••_
•
_•
J O A N N I
A U G U S T I S S I M O , P I I S S I M O , F E L I C I S S I M O ,P O R T U G A L L I A E P R I N C I P I ,
" X O T I ' U S Q U E I M P E R I I G UB E R N A C ULUIVÌ A U S P I C A T I U S M O D E R A N T I ,B R A S I L I A E
MAXIMO DECORI, S P E I , AC FIRMAMENTO,
L I T . T E R A R T J M
F A U T O R I E X I M I O..
DE REBUS A _ Ù S I T . AD TRIPOLIM VIRILIT. GESTIS
C A R M E N
Ih obsequii, summae réverentiaé , gratiqtte animi. Devòtionem
Perquam submisse,
D. O. C.
J O S E P H U S F R A N C I S C U S C A R D O S Q ,
Soteropoli Bahiensi
Regius Latinae Linguae Professor*
U L Y S S I P O N E ,
TYSOGRAPHIA DOMUS LITTERARIAÉ AD ARCUM CAECI, A N N O M.DCCC.
iWels esnt è'tè les Grandi , doni ? immortellegioire Segrave en lettres d'or au Tempie de Memoire.
C A R M E N
T,
U ne, Musa, tìme : fidens tua pleòtra movétò. Ardua si tentas , haud viribus asqUa,, laboriEn DEUS aspirat, CUI 'non certaret Apollo , N o n Heliconiadum turba ingeniòsa sororum. Pindum , àc Parnassum vani lusére Poeta* ; Nusquàm Hippocrenè : Solio tibi manat ab alto , Quas tardam exacuat ffelix audacia mentem. Hac secura yoles j t r a n a r e q n e nubila caeli,
i. —
Et pelàgus valeas ; vàleas arcana subire , Incerta? noridum famas corrupta loquelis-Se quasi frustrari libeat, prèssèritia Vatum Nùmina sollicitent alii, laticesque requiraùt Aonios : vero QUI numine parva JOANNES , Cum velit, extollat, praecelsa teratve , canenti Dexter adest, nutuque silens jubet alta benigno
,-Unde tibi v i r t u s , mens ,-Unde est, spiritus ,-Unde. Jamque ardent animi prasclafa sub Auspice tanto Dicere , magnanimùm laudes celebrare Virorum : , Qua gens perfidia , quo crimine Maura nefando
Pe-Pectora Lusiadum veteri succenderit igne j QuaSve novas dederit pcenas odiosa propago ; Donec in officium Mavòrs rediisse coegit. Ficta procul : sincerus amat sincera JOÀNNES,
Labitur in medias terras ubi longiùs eequór , Cujus ad os validas fertiir posuisse columnas Amphitryoniadès , jacet urbs a n t i q u a , ruinis Se veluti retrahens Byrsas , Trinacria longè Littora prospectans ; o p u l e n t a , et nobilis olim, D u m non armato Navarrus milite pressit ;
Nvnc tantum sinus , et statio
malefida^barìnis.-Hinc solet infestas cava trabs agitare rapinas ; H u c redit exuyiis miserorum laeta cruèntis.
Nec solis gaudet spoliis : in vincula mittit Imbelles, pecoris quos aut divendit ad instar , Servitio aut prerait indigno teterrima proles , N a t u r a p r o b r u m , labes ratjone fruentum.
H o c d e c u s , hic illis h o n o r , haec lnus dira relieta est. Eminet imperio pragstans feritate t y r a n n u s ,
Obsccenae stirpis custos obspoenior ipse. Perfidus hic teneris versare peritus .ab ànnis Omne nefas, temere fas omne abrumpere d o c t u s , Quod non arripiat, crimen non prospicit ullum j Et tiquod videat se praeteriisse , dolebit :
Prodigio similis, magnum nisi sparsa per Orbem Feex
Feex hominum hsec esset ; potiùs feriendà securi " Qùae fuit, urbanis ultro quam digna citroque Officiis , nedum sociali fcedere jungi !
Q u ò d si aliter visum Rerum' Moderantibus axem ,; L u x véniet, s p e r o , libeat cùm fiiaibus exul Extremas immite genus detrudere in Arctos , Qua trahit hybernus tòrpentia plaustra Bootes ; Seu Notus unde recens bacchatur, inhospita tellus Hos sibi conquirat cives , teneatque p e r sevum : Sive habitent saltus , furtivoque antra recessu , Sanguine ubi pascant sopii , nova monstra , ferarum „ Ungue rapace quibus praseunt, virtute minores. Cura scelus ingenium e s t , nihil inde evolvitur asqui ; Jam Natura malas nequit obliviscier artes :
Nam qui poeniteat morum , per saecula postquam I n v a l u i t , toto^que lues descendit in artus ? Crimen uhi donis cumulatur , casta laborat Esurie Probitas, vulgo exagitata procaci? Barbara progeoies inversis omnia dicunt Nominibus : justa o d é r u n t , injusta probantes. Ardor is est sceleris, sic noxas praevalet usus , Ut perpetrando facinus non tempus omittant, Vel praedae rapti stimulis , vel amore n o c e n d i ; I n t e r d u m ne aliquid videantur ferre decori. Quàm non haec reddam fallaci pectore , nemo
« 4 $
Non n è r i t : quales mendax emiserit a u c t o r , Haeresis infandee comites., Mahometus àlumnos , Auribus àtque oculis tantummodò nesciet expers.
Qua? riuper, generose Donalde ( 1 ) , imania turpi A gr eSe pertuleris , quas die fraudesque dolosque !
Quot varios casus ; quot adire pericla , labores T e q u e , tuosque- Ducis p p r ju r-a feeda bilinguis
ImpUlerint, animo tamen omnia vieta potenti 1 Eximio imperii summi decoratus honore , Ohtuleras ultro Pacem . quam Barbarns ipso Suppliciter , magno Rege auxiliante , petebat. Lex non ulla fuit levior : » Quod dedere Gallos
( Offenso Domino ; laesis paritèrque Britannis , , ~
Foedere conjunclis , Tripolinae in moenibus urbis -Comiter exceptos ) festinet » : et illieo voti
Se putet esse reum ; accipiat d e x t r a m q u e , fidemque PRINCIPE ab Augusto . fulvis pretiosus arenis
QUEM Tagus óbservat ; Gangesque , Nigerquè veretur ; Subditus immensas resonantia in aequora gurges
Volvit Àmazonius, nec n o n Argenteus undas. Regulus acclamat gaudens , ardetque pacisef. Jam p r o p e r a t , fortemque Virum studiosus in aulam Invitat ; quidquid mens suggerit a t r a , paratus
Ex
& 5
•Sii
Exercere prlùs , quam consentanea Vero , Commoda multa sibi quantumvis affefat,
optet.-Haud mora : quid tristes arces fatale m i n e n t u r , Quidve domus ferat ambigua, imperterritus Hejros Nequaquam metuens , hostiles tendit In aedes. Talis acerbati Carolus prorupit inhostis
Ora domumque audens , solus ; post multa, regressus ; Seu talis/ monitu contempto Cassar amicò
Barbara cpnflantem celeravit adire -Senatum , Vincere consuetus vultu , indocilisque timere.
