O RETO
Páxina 41 Experimenta cos sentidosPercibimos o contorno
2
28
OS CONTIDOS
FUNCIÓN DE RELACIÓN
O aparato locomotor
Os sentidos
Vista Oído Tacto Olfacto Gustorespondemos
percibimos
Descubre a través do vídeo a variedade de estímulos que percibimos.
Dialogade sobre que vistes, que escoitastes, que po-deriades sentir na pel, que olores popo-deriades notar… Que sentimentos vos provocaron estes estímulos?
PARA COMEZAR
29
http://youtu.be/Tp1pbDMt1_g
Observas unha situación, un feito, un obxecto que che chama a atención e… decides actuar.
SENTIMOS E ACTUAMOS
30
Como olen estas
rosas?
Ah,
piqueime!
Que ben ole!
3.
Con máis coidado, Ana colle a rosa polo talo, por onde non hai espiñas, ólea (infor mación que recibe o cerebro) e sorrí por que lle gusta (orde mandada desde o ce rebro que implica un movemento).1.
Grazas aos ollos, Ana ve unha roseira. Esta información vai desde os ollos ata o cerebro. Alí pro césase e decídese a resposta ao estímulo: achegarse á roseira para ulir as rosas.O cerebro daquela envía as ordes para que o corpo se mova e, así, se achegue á roseira.
2.
Ana, cando colle a rosa, pícase e retira ra pi damente a man (orde mandada que im plica un movemento).Para informarnos do que ocorre ao noso redor, as persoas utilizamos os sentidos: a vista, o tacto, o oído, o olfacto e o gusto.
1.
Que estímulos recibes en cada unha destas situacións? Como reaccionas? Que sentido actúa en cada caso?•Soaoteléfono. •Esperasparacruzararúaeosemáforoponseenverde. •Collesunhalataderefrescoenotasqueestádemasiadofría. •Cheiraaqueimadoeopanestánatorradora. —Completaainformaciónnoteucaderno,nunhatáboacomaesta: —Comparaeargumentaasrespostascoasdosteuscompañeirosecompañeiras.
2.
Ves unha mazá e decides comela. Escribe no teu caderno o proceso que ten lugar. Que sentidos entran en acción? Que partes do teu corpo interveñen?2
31
Imos estudar detalladamente cada un dos sentidos.
O tacto A vista O oído O olfacto O gusto Percibimos mediante...
Situación
Estímulo
Reacción
Sentido
Que percibes?
Con que órgano?
O órgano da vista é o ollo, que tamén se chama globo ocular pola súa forma esférica. Temos dous ollos, situados na cara, aos dous lados do nariz.
No ollo diferenciamos distintas partes e sistemas de protección:
o sentido da vista
32
O ollo é o órgano do sentido da vista, no que se distinguen o iris e a pupila (tamén se lle
chama meniña do ollo). Está protexido polas cellas, as pálpebras e as pestanas.
Cores Formas Tamaños Distancias
Iris
É a zona de cor do ollo e cambia de tama-ño para deixar pasar máis ou menos luz a través da pupila.
Pupila
É unha abertura ou ori-ficio situado no centro do iris, de cor negra. Por ela entra a luz cara ao interior do ollo.
Cella
Protexe o ollo evitando que entre no seu inte-rior a suor ou a auga que esvara pola fronte.
Pálpebra
Protexe o ollo distri-buíndo as bágoas que o limpan e o humede-cen. Tamén evita o ex-ceso de luz.
Pestanas
Protexen o ollo evitan-do que o po entre no seu interior.
Que coidados require?
Os ollos son uns órganos moi delicados que cómpre protexer. Para iso:
3.
Observa un dos teus ollos nun espello. Debúxao e sinala as súas partes e os seus siste-mas de protección.4.
Experimenta e responde:5.
Por que cres que é necesario acudir ao oftalmólogo? Describe unha visita ao oftalmólogo.2
33
–
– Pon auga nun frasco con vaporizador.
