Traballo de Literatura Galega. Escolma de cantigas e poemas

Traballo de

Literatura

Galega

Época  Medieval

Ai  dona  fea  (Xoam García  de  Guilhade)  ₍₁₎ As  ondas  (Roi  Fernández  de  Santiago)  ₍₂₎

Séculos  Escuros

Pranto  da  Frouxeira (Anónimo,  fins  do  s.    XV)  ₍₃₎

Rexurdimento  

Adiós,  ríos;  adiós,  fontes... (Rosalía  de  Castro,  Cantares  Gallegos)  ₍₄₎ Ós  mozos  (Manuel  Curros  Enríquez,  Aires  da  Miña  Terra)  ₍₅₎

Os  Pinos  (Eduardo  Pondal,  Queixumes  dos  pinos)  ₍₆₎

Xustificación

Escollemos  estes poemas  porque  buscabamos

a  variedade temática.  Por  iso hai  tres  da  época  

medieval,  dous do  rexurdimento  e  un  dos  

Ai, dona fea! Fostes-vos queixar

Ai, dona fea! Fostes-vos queixar

que vos nunca louv'en meu cantar; mas ora quero fazer um cantar

en que vos loarei toda via;

e vedes como vos quero loar:

dona fea, velha e sandia! Ai, dona fea! Se Deus me pardon!

pois avedes [a] tan gran coraçon

que vos eu loe, en esta razon vos quero já loar toda via;

e vedes qual será a loaçon:

dona fea, velha e sandia!

Dona fea, nunca vos eu loei

en meu trobar, pero muito trobei; mais ora já un bon cantar farei,

en que vos loarei toda via;

e direi-vos como vos loarei:

É  unha  cantiga  de  escarnio.  O  poema  ridiculiza  o  ideal  do  amor   cortés,  e  búrlase do  tópico  da  loanza da  dama.  Porque  en  lugar   de  eloxiar á  dona  utiliza  ese  campo  sémico  da  cantiga  de  amor   dun xeito irónico,  para  referirse  a  ela como  unha  persoa fea  e   estúpida.

Interpretación:

Burla  das  cualidades  físicas  e  morais da  dama. O  poeta  nunca  louvou á  dama  nos  seus  poemas  e

agora ͞loaa͟ĄƐƷĂmaneira chamándolle ͞ĨĞĂ͕velha e   ƐĂŶĚŝĂ͘͟

Recursos:

Dobre: verso  2  e  verso  3  (cantar);    verso  14  e  verso  16  (em).

Mordobre: verso  2  (louvo)  e  verso  4  (loarei);  verso  9  (loe)  e   verso  10  (loar);  verso  13  (loei)  e  verso  17  (loarei)

Cobras  capdenals:  verso  1,  verso  7,  verso  13  (dona  fea);   verso  2  e  verso  9  (que  vos).

Paralelismo:  versos  5,  11  e  17  (  e  vedes  como  vos  quero loar,       e  vedes  cual  sera a  loaçom,  e  direi-­‐vos  como  vos  loarei).

Serve para  reiterarlle ĄĚĂŵĂĂŝĚĞĂĚĞĐſŵŽĂǀĂŝĂ͞louvar͘͟

Ironía:  versos  2,  3,  4,  8,  9  10,  14,  15,  16        (o  poeta  di  que  

nunca  eloxiou á  dama  nos  seus  cantares  e  que  o  vai  a  facer agora,   algo  que  non  é  certo xa que  se  vai  a  meter  con  ela).  

Significación  histórica  e  importancia  do  poema:

Nestas cantigas  o  trovador  fai críticas  sobre  unha  persoa cuxo nome se  descoñece,  con  palabras  que  conteñen dobre sentido,  unha  linguaxe sarcástica.  Poden  referirse  a  alguén de  xeito claro  e  despiadado,  ou  adoptando  unha  actitude irónica

Quand'eu vejo las ondas

4XDQG¶HX vejo las ondas

E las PXLW¶DOWDV ribas,

Logo mi veen ondas

Al cor pola velida: Maldito seja µOPDUH Que mi faz tanto male!

