“
ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ 2 & ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΣΤΑΔΙΟΥ 1”
ΖΕΥΓΩΛΗ ΝΕΦΕΛΗ AM 131/2004039
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Ι) ΠΡΟΛΟΓΟΣ...1
ΙΙ) ΑΘΗΝΑ 1833 – ΠΟΛΙΤΙΚΑ...1
1) ΕΙΣΑΓΩΓΗ………...1
2) Η ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΕΙΑ………..2
3) ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ………2
ΙΙΙ) ΑΘΗΝΑ 1833 – ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ...3
1) ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ ΚΛΕΑΝΘΗΣ...3
2) ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ ΣΑΟΥΜΠΕΡΤ...4
3) Η ΒΟΥΛΗ...5
4) Η ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ...6
5) ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ...6
6) ΕΡΝΣΤ ΤΣΙΛΛΕΡ...7
ΙV) ΟΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ 1896...8
1) ΤΟ ΠΟΔΗΛΑΤΟΔΡΟΜΙΟ...8
2) ΤΟ ΣΚΟΠΕΥΤΗΡΙΟ...9
3) ΤΟ ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟ ΣΤΑΔΙΟ...9
3-1) ΙΣΤΟΡΙΑ...10
3-2) Η ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ...11
3-3) ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ...12
3-4) ΟΙ ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΙ ΚΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΛΟΥΗΣ...13
V) ΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ 1896...15
1) Η ΙΔΕΑ...15
2) Ο ΕΥΑΓΓΕΛΗΣ ΖΑΠΠΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΛΥΜΠΙΑ ...16
3) ΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΑΝΑ ΤΕΤΡΑΕΤΙΑ...20
4) ΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ...20
VI) ΕΞΕΧΟΝΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ & ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ...21
1) ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΥΖΗΣ...21
2) ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΛΥΤΡΑΣ...23
3) ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΠΑΪΡΑΚΤΑΡΗΣ...24
4) ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ...25
5) ΣΠΥΡΟΣ ΣΑΜΑΡΑΣ...26
6) ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΙΚΕΛΑΣ...27
7) ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ...28
8) Ο ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ ΥΜΝΟΣ...29
VII) ΣΕΝΑΡΙΟ...30
1) ΠΡΟΛΟΓΟΣ...30
2) ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΜΑΤΟΣ...30
3) ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ...31
4) ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ...31-32 5) ΜΟΝΤΑΖ – SPEAKAGE...33-34 6) ΜΟΥΣΙΚΗ...34-35 7) ΣΕΝΑΡΙΑΚΗ ΙΔΕΑ...35
8) ΣΚΑΛΕΤΑ...35-42 VIII) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...42
1) WEBSITES………42
2) ΒΙΒΛΙΑ...42-43 3) ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ...43
4) ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ...43
5) ΑΛΛΕΣ ΠΗΓΕΣ...43 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ...43Ι) ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Το ντοκιμαντέρ «Βασιλέως Κωνσταντίνου 2 & Πλατείας Σταδίου 1» επικεντρώνεται στο πεδίο της πόλης της Αθήνας στα μέσα και τέλη του 19ου αιώνα. Αναφέρονται πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά στοιχεία, τα οποία ως κύρια συνάρτηση και κοινό παρονομαστή έχουν το Παναθηναϊκό (ή Καλλιμάρμαρο) Στάδιο. Το στάδιο αυτό βρίσκεται στη συμβολή των οδών Βασιλέως Κωνσταντίνου 2 & Πλατείας Σταδίου 1, στο κέντρο της Αθήνας, και από εκεί πήρε την ονομασία του το ντοκιμαντέρ. Το Καλλιμάρμαρο Στάδιο υπήρξε σημαντικός παράγοντας για τη διεξαγωγή των Πρώτων Σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα το 1896, και σαν οικοδόμημα έχει μείνει στην Αθηναϊκή (και πιθανόν
Πανελλαδική) ιστορία και με πιο πρόσφατα γεγονότα, όπως η υποδοχή των παικτών ποδοσφαίρου στο Euro 2004, μουσικές συναυλίες, σημαντικοί αγώνες μπάσκετ κ.ο.κ.
