫ зЫ дйЫ зЫ Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы « »Ы г Ы Ы « »дзЫ Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы - Ы Ы Ы
зЫ Ы Ы ЫЫ Ы Ы Ы Ы йЫ Ыг йЫпЫ дй
Ы Ы Ы Ы г« - »дЫ « » XIII йЫ
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы г Ы Ы Ы Ы Ы Ы
дзЫ Ы Ы Ы Ы Ы « Ы »Ы Ы Ы
Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
-Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы[тз 32].
Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы зЫ Ы Ы Ы зЫ зЫ зЫ Ы Ы Ы
Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы мллЫ йЫ Ы Ы
Ы Ы йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы зЫ Ы Ы Ы йЫ Ы« » г Ы
Ы дЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы
йЫ Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы г Ы дЫ Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы
« »Ы Ы Ы Ы зЫ Ы зЫ Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы зЫ Ы
зЫ Ы зЫ Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы ЫZ- Ы Ы
Ы йЫ Ы Ы Ы - Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы[мф]й
Ы« » Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы [мф]йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы хЫ Ы Ы г дЫ Ы Ы Ы Ы
Ы Ы г дЫ йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы« »
г« »дЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы [мф]зЫ Ы Ы Ы Ы
Ы г дЫ Ы Ы Ы« » Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы« »Ыг« - »дзЫ« Ы »Ы Ы« »Ыг« »дйЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
г« »дЫ г йЫ нaзЫ №Ы1-4дйЫ Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы г« »зЫ « »дЫ Ы -« »Ы г Ы к Ы дЫ г йЫ н зЫ №5, 6). зЫ Ы
Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы ЫXVI йЫ Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы - хЫ«
з [- ]зЫ Ы Ы зЫ Ы зЫ зЫ
Ы Ы[ ]зЫ Ы Ы Ы Ы »Ы[оо]й
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы йЫ зЫ Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ыг йЫп дЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы - йЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы « Ы
»Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы – зЫ
Ы Ы Ы Ы Ы ЫXVI йзЫ зЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы - зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы хЫ« Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы йЫ[ ]Ы Ы
Ы Ы Ы зЫ Ы Ы– Ы Ы зЫ Ы– Ы цЫ Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы[ ]»Ы[но]й
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы йЫ зЫ зЫ Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы зЫ
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы ЫолзЫорзЫнлЫ ЫмрЫ Ы[оп]йЫ Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
хЫ зЫ зЫ зЫ Ы Ы й йЫ
Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы ЫXIII йЫ Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ыг йЫн зЫ№Ы1дзЫ Ы Ы Ы
Ы Ы г йЫ н зЫ2дзЫ Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ыг йЫн зЫ№Ы3, 4дЫ Ы Ы« Ы Ы »Ы[нф]йЫ
Ы Ы« »Ы Ы Ы - Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы « »йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ
Ы г Ы Ы Ы - Ы Ы дЫ Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы[нуцЫор]йЫ
Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы « Ы Ы »Ы Ы
зЫ Ы Ы Ы Ы Ыг Ы Ы Ы Ы« »Ы Ы Ы
Ы дзЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ыг Ы зЫ Ы Ы Ы
Ы Ы Ы йЫ Ы ЫмннмЫ йдй
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ыг й 2,
№7).
Ы Ы хЫ « Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы
Ы Ы …»Ы [нф]йЫ Ы Ы Ы хЫ « Ы … Ы Ы зЫ Ы
Ы Ы Ы цЫ Ы Ы Ы зЫ Ы Ы …»Ы[оп]йЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ыг йЫн цЫоцЫп дйЫ Ы Ы Ы Ы зЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы й Ы Ы
(1247 йдхЫ« Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
[ ]зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы [ ]зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы[ Ы ]Ы » [30].
Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы йЫ зЫ зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы « »Ыг« - »дйЫ Ы Ы Ы Ы ЫXIII йЫ
зЫ Ы Ы ЫXIV йЫ Ы Ы Ы йЫ зЫ
зЫ Ы - зЫ Ы Ы - Ы Ы Ы - Ы зЫ хЫ
« Ы Ы Ы г дЫ Ы цЫ
з …»Ы[ос]йЫ
Ы зЫ зЫ зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы зЫ Ы« Ы »йЫ зЫ Ы - з Ы Ы Ы Ы Ы Ы
« Ы Ы Ы »зЫ зЫ Ы Ы « »Ы г Ы Ы Ы ъдЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы[мф]й
Ы Ы Ы« »Ы Ы Ы Ы Ы Ы ЫXIII йЫ
― ―
Ы Ы Ы Ы Ы Ы - Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы Ы
« »Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ыг зЫ Ы зЫ Ы Ы Ы
Ы дЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы[оцЫот]йЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы ЫXIII йЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы[оу]й
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы - Ы Ы хЫ Ы г Ы
Ы Ы дЫ Ы Ы Ы Ы Ы г Ы Ы Ы
Ы Ы Ы дйЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы зЫ Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы« » Ы Ы
Ы Ы йЫ зЫ Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы
зЫ Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
[18].
