Danh Muc Cac Loai Thuy San Nuoc Lo Va Nuoc Man Viet Nam

Bé Thñy s¶n DANIDA --- ---

SUMA

Hîp phÇn hç trî nu«i trång thñy s¶n biÓn vµ n−íc lî

Danh môc c¸c loµi nu«i biÓn

vµ

n−íc lî ë ViÖt nam

Biªn tËp : KS. Vò V¨n Toµn (SUMA). C¸c t¸c gi¶ : TS. §µo M¹nh S¬n (RIMP).

ThS. NguyÔn C¬ Th¹ch (RIA III). PGS-TS. NguyÔn ChÝnh (RIA III).

KS. Ph¹m ThÞ Nhµn (RIMP).

TS. Ph¹m Th−îc (RIMP). vµ c¸c Céng sù.

C¸c t¸c gi¶

C¸c t¸c gi¶ : PGS-TS. NguyÔn ChÝnh (RIA III)

TS. NguyÔn V¨n Chung (ViÖn H¶i D−¬ng häc Nha trang) TS. NguyÔn H÷u §¹i (ViÖn H¶i D−¬ng häc Nha trang) TS. §µo TÊn Hç (ViÖn H¶i D−¬ng häc Nha trang) KS. Ph¹m ThÞ Nhµn (RIMP)

TS. NguyÔn H÷u Phông (ViÖn H¶i D−¬ng häc Nha trang) TS. §µo M¹nh S¬n (RIMP)

ThS. NguyÔn C¬ Th¹ch (RIA III) TS. Ph¹m Th−îc (RIMP)

TS. NguyÔn ThÞ Xu©n Thu (RIA III) vµ c¸c Céng sù.

Mô

Giíi thiÖu

Dùa vµo c¸c tµi liÖu ®· cã, lÇn ®Çu tiªn Danh môc c¸c

loµi nu«i biÓn vµ n−íc lî ë ViÖt Nam ®−îc biªn so¹n nh»m:

- Giíi thiÖu tÝnh ®a d¹ng vµ phong phó c¸c loµi nu«i cã ph©n

bè ë biÓn ViÖt Nam.

- Lµ tµi liÖu gióp cho c«ng t¸c quy ho¹ch nu«i trång thuû s¶n

lùa chän c¬ cÊu ®µn gièng nu«i phï hîp cho tõng vïng sinh

th¸i kh¸c nhau vµ ®−a ra c¸c kiÕn nghÞ b¶o vÖ nguån lîi mét

c¸ch cã c¬ së khoa häc.

- Gióp ng−êi nu«i ph©n biÖt ®−îc sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a

c¸c loµi vµ hä cã thÓ tù chän cho m×nh loµi nu«i thÝch hîp.

Danh môc gåm 85 loµi chia thµnh 5 nhãm chÝnh: nhãm

c¸, nhãm nhuyÔn thÓ, nhãm gi¸p x¸c, nhãm rong vµ nhãm

c¸c loµi kh¸c.

Víi mçi loµi ®−îc cung cÊp mét sè th«ng tin ng¾n: tªn

gäi, ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, vïng ph©n bè, ®iÒu kiÖn m«i tr−êng

sèng, ®Æc ®iÓm sinh s¶n, gi¸ thÞ tr−êng vµ t×nh h×nh nu«i.

Sau khi cã b¶n th¶o, chóng t«i ®· nhËn ®−îc nhiÒu ý

kiÕn ®ãng gãp söa ch÷a vµ bæ sung cña c¸c nhµ khoa häc vµ

c¸c chuyªn gia thuéc ViÖn nghiªn cøu NTTS I, Trung t©m

nghiªn cøu thuû s¶n III vµ ViÖn H¶i D−¬ng häc Nha Trang.

Nh©n ®©y, chóng t«i xin göi tíi c¸c quý vÞ lêi c¶m ¬n

vÒ nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp ®ã.

Do biªn so¹n lÇn ®Çu, ch¾c ch¾n cßn nhiÒu lçi, chóng

t«i mong b¹n ®äc gãp ý bæ sung ®Ó Danh môc c¸c loµi nu«i

biÓn vµ n−íc lî ë ViÖt Nam thªm hoµn thiÖn, gãp phÇn ph¸t

triÓn s¶n xuÊt.

Môc lôc

TT

(1)

Néi dung

Danh môc c¸c loµi nu«i n−íc lî vµ biÓn ë ViÖt Nam

Giíi thiÖu Môc lôc Trang (5) 1 2 A nhãm c¸

C¸c loµi ®ang ®−îc nu«i ë ViÖt Nam 8

Tªn khoa häc (2) Tªn tiÕng Anh (3) Tªn tiÕng ViÖt (4) 1 Epinephelus tauvina

(Forskal, 1775) Greasy grouper

C¸ song mì, C¸ song gÇu 8 2 Epinephelus bleekeri (Vaillant, 1878) Duskytail grouper / Bleekeri grouper C¸ song B¬lªk¬ri, C¸ song dÑt 9 3 Lates calcarifer

(Bloch, 1790) Sea bass, Barramudi C¸ v−îc, C¸ chÏm 10

4 Lutjanus erythropterus (Bloch, 1790)

Crimson snapper / Redfin snapper

C¸ hång ®á, C¸ hång

11

5 Lutjanus argentimaculatus

(Forskal, 1775) Mangrover red snapper

C¸ hång b¹c, C¸ hång

¸nh b¹c 12

6 Rachycentron canadum

(Linnaeus, 1766) Black kingfish, Cobia C¸ giß, C¸ bíp biÓn 13 7 Bostrichthys sinensis

(Lacepede, 1801) Four-eyed sleeper

C¸ bèng bíp, C¸ bíp

14

8 Mugil cephalus (Linnaeus, 1758)

Gray mullet, Flathead

mullet, Sea mullet C¸ ®èi môc, C¸ ®èi 15 9 Sparus latus

(Houttuyn, 1782) Yellowfin seabream C¸ tr¸p vµng 16

10 Seriola dumerili (Risso, 1810) Greater amberjack, Yellowtail C¸ cam, C¸ bß biÓn 17 11 Chanos chanos (Forskal, 1775) Milkfish C¸ m¨ng, C¸ m¨ng biÓn 18 12 Oreochomis niloticus

(Linnaeus, 1758) Nile tilapia

C¸ r« phi v»n

19

13

Oreochromis mossambicus

(Pepers, 1852) Mozambique tilapia

C¸ r« phi

(1) (2) (3) (4) (5)

14 Sciaenops ocellatus

(Linnaeus, 1766) Red drum

C¸ ®ï ®á Mü, C¸

hång ®á Mü 21

15 Anguilla marmorata

(Quoy & Gaimard, 1824) Gaint mottled eel

C¸ ch×nh cÈm th¹ch,

C¸ ch×nh b«ng 22

C¸c loµi cã kh¶ n¨ng nu«i 23

16 Epinephelus akaara

(Temminck & Schlegel, 1842)

Hong Kong grouper, Redspotted grouper

C¸ song chÊm ®á,

C¸ mó chÊm ®á 23

17 Epinephelus fuscoguttatus

(Forskal, 1775) Brown-marbled grouper C¸ song hoa n©u 24

18 Psammoperca waigiensis

(Cuvier, 1828) Waigieu seaperch C¸ v−îc mâm nhän 25

19 Cromileptes altivelis (Valenciennes, 1828) Humpback grouper, Barramundi cod C¸ mó dÑt, C¸ mó chuét 26 20 Eleutheronema tetradactylum

(Shaw, 1804) Fourfinger threadfin

C¸ nhô 4 r©u,

C¸ nhô, C¸ géc 27

21 Sparus macrocephalus

(Bleeker, 1854) Black porgy C¸ tr¸p ®en 28

22 Siganus guttatus (Bloch, 1787) Orange-spotted spinefoot, Golden rabbitfish C¸ d×a c«ng, C¸ d×a chÊm 29 23 Anguilla anguilla

(Linnaeus, 1758) European eel C¸ tr×nh Ch©u ©u 30

24 Hippocampus kuda (Bleeker, 1852)

Sea horse, Spotted

seahorse, Yellow seahorse C¸ ngùa ®en 31

B NHãm gi¸p x¸c

C¸c loµi ®ang ®−îc nu«i ë viÖt nam

32

25 Penaeus monodon (Fabricius, 1798)

Tiger shrimp,

Giant tiger prawn T«m só, T«m cá 34

26 Penaeus orientalis

(Kishinouye) White shrimp.

T«m n−¬ng, T«m ®u«i xanh, T«m r©u dµi, T«m lít.

36

27 Penaeus merguiensis

(deMan, 1888) White shrimp

T«m he, T«m b¹c, T«m b¹c thÎ, T«m lít, T«m he mïa

38

28 Penaeus japonicus

(Bate, 1888) Japanese shrimp.

T«m h¶i qu©n,

(1) (2) (3) (4) (5)

29 Meatapenaeus ensis (de Haan, 1850)

Greasy-back shrimp T«m r¶o, T«m ®Êt

41

30 Penaeus indicus H. Milne (Edwards, 1837)

Indian white prawn _{T«m he Ên §é}

43

31 Macro brachium rosenbergii (de Man, 1879)

Giant prawn T«m cµng xanh

44

32

Lipopenaeus vannamei / Penaeus vannamei (Bone, 1931) White shrimp T«m ch©n tr¾ng, T«m b¹c Th¸i B×nh D−¬ng, T«m b¹c T©y ch©u Mü 45

Palinuridae §Æc ®iÓm chung c¸c loµi

thuéc hä T«m Hïm Gai

T«m Hïm

46

33 Panulirus ornatus

(Fabricus 1798). Yellow ringspiny lobster.

T«m hïm b«ng,

T«m hïm sao 47

34 Panulirus Homarus

(Linnaeus, 1758) Scalloped spiny lobster.

T«m hïm ®¸,

T«m hïm xanh. 48

35 Panulirus longipes (A.Milne Edwards, 1868).

Purplish brown spiny lobster.

T«m hïm ®á,

T«m hïm gÊm. 49

36 Panulirus stimpsoni

(Holthuis, 1963) Chinese spiny lobster.

T«m hïm sái,

T«m hïm mèc. 50

37 Scylla paramamosain

(Estampado 1949) Mud crab Cua biÓn, Cua bïn 51

38 Postunus pelagicus

(Linnaeus, 1766) Green crab GhÑ xanh, GhÑ hoa 53

C Nhãm nhuyÔn thÓ

C¸c loµi ®ang ®−îc nu«i ë ViÖt Nam 55

39 Pteria martensii. Pearl oyster Trai tr¾ng,

Trai ngäc m· thÞ. 55 40 Pinctada maxima

(Jameson, 1901)

Golden lip pearl oyster / Yellow lip pearl oyster

Trai ngäc m«i vµng

57

41 Chlamys senatoria nobilis

(Reeve, 1852) Noble scallop

§iÖp qu¹t

58

42 Anadara subcrenata. Suberenata ark Sß l«ng. 60

43 Arca gralossa (LinnÐ) Blood cockle, Arca cuneata

reeve

Sß huyÕt, Sß trøng,

(1) (2) (3) (4) (5)

44 Tegillarca nodifera

(V.Martens, 1860). Blood cockle, Ark-shell Sß nodi, Sß dµi 62 45 Meretrix lyrate

(Sowerby, 1851). Lyrate asiatic, Hard clam. Nghªu bÕn tre. 63

46 Paphia undulata (Born, 1778) Undulating venus Nghªu lôa 64

47 Meretrix meretrix

(LinnÐ, 1758) Asiatic hard clam

Ngao DÇu,

Ngao v¹ng. 65

48 Crasostrea rivularis

(Gould, 1861) Oyster HÇu cöa s«ng 67

49 Perna viridis (LinnÐ, 1758). Green mussel VÑm vá xanh. 68

50 Babylonia areolata

(Link, 1807) Areolata èc h−¬ng 69

C¸c loµi cã kh¶ n¨ng nu«i 70

51 Haliotis asinina

(LinnÐ, 1758) Donkey’s Ear Abalone. Bµo ng− vµnh tai. 70

52 Haliotis diversicolor

(Reeve, 1846) Ear abalon.

