Tema 3.- A cidade medieval.

perfeccionamento dos muíños

+

aumento do espazo cultivado: os campesiños…

progreso das técnicas agrarias

mellora dos utensilios agrícolas

repoboaron terras abandonadas talaron bosques

desecaron zonas pantanosas gañaron terras ao mar

roturaron as novas terras

difusión da rotación trienal

uso do esterco animal como fertilizante

xeneralización do uso do ferro

arado normando con folla e rodas de ferro ferraduras dos cabalos muíños de auga muíños de vento aumento da produción: máis produtos aumento da produtividade: maior rendemento mellor alimentación

máis resistencia ás enfermidades

aumento constante da poboación 1.- A recuperación da vida urbana.

Os novos instrumentos agrícolas

arado normando

As cidades medievais

localización

 próxima ás principais vías de comunicación, como as antigas calzadas romanas  xunto a un castelo, ou unha abadía...

 nun territorio con abundantes recursos naturais: terras fértiles, augas, bosques, canteiras, minas... elementos

de defensa

 murallas que rodeaban a cidade e se ían ampliando conforme crecía a cidade  estas murallas tiñan torres e fosos para poder defender a cidade

 presentaban varias portas de acceso que proviñan de diferentes camiños. plano  moi irregular, froito dun crecemento desordenado e sen planificar

espazo central  a gran praza: era moi ampla, e nela realizábanse os mercados e representábanse as obras dos _comediantes

edificios máis importantes

 a catedral, centro relixioso e símbolo por excelencia da cidade medieval  a casa do concello, onde residía o goberno da cidade

 o mercado e a lonxa

 os pazos da nobreza, dos grandes mercadores, dos mestres artesáns... e mesmo dos monarcas  os talleres dos artesáns, que eran ao mesmo tempo vivenda, obradoiro e tenda

outros edificios característicos

 diseminados por distintas zonas: pazos señoriais, conventos, hospedarías, hospitais, igrexas...  nas aforas da cidade, extramuros, había diversas vivendas campesiñas, o muíño, un mosteiro...  a meirande parte do espazo ocupábano as vivendas con patios e hortas

barrios

 as casas agrupábanse por barrios, que reunían a poboación en función de:  a súa procedencia: barrio dos francos, dos xenoveses, dos...

 a súa relixión: xudaría, mouraría

 da súa actividade artesanal (gremios)

rúas

 estreitas, sucias, escasamente empedradas, sen beirarrúas

 a maioría non tiña rede de sumidoiros, polo que a hixiene era moi escasa ou nula

 a proliferación das pulgas e das ratas favorecía a difusión de enfermidades (cólera, tifo, peste...)

 as casas estaban moi próximas e eran maioritariamente de madeira ⟹ os incendios eran frecuentes e propagábanse rapidamente

trata de  comercio europeo entre os séculos XIII e XV que espazo

representa?  practicamente toda Europa, norte de África, oeste de Asia, e os mares Mediterráneo, Negro, do Norte, Báltico e o Océano Atlántico

que elementos utiliza?

 as circunferencias vermellas presentan os principais centros industriais e comerciais  as liñas vermellas indican as rutas terrestres

 as liñas verdes representan as rutas marítimas mediterráneas e atlánticas  as liñas azuis reflicten as rutas marítimas da Hansa

 as frechas moradas indican as rutas de Oriente e as rutas africanas  os puntos verdes indican as principais cidades con feira

 os puntos negros, outras cidades importantes centros industriais

e comerciais   o norte de Italia, con cidades importantes como Milán, Xénova, Pisa, Florencia e Venecia Flandes, con cidades como Amberes, Gante, Bruxes e Ipres

rutas terrestres

 poñían en contacto as rutas mediterráneas coas atlánticas e as de A Hansa; é dicir, o norte de Europa (área do mar Báltico e o mar do Norte) co sur de Europa (área do mar Mediterráneo)

 unha ruta saía de Hamburgo, pasaba por Nuremberg e Augsburgo e chegaba ata Venecia

 outra ruta saía de Gante, pasaba por Lión e chegaba polo Leste ata Milán e polo Oeste ata Barcelona  unha ruta que comunicaba as dúas anteriores, desde Gante a Nuremberg a través de Frankfurt

rutas ma ríti ma s ruta mediterránea

 : Venecia, Xénova, Marsella, Barcelona, Valencia... comerciaban co Imperio Bizantino (Constantinopla), cos portos de Oriente Próximo (Antioquía, Alexandría) e co norte de África

 importaban: produtos de luxo (tapices, seda, especias, perfumes...), procedentes do leste de Asia (Extremo Oriente / ouro e escravos, procedentes do Norte de África

 exportaban: tecidos, armas e ferramentas

ruta atlántica  : prolongaba a rede mediterránea a través de portos como Sevilla, Lisboa, Santander, Bilbao e Bordeaux  comerciaban con la, ferro e viño, ademais dos produtos mencionados anteriormente

a Hansa  poderosa agrupación de comerciantes do mar do Norte e do mar Báltico que monopolizou o comercio da Europa setentrional. Os centros principais eran as cidades de Bruxas, Hamburgo e Lübeck  A Hansa comerciaba con madeira, trigo, ámbar, peles e liño

3.- A sociedade urbana.