Ы Ы Ы Ы№ЫнтмуЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы й
1. Ы й йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы ккЫ Ы Ы
Ы Ы Ы - Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ
йхЫ йЫ« Ы »зЫмутрйЫ йЫмнф–231.
2. Ы й йЫ йЫ йзЫмфспйЫ йн. йнйЫсллЫ й
3. Ы й йЫ Ы Ы йЫ йхЫ зЫмфртйЫ йЫнйЫсрнЫ й
4. зЫ й йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы ЫVI–XV йЫккЫ й
йЫ йЫ йЫ - йЫ зЫмфснйЫ йЫнмйЫ йЫнлт–244.
5. Ы й йЫ Ы Ы г Ы Ы Ы Ы - дккЫ Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ йзЫмффлйЫ йЫмрр-160.
6. Ы й йЫ Ы - Ы X–XIVЫ йЫ Ы зЫ зЫ йЫ
йхЫ Ы« йЫ »зЫнллнйЫупЫ й
7. Ы й йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
йЫ хЫ йЫ йЫ - зЫмффмйЫмуфЫ й
8. Ы й йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы йЫ хЫ - Ы йЫ Ы йЫ Ы з мффтйЫмрфЫ й
9. Ы й йЫ Ы - Ы Ы Ы ккЫ Ы Ы Ы хЫ
Ы Ы Ы йЫ зЫнлммйЫ йЫмтл-182.
10. Ы й й Ы Ы ккЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ
йIIIйЫ хЫ Ы Ы йЫ йЫ Ы Ы зЫнллфйЫ йЫпнн-431.
11. Ы йЫ йЫ Ы Ы йЫ й хЫ зЫнллпйЫрртЫ й
12. Ы й йЫ Ы Ы Ы Ы Ы йЫ йхЫ зЫнлммйЫ
нспЫ й
13. Ы й йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ
- Ы йЫ хЫ« -нлол»зЫнллфйЫмтлЫ й
14. Ы й йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
ЫккЫ Ы йЫ йЫрйЫ хЫЫ Ы« »зЫнлмнйЫ йЫмум-192.
15. Ы й йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
ЫгXVIIЫ йдЫккЫ - Ы Ы Ы йЫ хЫ - Ы йЫ
-зЫнллмйЫ йЫмм–19.
16. Ы й йзЫ Ы й йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы ЫгXV – Ы ЫXVIII йдйЫ .:
Ы Ы Ы Ы зЫнллуйЫттлЫ йЫ
17. Ы й йзЫ Ы й йзЫ Ы й йЫ Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы
йЫ йхЫ йЫ йЫ - зЫнлмлйЫнууЫ й
18. Ы йЫ йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы ЫXV- XVI йЫккЫ Ы
19. Ы й йзЫ Ы йЫ йЫ Ы Ы Ы Ы ккЫ Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ х Ы
«BG-print»зЫнлмойЫ йЫр-47.
20. . йЫ Ы Ы йЫ йхЫ зЫ1965йЫмфпЫ йЫ
21. Ы й йзЫ Ы й йЫ йЫ Ы Ы йЫ - хЫ
« »зЫмффнйЫотпЫ й
22. Ы й йзЫ Ы й йЫ Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы
йЫ йхЫ« Ы »зЫнллл. олтЫ й
23. - йЫ Ы йЫ хЫ - Ы Ы Ы зЫмффойЫпспЫ й
24. Ы Ы Ы Ы Ы XV–XVIIIЫ Ы г Ы Ы Ы Ы
Ы дйЫ - хЫ Ыг Ы дзЫмфсфйЫснлЫ .
25. Ы йЫ йЫ Ы Ы Ы Ы г Ы Ы Ы Ы Ы
Ы - дккЫ Ы Ы Ы Ы йЫ - хЫ - Ы Ы
Ы Ы Ы зЫнллпйЫ йЫосо-380.