Bµo ng− chÝn lç,

Cöu khæng. 72

53 Haliotis ovina (Gmelin, 1791)

Oval abalone / Sheep ear

shell Bµo ng− bÇu dôc 74

54 Logigo formosana

(Sasaki, 1929) Squid Mùc èng 75

55 Sepia tigris (Sasaki) Squid Mùc nang da hæ 76

56 Pinna strangei. Bµn mai nøa 77

57 Luthlaria philippinarum. Offer Clam Tu hµi. 78

58 Lucina Philippinarum Clam Ng¸n 79

59 Tridacna squamosa (Lamark,

1819) Scaled clam / Frilled clam Ngao tai t−îng 80

D Nhãm rong

C¸c loµi ®ang trång ë ViÖt Nam 81

60 Gracilaria asiatica. Seaweed. Rong c©u chØ vµng. 81

61 Gracilaria heteroclada

(1) (2) (3) (4) (5)

62

Gracilaria tenuistipitata

(Zhang et Xia)

G. tenuistipitata

(var.liui Zhang et Xia).

Seaweed. Rong c©u chØ,

Rong c©u sîi m¶nh. 83

63 Kappaphycus alvarezii

(Doty) Doty. Seaweed. Rong sôn. 84

C¸c loµi cã kh¶ n¨ng trång 85

64 Betaphycus gelatinum (Esper) Doty ex Silva.

Seaweed. Rong hång v©n.

85

65 Gracilaria lemaneiformis

(Bory) Greville. Seaweed. Rong c©u thõng 86

66 Gracilar bangmeiana

(Zhang et Abbott) Seaweed. Rong c©u bµnh mai 87

67 Gracilaria eucheumoides

(Harvey) Seaweed Rong c©u ch©n vÞt 88

68 Sargassum spp. Seaweed. Rong m¬. 89

E Nhãm C¸c loµi kh¸c 91

Rïa biÓn – mét sè ®Æc ®iÓm chung 91

69 Caretta caretta

(Linnaeus, 1758). Loggerhead turtle. Rïa Qu¶n ®ång, §ó 93

70 Eretmochelys imbriacata

(Linnaues, 1766) Hawsbill turtle. §åi måi 94

71 Lepidochelys Olivacea

(Eschscholtz, 1829). Olive Ridle turtle VÝch. 95

72 Chelonia mydas

(Linnaues, 1755) Green turtle

§åi måi døa,

Tr¸ng b«ng 96

73 Dermochelys coriacea

(Vandelli, 1761). Leatherback turtle. Rïa da. 97

74 Diadema Setosum

(Leske, 1778) Black sea urchin.

CÇu gai ®en, Nhum

®en 98

75 Tripneustes Gratilla

(Linnaeus, 1758) Edible sea urchin

CÇu gai sä dõa,

Nhum sä 99

76 Heterocentrotus Mammillatus

(1) (2) ₍₃₎ (4) (5) 77 Actinopyga echinites (Jaeger, 1833) Redfish H¶i s©m mÝt, §ån ®ét mÝt 101 78 Actinopyga Mauritiana (Quoy & Gaimard, 1833)

Surf red fish, White soled fish

§ån ®ét dõa, H¶i

s©m mÝt hoa 102

79 Holothuria / Halodeima

(Atra Jaege, 1833) Lolly fish

H¶i s©m ®en,

§ån ®ét ®en 103

80 Holothuria Leucospilota

(Brandt, 1835) H¶i s©m ®en mÒm 104

81 Holothuria / Metriatyla

(Scabra Jaeger, 1833) Sand fish

H¶i s©m tr¾ng,

§ån ®ét c¸t 105

82 Microthele Nobilis

(Selenka, 1867) Black teatfish

H¶i s©m vó,

§ån ®ét vó 106

83 Thelenota Ananas

(Jaeger, 1833) Prickly red fish

H¶i s©m lùu,

§ån ®ét lùu 107

84 Astropecten spp.

Pentagonaster spp. Sea stars Sao biÓn 108

85 Tachypleus tridentatus

(Leach) King crab

Sam, Cua Mãng

Ngùa 110

A. nhãm c¸

C¸c loµi ®ang ®−îc nu«i ë ViÖt Nam

1 - C¸ song mì

* Khoa häc : Epinephelus tauvina (Forskal, 1775). * TiÕng Anh : Greasy grouper.

* TiÕng ViÖt : C¸ Song Mì, C¸ Song GÇu (H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh).

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì :

§Çu vµ th©n c¸ cã mµu xanh x¸m nh¹t hoÆc mµu n©u víi c¸c chÊm trßn kh¸c nhau tõ mµu ®á, g¹ch mê ®Õn mµu n©u tèi, trung t©m chÊm trßn cã mµu tèi h¬n so víi r×a ngoµi. Mét vÕt ®en lín ë trªn l−ng th©n phÇn gèc gai v©y l−ng thø 4 ®Õn gai cuèi. ChiÒu dµi lín nhÊt 75 cm, th«ng th−êng lµ 50 cm. C©n nÆng tèi ®a lµ 12 kg.

Vïng ph©n bè:

Ên §é - Th¸i B×nh D−¬ng: tõ BiÓn §á ®Õn Nam Phi vµ vÒ phÝa ®«ng tíi c¸c ®¶o gi÷a Th¸i B×nh D−¬ng nh− Duice ë Pitcaim Group, tõ NhËt B¶n ®Õn New South Wales (Australia) vµ ®¶o Lord Howe.

ë ViÖt Nam: Däc theo bê biÓn tõ B¾c vµo Nam

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng:

* NhiÖt ®é: 20 – 300C * §é mÆn: 15 – 320/₀₀ * §é pH: 7,5 – 9 * §é s©u: 1 – 300m * ChÊt ®¸y: R¹n san h« , r¹n ®¸ ph¼ng, ®¸y cøng vïng ven bê.

Sinh tr−ëng:

¨n c¸c loµi c¸ S¬n, c¸ phÌn, c¸ thia …

Sinh s¶n:

Thêi gian Êp në 27 giê trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é 260_{C; ®é mÆn 29 – 32}0_/ 00

vµ 17 – 18 giê ë nhiÖt ®é 29 – 320C. §iÒu kiÖn tèi −u cho Êu trïng ph¸t triÓn lµ 26 – 290C vµ ®é mÆn tõ 28 – 300/₀₀.

Gi¸ trÞ kinh tÕ : Tõ 160.000 ÷ 190.000 ®ång/ kg tïy thuéc theo mïa.

T×nh h×nh nu«i: §· ®−îc nu«i ë Hång K«ng, §µi Loan, Philipines,

Singapore, Malaysia, Th¸i Lan, Kuwait, ViÖt Nam. Nu«i bÌ næi, ao vµ lång. Thøc ¨n lµ c¸ t¹p t−¬i.

2 - C¸ song B¬lªk¬ri

* Khoa häc : Epinephelus bleekeri (Vaillant, 1878). * TiÕng Anh : Duskytail grouper, Bleeker's grouper.

* TiÕng ViÖt : C¸ Song B¬lªk¬ri, C¸ Song DÑt (H¶i phßng, Qu¶ng Ninh).

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì :

Th©n h×nh thon dµi, dÑt bªn; chiÒu dµi th©n b»ng 3 – 3,5 lÇn chiÒu cao. MiÖng réng r¨ng s¾c nhän. Cì tr−ëng thµnh dµi lín nhÊt 76 cm, b×nh th−êng : 30 ÷ 50cm.

Vïng ph©n bè :

Ên §é - T©y Th¸i B×nh D−¬ng : tõ vÞnh Persian ®Õn Trung Quèc, §µi Loan, Indonesia, Philipines, Th¸i Lan, b¾c australia.

ë ViÖt Nam : tõ vÞnh B¾c Bé ®Õn biÓn Kh¸nh Hoµ.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng:

* NhiÖt ®é 15 ÷ 320_{C, * §é s©u tõ 5 ÷ 104 m.}

Sèng ë vïng n«ng, xung quanh vïng ®¸ r¹n san h«. ë vïng biÓn nhiÖt ®íi trong ph¹m vi 300N – 280S.

Sinh tr−ëng : Sinh s¶n :

Mïa sinh s¶n b¾t ®Çu tõ mïa xu©n th¸ng 3 ®Õn th¸ng 8, ®Î ré vµo th¸ng 4 ®Õn th¸ng 6.

Gi¸ trÞ kinh tÕ :

Kho¶ng 170.000 - 200.000 ®ång/kg.

T×nh h×nh nu«i :

§· ®−îc nu«i ë Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan, ViÖt Nam (Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, Thanh Hãa ®Õn tØnh Qu¶ng B×nh). Nu«i trong lång bÌ næi, lång s¾t.

3 - C¸ v−îc

Khoa häc : Lates calcarifer (Bloch, 1790). TiÕng Anh : Sea bass, Barramundi.

TiÕng ViÖt : C¸ V−îc, C¸ ChÏm.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì :

C¬ thÓ dµi, miÖng réng, kh«ng c©n, hµm trªn kÐo tíi tËn sau m¾t. ChiÒu dµi tèi ®a: 200 cm, c©n nÆng: 60 kg.

Vïng ph©n bè :

Ên §é - T©y Th¸i B×nh D−¬ng: Tõ bê phÝa ®«ng cña Ên §é ®Õn Indonesia, Philippines, Th¸i Lan, Trung Quèc, ®Õn §µi Loan vµ nam NhËt B¶n, vÒ phÝa nam ®Õn Papua New Guinea vµ b¾c Australia. ë ViÖt Nam: cã ë däc bê biÓn tõ b¾c ®Õn nam.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng :

§iÒu kiÖn ph¸t triÓn: * NhiÖt ®é: 15 – 280C * §é mÆn: 2 – 350/₀₀ * §é s©u: 5 – 20m

Th−êng sèng ë vïng n−íc ven bê, cöa s«ng, rõng ngËp mÆn cho tíi ®é s©u 40m.

Sinh tr−ëng :

Lµ loµi c¸ d÷, thøc ¨n −a thÝch lµ c¸c loµi c¸ t¹p, t«m, kh«ng ¨n thùc vËt vµ c¸c loµi gi¸p x¸c kh¸c nh− cua, c¸y, … Sinh tr−ëng nhanh, sau mét n¨m tõ cì c¸ gièng 4 – 5cm cã thÓ ®¹t träng l−îng 1,5 – 3,0 kg/c¸ thÓ.

Sinh s¶n:

C¸ ®Î quanh n¨m, mïa ®Î ré tõ th¸ng 3 – 5 vµ tõ th¸ng 7 – 8. Thêi gian Êp në 18 giê trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é tõ 28 – 300C; ®é mÆn: 30 – 320/₀₀ vµ 12 – 17 giê khi nhiÖt ®é 29 – 320C. §©y lµ loµi c¸ ch−a ph©n ra giíi tÝnh khi cßn nhá.

Gi¸ trÞ kinh tÕ :

ThÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 gi¸ tõ 40.000 ÷ 60.000 ®ång/kg, cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu.

T×nh h×nh nu«i : §−îc nu«i ë Trung Quèc, §µi Loan, Th¸i Lan,

Philippines, … ë ViÖt Nam ®· s¶n xuÊt ®−îc gièng c¸ nµy vµ ®−îc nu«i trong ao ®Êt ë mét sè ®Þa ph−¬ng.