Imperat interea p a p p i Legatus ( i ) in alta ; D u m redit ille , ( valet si forte redire superstes") Nocte vigil memores solerti pectore curas
Pertractans : animoque.aeger , spem'frónte serenai.
v Ni regredi liceat, cum jam lux alma r e s u r g a t ,
Inducatque novum terris Aurora decoTem, D e se nil curane absente , irrumpere in hostes D u x jubet invictus, toto quo robore possint. P r o nihilo sibi vita fuit, potiora tu enti.
Nam pede quàm celeri fugiunt haec munera lucis" j Q u à m , si Fama silet praenuntia, maxima parvis Nomina nominibus miscent obliyia Lethes ,
Haud
( 1 ) O Capitai* de.Fragata José Maria de Almeida ;
0 6 $'
Haud acrem latet ingenio , cui gloria cordi est. Rejicit in yulgus tangentia gaudia sensus :
Grandibus addictus , lethum , et vulgaria temnit -, AEtates ,. fato major , yicturus in omnes.
Quid i Fabios memorem redimentes praelia solos ? Quid Regem , cives moriens qui reddit ovantes , Ultimus imperio Cecropis dominatus in agfis ? Quidve feram j u v e n e s , mactant qui densa cadentes -Agmina, flumineos potando morantia c u r s u s , Centuplicem decies numerum ( mirabile dictu ! ) Quot n u s q u a m , nullo quis tempore millia duxit ? Nil veteriim monumenta docent illustrius ; imo
Fifmius haud q u i d q u a m , quidquam vehemenriuS ausit, Nobijiusque sjbi jam fingere mascula Virtus.
Qua? tampn apparent rerum transcendere metas , Monstrat, qua peragi possint ratione , Donaldus. Et Codro , et Fabiis , Tjacedsemoniasque J/Uventae Vix liquit partes Unius fama securtdas.
AtticUs ille suis quaesivit morte triumphnm : Magnum est; sed populo debebat tali» civis , Et ductor , roonitis etiam signatà deorum. Romnnps inimica senex in castra simultas _ Et palma expectata _• et non dubitabile traxit Nomims augurio-m , nullo delebilis sevo : Tura patriis pulchrum occidi succurrit in armis.
# 7 @
Quae se , quaeque deos , qua? natos , atque parentes , Uxoresque tuebantur , prò parte virili
Angustas presso . propugnavere Lacones
Si pede Thermopylas , sibi dulcia fortiter ipsos Defendisse patet ; quodque aspera fata lèvaret, Gum cecidére , datum e s t , ut non morerentur inulti,
At melipra quidem circumstant omnia Factum Egrégium , immortale , mihi quód ferré per Orbem Contigit invalido , valido grave pondus Atlanti. Non hic illecebris, ut fit, jucundior ullis ;
N u d a sed o c c u r r i t , per se pulcherrima, Virtus. Nequitiae infensus pariter malefacta p e r h o r r e t . Virtutemque colit, Virtutis a m o r e , Donaldus. N i l , raptare'solet quod maxima in omnia mentes , Nullus amor patriae , vindictae nulla c u p i d o , Utilitas , aliusve furor commovit agentem.
Ante oculos ' habuit tantum , quòd munus o b i r e t , Eventus quicumque f o r e t , quodcùmque periclum. Heu,! quot concilium horrendum jam mente v o l u t a t , Quot struit insidias ! Plebs undique convenit exlex^ Seque Inter furtim venturo: retia tendit..
Exultant praeda : ,plùs indulsisse videtur Ingenio , summisque efférri laudibus ille Dignior ,, inventum cujus sit atrocius , ore"
Q u i vomat impuro n o v u m , et execrabile quoddàm ,
Fla-# 3 $
Flagitium. insolitum , rabida plaudente corona. Hic monet , invisam pedibus vix tangat arenam , Excipere incautum ferro , Iacerumque propinquas ( Horresco referens ) dispergere corpus in undas : Hic mavult , immissa cohors in foedus euntem Hinc telis atque hinc subito quòd figat acutis, Securus mediam cum progredietur in urbem : I n c a p u t , alterius monito , violabile nulli , Polvere nitrato praegnans , cava fistula mortem Eminus ejacularetur : sèu tramite subter I n terram ducto , qua Vir p r o c e d a t , oportet', .Nonnullo suadente , latens eramperet ignjs : Atque alia eructant alii, superanda vicissim. Perversas adeo mentes habet aemulus ard'or
Crimina patrandi, sic dulce est dedecus illis. At DEUS Omnipotens molimina cuncta fefellit. Tale Vir induitur decus , pbservantia vultus Tanta e s j , ut media medios in luce per hostes Conspicuus, damno spatietur sospes ab omni. N o n , nisi magnorum scelerum bene cognitus usu>-_xitiale nefas peragendum suscipit ullus.
Cum tamen in praedam mens involat improba , ( mirum f ) Dextrà Consilio refugit servire maligno.
Saevit in officium lethalp ter apta voluntas, Carnificum inclemens animo ter linquitur a g m e n ,
# 9 #
T e r manibus trepidis penetrabilis excidit ensis-j Invitisque dolis , insignem victpr inermis Ducit inoffensus per compita casca triumphum.
Limina jamque subit ( Caco haud indigna ) tyranni ; Sive ut pacifera? det amicum pignus olivae ;
Seu , reboante polo , missurus fulmina belli.
Quid cessas ? Quid jam , Vir magne , tonitribus aures N o n quatis insanas ? Quid. stant fera moenia ? Quare Vela Noto sinuosa interidens , Regia nondum Fulgurat horrendum Navis ? Credisne futurunì r
U t reperire fidem semel ,,his Tibi detur in oris ?