26. Ы Ы Ы й йЫ мйЫ Ы Ы Ы йЫ йхЫ « »зЫ нллойЫ
448 й
27. Ы й йЫ Ы Ы Ы Ы Ы - Ы Ы Ы Ы
Ы - Ы Ы йЫ - хЫ Ы« Ы »зЫнллтйЫнрсЫ й
28. Ы Ы Ы йЫ йойЫ Ы Ы Ы йЫ йхЫ« »зЫнллфйЫ
оосЫ й
29. йЫ Ы йЫ йхЫ« »зЫнллуйЫфсЫ йЫ
30. Ы Ы Ы Э Ы Ы ЭйЫ Ы
ЫмнпрЫ йЫ й: йЫнллнйЫмнсЫ й
31. - Ы - йЫ Ы - Ы - йЫ й: Ы
йЫмффсйЫулпЫ й
32. Ы й йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы ЫXIII-XIV й // Ы Ы йЫнлмп. №ммгппдйЫ йЫтл-71.
33. - Ы Ы Ы Ы Ы йЫ - - Ы Ыг Ы Ы дйЫ
ЫмйЫ йхЫ зЫмфуойЫнрпЫ й
34. Ы йЫ Ы Ы Ы йЫ .: , 2005. 480 .
35. Kradin N.N. Heterarchy and hierarchy among the ancient Mongolian nomads // Social Evolution & History. 2011. № 1. P. 187-214.
36. Ы - й Ы йЫ ймйЫ йнйЫ й- йхЫ - Ы Ы зЫмфрнйЫплпЫ й
37. Ы й йЫ Ы Ы Ы ЫVII–X йЫ г Ы Ы дЫ ккЫ Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ йзЫмффлйЫ йЫфт-105.
38. Hall T.D. Mongols in world-system history // Social evolution and history. 2005. №нйЫP. 89-118.
References:
1. Ivanin M.I. The State of the military art from Central Asian peoples // the military art, and conquests of the Mongol-Tatars and Central Asian peoples when Genghis Khan and Tamerlane. SPb.: Type. "Public benefit", 1875. P. 129-231.
2. Bartold V.V. Composition. M., 1964. Vol. 2. Part 2. 600 p.
3. Razin E.A. History of the military art. M.: Nauka, 1957. Vol. 2. 652 p.
4. Roslyakov A.A. Military art of peoples of Central Asia and Kazakhstan in the VI–XV centuries]. Exercises. Zap. Turkm. state University. Ashgabat, 1962. Vol. 21. P. 207-244.
5. Gorelik M.V. Steppe fight (from the history of warfare of the Mongols)// Military of ancient and medieval population of North and Central Asia. N., 1990. P. 155-160.
6. Gorelik M.V. Army of the Mongol-Tatars X–XIV centuries, martial arts, gear, weapons. M.: OOO "East horizon", 2002. 84 p.
7. Khudyakov Y.S. Arms of the Central Asian nomads in the early and developed middle Ages. Novosibirsk :Nauka. Sib. - DEP, 1991. 189 p.
8. Khudyakov Y.S. Armed nomads of South Siberia and Central Asia in the era of the middle Ages. Novosibirsk: Institute of archeology and ethnographical. SB RAS, 1997. 159 p.
9. Mingaleev I.M. The Battle of Tokhtamysh Khan with Aksak Timur// Military Affairs of the Golden Horde: the problems and prospects of studying. Kazan, 2011. P. 170-182.
10. Izmailov I.L. Military art // History of Tatars from ancient times in seven volumes. T. III. Kazan: Institute of history. Mardjani an RT, 2009. P. 422-431
11. Grachevskiy R.P. Military power of Genghis Khan. Moscow : AST, 2004. 557 p.
12. Grachevskiy R.P. Army of the Mongols conquest of Ancient Russia. M: Quadriga, 2011. 264 p. 13. Kushkumbaev A.K. Institute battue Okhotsk and military Affairs of Central Asian nomads. Comparative-historical research. Kokshetau: "KELESHEK-2030", 2009. S. 170.
― ―
15. Bobrov L.A. Armament and tactics of the Eastern and Western Mongols in the late middle Ages (XVII) // Historical and cultural heritage of Northern Asia. Barnaul: Publishing house of Alt. Universitypress, 2001. P. 11-19.
16. Bobrov L.A., Khudyakov Y.S. Weapons and tactics of the nomads of Central Asia and southern Siberia in the late middle Ages and the modern age (XV – first half of XVIII centuries). St. Petersburg: Faculty of Philology and arts, St. Petersburg state University, 2008. 770 p.
17. Bobrov L.A., Borisenko A.Y., Khudyakov Y.S. The Interaction of the Turkic and Mongolian peoples with the Russians in Siberia in the military in the late middle Ages and New time. Training manual. N.: Novosibirsk. GOS. Univ., 2010. 288 p.
18. Bobrov L.A. Kazakh tactics of fighting on foot in the last third of the XVI - the middle of XIX century.// War and weapons. New research and materials. Part I. St. Petersburg: "Visavis", 2012. P. 105-135.