– Dirixe o burato do vaporizador cara á túa cara e vaporiza varias veces, deixando que a auga escorregue por ela.
a. Pechaches os ollos? Por que? Que sistema de protección actuou?
b. Que sucede coa auga que esvara pola túa fron-te? Como se protexen os ollos?
–
– Colocádevos fronte a un compa-ñeiro ou compañeira, e observa-de as súas pupilas.
– Tapade os dous os vosos ollos coas mans durante un minuto. – Quitade as mans dos ollos e
ob-servade as pupilas da vosa pa-rella.
EXPERIMENTO 1
EXPERIMENTO 2
Mantén unha distancia ade-cuada ao ler un libro, ver o te-levisor ou utilizar o ordenador.
Se notas un lixo de po nos teus ollos, non os
fre-gues! Pestanexa.
Utiliza unha luz
Que percibes?
Toca a mesa coa xema dos teus dedos. Como é: dura, branda, fría, quente, suave, áspera…? Tócaa co cóbado. Percibes o mesmo que ao tocala coas mans?
O sentido do tacto permítenos percibir a forma, a textura, a temperatura dos obxectos, e tamén a dor e a presión.
Con que órgano?
O órgano do tacto é a pel, que recobre todo o noso corpo.
o sentido do tacto
34
ZONAS MÁIS SENSIBLES Aínda que podemos percibir
sensacións en calquera parte do corpo, hai zonas máis sensibles como as pálpebras, os labios ou as xemas dos dedos, e outras non tanto, como os cóbados ou os calcañares dos pés.
Pelos
Son filamentos finos e delgados que pro-texen a pel.
Poros
Son pequenos orificios polos que expulsamos a suor.
A pel é o órgano do sentido do tacto e permítenos percibir diferentes sensacións como o frío,
Que coidados require?
6.
Completa unha táboa como esta no teu caderno con tres elementos en cada grupo que cumpran estas condicións:7.
Cos ollos tapados, identifica dous obxectos que deixe o teu compañeiro ou compañeira enriba da mesa. Descubre un deles tocándoo coas mans e o outro, tocándoo co antebra-zo. En que caso foi máis fácil identificar o obxecto? Por que?8.
En parellas, observade a pel do brazo cunha lupa e describide como é: cor da pel, se ten pelos ou non, como son os seus poros...— Repetide a actividade observando a pel doutras zonas do corpo como o pescozo, os de-dos ou a palma da man. Que diferenzas hai? Fixádevos nas mesmas características.
2
35
Protexe a túa pel do Sol con crema solar.
Elimina a suciedade e a suor, dúchate diariamente.
Se fas unha ferida, debe lavarse e desin-fectarse.
Visita o dermatólogo, o médico es-pecialista da pel.
Suave
Rugoso
Frío
Quente
Duro
Brando
Que percibes?
Pecha os ollos e escoita. Que sons recoñeces? Son agradables ou desagradables?
Co sentido do oído podemos distinguir os sons que se producen ao noso redor (agradables ou desagradables, fortes ou frouxos, agudos ou graves), e a distancia na que se producen os sons (cerca ou lonxe).
Con que órgano?
O órgano do sentido do oído tamén se chama oído.
Se puideses ver o interior do teu oído, observarías tres zonas: o oído externo, o oído medio e o oído interno. Fíxate nas súas partes principais:
o sentido do oído
36
O oído é o órgano do sentido do oído e permítenos percibir sons. Divídese en oído externo, oído medio e oído interno.
Pavillón auditivo
Recolle e dirixe o son cara ao interior do oído.
Conduto auditivo
Conduce o son cara ao oído medio. No seu in-terior fórmase o ceru-me que evita a entrada
do po. Cadea de ósiños Recibe as vibracións do tímpano e transmítellas ao oído interno. Caracol Recibe as vibracións e transmítellas ao ce-rebro, que se encarga de identificar o son.
Tímpano
Membrana que vibra ao recibir un son.
Oído
Que coidados require?
9.