* i
Nunquam post homines natos Astraea scelestas Visa fuit colu-isse plagas , ubi Pacta Fidesque Cardine versantur duplici: Pretiovè, Metuve. Eia age , fumpe moras : generi ne parce nefando. Muneribus certent alii ; tu cuspide . fiamma. Omnia quae subigit, ratio civilis agendi>, N o n hic componat secum pugnantia verba : Detestanda n i h i l , praeter yim , turba veretur. Obsecrat assiduus tutae dum foedera pacis, Barbarus effugia exquirit, disturbet u t unam , Ad r e m qua tantum veniat sententia , legem. N o n quòd sollicitus Gallos sibi quasrat amicós, Sed modo ut inveniat, quo pacto imponat utrìsque : Frustra ; circumspecta prseest sapientia dictis.
Cai-# IO @
Callidus , objecit quaecumque dolosa , retundis.'
Quam male conveniat primo , quem o b t r u d i t , h p n o n • Communem sociis , e t , cui parere tenetur
Subjectus , R e g i , sociasse penatibus h o s t e m , Ostendis ; concertatos dein puppibus altis Pollicitus ( quondam nulli data gloria ) Captos Mittere barbata ad Dominum comitante caterva ; Nam , post multa , vafer Dominum prastexif et ipsum : Nulla reliquisti, Vero qua? opponere posset.
Se tamen obfirmat, caussisque resistit in isdem ; Non secus , ac s u r d o , aùt si fiant verbà sepulto. Altiùs ha?c praevisa T i b i , Maurusia quorsum , Experto , rabiès in Fas pervadat, et AF.quum ; Natura indociles plus indulgenza quanto Difficiles animos reddat : sed Marte feroci Subversurum operum moles , atqué impia letho Corpora , sic meritos juvenesque , seriesque daturùm ,• Cuncta priùs tentare jUvat : si forte djsertis
Vocibus edictos miseranda? vstragis acervos
Formidet genus ignavum ; neque sanguine mixto ( Proh dolor ! ) humano , pigeat vidisse rubore Casrula tincta n o v o , terrasqUe cruore madentes. Quid vero Pietas prodest? Spes interit omnis ; Cursfeque, ffirumnreque ingentes irrita cedunt. Nequicquam gemitus imo de còrde petitos
® " ©
Edis : inhumanos opus est advertere in hostes. Tum demum indignans , bostilia concipit Herós, Omnia mente putat temeraria gentis iniqua; ;
Horrida tecta , urbemque feram , portusque relinquit. Supplicibus facilem nuper ^ nunc ardor adurit
Calcandi tumidos : veluti nemoralibus umbris', Aut cum per Libycas fertur jejunus arenas, Rex Leo fastidit generosus , calle viator
Corpore qui jacuit pavidus ; truculentus at ipse , Quem videt adversum , frèndens evertit. ; et audax , Quo plures oppugnabunt, magis aestuat ira ; N e c , jaculis acies horrens si provocat unum , Segnici aggreditur moriturus in arma decorè.
AEre salutanti, plausuque sequente faventum, Ecce statini .malo Sìgnum diveirberat auras
Sanguineum , non enarrabilis omina caedis. Turba modum nescit : Martis certamina "poscunt. Omnia rite parant ; describitur ordine munus Cuique suum , Navis dum pandas explicat alas.
Fax manibus lucet ; reseratis a?nea centum Ora patent foribus, yolucrem minitantia mortem. Jam tremit urbs infida, manus ad sidera tollens j Jam confessa nefas , in semet probra retorquens i Orantes mittit supplex breve tempus , anhelis Quo requies animi*, liceatque timore sohitis,
Con-*& 12 #J
Consuluisse sibi : referunt concessa precantes,
* 'r Debita jampridem , duodenam tàrdat in horam
Poena dolis, populo tandem infligenda protervo, I n nubem interea nigrantem cogitur aer , Nec dudum splendens , tristis prassagia damni. Concio narratur procerum numerosa sub Orco P r o consanguineis,tetrico eircumdata Diti , Christiadum in coetum , quos Lysia nutriit u b e r , Nunc vastaturos Mahometica mcenia misit,
Multa Jovem Stygium manibus rogitasse supinis» Audiit Umbrarum rex impia vota precantum. ; E t famulo, quem habuit propiorem , talia mandat ; Quòd celer AEoliam'supéras apportet in auras Ventorum haec torvo , tempestatumque tyranno Edicenda suis verbis ; y> Tentare superbum ,
» Tartara defraudantem animis , Acheronta p e r o s u m , » Nil n o n audentem Populum vada salsa carinis , » AEquorei fratris liquentia regna , subinde » Quem vjilt admonitum : sociis ut viribus ambo » Indigna sibi grata loca obsidione prementem » Exagitent mare per vastum stridente procella, « Rectore amisso, rupta compagine Puppem ;
, » Sive vadis illidendam , saxove latenti
« Pracipitem avertant pelago ; fremituque rogantum » Auxiiium frustra audito , festiva bibentes
® i 3 @
» Urbs mortem cernat mediis in fluctibus ipsds. » Dixit, et in superas jam nuncius evolat auras ; Advenit-AEoliam properans , àcjussa facessit.
Mittitur angusto jam carcere turbidus Eurus, Obvia quseque, trahens. Mollis fugit aura Favoni ; Lux fugit,: horrisonum coepit mugire profundum. / Unda tumet ; totumque citò canescere pontum , Undique praeruptos vldeas consurgere montes. Lignea texta gemunt ; arbosque triplex momento
Huc illuc decies, jamjam lapsura"V vacillat. Utque pila siquis volitanti luderet iòta,
Sidera nunc. tangit, tangif nunc Tartara Pinus ;
Itque reditqùe frequens , sursum levis , atque deorsum. Condidit ora trihus lugubris Apollo diebus ;
Noctibus atque tribus sua lumina -condidit- aether : Nec violenta die veterator flabra secundo
Si tenet" jHippotades, fraus est accredita cauto. Horrida bella parans, ferroque instructus, e t i g n i , Dum malus àssiroulas fadem , Neptune, serenam ; , Dux jubet expertus mox proram obvertere in altum ,
Ut freta permiscent iterato murmure venti : Littoreis ne forte salis violentia molem
,/
Turbine jactatam nimboso impingat arenis.
Huc vi,.. qua pollent, contendit Numen utrumque. Qua circum patqit Nereus, circumvenit horror.