4 - C¸ hång ®á.

* Khoa häc : Lutjanus erythropterus (Bloch, 1790). * TiÕng Anh : Crimson snapper, Redfin snapper. * TiÕng ViÖt : C¸ Hång §á, C¸ Hång.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì :

Th©n h×nh thoi, dÑt bªn, chiÒu dµi th©n b»ng 2,4 – 2,6 lÇn chiÒu cao; ®Çu to, miÖng réng, hµm trªn mçi bªn cã 02 r¨ng nanh. Th©n ph¶i v¶y l−îc cøng, cã c¶ ë m¸ vµ n¾p mang. Th©n c¸ mµu ®á t−¬i, phÝa bông hång nh¹t, c¸c v©y mµu ®á, r×a sau v©y ®u«i mµu ®en x¸m. ChiÒu dµi lín nhÊt 81,6 cm, th«ng th−êng lµ 40 ÷ 50 cm.

Vïng ph©n bè :

Ên §é - T©y Th¸i B×nh D−¬ng: VÞnh Oman ®Õn §«ng Nam ¸, phÝa b¾c ®Õn nam NhËt B¶n vµ phÝa nam ®Õn b¾c Australia. Loµi nµy ®−îc nhiÒu t¸c gi¶ quy cho lµ Lutjanus malabaricus (non Schneider) hoÆc L. altifrontalis. Cã ë c¸c vïng biÓn ViÖt Nam tõ B¾c ®Õn Nam.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng :

Th−êng sèng s¸t ®¸y ë nh÷ng vïng cã r¹n ®¸, ®¸ sái, r¹n san h«, nÒn ®¸y cøng cã ®é s©u tõ 5 – 100m. C¸ ch−a tr−ëng thµnh cã chiÒu dµi th©n kho¶ng 2,5cm sèng trong c¸c vïng n−íc n«ng cã nhiÒu bïn.

Sinh tr−ëng:

C¸ sinh tr−ëng nhanh trong mïa hÌ, nhiÖt ®é tõ 25 – 300C. Thøc ¨n chÝnh lµ c¸c loµi c¸ t¹p vµ mét l−îng nhá gi¸p x¸c, mùc vµ c¸c ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng kh¸c. Chóng th−êng t×m måi vµo ban ®ªm.

Sinh s¶n: Gi¸ trÞ kinh tÕ:

Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000: 80.000 – 100.000 ®ång/kg. Mang c¸ vµ ruét c¸ hång ®á còng lµ s¶n phÈm hµng ho¸.

T×nh h×nh nu«i :

§· ®−îc nu«i ë Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan, Hawaii, Philippines, Th¸i Lan vµ Malaysia. ë ViÖt Nam ®ang nghiªn cøu s¶n xuÊt gièng nh©n t¹o loµi nµy. Gièng ®−îc thu gom tõ tù nhiªn vµ nu«i trªn bÌ næi vµ ao ®Çm.

5 - C¸ hång b¹c

* Tªn khoa häc : Lutjanus argentimaculatus (Forskal, 1775). * TiÕng Anh : Mangrover red snapper.

* TiÕng ViÖt : C¸ Hång B¹c, C¸ Hång ¸nh B¹c.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì :

Th©n h×nh thoi dÑt, chiÒu dµi th©n b»ng 2,5 – 2,9 lÇn chiÒu cao. Th©n mµu n©u hång tÝa, bông mµu tr¾ng x¸m b¹c. Con ch−a tr−ëng thµnh cã mét d·y gåm 8 v¹ch mµu h¬i tr¾ng v¾t qua c¸c bªn, cã 1 hoÆc 2 säc xanh ngang qua n¾p mang. ChiÒu dµi toµn th©n lín nhÊt 150 cm.

Vïng ph©n bè:

Ên §é - T©y Th¸i B×nh D−¬ng: §«ng Phi ®Õn Samoa vµ ®¶o Line vÒ phÝa b¾c ®Õn ®¶o Ryukyu (NhËt B¶n), vÒ phÝa nam ®Õn Australia. §· cã r¶i r¸c ë ®«ng §Þa trung H¶i qua kªnh ®µo Suez nh−ng kh«ng nhiÒu.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng :

§iÒu kiÖn ph¸t triÓn:

* NhiÖt ®é: 16 – 300C * §é s©u: 10 – 120m * §é mÆn: tõ vïng n−íc lî ®Õn biÓn kh¬i.

* ChÊt ®¸y: bïn, c¸c r¹n ®¸ ngÇm vµ r¹n san h«.

Khi nhá sèng ë vïng cöa s«ng, tr−ëng thµnh di ra vïng biÓn s©u cã ®é mÆn cao vµ ®¸y cøng.

Sinh tr−ëng:

C¸ sinh tr−ëng nhanh, b¾t måi vµo ban ®ªm lµ chÝnh. Thøc ¨n lµ c¸ vµ c¸c loµi gi¸p x¸c.

Sinh s¶n:

Thêi gian Êp trøng tõ 17 – 18 giê ë nhiÖt ®é 28 – 300_{C; 12 giê ë nhiÖt ®é}

34,50C vµ 24 giê ë 250C.

Gi¸ trÞ kinh tÕ :

Lµ loµi c¸ cã gi¸ trÞ trªn thÞ tr−êng vïng Ên §é – Th¸i b×nh D−¬ng.

T×nh h×nh nu«i :

§· ®−îc nu«i ë Trung Quèc, §µi Loan, Philippines, Th¸i lan vµ ViÖt Nam (Kh¸nh Hoµ). C¸c ao ®Çm trong vïng rõng ngËp mÆn vµ l¾p ®Æt c¸c lång l−íi ë ven bê.

6 - C¸ giß

* Khoa häc : Rachycentron canadum (Linnaeus, 1766). * TiÕng Anh : Black kingfish, Cobia.

* TiÕng ViÖt : C¸ Giß, C¸ Bíp BiÓn.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì :

Th©n h×nh thon rÊt dµi, chiÒu dµi th©n b»ng 5,5 – 7,5 lÇn chiÒu cao. Mâm nhän h¬i chÕch, hµm d−íi dµi h¬n hµm trªn. L−ng vµ c¸c bªn cã mµu n©u sÉm, cã 2 d¶i hÑp mµu tr¾ng b¹c. ChiÒu dµi lín nhÊt 200 cm, trung b×nh 110 cm, c©n nÆng tèi ®a: 68 kg.

Vïng ph©n bè:

Ph©n bè réng ë vïng biÓn nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi (trõ vïng biÓn ®«ng Th¸i B×nh D−¬ng, t©y §¹i T©y D−¬ng, vïng Bermuda vµ Massachusetts, tõ Mü ®Õn Argentina bao gåm vÞnh Mexico vµ toµn bé biÓn Caribbean) Ên §é – T©y Th¸i B×nh D−¬ng: §«ng Ch©u Phi, NhËt B¶n ®Õn Australia. ë ViÖt Nam : c¶ vïng n−íc ven bê vµ xa bê tõ B¾c ®Õn Nam.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng:

Sèng ë nhiÒu d¹ng kh¸c nhau: bïn, c¸t, sái, r¹n san h«, r¹n ®¸ xa bê vµ c¶ vïng ®Çm lÇy rõng ngËp mÆn.

Sinh tr−ëng:

Thøc ¨n lµ thÞt c¸c loµi c¸ t¹p vµ c¸c loµi gi¸p x¸c. L−îng tiªu thô måi rÊt lín. Sinh tr−ëng nhanh, sau mét n¨m nu«i cã thÓ ®¹t tõ 1,5 – 2,0 kg/con.

Sinh s¶n:

Mïa ®Î tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 6. Êu trïng sèng phï du.

Gi¸ trÞ kinh tÕ:

N¨m 2000, gi¸ tõ 40,000 – 60,000 ®ång/kg.

T×nh h×nh nu«i:

ë ViÖt Nam ®· s¶n xuÊt ®−îc gièng c¸ giß. B»ng nguån gièng tù nhiªn vµ gièng nh©n t¹o, c¸ giß ®· ®−îc nu«i trªn lång bÌ, ao ®Çm quanh c¸c ®¶o. Vïng nu«i lµ VÞnh H¹ Long (Qu¶ng Ninh).

7 - C¸ bèng bíp

* Khoa häc : Bostrichthys sinensis (Lacepede, 1801). * TiÕng Anh : Four - eyed sleeper.

* TiÕng ViÖt : C¸ Bèng Bíp, C¸ Bíp.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì :

Th©n h×nh trô trßn, hai v©y l−ng t¸ch biÖt nhau, hai v©y bông gÇn nhau vµ dÝnh nhau ë gèc v©y. §Çu ng¾n, mâm tÇy vµ m¾t nhá. Cã líp ngoµi vÈy nhá nªn th©n c¸ rÊt tr¬n.

ChiÒu dµi lín nhÊt : 25cm, th«ng th−êng: 15 ÷ 18cm, träng l−îng tõ 150 – 300 gram.

Vïng ph©n bè:

Ên §é - Th¸i B×nh D−¬ng: tõ Ên §é ®Õn Australia, §µi Loan, NhËt B¶n, Trung Quèc. ë ViÖt Nam: däc theo bê biÓn tõ B¾c ®Õn Nam ë rõng ngËp mÆn, cöa s«ng vµ vïng triÒu.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng:

§iÒu kiÖn ph¸t triÓn: * NhiÖt ®é: 20 – 300C * §é mÆn: 2 – 250/₀₀ * §é pH: 7 – 8,2 * §é s©u: 0,1 – 1,5m.

* ChÊt ®¸y: bïn, bïn sÐt.

Th−êng sèng trong c¸c hang ®Êt trong rõng ngËp mÆn theo tõng ®«i ®ùc c¸i hoÆc sèng thµnh ®µn trong hang.

Sinh tr−ëng: Thøc ¨n lµ c¸c loµi gi¸p x¸c nh−: cßng, c¸y, t«m, cua, c¸

sinh tr−ëng chËm.

Sinh s¶n: Mïa ®Î cña c¸ tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 8. Thêi gian Êp në tõ 72 –

90 giê trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é 28 – 300C; ®é mÆn: 17 – 200/₀₀

Gi¸ trÞ kinh tÕ:

Tõ 150.000 ÷ 200.000 ®ång/kg (gi¸ n¨m 2000 t¹i c¸c tØnh phÝa B¾c)

T×nh h×nh nu«i: §· ®−îc nu«i ë Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan, ViÖt

Nam (Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, Nam Hµ, Th¸i B×nh ®Õn NghÖ An, Hµ TÜnh). Nu«i trong c¸c ao ®Êt cã t−êng g¹ch, c¸c ao th−êng vµ c¸c lång Hapa ®−îc l¾p ®Æt ch×m trong hå hoÆc ®Çm ph¸.

8 - C¸ ®èi môc

* Khoa häc : Mugil cephalus (Linnaeus, 1758).

* TiÕng Anh : Gray mullet, Flathead mullet, sea mullet. * TiÕng ViÖt : C¸ §èi Môc, C¸ §èi.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì:

Th©n dµi, tiÕt diÖn gÇn trßn. ChiÒu dµi b»ng 3,9 – 4,7 chiÒu cao. M¾t to vµ cã mµng mì rÊt dµy. L−ng cã mµu xanh «liu, mÆt bªn cã mµu tr¾ng b¹c kÐo xuèng mµu tr¾ng ë phÇn bông. ChiÒu dµi lín nhÊt: 120 cm, th«ng th−êng 50 cm, c©n nÆng tèi ®a: 8,000gram.