Escribe o nome de cada unha das zonas do oído.—Clasifica as partes do oído segundo a zona na que se atopen:
10.
Cando escoitas música, como chega o son ata o cerebro? Explícao.11.
Estás no comedor da túa casa, bailando coa música moi alta.a. Cres que esta é unha forma responsable de escoitar música? Explica por que. b. Como poderías escoitar a música de forma responsable?
c. Se estás escoitando a música co volume moi baixo, podes escoitar a túa nai cando te está a chamar?
12.
Para saber máis sobre os coidados dos oídos consulta esta web:2
37
caracol - tímpano - pavillón auditivo - conduto auditivo - cadea de ósiños
—Anota no teu caderno as normas para coidar os teus oídos e o porqué da súa importancia. http://youtu.be/2FgMtvoBqDo
A
B
C
Evita que che entre auga nos oídos e sécaos ben cunha toalla.
Cando escoites música, non o fagas co volume de-masiado alto.
Visita o otorrinolaringólo-go, que é o médico espe-cialista dos oídos, do nariz e da gorxa.
Que percibes?
Cando paseas pola rúa podes percibir diferentes olores: o pan acabado de cocer nunha panadaría, o perfume de alguén que pasa polo teu lado, o lixo dun contedor... Algúns destes olores son agradables; outros, desagrada-bles, e hai elementos que non teñen olor.
Os olores do noso contorno chégannos a través do aire e o sentido do olfacto permítenos recoñecelos.
Con que órgano?
O órgano do sentido do olfacto é o nariz. Nel distingui-mos as fosas nasais e a mucosa olfactiva.
Que coidados require?
o sentido do olfaCto
38
13.
Como percibes o olor dunha flor? Debuxa o interior dun nariz e sinala as súas partes.14.
Cos ollos vendados e utilizando o sentido do olfacto, desprázate pola aula para descubrironde está agochado un tarro con algodón empapado en colonia.
O nariz é o órgano do sentido do olfacto e permítenos percibir diferentes olores. Está
com-posto polas fosas nasais e a mucosa olfactiva. Fosas nasais
Son dúas cavidades separadas por un tabique. Sempre están húmidas e permiten que o aire, ao entrar no nariz, se humedeza e se quente. Na entrada, hai uns pelos moi pequenos (pe-luxes) que evitan o paso do po.
Mucosa olfactiva
Recobre o interior das fosas nasais e permítenos distinguir os distintos olores.
Non introduzas obxectos nas fosas nasais nin es-caravelles no nariz. Mantén as fosas
o sentido do gusto
A lingua é o órgano do sentido do gusto. Está cuberta polas papilas gustativas que detectan
o sabor dos alimentos: doce, salgado, ácido e amargo.
Que percibes?
Cando comes melón e unha lisca de xamón, notas o mesmo sabor? Cada alimento que co-memos ten un sabor característico. Podemos captar catro sabores básicos: doce, salgado, ácido e amargo. O sabor de moitos alimentos é unha combinación destes catro.
Con que órgano?
O órgano do sentido do gusto é a lingua, que está dentro da boca. Na lingua distinguimos as papilas gustativas.
Que coidados require?
Que coidados require?
2
39
Amargo Ácido Salgado Doce Papilas gustativasSon uns vultiños de cor averme-llada que nos permiten diferen-ciar os catro sabores básicos. Cada sabor detéctase
preferen-temente nunha zona.
Cando vou de excursión, cando visito o zoo, cando paseo pola miña localidade... os meus sentidos actívanse.
— Indicade que sentidos se activan en cada unha das situacións que describen as imaxes.
— Que sensacións percibo en cada unha de-las?
— Percibimos todos as mesmas sensacións?
Unha volta polo mundo
Non tomes alimen-tos excesivamente quentes nin fríos.
Cando cepilles os dentes, limpa tamén a lingua.
15.