Lu-Luctantur varia fratres regione furente» j Fludibus incursant fluctus ; subito mare motti Intremuit longùm••: medias tellùris ab imis ViSceribus credas Qrbem piutòna movere. Tot simul impulsum, qua dirigat arte magister Praecepti lignum impatiens ? Abiesque , rudentesque Haud perstare valent : antenna fragore ruinam Ingentem t r a x i t , lacerataque vela susurrant.
C u r a r u m , hasc i n t e r , minime Vir mole gravatus Omnibus acer a d e s t , partes divisus in omnes ; Consilio , exemploque juvans. Abit aemula virtus In cunctps : nemo segnis : rapiuntque , r u u n t q u e . , Ars vicit prudens ; audax constantia vicitj
Atqùe alta aequatis jam velis aequora Navis Sulcat ovans. Nutu QUI' fulgida sidera t o r q u e t ,
QUI m a r e , QUI ventos , Erebum , terrasque gùbernat. Haud sinit infestos ultra, nocuisse tumultus.
Namque modo ut Virtiis niteat memoranda V i r o r u m , Tot licuit pugnas ventisque, undisque ciere.
Effera placatur sensim discordia fratrum : Nubibus obductus , solito fit purior asther : L u x redit ; atque redit. jucundior aura Favoni. U t fluctus r e v o c e t , squammosam assumere concham Jussus erdt Triton ; assumptaque uvidus ille i In summas emergit a q u a s , maria omnia circum
Vo-# i5 9
rVpce repleturus : vox protinus attonàt ingensrj Raucosque audivere sonos Occasus, et Ortus. Quaeque suos , invita l i c è t , petit unda receptus i Haec p'ropior Siculas festina recedit in oras ; Hanc Syrtes capiunt ; longinquas illa revisit-,
>
V e n e r a i unde pari Tripolis p r ò n o m i n e , ripas : Oceani' juxta fines nonnulla moratur ;
Excita non alias f u n d o , qusèdam ima resedit. Ergo die tapdem quarta, dum barbara summis Culminibus turba explorans , illusa putabat Corpora naufragio fluitantia cernere l o n g è , Antennas , tabulasque ; ut Lysia gaza p e r undas Nota foret cuidam ; àut qui non apderet acutum Sic vidisse p r o c u l , demens jactabat u b i q u e , » Nil . nisi rolìquias, sicui maris ira p e p e r c i t , » Effractam laribus puppem retulisse paternis » : Laxa gùbernator dat amicis carbasa ventis ; Atque eadem relegens , ad cognita littora t e n d i t , Iricassum , meritas dudum K, vitantia ppsnas.
Jam nox finierat ; sed nondùm luce corusca Fulgor Apollineus terras complebat, et asquor ; U t neque j u r e diem posses, neque dicere noctem. Cum vero illuxit, penitùs fugientibus umbris ; E t Caput Eois Hyperione natus i ab undis
Ex-€> 16 tf
E x t o l i t , ipse p r ì o r , velis, remisque Celocem Insignem propiùs vìdit, nautisque videndam Obtulit7: insequitur Navis : fugit illa vólucris , Agmine remorum celeri, ventisque vocatis.
Ac veluti propéris quaerit p e r inania pennis , Vix aquilani sensit , tremefacta colùmba salutem ; 3Jjec legit exanimata locum , seu lustra ferarum -, Sive nemus , seu sint magnanimi tecta domorum ; Dùmmodò ( quam raro, ! ) curvos eluserit ungues : Sic ratis exiguis prò viribus aufagit hostem
Parvula praestantem, flexis ambagibus ; et cum N o n datur elafyi , fragilem conterrita p r o r a m , Jamjam haesura v a d o , solitis advertit arenis. Hic animos reparata sedet securior ; altam
In brevia haudquaquam descendere posse carìnamv Quippe sciens. T u m elata fronte insana supérbit ; Praelia tum jactat ; tum cristas vertice tolìit ; E t , quibus attingi' non pòssit, in arma lacessit. Haud impune quidem : nam quid mortalibus obstat, U t semel irarum asstus fortia pectora movit ?
Extemplo , ducente scapha , .exiluére phaseli In mare veloces, flagrantes vindice fiamma. Certatim delecta phalanx incoepta capessit :
Plurima quisque dedit / nullus non magna patrayit. A.
0 -7
6-Àt laus prima Tibi ; cognomen Oliva ( 1 ) MinèrvaO
Cui fecit, cui nunc victricia tempora cingit. T u cymbamingréderis primus ; tu grandine primus Ignifera' minime tardatus , verberà remi
i
Saopius ingeminans hostilia castra prehendis ; Cum perculsa Manus formidine , vincula riimpit, Navigioque simul tutam procumbit in actam : T u q u e idem primus , pariter cum fulmine fictos Forcipe Cyclopum , gloBulos dìsplodis in hostém. Sunt majora t a m e n : discrimina dura s u p e r s u n t , Qua; T e saxòsi rapiant ad culmina montis , Regnat ubi aurato sublimis Gloria tempio ,
Gemmea sceptra tenens , comitatu cincta frequenti} Quos apu'd jeterno perstes e marmore totus.
N o n satis est tetigisse ratem ; non scandere plures Ex sociis vacuarci : miscentur gaudia luctu ,
E-xitio quae aliis , ut iniqua sorte juveris. Unda repente duos Tecum post terga reducit ; Undaque fluctivagos réfluens ad Iittora volvit. Hic s i s , a p p a r e t , quantus V i r ; miraque fulget Hic animi virtus , et corporis., una labores Herculeos vincens , quidquid voluére Poeta;.
B Geris
• mm*mm*mmmmmmmmmm,mmmmmémmmmm mmmmmmmmrm p.^^bà^jato.wa^^^mw^-1
( T ) O Capitào Tenente Miguel José de Olivaira
®
18 $
<3Gens fera vicinps ( Arabum de stirpe creati ) Errabunda colit montes , hirsuta . nigroque Terribiljs vultu ; pecudum , de more luporum , Sanguine pasta , gregi quas devius abstulit e r r p r ! AEmula seu tigridis - pfeedatur ovilia, silvas Prasdatur ; nullumque locum non ceede replebit. Telis armata omnigenis haec', fustibus , hastis ; Pars gladio , sicave jminax ; pars' igne , sagittis , Aut saxis , aliisve ; càcumina celsa relinquunf, Fratribus auxilio celeres : ( numerare quis ausit ? Gramineos armenta putes populantia campos. ) Ac tanquam oppugnet montano in vertice castrum 5 Aut obeat validus turritam exercitus urbem ; Utraque colluvio Tres obsidét, utraque toto Pectore conatur : decies si quinque dabantur Hostes cuique Trium n u p e r , nunc miltia cuique Obveniunt ; acres, firmis ac viribus omnes. Quis tam facundus verbis pórtenta sequatur ? Quis satis obstupeat ? Quis, n o n , prò testibus Orbis Ni sit terrarum cunctus , mendacia dicat ?