Vïng ph©n bè:

PhÝa ®«ng Th¸i B×nh D−¬ng: California (Mü) ®Õn Chilª, t©y Th¸i B×nh D−¬ng: Trung Quèc, §µi Loan, Hång K«ng, Th¸i Lan ®Õn Phillipines, t©y §¹i T©y D−¬ng: Nova Scotia, Canada ®Õn Brazil; ®«ng §¹i T©y D−¬ng: vÞnh Biscay ®Õn Nam Phi bao gåm c¶ biÓn §¹i Trung H¶i vµ biÓn §en. ë ViÖt Nam c¸ ®èi môc ph©n bè tõ B¾c ®Õn Nam, vïng tËp trung lµ biÓn Nam §Þnh.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng :

§iÒu kiÖn ph¸t triÓn:

* NhiÖt ®é: 24 – 300C * §é mÆn: tõ 15 – 300/₀₀ * §é s©u: 1 – 120m * ChÊt ®¸y: c¸t, c¸t pha bïn. C¸ th−êng sèng trong c¸c vïng ven bê vµ cöa s«ng.

Sinh tr−ëng :

C¸ th−êng sèng theo ®µn, thøc ¨n lµ ®éng vËt phï du, ®éng vËt ®¸y vµ mïn b· h÷u c¬ vµ thùc vËt phï du. Sinh tr−ëng sau mét n¨m cã thÓ ®¹t tõ 300 – 500 gram/c¸ thÓ.

Sinh s¶n: Mïa ®Î tõ th¸ng 7 – 10, c¸ c¸i ®Î tõ 5 – 7 triÖu trøng, thêi gian

Êp në tõ 34 – 38 giê, ë nhiÖt ®é 23 – 240C vµ 49 – 54 giê, ë nhiÖt ®é 22 – 230C, ®é mÆn 30 – 340/₀₀.

Gi¸ trÞ kinh tÕ :

Lµ ®èi t−îng cã gi¸ trÞ rÊt cao trong thÞ tr−êng néi ®Þa. Cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa tõ 60.000 ÷ 70.000 ®ång/kg.

T×nh h×nh nu«i:

9 - C¸ tr¸p vµng

* Khoa häc : Sparus latus (Houttuyn, 1782). * TiÕng Anh : Yellowfin seabream.

* TiÕng ViÖt : C¸ Tr¸p Vµng.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì:

Th©n h×nh thoi réng, dÑt. ChiÒu dµi th©n gÊp 2,4 – 2,6 chiÒu cao. Cã 01 v©y l−ng, v©y ngùc dµi vµ nhän. Th©n mµu x¸m cã nhiÒu säc vµng. V©y bông, v©y hËu m«n vµ l¸ d−íi v©y ®u«i mµu vµng. ChiÒu dµi lín nhÊt 50 cm vµ tuæi tèi ®a ®¹t ®−îc lµ 14 n¨m.

Vïng ph©n bè:

Ên §é - T©y Th¸i B×nh D−¬ng: VÞnh Persian vµ vïng biÓn ven bê phÝa ®«ng Ên §é D−¬ng ®Õn Philippines, Trung Quèc, §µi Loan, Hång K«ng, ViÖt Nam vµ Th¸i Lan, phÝa b¾c ®Õn NhËt B¶n vµ phÝa nam ®Õn óc.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng:

Th−êng sèng ë vïng ven bê vµ cöa s«ng. ChÊt ®¸y ®a d¹ng tõ c¸t, c¸t bïn vµ bïn.

Sinh tr−ëng:

C¸ sinh tr−ëng chËm, thøc ¨n chÝnh lµ Da Giai, Giun, Gi¸p x¸c vµ ®éng vËt th©n mÒm.

Sinh s¶n:

Thµnh thôc giíi tÝnh khi ®¹t 3,5 – 4 tuæi, cã chiÒu dµi 24 cm trë lªn.

Gi¸ trÞ kinh tÕ :

Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 lµ 15.000 – 18.000 ®ång/kg.

T×nh h×nh nu«i:

§· ®−îc nu«i ë Kuwait, Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan, ViÖt Nam (Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng). C¸c kiÓu nu«i chÝnh: Nu«i bÌ næi ë vïng n−íc tÜnh, ao ®Çm vµ lång.

10 - C¸ Cam

* Khoa häc : Seriola dumerili (Risso, 1810). * TiÕng Anh : Greater amberjack, yellowtail. * TiÕng ViÖt : C¸ Cam.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì:

Th©n h×nh thon dµi, dÑt bªn. ChiÒu dµi th©n b»ng 2,9 – 3,2 lÇn chiÒu cao. Hai v©y l−ng ë gÇn s¸t nhau. V©y l−ng thø nhÊt cã mét gai h−íng phÝa tr−íc. Cã mµu xanh x¸m hoÆc mµu «liu ë bªn trªn, mµu tr¾ng b¹c ë phÝa d−íi, säc mµu hæ ph¸ch ë gi÷a c¬ thÓ, v©y mµu x¸m sÉm. ChiÒu dµi lín nhÊt : 190 cm, th«ng th−êng: 100 cm, c©n nÆng tèi ®a: 81 kg.

Vïng ph©n bè :

Ên §é - T©y Th¸i B×nh D−¬ng: Nam Phi, vÞnh Arabian, nam NhËt B¶n, Hawaii, Trung Quèc vµ ViÖt Nam, vÒ phÝa nam ®Õn New Caledonia; Mariana vµ ®¶o Caroline ë Micronesia, t©y §¹i T©y D−¬ng: tam gi¸c quû Bermuda, Nova Scotia, Canada ®Õn Brazil; VÞnh Mexico vµ biÓn Caribean, ®«ng §¹i T©y D−¬ng: bê biÓn Anh ®Õn Moroco vµ §Þa Trung H¶i.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng :

Vïng biÓn cËn nhiÖt ®íi, ®¸y lµ c¸c r¹n ®¸ ngÇm, xa bê. Khi cßn nhá th−êng theo c¸c rong t¶o tr«i næi. §é s©u tõ 15 – 360m, th«ng th−êng tõ 18 – 72m.

Sinh tr−ëng:

Khi nhá ¨n thùc vËt næi hoÆc c¸c m¶nh vôn h÷u c¬. Tr−ëng thµnh ¨n c¸ sßng m¾t to vµ ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng.

Sinh s¶n:

Gi¸ trÞ kinh tÕ :

Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 lµ 60.000 – 80.000 ®ång/kg. Sö dông c¸ ë d¹ng t−¬i vµ ®«ng l¹nh. ChÕ biÕn theo mãn r¸n, n−íng.

T×nh h×nh nu«i: §· ®−îc nu«i ë NhËt B¶n, Hång K«ng, Trung Quèc vµ

ViÖt Nam (§µ N½ng, thµnh phè Nha Trang). C¸c kiÓu nu«i chÝnh: lång bÌ næi vµ c¸c ®Çm ao gÇn c¸c ®¶o.

11 - C¸ m¨ng biÓn

* Khoa häc : Chanos chanos (Forskal, 1775). * TiÕng Anh : Milkfish.

* TiÕng ViÖt : C¸ M¨ng, C¸ M¨ng BiÓn.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì:

Th©n h×nh thoi, dÑt bªn. M¾t t−¬ng ®èi lín cã mµng mì rÊt dµy, che kÝn. MiÖng nhá vµ kh«ng cã r¨ng. V©y ®u«i ch¹c s©u. ChiÒu dµi lín nhÊt 190 cm, c©n nÆng tèi ®a lµ 14 kg, tuæi tèi ®a ®−îc ghi l¹i lµ 15 n¨m.

Vïng ph©n bè :

Ên §é - Th¸i B×nh D−¬ng: Ph©n bè däc theo thÒm lôc ®Þa vµ xung quanh c¸c ®¶o. Tõ §«ng Nam ¸ bao gåm ViÖt Nam, Philippine, §µi Loan vÒ phÝa b¾c ®Õn NhËt B¶n 350N, vÒ phÝa nam ®Õn Victoria (Australia) 380S, phÝa t©y ®Õn BiÓn §á 210_{N vµ Nam Phi 34}0_{S, phÝa ®«ng ®Õn Hawaii vµ ®¶o Marquesas vµ ë ®«ng}

Th¸i B×nh D−¬ng tõ San Pedro, California 330_{N (Mü) ®Õn Galapagos trªn ®−êng}

xÝch ®¹o.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng:

Lµ loµi c¸ sèng réng muèi tõ n−íc ngät, n−íc lî vµ biÓn. Cã thÓ chÞu ®−îc n¬i cã nhiÖt ®é 200C. Khi nhá sèng ë vïng ven bê, cöa s«ng vµ vïng cã rõng ngËp mÆn n¬i cã ®é mÆn thÊp. Tr−ëng thµnh sèng ë biÓn, ®¸y lµ r¹n ®¸ ngÇm.

Sinh tr−ëng:

Sinh s¶n:

Khi tr−ëng thµnh míi thµnh thôc giíi tÝnh. C¸ ®Î trøng ë vïng n−íc mÆn. Giai ®o¹n nhá tr«i d¹t vµo vïng gÇn bê vµ cöa s«ng, ®Õn gÇn tr−ëng thµnh trë l¹i biÓn. Thêi gian Êp në cña trøng 20 – 24 giê ë nhiÖt ®é 26 – 320C vµ ®é mÆn lµ 28 – 340/₀₀. §iÒu kiÖn tèi −u ®Ó −¬ng c¸ bét lµ ë nhiÖt ®é 21 – 230C vµ ®é mÆn 150/₀₀.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng ph©n bè :

Sèng ë n−íc ngät, n−íc lî, vµ biÓn n¬i cã nhiÖt ®é trªn : 200C, ®é s©u tõ 10 ÷ 13 m. Vïng biÓn nhiÖt ®íi trong ph¹m vi 400_{N ÷ 40}0_S.

Gi¸ trÞ kinh tÕ : B¸n trªn thÞ tr−êng d−íi d¹ng t−¬i, hun khãi, ®ãng hép vµ

®«ng l¹nh, kho¶ng 30.000 ÷ 50.000 ®ång/kg.

T×nh h×nh nu«i : §· ®−îc nu«i ë §µi Loan, Hawaii, Philippine, ViÖt Nam

12 - C¸ r« phi v»n

* Khoa häc : Oreochromis niloticus (Linnaeus, 1758). * TiÕng Anh : Nile tilapia.

* TiÕng ViÖt : C¸ R« Phi V»n, C¸ R« Phi.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì:

Th©n h×nh thoi vµ dÑt bªn râ rÖt. ChiÒu dµi th©n b»ng 2,3 – 2,6 lÇn chiÒu cao. MiÖng réng, hµm trªn mçi bªn cã 02 r¨ng nanh. VÈy l−îc cã c¶ ë m¸ vµ n¾p mang. ChiÒu dµi lín nhÊt 60 cm, c©n nÆng tèi ®a 3.650 gram.

Vïng ph©n bè:

Chñ yÕu ë Ch©u Phi vµ c¸c s«ng ven bê cña Israel; l−u vùc s«ng Nile tõ d−íi Albert Nile ®Õn vïng ch©u thæ s«ng Nile; Jebel Marra; l−u vùc hå Chad vµ c¸c s«ng Niger, Benue, Volta vµ Gambia.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng:

§iÒu kiÖn ph¸t triÓn:

* NhiÖt ®é: 20 – 320C * §é mÆn: 0 – 300/₀₀

* §é s©u: 0,5 – 2,5 m * ChÊt ®¸y: bïn, bïn c¸t, c¸t.

Sinh tr−ëng:

C¸ ¨n t¹p vµ sinh tr−ëng rÊt nhanh. Trong ao nu«i chØ sau 3 th¸ng cã thÓ thu ho¹ch. C¸ thÓ lín sau 2 tuæi cã thÓ ®¹t 3kg.