Nunca vejo las ondas Nen as altas debrocas Que mi non venhan ondas

Al cor pola fremosa: Maldito sejo µOPDUH Que mi faz tanto male.

Se eu vejo las ondas

E vejo las costeiras,

Logo mi veen ondas

Al cor pola ben feita: Maldito seja µOPDUH Que mi faz tanto male.

Cando  o  namorado ve  o  ó  mar  recorda e  bota  moito de  menos   á  súa  dama,  pero  cando  non  o  ve  non  veñen eses  recordos ó   seu corazón.  Por  iso no  refrán  repite  que  o  mar  o  lastima  e  o   fai sufrir.

Temática

Un  home  namorado sente nostalxia da  súa  dama  ó  ver  as   ondas  do  mar  que  lle recordan a  súa  eitura.  

Recursos:

Dobre:  versos  1-­‐ 3,    7-­‐ 9,  13-­‐15  (ondas).

Cobras  Capdenals:  versos  4-­‐10-­‐16  (al  cor).

Refrán:  últimos  versos  de  tódalas estrofas.

Paralelismo: (logo  mi  veen ondas)

Voz  textual:  

É  masculina,  e  actúa  como  fenhedor ,  por  que  suspira  pola  súa   dama  sen  dirixirse a  ela.  Utiliza  o  campo  sémico  da  

loanza da  dama,  eloxia a  súa  beleza física  (velida,  fremosa ,   ben  feita).  O  interlocutor é  o  mar.    Non  aparece  en  

ningún  momento  a  palabra  senhor nin  signos  de   relación  de  vasalaxe.

Pranto da Frouxeira

A min chaman Todomira, señora do gran tesouro;

por estrela clarecida xago neste Valedouro. Mais traidor foi que un mour

o vilán que me vendeu que de Lugo a Ribadeu todos me tiñan tremour. De min, a triste Frouxeira que por traición foi vendida

derrubada na ribeira, que xamais se veu vencida.

Por traición tamén vendido Xesús noso Redentor,

e por aquestes traidores Pero Pardo, meu señor.

Vintedous foron chamados os que vendido lo han, non por fame de sustento,

de carne, viño nin pan. Nin por outro menester que falsean de bondade senón por súa vilancia e mais por mala intención.

Eles quedan por traidores e o seu amo por leal, pois os reis á súa filla as súas terras mandan dar.

A Deus darán contadelo, que lles queira perdoar, co que acabou a Frouxeira

Interpretación

:  

A  cantiga  conta a  historia  da  morte  do  mariscal   Pardo  de  Cela  e  a  caida da  súa  fortaleza  da  

Frouseira,  debido  ó  enfrontamento cos  Reis  Católicos   e  a  traizón por  parte  dos  seus  criados.  

Consta  dunhas sinxelas estrofas  de  4  

versos  octosílabos,  donde  a  Frouxeira,  o  

Temática:  

Poesía  anónima  de  circunstancias:  son  composicións en  forma   de  romance  ou  coplas  populares,  feitas por  algún

poeta  anónimo,  sobre  feitos históricos  e  sociais (  mortes͕ŐƵĞƌƌĂƐ͙ͿƋƵĞĐĂƵƐĂƌŽŶforte impresión   na  sociedade do  momento.

Recursos:

Comparación  con  Xesús (por  treizón tamén  vendido,   Xesús noso ƌĞĚĞŶƚŽƌ͙Ϳ

Esta  cantiga  escribiuse despois de  ser  degolado o  mariscal   Pardo  de  Cela.  A  fortaleza  da  Frouseira foi uns dos  bens

que  adquiríu Pedro  Pardo  de  Celo  ao casar  con  Isabel  Castro. Pardo  de  Cela  enfrentouse aos Reis  Catótilos,  que  non

foron capaces  de  derrotalo e  conquistar  a  Frouseira.   É  traizoado polos  seus  criados,  os  Reis  Católicos  mandan executalo e  as  tropas  castelás derriban  o  castelo.