Qui v i d i t , quique e g i t , adest ;• auditùr ubique. Cernere erat praevisa quidem spectacula nusquam. Impavidus populum incursantem sustinet H e r o s ; Sustìnet atque. cornes duplex incensus ab I p s o . Vis furibunda ruit ; vallps clamore resultant.
'& *9 #
b i n e , atque hinc effraena Virum urget : sibilai ictus Creber : at Ille omnes dextra , leevaque repulsat Integer , immotus. Geminat pudor ipse furorem : Mille novas addunt variis assultibus artes ; Vulneribusqtie manet Vir n o n penetfabilis. ullis. At contra Stygias multos deturbat ad undas : Iffuit h u c , atque huc ; frustra nec ftilminat ensis> Cominus audenti ferrurn huio in viscera condit ; H u n c hasta metuendum oblonga, corpore vasto » Ductorì similem tardos ìn bella vocantem ; Haud gemino plus ictu , hastili dejicit orbum : Ille cadit mutilus ; vitam efflat et alter anhelus .• Hic caput avulsum ; jacet illic tiruncus : o b e r r a n t , Quo visus cumque intendas , vaga crura , lacerti.
Qui trahis A/media ( 1 ) de gènte agnomina, Joseph ," Palladiis pulchre cpnjungens Mcirtis honores ;
Et Tibi cìara dies peperit décus immortale. Littore qui certant,- et quos , sidente phaselo , Capta Ce'lo'x ténuit , crudelia multa ferentes ;
Quòd salvi rediére , tuum est. Dum navùs utrisquè SubsJdio, Magno nec deteriora sequutum ,
Bii
Mit-/ ( i ) O jà mencionado Capitào de Frugata José Ma'
€*. 2 0 #
IVftttis-Alexandrum ( 1 ) ; ter s e n i s o r i b u s u n u m Quod responsa dabat, jussitque silentià; rursum Os medips atra spargit sub nube frequenter , Horrifico sonitu, fatalia frusta per hostes. T u terrore, animos turbasti p r i m u s , arenas,
Sanguine ut imbutas gens aspera vjdit,, e t u n d a s1:
Finiit emissus Vir caetera. Remige p r o n o , Impiger ille frètum v e r r e n s , mandata facessit : Pervenit ad socios ; inimicum vertit in ipsos AEs dominos , .gìandesque suas in littcra mittit, Agmiria jam cedunt retro : gelidus quatit artus Jam timor : in diversa c a p i t , quasi sumeret alas , Quisque fugam ; strepiturnque putat sentire sequentis.
T u m vocat ad Navim cunctos ; atque obvius unum Quemqtie petit Ductor complexu , gaudia verbis Testatus , facieque : memor cujusque decora Singula commendat, meritis ac laudibus ornat ; Grataturque sibi, quòd Talibus imparet , ipse.
P o k q u a m animos novit r e c r e a t o s , vespere caspit Sedulus , ut fieri potuit , loca adire vadosa;1 ,
T u n c rutilas primùm jaculatus in agmina flammas, D e
-( i ) O Segundo Tenente Alexandre Luiz de Sousay
# 21 ©
Désertum ( n u m e r o plùres ) repetentia littus.
T u m parvae > sub matre Rates ( nam marmora piane Strata silent ) interclusam removere Celocem
Margine connixae tenta'nt, conamine casso. Ludentes Nympha; super ihsiluére marina;, Atqup suam vocitant : at quis-vel Doridos audàx Sedibus obtineat patriis depellere natas ;
V e l , qua; operi admoveat, Briareia brachia tendat ? Hoc tamen haud vestrum munus , Nereia proles , Quaeque venusta l i c è t , licèt omnes munere dignae. Ignea fiamma vorat , quod non Victoria tollit ; J u r e quidem : dàmnis eténim majóribus obstaht Dairina minora ; priùsque animos non magna rebellès D e t r i m e n t i d o m a n t , gratos quàm muiiera reddant, Pinea- jamque ardent .- rabies Vulcanià regnat.
Pinguia multa fovent, pix , atque bitumina flajnmas j Ut vix inceptos nemo restinxerit ignes.
Auditur crepitus creber : scintilla yidétur Fumosis erupta globis , in sidera velie , U n d e sibi natale v e n i t , fugitiva reverti..
Cymba rogus tota est : nubés* inbendia lambunt, Talia ,.nequicquam furiis incensa','tuetur •Rustica progeriies , latitans post saxa , comisque
Arboreis passim p r o t e t t a : nec ampJiùs a u d e t , Haud oblita s u i , communi credere luci ;
® 22 0
Qua v a l e t , in luto arte nocens ; nam plurimus jllinc Frustrato.* iterum atque iterum tubus asneus edit _ Collimante o c u l o , sonitus ; làpis evolat illinc. -N o n tamen heu ! frustra omnino : manus impia lethum F e r t tandem , quo vult :. et qui certamine aperto tVix unum potuere levi perstringere plaga ;
Insidiis t e c t i , crudeli vulnere kpsum ,
Nunc ferri gaudent unum jam morte gravatum. H u n c modo victores poscit" Bellona cruorem , T o t luitura V i r i s , quodcumque perire necesse èst ;
'he vit.am eetates hinc deductpra per omnes. .
I n d e gradu celerans invadit ssecula Petrus ( i ) : Jnde virens- decorat Ludovico ( 2 ) laurea frontem : Nescius i n d e mori Joannes ( 3 ) extat ; et inde
Qui merito appellatur Homo ( 4 ) : -et qui nomen adeptus
A
( 1 ) O Primeiró. Tenente Fedro da Silva ; ho/e
Capitào Tenente, '
( 2 ) O Primeiró Tenente Luzz de Franga ; hoje
Copitelo Tenente,.
( 5 ^ O Segando Tenente Joào Eleuterio da RocJia •
ìicje Primetro Tenente.
( 4 ) O Segando Tenente Francisco Homem de
$ 2 3 ©
^ pBe//o ( i ) appositum , socio Emmanùele (2)., perenni Cum laude , existet dum Martia gloria, vivent.
Sic ridet Virtus non exorabile Fatum.