Sinh s¶n:

Mïa ®Î trøng kÐo dµi tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 9. Trong mïa sinh s¶n c¸ ®Î nhiÒu lÇn. Trøng ®−îc Êp trong khoang miÖng mÑ. C¸ con còng ®−îc ngËm trong miÖng khi cã nguy hiÓm. V× ®−îc b¶o vÖ cÈn träng nªn ®µn c¸ t¨ng nhanh vÒ sè l−îng trong mïa hÌ.

Gi¸ trÞ kinh tÕ:

Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 tõ 12.000 – 15.000 ®/kg.

T×nh h×nh nu«i:

N¨m 1972 c¸ r« phi v»n ®−îc nhËp tõ §µi Loan vµo ViÖt Nam N¨m 1977 chuyÓn ra B¾c vµ nu«i rÊt cã hiÖu qu¶.

13 - C¸ r« phi

* Khoa häc : Oreochromis mossambicus (Peters, 1852). * TiÕng Anh : Mozambique tilapia.

* TiÕng ViÖt : C¸ R« Phi.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì:

Th©n h×nh thoi vµ dÑp bªn râ rÖt. ChiÒu dµi th©n b»ng 2,5 lÇn chiÒu cao. V©y ngùc lín dµi b»ng chiÒu dµi ®Çu. Th©n mµu x¸m tro hoÆc n©u nh¹t, bông x¸m tr¾ng, mÐp r×a v©y l−ng mµu ®á, kh«ng cã c¸c v»n ngang trªn th©n. ChiÒu dµi lín nhÊt 30cm, th«ng th−êng 10 – 25 cm.

Vïng ph©n bè:

Cã nguån gèc tõ c¸c n−íc §«ng Ch©u Phi. §Õn nay ®· di sang c¸c n−íc: NhËt B¶n, Trung Quèc, §µi Loan vµ mét sè n−íc §«ng Nam ¸. ë ViÖt Nam cã ë hÇu hÕt c¸c tØnh. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: * NhiÖt ®é: 8 – 420_{C * §é mÆn: 0 – 30}0_/ 00 * §é s©u: 0,5 – 10,5 m * ChÊt ®¸y: bïn, bïn c¸t. Sinh tr−ëng:

Sinh tr−ëng rÊt nhanh, c¸ ®ùc lín nhanh h¬n c¸ c¸i. Sau 4 th¸ng tuæi con ®ùc nÆng 30 – 40g, con c¸i 25 – 30g; sau 8 th¸ng con ®ùc ®¹t 250 – 300g, con c¸i 150 – 200g.

Sinh s¶n:

Sinh s¶n quanh n¨m, mçi n¨m c¸ c¸i ®Î 5 – 6 løa. Khi ®Î chóng ®µo æ d−íi ®¸y ao. Trøng sau khi ®Î vµ thô tinh ®−îc c¸ mÑ hót vµo miÖng ®Ó Êp. C¸ bét còng ®−îc hót vµo miÖng khi gÆp nguy hiÓm trong 15 – 20 ngµy ®Çu.

Gi¸ trÞ kinh tÕ:

Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 tõ 10.000 – 15.000 ®ång/kg. §−îc sö dông réng r·i trong d©n.

T×nh h×nh nu«i:

Lµ ®èi t−îng nu«i cña nhiÒu n−íc Ch©u ¸, Ch©u Phi. ë ViÖt Nam, c¸ r« phi ®−îc nu«i ë hÇu hÕt c¸c tØnh.

14 - C¸ §ï ®á mü

* Khoa häc : Sciaenops ocellatus (Linnaeus, 1766). * TiÕng Anh : Red drum.

* TiÕng ViÖt : C¸ §ï §á Mü, C¸ Hång §á Mü.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì :

Th©n dµi h¬i dÑt bªn, chiÒu dµi th©n b»ng 3,9 – 4,2 lÇn chiÒu cao. Mµu th©n tõ xanh n©u trªn l−ng ®Õn n©u b¹c ë bông. V©y ®u«i mµu tèi.

Vïng ph©n bè :

T©y Th¸i B×nh D−¬ng Masschusetts ë Mü ®Õn phÝa b¾c Mexico, bao gåm c¶ Nam Florida, Mü. ë ViÖt Nam ®· di gièng c¸ §ï §á Mü tõ Trung quèc vµ ®−îc nu«i ë C¸t Bµ (H¶i Phßng).

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng:

Cã thÓ thÝch øng ®é mÆn tõ 0 – 320/₀₀. Sèng vïng cöa s«ng vµ ven bê cã nhiÒu c¸t, c¸t bïn, ®é s©u 10m.

Sinh tr−ëng :

Sinh tr−ëng nhanh, thøc ¨n chñ yÕu lµ gi¸p x¸c, nhuyÔn thÓ vµ c¸.

Sinh s¶n:

Gi¸ trÞ kinh tÕ :

Tõ 40.000 ÷ 50.000 ®ång/kg.

T×nh h×nh nu«i:

Mü, Trung Quèc, ViÖt Nam (Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng vµ Nam Hµ). C¸c kiÓu nu«i chÝnh: bÌ næi vµ trong ao ®Êt.

15 - C¸ ch×nh cÈm th¹ch

* Khoa häc : Anguilla marmorata (Quoy & Gaimard, 1824). * TiÕng Anh : Giant mottled eel.

* TiÕng ViÖt : C¸ Ch×nh CÈm Th¹ch, C¸ Ch×nh B«ng

¶nh: Vò Toµn s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì :

Th©n h×nh trô trßn, chiÒu dµi th©n b»ng 13 – 15,9 lÇn chiÒu cao. Khe miÖng kÐo dµi ngang d×a sau m¾t. Khe mang th¼ng gãc víi trôc th©n. L−ng mµu n©u ®en, bông tr¾ng x¸m. Toµn th©n vµ ®Çu cã rÊt nhiÒu vÕt ®en s¾p xÕp t−¬ng ®èi ®Òu ®Æn. ChiÒu dµi lín nhÊt 200cm, th−êng gÆp 50 – 60cm.

Vïng ph©n bè :

Cã ë vïng Ên §é – Th¸i B×nh D−¬ng: §«ng Ch©u Phi ®Õn Ph¸p Polynesia, tõ b¾c ®Õn phÝa nam NhËt B¶n.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng:

Trong c¸c s«ng n−íc ngät, lî vµ biÓn. §¸y lµ bïn, sÐt. Th−êng sèng trong c¸c hang ®Êt, ®¸ ë hai bªn bê s«ng.

Sinh tr−ëng :

Lµ loµi c¸ hung d÷, thøc ¨n chÝnh lµ c¸c loµi gi¸p x¸c, ®éng vËt ®¸y vµ c¸…

Sinh s¶n:

C¸ ®Î ë biÓn kh¬i, trøng vµ Êu trïng tr«i d¹t vµo vïng n−íc lî ven bê vµ cöa s«ng. Mét sè c¸ con ng−îc dßng lªn vïng n−íc ngät vµ sinh sèng ë ®ã. Khi thµnh thôc chóng l¹i trë ra biÓn ®Ó sinh s¶n.

Gi¸ trÞ kinh tÕ:

ThÞt ngon ®−îc −a chuéng. Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 tõ 300.000 ®Õn 400.000 ®ång/kg.

T×nh h×nh nu«i:

§· ®−îc nu«i ë Phó Yªn (ViÖt Nam) b»ng ph−¬ng ph¸p nu«i lång trªn s«ng.

C¸c loµi cã kh¶ n¨ng nu«i

16 - C¸ Song chÊm ®á

* Khoa häc : Epinephelus akaara (Temminck & Schlegel, 1842) * TiÕng Anh : Hongkong grouper, redspotted grouper.

* TiÕng ViÖt : C¸ Song ChÊm §á, C¸ Mó ChÊm §á.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì:

Th©n h×nh thoi dÑt bªn, chiÒu dµi th©n b»ng 2,7 – 3,2 lÇn chiÒu cao. Mâm nhän, miÖng réng, r¨ng s¾c nhän. Hai v©y l−ng liÒn nhau. V©y ®u«i låi trßn, mµu hång x¸m cã nhiÒu chÊm nhá. ChiÒu dµi tèi ®a lµ 51 cm, chiÒu dµi th«ng th−êng: 31 cm.

Ph©n bè :

Tõ nam Trung Quèc, §µi Loan, BiÓn §«ng, Hµn Quèc, phÝa nam NhËt B¶n (Kyushu ®Õn kho¶ng 380N trªn c¶ 2 vïng ven bê cña Honshu). ë ViÖt Nam ph©n bè däc theo ven bê VÞnh B¾c Bé.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng:

* NhiÖt ®é : tõ 22 – 280C * §é s©u: 20 – 25m

* ChÊt ®¸y : r¹n ®¸ ngÇm, r¹n san h«, ®¸y cøng. N¬i sèng lµ vïng n−íc ven bê quanh c¸c ®¶o.

Sinh tr−ëng :

Thøc ¨n lµ c¸c loµi c¸ t¹p, gi¸p x¸c vµ ®éng vËt th©n mÒm.

Sinh s¶n:

Thêi gian Êp në cña trøng 24 giê ë nhiÖt ®é 22 – 250C vµ 23 giê ë nhiÖt ®é 25 – 270C.

Gi¸ trÞ kinh tÕ :

Lµ loµi c¸ lµm thùc phÈm cã gi¸ trÞ cao. Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000: tõ 180.000 - 200.000 ®ång/kg. Cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu vµ cã nhiÒu ë thÞ tr−êng Hång K«ng.

T×nh h×nh nu«i:

§· ®−îc nu«i ë Hång K«ng, §µi Loan, Hawaii. C¸c kiÓu nu«i chÝnh: bÌ næi vµ lång l−íi s¾t.

17 - C¸ Song hoa n©u

* Khoa häc : Epinephelus fuscoguttatus (Forskal, 1775). * TiÕng Anh : Brown-marbled grouper.

* TiÕng ViÖt : C¸ Song Hoa N©u.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì :

Th©n h×nh thoi dÑt bªn. ChiÒu dµi th©n b»ng 2,6 – 2,9 lÇn chiÒu cao. M¾t rÊt to, miÖng réng, r¨ng s¾c. V©y ®u«i låi trßn. Th©n mµu n©u vµng x¸m. Cã 5 v¹ch ngang mµu n©u nh¹t cã nhiÒu chÊm n©u ®Ëm. ChiÒu dµi lín nhÊt 120cm, th«ng th−êng 50cm, c©n nÆng tèi ®a 11kg.

Ph©n bè :

Ên §é - Th¸i B×nh D−¬ng: BiÓn §á vµ däc theo ven bê phÝa ®«ng cña Ch©u Phi ®Õn Mod¨mbich; vÒ phÝa ®«ng ®Õn Samoa vµ ®¶o Phoenix, vÒ phÝa b¾c ®Õn NhËt B¶n, phÝa nam ®Õn Australia. Kh«ng thÊy ë vÞnh Persian, Hawaii vµ French Polynesia. Th−êng bÞ nhÇm lÉn víi E.polyphekadion (E.microdon cña nhiÒu t¸c gi¶ hiÖn nay). ë ViÖt Nam, tõ b¾c ®Õn nam cã ph©n bè ë vïng biÓn mÆn.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng :

C¸ ch−a tr−ëng thµnh sèng trªn c¸c th¶m cá biÓn. Tr−ëng thµnh sèng ë n¬i cã ®¸y ®¸ dèc, vïng cã nhiÒu san h« ph©n bè.

* NhiÖt ®é: 18 – 320C

* §é s©u: 1 – 60m; ®é trong cao.

Sinh tr−ëng :

Thøc ¨n chÝnh lµ c¸, cua vµ mùc.

Sinh s¶n: Gi¸ trÞ kinh tÕ:

Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000: tõ 150.000 - 170.000 ®ång/kg.