ΙΙ) ΑΘΗΝΑ 1833- ΠΟΛΙΤΙΚΑ
Άποψη της Οδού Πανεπιστημίου
ΙΙ 1) ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδας ήταν το Ναύπλιο και όχι η Αθήνα. Η Αθήνα1τότε ήταν μία ήρεμη αλλά μισοκατεστραμμένη πόλη, εφ’ όσον είχε υποστεί τις πολιορκίες της Ελληνικής Επανάστασης. Μετά την απελευθέρωση, με πρωτοβουλία του Βασιλιά Όθωνα, [Όττο φον Βίττελσμπαχ -Otto von Wittelsbach (1 Ιουνίου 1815 – 14 Ιουλίου 1867)] η Αθήνα χαρακτηρίζεται πρωτεύουσα το 1833, βάσει της Συνθήκης του Λονδίνου του 1832.
Ο Βασιλιάς Όθων (1815-1867)
1 Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, τόμος 3, σελ. 300-304, 347, 378,385-389
II 2) Η ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΕΙΑ
Η συνθήκη αυτή συνυπογράφηκε μεταξύ Βρετανίας, Γαλλίας και Ρωσίας για την δημιουργία του Βασιλείου της Ελλάδας. Είχε βεβαίως προηγηθεί η Συνθήκη του Λονδίνου του 1827, σύμφωνα με την οποία οι προαναφερθείσες χώρες δεσμεύονταν να διευθετήσουν το ελληνικό ζήτημα (δηλαδή της ελληνικής απελευθέρωσης) και να επιφέρουν την
ειρήνευση. Το κύριο περιεχόμενό της ήταν να υπάρξει ανακωχή μεταξύ Ελλάδας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Ελλάδα να γίνει αυτόνομο κράτος και να οριστούν τα σύνορά της.
Πρέπει να αναφερθεί ότι επειδή ο Όθωνας2ήταν ανήλικος (17 ετών τότε),
«σχηματίστηκε μια επιτροπή αντιβασιλείας από τους Βαυαρούς Άρμανσμπεργκ, Μάουερ, Έιντεκ, Γκρένερ και Άμπελ»3. Η περίοδος της Αντιβασιλείας κράτησε από το 1832 ως το 1835 και σε αυτό το διάστημα εκδόθηκαν τα πρώτα διατάγματα.
Όσον αφορά τη διοικητική οργάνωση του κράτους, η Αντιβασιλεία προχώρησε στη διαίρεσή του σε 10 νομούς και 42 επαρχίες, με επικεφαλής τους νομάρχες και τους
έπαρχους, αντίστοιχα. Οι πρώτοι, θεωρούνταν ανώτεροι των έπαρχων, εφ’ όσον είχαν ευρύτερες πολιτικές, στρατιωτικές και οικονομικές δικαιοδοσίες. Οι επαρχίες από την άλλη, διαιρέθηκαν σε δήμους που αποτελούνταν από πόλεις και κοινότητες. Σε κάθε δήμο, υπήρχε ένα δημοτικό συμβούλιο, τα μέλη του οποίου εκλέγονταν από τους κατοίκους. Επιπλέον, σε κάθε δήμο εκλέγονταν τρεις υποψήφιοι δήμαρχοι και ο Βασιλιάς επέλεγε έναν, ενώ όσον αφορά τους νομάρχες και τους έπαρχους ίσχυε ο έλεγχος δημοτικής διοίκησης και οι παραπάνω διορίζονταν από τον Βασιλιά4.
ΙΙ 3) ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Ένας άλλος παράγοντας στον οποίον έδρασαν τα μέλη της Αντιβασιλείας ήταν το εκπαιδευτικό σύστημα. Ιδρύθηκαν εξαετή δημοτικά σχολεία σε όλους τους δήμους, με υποχρεωτική φοίτηση για παιδιά άνω των έξι. Επίσης, ιδρύθηκαν τριετή Ελληνικά σχολεία σε όλες τις επαρχίες και τετραετή γυμνάσια στην έδρα του κάθε νομού5.