Tempus e r a t , quo Iass^a cupit Natura quietpm ; Cum Phaetontis «qui stabulis recreanlur in altis ; E t nox astrifero terras involvit amictu ,
r
Adducens curis lenimina grata diyrnis,
T u m reparant vires Nautse ; per strafa jacentes, T u m vario inter se gaudent sermone labores
Perfunctos meminisse : quot ictus , quotque pericla Fugerit illudens ; animas quot miserit Orco .
Dicere quemque jùvat : d o n e c , non mollior unquam , Fessa gravi Morpheus devinxit mèmbra sopore. At non perjurce qui pràe&idet impius u r b i , Nec dulces carpit somnos , aut pectore curas Consopire valet : scelerum tot cpnscia , primùra S e , cogente malo , nunc anxia corda remordent. N o n dolet amissam navim '; non ceede peremptos Terrifica qives : sibi tantum prospicit uni.
Jam videt. ultrices flammas ; cervicibus ehsem
Jam ( 1 ) O Guarda Marinila Caudino José da Guer-,
ra ;. hoje Segundo Tenente.
( 2 ) O Sargento de Mar e Guerra Manoel Ignaczo ;
m
24 #
Jam videt ìnstantem ; prostratas jam vklet arces. Itlcns pendet : quid enirrf , potius quod v e l l e t , habebat ?
» Anne Virum toties delusum fraudibus, i n q u i t , » N.unc etìam tentare ausim, ? Num mcesta precantis
•» Vox mèrito ardentes nunquam non molliet iras ?
s> Tradere si Gallos properem „ non jùre negalos, » Id sat erit ? Dono gaudentem nonne vicissim » Promissis, pactaque fide delectet abuti ?
>•> Dulce est ulcisci : modo qui n e q u i t , hasret inultus.
» Qua; siiperant igitur ? . , . Meque, et quas blanda yoluptas 5>'Delicias gignit, dubiae committere pugnae ?
3> Quid ? dubiae dixi? . . . Nil non deperdere certum est.
v Corpora multiplice.s tria si pepulére maniplos ;
» Et misere ( fide majus ! ) sub Tartara m u l t o s ,
35 ( Proh pudor ! ) incolumes-, quid non superabile cunctis ?
3> Quin molire fugam , infelix ; quincollige, quidquid
» Subductu facile e s t , vitans mortemque , pudoremque. 3J At quibus in terris misera latitare licebit ?
» Qua; r e g i o , quamvis deserta , aut qua; aequora possunt
3> Accipete errantem , profugum?. , . Splendore quisoptet M Deficiente sequi dominum, seu servus , amjcus
» Sive sit ? , . Imo omnis fugientem turba sequetur,, » A ò v i t a , aut furto, aut captum spoliabit utroque, » Non ita: constabunt magno mala nostra ; nec ullis » Parcere flagitiis mens e s t , neque fraudibus ullis.
te 25 $
» Audacem i n g e n i o , claro tumidumque tropsso, » Insidiis circumveniam : sub tecta r e d u c a m , » Omnia pollicitus, quidquid deposcat avarus. 33 Cumque lucro illectus veniet ; si tecta viarum » Crimina devitet solers, coram integer adsit ;
3> Unguibus infahdum c a p u t , atque exscindere morsu » Non avido pigeat : cor insanabile dextra
3) Pectore convellam ; fumantiaque exta vorabo. » Talibus inffendens, secum rixatur , et ipse
Labfa sibi, atque manus iterumque iterumque momordit. Qualis , ubi cavea detentam fuste lacessas,
Ocyùs evolvens sinuosis orbibus o r b e s ,
T e r q u e quaterqùe furens ictus jacit irrita serpens ; E t cum lassari studio se advertit inani,
Sanguine suffectis, oculis, dat sibila linguis Ore venenato vibrantibus ; omnia circum
Dente rapit spumans , se dentibus impetit ipsam ; Tabe solum egesta , maculosaqu e terga r e d u n d a n t : T u t u s at invalidas derisor despicit iras.
Persicus jnterea gèminatis eantibus ales Nunciat Auroram , curas dum lenit amaras, Insinuans asgris quoque somnos , roscidus humor. T u m deus adrepens male sano' deligat artus ; Atque soporifero fiammata papavere tangens L u m i n a , non ujtra rabidos sinit ire furores.
Ster-# 26 ®
Stertit eò graviùs , quo plus exarserat ira. N o n tamen irrigui capit ille levantina somni ; N o n effoeta diu solatur membra quiete.
Quas vigilem exercent, mentem deliria terreni Nunc quoque jucundo vietarti languore : videtur Ipse sibi , incomitatus , egens , pedes ire remotas Orbe vias alio ; qua nulla hominisve , feraeve
Pianta notabat h u m u m , non caelum avis ulla colebat. Intima nunc sentit sibi viscera vulture rodi ;
Insectantem hasta , dorsum jamjamque tenéntem Nunc fugére approperans, haeret pes , crura tremiscunt ; Rupibus interdum casurus pendet ab altis.
Ecce metus inter vanos exuxgit Imago Vera , ingens : adeo manifesta, ut clarius adsit N o n quod praesentes prassens in luce videmus. Quem Ganges hodieque colit, veneratur et Indus ; AEmulus haud Martis , sed .Mavors ipse vocatus
; Lysius , et Magnus j u r e , Albuquérquius Heros ;
Hactenus, ut quondam , succensus amore suorum j Nectare deposito , divina parumper omittens . Non ad barbaricos -refugit descendere muros ; Aut dedignatur verbis componete litem-Promeritas Navi , proprio de nomine dieta; ,-Maturare ardet lautos ,\alacerque t y r a n n u m , Jam desperatis r e b u s , terroribus a c t u m ,
# 27 a
Omnia , quae doceat mens insidiosa , parantem ' Aggreditur dictis : quàlis , quantusque solebat, C u m , Caput Imperii quam nunc habet Indica tellus, Insula bis hostem metuit; Malaca recepii •
Aurea victPrem ; victorem Armuzia dives ; Promissa barba venerandus , totus in aere.
-
/-v Q u i d , miser, inquit, agis? Quae mente dolosa re/-vol/-vis?
» Quis furor , aut quae animum petulans vesania cepit ?
v Fraudibus annectens fraudes , insane , putabas,
» Quae^capiti i m p e n d e t , funestam avertere cladein? 33 Quos violare audes, an nescis ? Inscius . utrùm » Concilias hostes REGEM , Populumque potentem ? 3) T e fugit haec Ipsos impune relinquere nusquam ?. » Quanta sit a LUSO veniens animosa P r o p a g o , » Apparere magis , quam Mauro , debuit ulli ? 33 Sis licèt ignarus r e r u m v e l , c r e d o , tuarum'; 33 H e r o u m quoti es Populp huic obsistere contra 33 Vestrates a u s i , quae tristia damna t u l e r u n t , 33 Noveris invitus , vulgi quoque sparsa per ora.