Grazas aos cantares  da  época  coñécese o  nome do  traidor:  Roi Cofano de  Valedouro.

Adiós, ríos; adiós, fontes

Adiós, ríos; adiós, fontes; adiós, regatos pequenos;

adiós, vista d'os meus ollos, non sei cándo nos veremos. Miña terra, miña terra, terra donde m'eu criei, hortiña que quero tanto, figueiriñas que prantei.

Prados, ríos, arboredas,

pinares que move o vento, paxariños piadores,

casiñas d'o meu contento. Muiño d'os castañares, noites craras d'o luar, campaniñas timbradoiras d'a igrexiña d'o lugar.

Amoriñas d'as silveiras que eu lle daba ô meu amor, camiñiños antr'o millo, ¡adiós para sempr'adiós!

¡Adiós, gloria! ¡Adiós, contento! ¡Deixo a casa onde nacín,

deixo a aldea que conoço, por un mundo que non vin!

Deixo amigos por extraños, deixo a veiga pol-o mar;

deixo, en fin, canto ben quero... ¡quén puidera non deixar!

Adiós, adiós, que me vou, herbiñas d'o camposanto, donde meu pai se enterrou, herbiñas que biquei tanto, terriña que nos criou.

Xa s'oyen lonxe, moi lonxe,

as campanas d'o pomar; para min, ¡ai!, coitadiño, nunca máis han de tocar.

Xa s'oyen lonxe, máis lonxe...

Cada balad'é un delor; voume soyo, sin arrimo... miña terra, ¡adiós!, ¡adiós!

¡Adiós tamén, queridiña... Adiós por sempre quizáis!... Dígoche este adiós chorando desd'a veiriña d'o mar.

Non m'olvides, queridiña, si morro de soidás...

tantas légoas mar adentro... ¡Miña casiña!, ¡meu lar!

Interpretación:  

Rosalía  de  Castro  emigra  debido  á  protesta  que  fai contra  o  centralismo  castelán e  a  vida  miserable  do

campesiñado galego.

Temática:  

Pertence  á  temática  cívico-­‐patriótica,  xa que  manifesta un  propósito  reinvindicativo e  de  defensa  de  Galicia  e  

dos  galegos.  No  poema  enxalza a  paisaxe  galega  e  dignifica a  lingua galega  mediante  o  uso  da  literatura.

Recursos:  

Enumeración:  adios rios,  adios fontes,  adios ƌĞŐĂƚŽƐ͙/ prados,  ríos,  arboredas͙͘

Anáfora:  versos  1,  2,  3,  58,  59    (adios)   versos  22,  23,  25,  26,  27  (deixo)

Rosalía  de  Castro  tivo que  emigrar  debido  á  sociedade da época,  que  non  lle agradaba,  e  era  moi inxusta cos  galegos. Polo  tanto,  publica  este  poema  en  Cantares  Gallegos

para  demostrar  a  morriña  que  sente pola  terra  onde naceu:  Galicia.

Ós mozos

¡Que triste está a aldea, que triste e que sola!

¡A terra sen frutos, a feira sin xente,

sinbrazos o campo,

sinnenos a escola,

sinsol o hourizonte, sin fror a semente! A pedra e as nubes

a sembra arrasando, agoiran un ano de fame sombría;

sin pan os labregos, nin herba pró gando,

¿que vai a ser deles na crúa invernía? Manadas famentas

de lobos montesos

baixaron das chouzas na noite calada, e postos en ringla,

cos ollos acesos,

acenan dos probes prá porta pechada... Mociños honrados

de sangue bravía,

si ó mal dos petrucios non fordes alleos, librádeos da morte,

Interpretación:  

Debido  ás  guerras,  que  provocan  medo,  hai  fame,

soidade,  e  apenas  hai  rapaces  na  aldea,  a  cal  se  atopa  fría  e  soa.