19. Kushkumbaev A.K., Bobrov L.A. Mongol tactics of the steppe of the battle// Military nomads of Kazakhstan and neighboring countries of the middle Ages and New time. Astana: FE "BG-print", 2013. P. 5-47.
20. Akhmedov B.A. The State of nomadic Uzbeks. M.: Nauka, 1965. 194 p.
21. Klyashtorny S.G., Sultanov T.I. Kazakhstan. The chronicle of three centuries. Alma-ATA: "Rauan", 1992. 374 p.
22. Klyashtorny S. G., Sultanov T. I. the state and the peoples of the Eurasian steppes. Antiquity and the middle Ages. SPb.: "The Petersburg Oriental studies", 2000. 307 p.
23. Babur-nama. The Memoirs Of Babur. Tashkent, Institute of Oriental studies of the Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan, 1993. 464 p.
24. Materials on the history of the Kazakh khanates of the XV–XVIII centuries (taken from Persian and Turkic writings). Alma-ATA: Nauka (Kazakh SSR), 1969. 620 p.
25. Dmitriev S. V. elements of the military culture of the Mongols (on the example of analysis of the battle in the area Kalaaji-Elet)// Mongol Empire and the nomadic world. Ulan-Ude: Publishing house of Buryat scientific center SB RAS, 2004. P. 363-380.
26. The Golden Horde in the sources. Vol. 1. Arabic and Persian works. M.: "Science", 2003. 448 p. 27. Ivanin M. I. About the art of war and conquests of the Mongol-Tatars and Central Asian peoples under Genghis Khan and Tamerlane. Ulan-Ude: JSC "Republican printing house", 2007. 256 p.
28. The Golden Horde in the sources. Vol. 3. Chinese and Mongolian sources. M.: Nauka, 2009. 336 p. 29. Plano Carpini. History of the Mongols. M.: "ALIK", 2008. 96 p.
30. The Christian world and the "Great Mongolian Empire". Materials 1245 Franciscan missions. M. Eurasia. 2002. 126 p.
31. Shahabad-DIN an-Nasawi. Sirat al-Sultan Jalalud-Denmarkbuy. M. Easternliterature. 1996. 804 p. 32. Salnikov V. A. Golden Horde aspect of influence on the development of weapons of peoples of the North Caucasus XIII-XIV centuries.//Global scientific potential. 2014. No. 11(44). P.70-71.
33. Hafiz-and Tanysh Ibn Mir Muhammad Bukhari. Sharaf-nama-Yi Shahi (the Book of the Shah of fame). Part 1. M.: Nauka, 1983. 254 p.
34. Polo M. the Book about the diversity of the world. M.: EKSMO, 2005. 480 p.
35. Kradin N.N. Heterarchy and hierarchy among the ancient Mongolian nomads// Social Evolution & History. 2011. № 1. P. 187-214.
36. Rashid al-DIN. The book of Chronicles. Vol. 1. KN.2. Moscow-Leningrad: Izd-vo an SSSR, 1952. 404 p.
37. Yunusov S. A. Military of Turks in VII-X centuries (according to Arab sources) // Military of ancient and medieval population of North and Central Asia. N., 1990. P. 97-105.
38. Hall T.D. Mongols in world-system history //Social Evolution & HistoryйЫнллрйЫ№нйЫPйЫуф-118.
Ыфлойнн
« » XIII й
1 Ы Ы
2 Ы
1 Ы Ы зЫ Ы
йЫ зЫнзЫ зЫсоллфл
Ы Ы зЫ Ы
E-mail: spsml@mail.ru
2 - Ы Ы зЫ Ы Ы Ы зЫ Ы
йЫ зЫснкмзЫ зЫорнфлл
Ы Ы
й Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы зЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы ЫXIII йзЫ Ы Ы Ы
Ы Ы« »йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы« »,
Ы Ы« зЫ зЫ зЫ зЫ »йЫ
зЫ Ы Ы « »Ы Ы Ы Ы Ы зЫ
Ы Ы Ы г дЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы Ы
Ы хЫ зЫ Ы Ы Ы г дЫ « »йЫ Ы
Ы Ы Ы « »зЫ Ы Ы Ы зЫ Ы
Ы Ы Ы Ы Ы й Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ыг - зЫ зЫ Ы - дй
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ыг дЫ« »,
Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы Ы Ы зЫ
Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
зЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы
Ы Ы Ы« »Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы
Ы зЫ Ы Ы Ы Ы Ы й
Ы Ы Ы Ы Ы г зЫ Ы зЫ Ы Ы Ы
Ы дЫ Ы Ы Ы Ы Ы Ы Ы зЫ Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы Ы йЫ Ы Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы Ы XIII йЫ Ы Ы Ы
Ы йЫ Ы Ы Ы « »Ы Ы Ы Ы
Ы Ы Ы Ы й