33 Proculcata super Maurorum tempora regum » AEterna imponit SOLII fundamina Primus
33 Maximus ALPHONSUS : Maurorum strage cruenta „ j> Praecurrens gladio dum strenuus IPSE coruscat ; >3 Atque aditus offert illiso corpore Mendus ; ? Lusitana ruens en Arce Juventa potitur ,
fe
2
8 $
» Quam fertur claram statuisse disertus Ulissès ? 9> Regia utrique polo , septem de montibus , olim 3> Jura , Tagi Decus auriferi, Legesque daturam. 3> Excidio Mauros quanto d i t i o n e y memento , 3> SANCTIUS'exturbat, Regnumque adjungit Avito. » Sanguine sic Mauro per ketos Alter, et Alter 33 ALPHONSUS mittit nigrantia flumina campos.
33 Nòstra nec infecto maduit modo terra cruore.' 33 Ejectis ALPHONSUS erat super , atque JOANNES j 3J Exitium ad Libycos QUI ferrent usque penates :
» T u m super EMMANUEL ( merito dixere Beatum ) 33 Orbe suo quaerens alios praestantior, Orbes ; 33 QUEM prpcul optarunt Diademata cernua Regem, 33 Conscia Tingis adest ; Arzila , et Septa loquuntur .-3> Testantur Numiche ; Turmae testantur Eoae. jj Singula verbosus nam quid deducere nitar? 33 Nomina sola Ducum , dignis non laùdibus aucta , 33 Serpet in immensum memorare : et dieta s u p e r s u n t . 33 Altiùs ut capias, tibi sitres quanta , Quibuscum : « Inque vicem laqueos temnant quàm corda latentes , 33 Quo Mauri valeant, usu perdocta magistro. 33 Alternam hic Vires operam , et Prudentia tradunt,
33 Quid cessas igitur ? Quid flexo poplite supplex , » Quamlibèt immeritus , veniam non saspius oras ? » Qui vano gaudent fastu calcare tumentes,
® 29 #
* Qùos juvat ultores compescere crimina poenis, 33 Supplice voce reum pronum miserantur Iidem.^ 3) Vix medios Titan accenderit igneus aestus ; 33 C u m , qua; propugnat Tripolinos maxima p o r t u s , 33 Victoris fiet Navìs, geminaeque Biremes,
» Nec dudum captae , Dux , e\ numerosa Juventus, » At tu ne timeas : reddentur cuncta petenti.
« Magnanimis auri nunquam irrequieta Pupido 33 Infecit mentes : Gens aequa praeóptat amicos ,
33 Quàm seryos, praedamve: fugax, d a t u r , arripe tempus.^ Dixit; et ulla nihil responsa moratus , abivit.
Porcitus ille pavore tremit ; subitusque cubili Membra .levans , oculos turbatus in omnia volvit.-Limina p e r r u m p i t , collustrat singula, clamat ;
i • • » •
Nec famulis quid d i c a t , h à b e t , venientibus amens. Mox tf epidans aciém convertit in asquora, late Qua pàtet unda ; obtutuque haeret fixus eodem.
, D u m notat omne salum cupidus , re yisa probanttir* Prospicit, ut portum velis petit, hostica. Navis ; U t propiora tenens , auris dat lintea retro ; Utqne omnes' inflata sinus , velocipr Euris ,
Persequitur prasdas, Navirn, convitante Biremi ; U t c a p i t , ut remeat, spoliis ut larta'triumphat ; Ut tandem capta v e c t u s , Ductore j u b e n t e ,
& 3o #
Castrius ( 1 ) éxtremàm deprendit nave Carinam. Tristius , haud votis Hostem exorasse potentem..^ Hinc fuit, Emmanuel (a), duplex Tibi gloria : riamque ì Scilicet assuetus duram contemnere m o r t e m ,
Laberis intrepidus paucis in castra sequutis Maura ; statim victor, pulsis ad Averna duobus.
Haep oculis, nimiùm veracis imagine somni" Jam praedicta sibi, Caramalius ( 3 ) haurit ab arce. Principio furiis agitur , perque atria pernix
Itque reditque fremens ; crines , barbamque revellit. At timor emollit paulatim pectorà : prassens
,Vir mentem non falsus alit spe /caétera verus.
Nonnunquam addubitat : 33 Quis enim confidat in hoste ? » Secum ait: ac momento post contraria censet.
33 Quid tentare nocet ? Potius quid denique restat ? 3> Continuò quemdam arcessit, gravi ore p r o b a t u m Munere , saepe sibi dubiis fidum ante periclis. Ad Navim jubet ire ; Ducique adducere Gallos ,
Gof-(.) O Capitilo TenenteManoeldo Canto , e Cassro-;) hoje Capi tao de Fragata,
( 2 ) O jà referido Sargento de Mar e Guerra Manoel
Ignacio ; hoje Segundo Tenente.
$ 3i ®
Gorgone! vultus instar, mala fronte gerentes. 33 Pro quo , si menti tanta est fiducia , poscat
3> Cuncta , m o n e t , detract^ sibi, puppesque , virosque ; 33 T u m quaecumque v e l i n t , se dicat in omnia lsstum. «
Exitus e x u p e r a t , quidquid srjerare licebàf. •Re sibi seposita.nulla , puppesque , virosque,
Praefectumqjié Maris captos , concorde Donaldus
Milite , principibusque Viris , "Nautisque remittit. Insuper optatum largitur nomen amici,
Quod DOMINO firmimi Augusto promittit habéndum. Vix capit attonitus sua gaudia Regulus : ingens Laetitiae plausus procerum , clambfque popelli Assonat in pélagus , victorumque advenit aures. Qua vero tacita mentes dulcedine m n l c e t ,
Murmure dum resono tormenta hinc , inde t o h a b a n t , Adversa C H R I S T O turba acclamante, vidére
Quina Salutiferi splendentia Vulnera C H R I S T I , AEternum Dccus Ifnperii / s o m m a hostìs à n a r e e ! Curarum hoc p r e t i u m , merces ea digna làborum .-Nam REGIqùe , DEOque simul qui serviit, ipsi Nil majus Fortuna dabit. n e q u e Gloria majus.