Temática:  

Corresponde  a  temática  cívica  ou  social.  Ataca  todo  tipo de  atraso  ou  inxustiza,  e  duncia  a  miseria  e  opresión.

Recursos:

Curros  Enríquez  entende  que  o  poeta  debe  estar comprometido  co  pobo  e  denunciar  a  opresión, falta  de  liberdade  ou  miseria  na  que  vivían  os máis desfavorecidos.

Os pinos

(Himno  Galego)  

¿Que  din os  rumorosos na  costa  verdecente,

ao  raio  transparente do  prácido luar? ¿Que  din as  altas  copas de  escuro  arume arpado

co  seu  ben compasado monótono  fungar? Do  teu  verdor  cinguido

e  de  benignos  astros, confín dos  verdes  castros

e  valeroso chan, non des a  esquecemento da  inxuria o  rudo encono;

desperta  do  teu  sono fogar de  Breogán.

Os  bos e  xenerosos

a  nosa voz  entenden e  con arroubo  atenden

o  noso ronco  son, mais  sóo os  iñorantes

e  féridos e  duros, imbéciles e  escuros non nos  entenden,  non. Os  tempos  son chegados

dos  bardos  das  edades que  as  vosas vaguedades

cumprido  fin terán; pois,  donde  quer,  xigante

a  nosa voz  pregoa a  rendezón da  boa nazón de  Breogán.

Interpretación:

O  poeta  establece  un  diálogo  con  Galicia.  A  obra  está  chea  de   referencias  heroicas,  mitos,  e  lugares  lexendarios  inventados   dentro  de  Galicia  para  unilos  á  tradición  celta  e  irlandesa.

Pondal  o  que  buscaba  era  a  súa  identidade  cultural,  histórica  e   antropolóxica  á  marxe  de  España.

Temática:

Pertence  á  liña  cívico-­‐patriótica (celtismo).  Conta  a  historia primitiva  de  Irlanda  e  a  chegada  de  Breogán  procedente  de  

'ĂůŝĐŝĂĂƚƌĂǀĠƐĚŽŵĂŶƵƐĐƌŝƚŽ͞Leabhar Ghabhla͘͟ƚĂŵĠŶĄůŝŹĂ lírica  (paisaxe).  Pondal amosa  unha  gran  preferencia  pola  paisaxe   agreste  nos  seus  poemas,  especialmente  os  situados  na  súa  

comarca  natal.

Recursos:

Paralelismo:  versos  1  e  5,  18  e  30

Os  piñeiros do  poema  de  Pondal  teñen unha  misión  bárdica,  xa que  desempeñan  o  papel  de  guerrreiros e  están  caracterizados   pola ƐƷĂǀĂůĞŶƚşĂ͕ĨŽƌƚĂůĞnjĂĐŽƌƉŽƌĂů͙WĂƌĂloitar e  sacrificarse   pola patria  (Galicia).

O  texto  que  hoxe en  día  é  o  himno  de  Galicia,  pertence ó  libro  de  

Queixumes dos  pinos,  e  a  música  foi composta  por  Pascual  Veiga.

Os  pinos  de  Eduardo  Pondal e  Adiós,  ríos;  adiós,  fontes...  de

Rosalía  de  Castro  están  relacionados  entre  eles  xa que  ambos eloxian á  paisaxe de  Galicia.  Mediante  a  literatura  loitan e

mostran o  amor  pola súa terra,  e  a  defensa  dela  fronte as  críticas   e  o  desprezo da  sociedade.

Conexións temáticas  

Bibliografía

(5) Libro  de  texto  Lingua e  Literatura  Galega  1º  de  Bacharelato ;   http://idd006xg.eresmas.net/castelan/c-­‐urros.htm

Macarena  López  Barros

Sara  Maneiro Rey

María  Villoch García

1º  BACH.  B