T×nh h×nh nu«i:

Lµ ®èi t−îng nu«i chÝnh ë Singapore vµ còng ®· ®−îc nu«i ë Hång K«ng, Philippines.

18 - C¸ V−îc mâm nhän

* Khoa häc : Psammoperca waigiensis (Cuvier, 1828). * TiÕng Anh : Waigieu seaperch.

* TiÕng ViÖt : C¸ V−îc Mâm Nhän.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì:

Th©n h×nh thoi, dÑt bªn. ChiÒu dµi th©n b»ng 2,7 – 3,6 lÇn chiÒu cao. §Çu to, mâm nhän, chiÒu dµi hµm trªn kÐo dµi ®Õn ngang gi÷a m¾t. Hai v©y l−ng liÒn nhau, gi÷a lâm. V©y ®u«i trßn låi. Th©n mµu n©u x¸m, bông tr¾ng b¹c. ChiÒu dµi lín nhÊt 47cm, th«ng th−êng 19 – 25cm.

Ph©n bè :

Ên §é – T©y Th¸i B×nh D−¬ng, Ên §é, Srilanca, Australia, Indonesia, Malaysia, Philippines, Trung Quèc, §µi Loan, NhËt B¶n, Th¸i Lan. ë ViÖt Nam cã ph©n bè tõ vÞnh B¾c Bé ®Õn vÞnh Th¸i Lan nh−ng Ýt.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng:

Sèng trong c¸c hang ®¸ hoÆc vïng ®¸y cã cá biÓn. Còng thÝch nghi n¬i ®¸y lµ c¸c r¹n san h«. Ban ngµy th−êng Èn m×nh trong c¸c bôi rong hoÆc hang ®¸, cã ph©n bè c¶ vïng n−íc lî.

Sinh tr−ëng:

Sinh tr−ëng nhanh, thøc ¨n lµ c¸c loµi c¸, gi¸p x¸c…

Sinh s¶n:

ë ViÖt Nam ®· nghiªn cøu s¶n xuÊt nh©n t¹o gièng c¸ nµy.

Gi¸ trÞ kinh tÕ:

Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 dao ®éng 40.000 – 80.000 ®ång/kg. Trªn thÞ tr−êng ®−îc b¸n t−¬i, cã mÆt ë thÞ tr−êng c¸ t−¬i Hång K«ng.

T×nh h×nh nu«i:

§· ®−îc nu«i ë Trung Quèc, §µi Loan, Th¸i Lan vµ ë ViÖt Nam míi ®−îc nu«i ë MiÒn Nam. C¸c kiÓu nu«i chÝnh: trong c¸c ao ®Êt vµ lång l−íi.

19 - C¸ Mó dÑt

* Khoa häc : Cromileptes altivelis (Valenciennes, 1828). * TiÕng Anh : Humpback grouper, Barramundi cod.

* TiÕng ViÖt : C¸ Mó DÑt, C¸ Mó Chuét (H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh).

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì:

Th©n h×nh thoi, dÑt bªn râ rÖt. ChiÒu dµi th©n b»ng 2,6 – 3,0 lÇn chiÒu cao. Mâm nhän, ®Ønh tr¸n lâm xuèng râ rÖt. V©y ®u«i låi trßn. Toµn th©n mµu n©u x¸m cã rÊt nhiÒu chÊm ®en n©u. ChiÒu dµi lín nhÊt 70cm, th«ng th−êng 40 – 50cm.

Ph©n bè:

T©y Th¸i B×nh D−¬ng: Tõ nam NhËt B¶n ®Õn Palau, Guam, New Caledonia, Philippines, Indonesia vµ nam Queensland (Australia), ®«ng Ên §é D−¬ng: tõ Nicobars ®Õn Broome (Australia).

§Æc ®iÓm sèng:

§é s©u tõ 2 – 40m. §¸y lµ nh÷ng r¹n ®¸, r¹n san h« cña c¸c vïng ®Çm ph¸, vÞnh vµ ven ®¶o.

Sinh tr−ëng:

C¸ sinh tr−ëng chËm, thøc ¨n lµ c¸c loµi c¸ t¹p, gi¸p x¸c.

Sinh s¶n:

Trøng tr«i næi trong n−íc, ®−êng kÝnh tõ 0,8 – 0,83 mm. N¨m 1979, Tany vµ c¸c céng sù ®· thö nghiÖm cho ®Î nh©n t¹o loµi c¸ nµy nh−ng ch−a thu ®−îc kÕt qu¶.

Gi¸ trÞ kinh tÕ :

Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000: tõ 200.000 ÷ 220.000 ®ång/kg. Cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao.

T×nh h×nh nu«i:

§· ®−îc nu«i ë Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan, Hawaii. C¸c kiÓu nu«i chÝnh: bÌ næi.

20 - C¸ Nhô 4 r©u

* Khoa häc : Eleutheronema tetradactylum (Shaw, 1804). * TiÕng Anh : Fourfinger threadfin.

* TiÕng ViÖt : C¸ Nhô Bèn R©u, C¸ Nhô, C¸ Géc.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì :

Th©n dµi, dÑt bªn. ChiÒu dµi th©n b»ng 3,7 – 4,4 lÇn chiÒu cao. §Çu ng¾n m¾t to cã mµng mì h×nh bÇu dôc rÊt ph¸t triÓn. L−ng mµu n©u x¸m vµng nh¹t, bông mµu tr¾ng x¸m. Cã 04 r©u. ChiÒu dµi tèi ®a lµ 200 cm, c©n nÆng tèi ®a: 145kg

Ph©n bè :

Ên §é - Th¸i B×nh D−¬ng: §«ng vÞnh Persian vµ däc theo ven bê biÓn t©y Ên §é D−¬ng, Srilanca ®Õn Malaysia, Philippines, Indonesia, New Guinea, Australia, Th¸i Lan, c¶ vïng cöa s«ng Mª k«ng vµ ch©u thæ S«ng Hång, Trung Quèc, §µi Loan vµ cã thÓ ®Õn nam NhËt B¶n.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng :

Lµ loµi réng muèi, sèng ®−îc c¶ trong m«i tr−êng n−íc lî, n−íc biÓn. * §é s©u tõ 0,5m – 23m.

* ChÊt ®¸y lµ bïn, c¸t bïn vµ c¸t.

* N¬i sèng: s«ng, vïng n−íc n«ng ven bê, trong vïng ®Çm lÇy cã rõng ngËp mÆn.

Sinh tr−ëng :

Lµ loµi c¸ d÷, thøc ¨n chÝnh lµ c¸c loµi c¸ nhá, t«m vµ cua. Sinh tr−ëng rÊt nhanh trong c¸c ®Çm n−íc lî.

Sinh s¶n :

§©y lµ loµi c¸ l−ìng tÝnh cã yÕu tè ®ùc chÝn tr−íc. Mïa sinh s¶n tËp trung vµo tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 7.

Gi¸ trÞ kinh tÕ :

§©y lµ mét trong nh÷ng loµi c¸ thÞt th¬m ngon. Nh©n d©n ViÖt Nam cã c©u vÝ “Chim, Thu, Nhô, §Ð” lµ 4 loµi c¸ thÞt ngon ®−îc −a thÝch trªn thÞ tr−êng.

T×nh h×nh nu«i :

§· ®−îc nu«i ë Trung Quèc, §µi Loan, Philippines. C¸c kiÓu nu«i chÝnh: ao ®Êt vµ lång, c¸c ®Çm n−íc lî.

21 - C¸ Tr¸p ®en

* Khoa häc : Sparus macrocephalus (Bleeker, 1854). * TiÕng Anh : Black porgy.

* TiÕng ViÖt : C¸ Tr¸p §en.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì :

Th©n h×nh thoi, rÊt dÑt bªn. ChiÒu dµi b»ng 2,4 – 2,5 lÇn chiÒu cao. Mçi hµm ®Òu cã 06 r¨ng nanh. Th©n mµu x¸m ®en, bông x¸m nh¹t, ngang th©n cã 6 – 7 vÖt ®en ngang kh«ng râ rÖt. ChiÒu dµi lín nhÊt th−êng gÆp 11 – 28cm.

Ph©n bè :

T©y Th¸i B×nh D−¬ng: nam Hokkaido (NhËt B¶n), TriÒu Tiªn, Trung Quèc, Hång K«ng. ViÖt Nam cã ë vÞnh B¾c bé.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng:

Lµ loµi c¸ réng muèi, sèng trong c¶ m«i tr−êng n−íc nh¹t vµ biÓn. * §é s©u: 1 – 15m

* ChÊt ®¸y : c¸t, c¸t bïn.

* N¬i sèng th−êng lµ vïng ven bê vµ trong c¸c ¸ng vÞnh.

Sinh tr−ëng :

C¸ tr¸p ®en lµ loµi sèng ®¸y, thøc ¨n chñ yÕu lµ ®éng vËt th©n mÒm vµ giun nhiÒu t¬.

Sinh s¶n:

Mïa sinh s¶n chÝnh vµo c¸c th¸ng 4 ®Õn th¸ng 7. ViÖn nghiªn cøu h¶i s¶n ®· cã thµnh c«ng b−íc ®Çu nghiªn cøu sinh s¶n nh©n t¹o loµi c¸ nµy.

Gi¸ trÞ kinh tÕ :

Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000: tõ 30.000 – 40.000 ®ång/kg. Con tr−ëng thµnh ®−îc sö dông lµm thùc phÈm ë thÞ tr−êng c¸ t−¬i.

T×nh h×nh nu«i :

§· ®−îc nu«i ë NhËt B¶n, Trung Quèc, §µi Loan vµ Hång K«ng. C¸c kiÓu nu«i chÝnh: ao ®Êt, lång bÌ næi.

22 - C¸ D×a C«ng

* Khoa häc : Siganus guttatus (Bloch, 1787).

* TiÕng Anh : orange - spotted spinefoot, golden rabbitfish. * TiÕng ViÖt : C¸ D×a C«ng, C¸ D×a ChÊm.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì:

Th©n h×nh thoi cao, rÊt dÑt bªn. ChiÒu dµi th©n b»ng 1,8 – 2,4 lÇn chiÒu cao, miÖng bÐ, l−ng cã mµu xanh thÉm, phÝa d−íi mµu b¹c, cã 1 chÊm mµu vµng s¸ng, n»m gÇn kÒ gèc cña mét sè tia v©y l−ng cuèi cïng. §Çu cã c¸c v¹ch mê vµ trªn th©n cã nhiÒu c¸c chÊm mµu vµng, n©u s¾p xÕp ®Òu ®Æn. ChiÒu dµi lín nhÊt 50 cm, th−êng gÆp 15 – 25cm; c©n nÆng tèi ®a: 1760 gr.

Ph©n bè :

Ên §é-T©y Th¸i B×nh D−¬ng: Ên §é, biÓn Adaman, Australia, Indonesia, Th¸i Lan, Malaysia, Singapore, Ryukyus (NhËt B¶n), Trung Quèc, §µi Loan, Philippines vµ Palau. ë ViÖt Nam cã c¸c vïng ven bê tõ vÞnh B¾c Bé ®Õn vÞnh Th¸i Lan.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng :

Lµ loµi réng muèi, sèng tõ vïng n−íc lî ®Õn biÓn. * NhiÖt ®é: 24 – 280_C

* §é s©u: 1.6m

* Sèng ë nh÷ng n¬i cã nhiÒu thøc ¨n lµ rong biÓn hoÆc rªu mäc trªn ®¸. * ChÊt ®¸y: c¸t, c¸t bïn hoÆc r¹n ®¸ ven bê.