Et T i b i , Duetorém nunc Lusitana supremum Quem sequitur Classis , Sanguis de sanguine Regum f
Sed. magis Ingenio , magis a Virtutis honore
-LIMA ( 1 ) potens; et magna Tibi hinc praeconia laudum. Talia suscipiens , Pubes Tibi paruit audax :
Nil factum e s t , cujus fieres non providus auctor. Nec minus inde Tibi decoris , clarissime Nelson , Qui rapuisse ferox Neptunia sceptra videris .-T u prior ostendis„, quae Gens invicta peregit.
At QUI gestorum meliorem vendicat aequo J u r e sibi partem , QUEM prima exordia R e r u m Spectant, me reticente q u i d e m , non nesciet ullus. Littora r e s p o n d e n t , respondent aequcTa NOMEN.
Nautica Res , quondam celebres quae reddidit Orbe , Quae regnaturos extremas duxit in oras
Lusiadas , ( dixisse piget ) neglecta jacebat.
.Multa quidem restabat adhuc , demissa profundis Brasilia; silvis, sed multa carina vacabat ;
Aut siqua imprudens Arcturum , Hyadasqpe subivit, Tarda movebatur , ventorum oblita , marìsque ; AEquoreis impar furiis , nec idonea bella. Rarus , et hnbellis sua munia Nauta videtur Dédidicisse : sciens nullus paretve , , jubetve. E n RODERICUS adest : Virtus antiqua resurgit. Jam nova PrOgenies emittitur : educat aptos
Neptuno , et Marti sapiens Academia cives f,
Unde VIR egregius, quisquis supereminet, optat .* Et cum mille studet, cum solus maxima curat, Laudibus incendit, siquis laudabile promat ; Munere seu dignum quis agat, cumulatur ab IPSO; Muneribus : generósa petit sic astra Juventus ; Grandia sic,sociis Donaldus talibus egit.
O' nos felices, o' terque quaterque beati, Sub JOANNE quibus decurrere dulcia vita? O d a , tantorumque datum est consortibus esse.
JÒANNES , PATRIAE PATER, atque AMOR , inclytaj REGUM
M'agnorum SOBOLES ; et SPES , et GLORIA Gentis ,_. Prima Adamastoreos ausa est quae invisere vultps ; Hesperiaque ima Nabathasas ducere ad oras
Tradita in Imperii Pignus Vexilla Salutis ; JOANNES , tetro cum Hagrant omnia Bello r
Cum desolatas per terras regnat Erinnys , Subjectos longè pppulos , latèque vagantes
Pace fovens placida, Justus , Pius, Optimus, IngeHS;; Nullam non valide Vìrtutem amplexus AVORUM .-Queis credat Res traotandas. (hinc omnia pendent ) Praecipua meritos praestat Virtùte legendi. Respuit oblatum, corda ambitiosa tegenlis,
Ar-@ 34 $
Àrdelionls opus ; nolentes allicit IDEM. Elandilóquae menda* tacet indulgentia lingua?; N i l , nisi v e r a , probans doctorum T u r b a Virorurfl, PRINCIPIS Excelsi studiosas occupat Aures: Consiliis, Factisque praeest Pallasque , Themisque. N o n hic quaerendis regnis, populiste domandis Mars ensem torvus n u d a t : ' sed Pace t u è n d a ,
Sed casta ut maneant veterum Decora alta Parentum, H a u d SIBI JOANNES Regni moderatur Habenas :
Gens sua stat DOMINO studiis antiquior ullis. Nobilis , aut Humilis ; seu coram justa precatur , Sive p r o c u l , Miles ,KMercator , N a u t a , Colonus ,
P r o meritis , donis oneratus quisque recedit. Moerentem nullum dimiserit, AEquus in omnesj Regia quinetiain praecurrunt munera votÌ9, Solaque Poena venit pede claudo. Lysiak s u r g e ;
Tolle superba c a p u t : quid non sperare licebit Talibus Auspiciis? Tibi plaude , o'Lysia , plaude. Jam Tibi fatidica; nent aurea fila Sorores ;
Saeclorumque nitens ordo , Regnante J O A N N E , Nascitur : incaeptis gaude : majorà sequentur. Fervida funde preces , pia NUMINA saspe fatiga.; U t Solio Ceka cum C O N J U G E fultus Avito, T e m p o r a JOANNES innubila transigat sevi ;
e 35 .Q
Terror ut Externis, sit maxima CURA Suóriun J Natorum ut cernens Natos » Natosque Nepotum, Serior, unde fuit Munus , rapiatur in astra :
Te dignus PRINCEPS ; Tu PRINCIPE digna vicissim.
0*
p°
&3
~ _ '~_ »_ «_ •«_ ~L »_ ~> T _ '~- <_ •*_ » - ~ - ~ - « _ ^
- — - — - . - — - v - » - - — — - — - . — - . * — - — - — - — - v - — - • » — . —PV
Ini
1.
_r-
BRASILIANA DIGITAL
ORIENTAÇÕES PARA O USO
Esta é uma cópia digital de um documento (ou parte dele) que pertence a um dos acervos que participam do projeto BRASILIANA USP. Trata‐se de uma referência, a mais fiel possível, a um documento original. Neste sentido, procuramos manter a integridade e a autenticidade da fonte, não realizando alterações no ambiente digital – com exceção de ajustes de cor, contraste e definição.
1. Você apenas deve utilizar esta obra para fins não comerciais. Os livros, textos e imagens que publicamos na Brasiliana Digital são todos de domínio público, no entanto, é proibido o uso comercial das nossas imagens.
2. Atribuição. Quando utilizar este documento em outro contexto, você deve dar crédito ao autor (ou autores), à Brasiliana Digital e ao acervo original, da forma como aparece na ficha catalográfica (metadados) do repositório digital. Pedimos que você não republique este conteúdo na rede mundial de computadores (internet) sem a nossa expressa autorização.
3. Direitos do autor. No Brasil, os direitos do autor são regulados pela Lei n.º 9.610, de 19 de Fevereiro de 1998. Os direitos do autor estão também respaldados na Convenção de Berna, de 1971. Sabemos das dificuldades existentes para a verificação se um obra realmente encontra‐se em domínio público. Neste sentido, se você acreditar que algum documento publicado na Brasiliana Digital esteja violando direitos autorais de tradução, versão, exibição, reprodução ou quaisquer outros, solicitamos que nos informe imediatamente (brasiliana@usp.br).