Compara este esquema co da páxina 29. Cópiao no teu caderno e complétao coa infor-mación que falta.Función de relación
Os sentidos
vista
cor E? forma E? son agradable E? Que cheiros? Que sabores? ollo?
peloído
??
narizgusto
? percibimos mediante percibe O seu órgano é percibe O seu órgano é percibe O seu órgano é percibe O seu órgano é percibe O seu órgano érevisas o apreNDiDo
40
Move o peNsaMeNTo
Rutina
CSI: Cor, Símbolo, Imaxe
• Que sei sobre os sentidos?
Entre todos, elaborade unha lista de ideas e elixide tres. • Completa esta táboa no teu caderno:
• Móstralles as túas respostas aos teus compañeiros e compañeiras e explícaas.
idea 1:
...
idea 2:
...
idea 3:
...
Que cor elixirías para
represen-tar esta idea? Por que?
Que símbolo elixirías para
re-presentar esta idea? Por que?
Que imaxe elixirías para
repre-sentar esta idea? Por que?
CONSIGUE O RETO
Experimenta cos sentidos
Cada sentido é único e proporciónanos unha información moi concreta. Queres comprobalo?
• Só coa vista!
Por parellas, xuntar 10 obxectos diferentes e gardalos nunha caixa.
Un membro da parella observará durante 1 minuto os obxectos e despois pechará os ollos. O outro membro extraerá un obxecto da
caixa.
Abrir os ollos e adiviñar que obxecto falta.
• Só co tacto!
Por parellas, xuntar 4 obxectos coa mesma forma e tamaño, pero elaborados con dife-rentes materiais (pelota de tenis, pelota de plástico, pelota de la, pelota de madeira…). Por quendas, cos ollos pechados e
utili-zando o sentido do tacto, identificar de que material é cada obxecto.
• Só co oído!
En grupos pequenos, un membro encárgase de producir un son e o resto de compoñentes desprazarase polo aula cos ollos pechados ata chegar ao lugar onde se emite o son.
• Só co olfacto!
Encher botes con diferentes substancias (colonia, café, aceite, auga, xampú, cacao…). Individualmente, cos ollos pechados, identificar a través do sentido do olfacto cada substancia.
• Só co gusto!
Preparar previamente un prato con diferentes anacos de froitas. Cos ollos pechados, probar e descubrir a partir do gusto de que froita se trata. Al-gúns destes sabores lembrouche outros alimentos?
Conversar sobre os descubrimentos que se fixeron a partir dos sentidos, que sensacións se experimentaron, que sentido foi o máis fácil de utilizar e o que menos…
Entre todos, confeccionar unha lista coa información que nos proporciona cada sentido e elixir o que sexa máis completo ou o que máis información nos dea.
41
PARA REMATAR
PON EN PRÁCTICA
1.
Fíxate nestas situacións:a) Mmm, que bo está o xeado de vainilla e chocolate!
b) Estou no cine vendo unha divertida película de aventuras. c) Ulo o aroma das flores nun campo verde e florido.
d) Acariño o suave pelo do meu gato.
e) A relaxante melodía da canción transpórtame ao antigo Exipto. —Escribe que sentido/s actúa/n en cada caso.
—Despois, escribe o nome do/s órgano/s correspondente/s a cada sentido.
2.
Completa no teu caderno cos nomes correspondentes en cada órgano.Competencias
42
C A D F G M I H N L O Ñ E BCompetencias
REFLEXIONA
Pensa no que traballaches nesta unidade e escribe unha frase que explique: — Que sabía sobre este tema? Que aprendín?
— Que me chamou máis a atención?
— Son capaz de aprender a través de xogos?
Diario de aprendizaxe
43
3.
Anota no teu caderno a que sentidos se asocia cada situación.EMPRENDE
Estás almorzando e ao darlle o primeiro sorbo ao leite con cacao decátaste de que está moi quente. Como tes un pouco de présa porque non queres chegar tarde ao colexio, non podes esperar a que o leite arrefríe só.
• Como podes solucionar o problema? É unha boa solución? • Que outras solucións poderías idear?