Os habitantes das cidades: a burguesía alta burguesía ou

patriciado urbano   grandes comerciantes, banqueiros e dirixentes dos gremios monopolizaban o goberno da cidade pequena burguesía  mestres artesáns e pequenos comerciantes

señores laicos

ou eclesiásticos  estableceron a súa residencia na cidade e construíron palacios, conventos e igrexas xente humilde: clases

populares urbanas   oficiais e aprendices dos gremios criados, xentes sen oficio e marxinados (mendigos) minorías relixiosas:

os xudeus   vivían en barrios separados: as alxamas ou xudarías moitos eran artesáns, comerciantes, prestamistas ou médicos

Evolución do goberno das cidades:

 comuna ou asemblea de todos os veciños

 consello formado por maxistrados (conselleiros) dirixidos por un alcalde ou

burgomestre. Eran elixidos polos cidadáns

4.2.- As Cortes ou Parlamentos.

Órgano de goberno de carácter consultivo formado por representantes dos tres estamentos sociais (nobreza, clero e burguesía). Eran convocadas e presididas polo rei, para tratar diferentes asuntos sobre o goberno dos seus territorios (leis, impostos, xustiza...). Xurdiron a partir de finais do século XII (1188 en León).

a

5.1.- Causas da crise baixomedieval.  Crise agraria:

clima desfavorable + cultivo de terras de baixa calidade ⇒ sucesión de malas colleitas ⇒ escaseza de trigo ⇒ fame.  Frecuentes guerras entre señores feudais ⇒ destrucións e saqueos + bandoleirismo [bandidos, salteadores de camiños].  Impacto da Peste Negra sobre unha poboación subalimentada ⇒ elevada mortalidade.

5.2.- Consecuencias da crise baixomedieval.  Demográficas:

 Descenso da poboación europea: de 75 millóns (1300) a 45 millóns (1400).  Económicas:

 Diminución da produción agraria

 Descenso da demanda de produtos artesanais  Redución dos intercambios comerciais

 Sociais:

 Conflitos no campo: as revoltas campesiñas.

 Conflitos na cidade: revoltas urbanas + asaltos a xudarías (pogroms).  Relixiosas:

 Incremento do pesimismo vital

Factores das revoltas campesiñas na Baixa Idade Media (séculos XIV e XV)

a planta arcos bóvedas altura muros portadas Románico sobre todo planta de cruz latina arco de medio punto bóveda de

canón xeralmente reducida

grosos, austeros, con poucas ventás, estreitas e longas, reforzados con contrafortes

arquivoltas decoradas con estatuas, tímpano e portada alintelada dividida por parteluz

Gótico apuntado arco ou oxival bóveda de cruzaría ou oxival elévase a altura do edificio

máis lixeiros, decorados, grandes ventás cubertas con vidreiras de cores. No exterior arcobotantes e contrafortes

ídem +rosetón rematado por un gablete

Caracteres da escultura románica Caracteres da escultura gótica Gran dependencia respecto ás formas arquitectónicas en que

se atopan

Progresiva independencia do marco arquitectónico: retablos, sepulcros, imaxes exentas

Figuras hieráticas, carentes de realismo Figuras que tenden ao realismo

Trazos simples, con gran forza expresiva Trazos máis elaborados, maior expresividade e detallismo Figuras estáticas e planas Os personaxes presentan maior movemento (xestos) e volume _(vestimenta) Figuras illadas ou asociadas formando escenas As figuras forman escenas máis complexas e elaboradas

Pintura románica Pintura gótica

As representacións non presentan volume nin profundidade As representacións teñen volume e profundidade (perspectiva) Predominan as figuras illadas As figuras están asociadas en grupos, e xunto cos edificios e as _{paisaxes forman escenas} A disposición das figuras é frontal e carecen de movemento As figuras dispóñense de moitas formas e teñen máis movemento Os personaxes teñen gran forza expresiva Maior expresividade a través dos xestos e dos rostros

Figuras planas, sen estudo anatómico Estudo anatómico dos personaxes

Escasas representacións da vida cotiá Descrición realista e detallada da vida cotiá