Sinh tr−ëng :

Lµ loµi c¸ ¨n thùc vËt. Thøc ¨n −a thÝch lµ rong biÓn nh− rong bón (Engtromorpha prolifera), rªu ®¸, cá biÓn.

Sinh s¶n :

KÝch th−íc thµnh thôc tõ 20 – 24cm. Thêi gian trøng në 18 – 26 giê ë nhiÖt ®é 26 – 300C; ®é mÆn 22 – 240/₀₀. Êu trïng ph¸t triÓn tèt nhÊt ë 22 – 260C.

T×nh h×nh nu«i:

§· ®−îc nu«i ë §µi Loan, Indonesia vµ Philippines. C¸c kiÓu nu«i chÝnh: bÌ næi, ao ®Çm vµ c¸c bÓ bª t«ng.

23 - C¸ ch×nh Ch©u ¢u

* Khoa häc : Anguilla anguilla (Linnaeus, 1758) * TiÕng Anh: European eel

* TiÕng ViÖt : C¸ Ch×nh Ch©u ¢u.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì :

X−¬ng sèng 110 ÷ 119. Mang më nhá vµ th¼ng ®øng, bÞ h¹n chÕ tíi c¸c bªn. Hµm d−íi h¬i dµi h¬n vµ nh« ra. V©y l−ng b¾t nguån xa sau v©y ngùc. ChiÒu dµi tèi ®a: 150 cm, 130 cm (c¸ c¸i), c©n nÆng tèi ®a: 9.000 g, tuæi ®−îc ghi l¹i: 30 n¨m.

Ph©n bè :

C¸c s«ng thuéc b¾c §¹i T©y D−¬ng, biÓn Bantic vµ biÓn §Þa Trung H¶i. §−îc ®−a vµo ch©u ¸ , Nam vµ Trung Mü. Nã còng ph©n bè däc theo vïng biÓn ven bê cña Ch©u ¢u tõ biÓn §en ®Õn biÓn Tr¾ng. Cã Ýt nhÊt mét n−íc ®· b¸o c¸o vÒ ¶nh h−ëng sinh th¸i nghiªm träng sau khi ®−a loµi nµy vµo nu«i.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng:

NhiÖt ®é: 0 – 300C, tèt nhÊt lµ 20 – 250C. C¸ sèng trong m«i tr−êng n−íc ngät tõ nhá ®Õn tr−ëng thµnh. Thêi gian sèng trong n−íc ngät cã thÓ kÐo dµi tõ 6 – 12 n¨m ®èi víi c¸ ®ùc vµ 9 – 20 n¨m ®èi víi c¸ c¸i.

Cuèi thêi kú sinh tr−ëng chóng di c− ra biÓn s©u vµ thµnh thôc giíi tÝnh ë ®ã. Sù h×nh thµnh trøng ®ång thêi víi qu¸ tr×nh di c− ra biÓn.

C¸ con míi në trë vÒ bê. Thêi gian sèng ë biÓn cña c¸ con cã thÓ kÐo dµi 03 n¨m.

Sinh tr−ëng:

Lµ loµi sinh tr−ëng chËm, thøc ¨n cña chóng lµ c¸c loµi ®éng vËt d−íi n−íc nh− giun.

Sinh s¶n:

C¸ ®Î ë §¹i T©y D−¬ng (biÓn Sargasso). Mïa sinh s¶n vµo cuèi mïa §«ng vµ mïa Xu©n.

Gi¸ trÞ kinh tÕ: Lµ loµi cã thÞt ngon, cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu.

T×nh h×nh nu«i: §· ®−îc nu«i ë Na Uy, §øc, §an M¹ch, NhËt, Trung

Quèc, §µi Loan, Malaysia. ë ViÖt Nam ®· nhËp gièng c¸ nµy vµo nu«i ë Thñ §øc vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh.

24 - C¸ Ngùa ®en

Tªn gäi: * Khoa häc: Hippocampus kuda (Bleeker, 1852).

* TiÕng Anh: Seahorse, Spotted seahorse, Yellow seahorse. * TiÕng ViÖt: C¸ Ngùa §en.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm

H×nh th¸i vµ cì:

H×nh d¹ng ®¨c biÖt ®−îc phñ nhiÒu ®èt x−¬ng vßng. C¸c ®èt vßng cã gai gåm: 1, 4, 7 vµ 11 ë th©n 1, 4, 8, 11, 14, 16, 18 vµ 20 ë ®u«i. §Çu to cã d¹ng nh− ®Çu ngùa gËp th¼ng gãc víi trôc th©n.

Mµu s¾c: toµn bé c¬ thÓ th−êng cã mµu ®en, kÕt cÊu bÒ mÆt da d¹ng sÇn; HoÆc cã mµu vµng lît, mµu kem víi c¸c chÊm kh¸ lín tèi mµu (®Æc biÖt lµ víi con c¸i) hoÆc mµu n©u ®á nh¹t, cã thÓ lµ mµu c¸t. ChiÒu dµi lín nhÊt 30 cm, th−êng gÆp 10 – 20cm.

Ph©n bè : Ên §é - Th¸i B×nh D−¬ng: Pakistan vµ Ên §é, Australia, New

Guinea, Indonesia, Malaysia, Philippines, Th¸i Lan, ®Õn nam NhËt B¶n, Trung Quèc, §µi Loan, Hawaii. ë ViÖt Nam: Tõ b¾c ®Õn nam ë vïng n−íc ven bê, ®Æc biÖt lµ ë Kh¸nh Hoµ vµ B×nh ThuËn.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng:

* NhiÖt ®é: 26 – 320C * §é mÆn: 22 – 340/00

* ChÊt ®¸y: bïn, bïn c¸t hoÆc r¹n ®¸ ngÇm h−íng ra biÓn.

N¬i sèng lµ c¸c vïng cöa s«ng, c¸c r¹n ®¸ ngÇm gÇn bê, sèng b¸m trªn rong hoÆc cá biÓn.

Sinh tr−ëng:

Sinh s¶n: Thµnh thôc giíi tÝnh khi ®¹t chiÒu dµi 9 – 10cm. Thêi gian Êp tõ 9

– 10 ngµy ë nhiÖt ®é 28 – 300_C.

Gi¸ trÞ kinh tÕ : Lµ loµi cã gi¸ trÞ cao trong d−îc liÖu §«ng y ë Trung Quèc

vµ mét sè n−íc §«ng Nam ¸. Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 kho¶ng 40.000 - 60.000 ®ång/ cÆp (1 ®ùc, 1 c¸i). C¸ lín 25cm cã gi¸ 200.000 ®ång/cÆp.

T×nh h×nh nu«i : §· ®−îc nu«i ë Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan. C¸c

B - NHãm Gi¸p x¸c

C¸c loµi ®ang ®−îc nu«i ë ViÖt Nam

C¸c l oµi t ron g Lí p gi ¸p x¸c (Cru s t acean ) ®−îc chia thµnh 2 nhãm ch Ýnh :

Nhãm t«m vµ nhãm cua.

C¸c loµi trong nhãm t«m cã mét sè ®Æc ®iÓm chung sau ®©y:

H×nh th¸i :

Toµn th©n ®− îc chia lµm 2 phÇn : PhÇn ®Çu ngùc vµ phÇn th©n . PhÇn ®Çu ngùc ®−îc bao bäc bëi 1 tÊm vá Kitil, phÇn th©n ch ia lµm 7 ®èt vµ mçi ®èt ®−îc bao bäc bëi mét tÊm vá Kitil riªng biÖt.

PhÇn ®Çu ngùc chøa ®¹i ®a sè c¸c néi quan nh− gan, tôy, d¹ dÇy, mang...

H×nh th¸i cÊu t¹o cña t«m

Vßng ®êi :

T«m mÑ ®Î trøng vµ ®−îc thô tinh trong n−íc biÓn. Trøng në ra Êu trïng(Larva). Êu trïng qua nhiÒu lÇn lét vá vµ biÕn th¸i ®Ó trë thµnh hËu Êu trïng (Postlarva).

Qu¸ tr×nh tõ trøng ë ngoµi biÓn vµ biÕn th¸i cñ a Êu trïng, chóng ®− î c n −íc biÓn ®− a dÇn vµo gÇn bê vµ c¸c cöa s«ng. Lín lªn ë ®ã vµ ®Õn thêi kú sinh s¶n l¹i trë vÒ biÓn.

¶nh: V.Toµn s−u tÇm

Si nh t r −ë n g :

Êu trïng t«m ¨n thùc vËt phï du (Phytoplankton) vµ ®éng vËt phï du (Zooplankton).

HËu Êu trïng ®Õn t«m tr−ëng thµnh ¨n mïn b· h÷u c¬, vi t¶o ®éng vËt vµ c¶ mÇm non cña mét sè loµi rong.

Thêi gian tõ khi ®Î trøng ®Õn t«m gièng cì P15 kÐo dµi tõ 2 5 ÷ 30 ngµy.

Trøng sau khi ®Î ®Õn në : 15 giê. Êu trïng Nauplius : 3 ngµy.

Êu trïng Zoea : 3 ÷ 5 ngµy. Êu trïng Mysis : 4 ÷ 5 ngµy.

HËu Êu trïng Postlarva : PL 12 - 15 ngµy.

Sau ®©y lµ ®Æc ®iÓm riªng cña mét sè loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cã ph©n bè ë biÓn ViÖt Nam vµ mét sè loµi ®ang ®−îc nu«i réng r·i ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc.

sdgs

¶nh: V.Dòng

25 - T«m só

Tªn gäi :

* Khoa häc : Penaeus monodon Fabricius 1798. * TiÕng Anh : Tiger shrimp, Giant tiger prawn * TiÕng ViÖt : T«m Só / T«m Cá.

¶nh: V.Toµn

H×nh th¸i:

* Gê bªn chuû (rostrum) ®Çu thÊp, kÐo dµi ®Õn phÝa d−íi gai trªn d¹ dµy. Gê gan râ, th¼ng.

* T«m c¸i : Dµi : 22 ÷ 25 cm. Träng l−îng : 100 ÷ 300 gam. * T«m ®ùc : Dµi : 16 ÷ 21cm. Träng l−îng : 80 ÷ 200 gam.

Ph©n bè :

Ph©n bè réng, tõ B¾c ®Õn Nam vµ tõ ven bê ®Õn vïng cã ®é s©u 40 m. Vïng ph©n bè chÝnh lµ vïng biÓn c¸c tØnh Trung bé.

Giíi h¹n m«i tr−êng sèng vµ ph¸t triÓn :

Giíi h¹n ®Ó ph¸t triÓn Giíi h¹n sèng

* NhiÖt ®é : 22 ÷ 300C 10 vµ 38 * §é mÆn : 5 ÷ 34 0/00. 2 vµ 45

* §é pH : 7,5 ÷ 8,5 6 vµ 10

* ChÊt ®¸y : Khi nhá sèng ë n¬i chÊt ®¸y lµ bïn pha c¸t. Khi lín sèng ë n¬i chÊt ®¸y lµ c¸t pha bïn. * §é s©u : Tõ ven bê ®Õn 40 m.

Sinh tr−ëng :

Sinh tr−ëng nhanh, trong 3 ÷ 4 th¸ng cã thÓ ®¹t cì b×nh qu©n 40 ÷ 50 gam. C¸ biÖt cã thÓ ®¹t 70 ®Õn trªn 100 gam.

nhiÒu t¬ (Polycheacta), gi¸p x¸c

Sinh s¶n :

T«m 1 n¨m tuæi vµ cã khèi l−îng tõ 100 gam trë lªn ®Òu cã thÓ thµnh thôc. L−îng trøng mçi lÇn ®Î tõ 50 ÷ 100 v¹n/ c¸ thÓ mÑ.

Mïa ®Î tËp trung vµo c¸c th¸ng 2 ÷ 4 vµ 8 ÷ 9. Vßng ®êi vµ biÕn th¸i nh− ®· tr×nh bµy ë phÇn ®Çu.

Gi¸ trÞ kinh tÕ :

T«m só lµ ®èi t−îng xuÊt khÈu chÝnh.

Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa khu vùc phÝa B¾c n¨m 2000 : Cì 30 ÷ 40 gam gi¸ : 85.000 ÷ 90.000 ®ång/kg. Cì 50 ÷ 70 gam gi¸ : 120.000 ÷ 170.000 ®ång/kg.

Cì 70 trë lªn gi¸ : 180.000 ®ång/kg.

T×nh h×nh nu«i :

S¶n xuÊt gièng vµ nu«i t«m só lµ nghÒ ph¸t triÓn m¹nh nhÊt ë tÊt c¶ c¸c tØnh ven biÓn cña ViÖt Nam. HiÖn mçi n¨m ViÖt Nam cã thÓ s¶n xuÊt trªn 10 tû gièng. Vïng nu«i tèt nhÊt lµ khu vùc n−íc lî cã ®é mÆn tõ 20/₀₀ ÷ 250_/

00. Tïy khu

vùc mµ cã thÓ bè trÝ tõ 1 ®Õn 2 vô nu«i/n¨m. N¨ng suÊt cã n¬i ®· ®¹t gi¸ trÞ b×nh qu©n 4000 kg/ha. N¨ng suÊt trung b×nh cña c¶ n−íc tÝnh ®Õn n¨m 2000 lµ 300 kg/ha/vô.

T«m só nu«i trong c¸c ao ®Çm n−íc lî ë c¶ vïng cao vµ trung triÒu. Mét sè n¬i nu«i xen kÏ vô lóa, vô t«m vµ nu«i chung víi c¸ r« phi, cua vµ rong c©u.

Khu vùc phÝa B¾c nu«i qu¶ng canh c¶i tiÕn (Qcct) vµ b¸n th©m canh (Btc) lµ chñ yÕu. MiÒn Trung nu«i (Btc) vµ th©m canh (Tc). C¸c tØnh phÝa Nam nu«i Btc vµ Qcct.

¶nh: V.Toµn

Thu mua ë nhµ m¸y chÕ biÕn thñy s¶n Giao Thñy (Nam §Þnh).

Tªn gäi :

* Khoa häc : Penaeus orientalis Kishinouye. * TiÕng Anh : White shrimp.

* TiÕng ViÖt : T«m N−¬ng/ T«m §u«i Xanh/ T«m R©u Dµi/ T«m Lít.

H×nh th¸i vµ cì :

¶nh: V.Toµn

* Chuû dµi, n»m ngang, phÇn gèc h¬i nhá, mÐp trªn cã 7 ÷ 9 r¨ng, mÐp d−íi cã 3 ÷ 5 r¨ng. Gê sau chuû ®Õn qu¸ gi÷a vá ®Çu ngùc.

* T«m c¸i : Dµi : 18cm ÷ 25 cm. Khèi l−îng : 50 ÷ 200 gam * T«m ®ùc : Dµi : 15cm ÷ 18 cm. Khèi l−îng : 40 ÷ 150 gam.

Vá tr¬n bãng, rÊt gièng t«m he (P. merguiensis) nh−ng v©y ®u«i cã mµu xanh. Chñy (Rostrum) kh«ng cã h×nh tam gi¸c nh− t«m he. Khi cßn nhá t«m n−¬ng vµ t«m he cã ngo¹i h×nh rÊt gièng nhau vµ sèng ë ven bê nªn nh©n d©n ®Þa ph−¬ng gäi chung hai loµi nµy lµ “T«m lít”.

Ph©n bè :

T«m n−¬ng ph©n bè chñ yÕu ë vïng biÓn phÝa B¾c vÞnh B¾c bé (Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, Th¸i B×nh, Thanh Hãa).

Giíi h¹n m«i tr−êng sèng vµ ph¸t triÓn:

Giíi h¹n ®Ó ph¸t triÓn Giíi h¹n sèng * NhiÖt ®é : 18 ÷ 300 C 50C vµ 400C * §é mÆn : 5 ÷ 30 0/₀₀ 0 0/₀₀ vµ 45 0/₀₀

* ChÊt ®¸y : Bïn hoÆc bïn pha c¸t.

* §é pH : 7,5 ÷ 8,2. 5,5 vµ 10.

Sinh tr−ëng nhanh chØ sau 1 n¨m tuæi t«m ®¹t cì tèi ®a. Thøc ¨n −a thÝch lµ thÞt c¸c loµi ®éng vËt nhuyÔn thÓ, giun nhiÒu t¬ (Polycheacta), gi¸p x¸c, mïn b· h÷u c¬ vµ mÇm non mét sè loµi rong biÓn.

Sinh s¶n :

Hµng n¨m cã mét mïa sinh s¶n chÝnh vµo tõ th¸ng 1 ÷ 4. L−îng trøng tõ 20 ÷ 50 v¹n/ c¸ thÓ t«m c¸i.

Gi¸ trÞ kinh tÕ :

Lµ loµi t«m cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao vµ lµ ®èi t−îng xuÊt khÈu. Gi¸ t¹i thÞ tr−êng néi ®Þa khu vùc phÝa B¾c n¨m 2000. Cì 30 ÷ 40 gam gi¸ : 80.000 ÷ 120.000 ®ång/kg. Cì 50 ÷ 70 gam gi¸ trªn 150.000 ®ång/kg.

T×nh h×nh nu«i :

Lµ ®èi t−îng nu«i cña c¸c ®Çm Qu¶ng canh b»ng nguån gièng tù nhiªn thuéc Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, Th¸i B×nh vµ Nam §Þnh. §· cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng do ViÖn nghiªn cøu H¶i s¶n x©y dùng. L−îng gièng s¶n xuÊt hµng n¨m kh«ng ®¸ng kÓ.

Vïng nu«i thÝch hîp nhÊt : Vïng triÒu vµ cöa s«ng cã ®é mÆn 5 - 30 0_/ 00 vµ

®¸y bïn, nhiÒu phï sa. Cã kh¶ n¨ng chÞu l¹nh do ®ã sÏ phï hîp cho c¸c vïng nu«i tõ H¶i Phßng Hµ TÜnh vµo vô Thu - §«ng.

Nu«i t«m n−¬ng b»ng nguån gièng nh©n t¹o ch−a ®−îc ph¸t triÓn réng r·i. Nguån lîi t«m ngoµi tù nhiªn ®ang cã nguy c¬ suy gi¶m nhanh.

¶nh: V.Toµn

27 - T«m he

* Khoa häc : Penaeus merguiensis de Man, 1888 * TiÕng Anh : White shrimp.

* TiÕng ViÖt : T«m He, T«m B¹c, T«m B¹c ThÎ, T«m Lít, T«m He Mïa

H×nh th¸i vµ cì : ¶nh: V.Toµn

Khi cßn nhá ngo¹i h×nh gièng t«m n−¬ng nªn cã cïng tªn gäi lµ t«m lít. Khi tr−ëng thµnh, ®u«i cã mµu ®á, chñy (Rostrum) cao lªn nh− h×nh tam gi¸c. §ã còng lµ ®iÓm ph©n biÖt víi t«m n−¬ng.

Cì tr−ëng thµnh : * T«m c¸i : Dµi: 18 ÷ 22 cm. Khèi l−îng : 50 ÷ 150 gam

* T«m ®ùc : Dµi: 15 ÷ 17 cm. Khèi l−îng : 40 ÷ 150 gam.

Ph©n bè :

T«m he ph©n bè tõ B¾c tíi Nam, tõ ven bê ®Õn ngoµi kh¬i cã ®é s©u trªn 30 m.

Giíi h¹n m«i tr−êng sèng vµ ph¸t triÓn:

Giíi h¹n ph¸t triÓn Giíi h¹n sèng * NhiÖt ®é : 25 ÷ 300C 100C vµ 400C * §é mÆn : 15 0/₀₀ trë lªn 2 0/₀₀ vµ 45 0/₀₀

* ChÊt ®¸y : C¸t pha bïn.

Khi nhá sèng ë ven bê vµ vïng cöa s«ng cã ®é mÆn thÊp, lín lªn di c− ra biÓn cã ®é mÆn cao, n−íc s©u vµ ®¸y c¸t. Ng−ìng chÕt cña t«m : d−íi 50C hoÆc biÕn ®æi ®ét ngét ± 100C; S0/₀₀d−íi 2%0 hoÆc biÕn ®æi ®ét ngét ± 15 0/₀₀

;

2 mg/l.

Sinh tr−ëng :

Sinh tr−ëng nhanh, ho¹t ®éng b¾t måi c¶ ngµy vµ ®ªm. Thøc ¨n −a thÝch nhÊt lµ thÞt c¸c ®éng vËt vµ cã kh¶ n¨ng ¨n mïn b· h÷u c¬, mÇn non cña c¸c loµi rong biÓn. Tuæi thä tõ 2 ÷ 3 n¨m.

Sinh s¶n :

Gi¸ trÞ kinh tÕ :

T«m he lµ loµi cã gi¸ trÞ cao ë c¶ thÞ tr−êng trong n−íc vµ thÕ giíi. Gi¸ t¹i thÞ tr−êng néi ®Þa khu vùc phÝa B¾c n¨m 2000. Cì 30 ÷ 40 gram gi¸ 120.000 ÷ 250.000 ®ång/kg.

T×nh h×nh nu«i :

* HiÖn t«m he lµ ®èi t−îng nu«i ë c¸c ®Çm Qu¶ng canh tõ B¾c ®Õn Nam. Nu«i b»ng gièng nh©n t¹o ®· ph¸t triÓn ë mét sè ®Þa ph−¬ng khu vùc phÝa B¾c vµ Nam Bé.

* Vïng nu«i thÝch hîp :

Mäi vïng cã ®é mÆn cao vµ æn ®Þnh, ®¸y lµ c¸t pha bïn ®Òu cã thÓ nu«i ®−îc t«m he. Vô nu«i thÝch hîp lµ Xu©n - HÌ vµ HÌ - Thu ®Òu phï hîp.

* HiÖn ®· cã quy tr×nh s¶n xuÊt gièng nh©n t¹o t«m he, nh−ng nu«i chuyªn canh t«m he b»ng nguån gièng nh©n t¹o ch−a ph¸t triÓn.

28 - T«m he NhËt B¶n

* Khoa häc : Penaeus japonicus (Bate, 1888) * TiÕng Anh : Japanese shrimp, Kuruma prawn. * TiÕng ViÖt : T«m H¶i Qu©n / T«m He NhËt.

H×nh th¸i:

¶nh: T.§an

T«m he NhËt B¶n cã c¸c khoang mµu n©u, tr¾ng vµ xanh xen kÏ trªn th©n. Khi nhá dÔ nhÇm lÉn víi c¸c loµi t«m só vµ t«m

r»n

Ph©n biÖt víi t«m só vµ t«m r»n b»ng ®Æc ®iÓm chÝnh sau ®©y :

Hai bªn chñy (Rostrum) cña t«m he NhËt B¶n cã 2 r·nh ch¹y ®Õn tËn cuèi vá ®Çu ngùc.

Cì tr−ëng thµnh :

* T«m c¸i : Dµi : 18 ÷ 20 cm. Khèi l−îng : 100 ÷ 150 gram * T«m ®ùc : Dµi : 15 ÷ 18 cm. Khèi l−îng : 80 ÷ 110 gram .

Ph©n bè :

Ph©n bè nhiÒu ë vïng biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c tõ Qu¶ng Ninh ®Õn Qu¶ng B×nh. C¸c n¬i kh¸c cã ph©n bè nh−ng mËt ®é th−a.