Πληροφοριακά, το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα οργανώθηκε και στηρίχθηκε στα Βαυαρικά πρότυπα (δηλαδή έναν κύκλο βασικής υποχρεωτικής εκπαίδευσης και δύο
διαφορετικούς κύκλους μέσης). Κύριο χαρακτηριστικό του περιεχομένου των σπουδών, ήταν ο κλασικισμός και η αρχαιολατρία, ενώ ελάχιστη βάση δινόταν στην απόκτηση θετικών και τεχνικών γνώσεων.
2 Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, τόμος 46, σελ. 217-219, 222 3 http://el.Wikipedia.org/wiki/
4 Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, τόμος 3, σελ. 328-329 5 http:/el.Wikipedia.org/wiki
ΙΙΙ) ΑΘΗΝΑ 1833- ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Μετά την Οθωμανική κατάκτηση της Ελλάδας, η Αθήνα διεκδικήθηκε από τη Γαληνότατη Δημοκρατία της Βενετίας. Επόμενο ήταν, κατά τις επιχειρήσεις αυτές να υποστεί μεγάλες ζημιές. Ότι απέμεινε από αυτές τις εκστρατείες ήταν μία πόλη χωρίς δόμηση, με αρχαίους θησαυρούς διασκορπισμένους και μη προσεγμένους (σχεδόν
κατεστραμμένους θα έλεγε κανείς). Ένα χρόνο μετά την ενθρόνιση του Όθωνα, δηλαδή το 1834, ξεκινά ένα σχέδιο για την ανοικοδόμηση της πόλης των Αθηνών. Έτσι, άρχισαν ρυμοτομικές μελέτες ώστε να μπορέσει η Αθήνα να λειτουργήσει ως νέα πρωτεύουσα. Τις πρώτες μελέτες εκπόνησαν οι νεαροί αρχιτέκτονες Σταμάτης Κλεάνθης και Edward Schaubert.
ΙΙΙ 1) ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ ΚΛΕΑΝΘΗΣ
Ο Σταμάτης Κλεάνθης6 (1802 – 1862) γεννήθηκε στην Κοζάνη. Είχε ήδη ενταχθεί και υπηρετήσει στον Ιερό Λόχο και λίγο αργότερα αιχμαλωτιστεί από τους Τούρκους, όταν δραπέτευσε και πήγε στο Βερολίνο να σπουδάσει αρχιτεκτονική. Το 1828 ήρθε στην
Ελλάδα. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες της γενιάς του και λέγεται ότι ήταν από τους πιο ευφυείς άνδρες της εποχής. Δυστυχώς πέθανε από κάποια άγνωστη
αρρώστια, άτεκνος.
Ο αρχιτέκτονας Σταμάτης Κλεάνθης (1802-1862)
Τα πιο ονομαστά κτήρια του Κλεάνθη είναι:
- ο Γοτθικός ναός για την Αγγλικανική παροικία στην οδό Φιλελλήνων - το (πλέον κατεδαφισμένο) μέγαρο της Αγγλικής πρεσβείας στην πλατεία
Κλαυθμώνος
- το μέγαρο της Κοντέσας Θεοτόκη στην οδό Σωκράτους
- το μέγαρο της Δούκισσας της Πλακεντίας (1848) που έχει μετατραπεί σε Βυζαντινό Μουσείο
- ο πύργος της Δούκισσας της Πλακεντίας στην Πεντέλη
- η διαμορφωμένη από τον ίδιο οικία του στην Πλάκα, όπου στεγάσθηκε τα πρώτα τέσσερα χρόνια λειτουργίας του (1837-1841) το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο7.
6 http://www.velvento.gr/gr_p/p_paideia_euergetes_kleanthis.htm 7 http://el.wikipedia.org/wiki/
ΙΙΙ 2) ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ ΣΑΟΥΜΠΕΡΤ
Ο Γερμανός Edward Schaubert 8 (1804-1860), γεννήθηκε στην πόλη Μπρέσλαου (σήμερα ανήκει στην Πολωνία και είναι μία από τις τέσσερις μεγαλύτερες πόλεις της). Μετά τις αρχιτεκτονικές σπουδές του στην Ακαδημία του Βερολίνου (όπου γνώρισε και τον Σ.
Κλεάνθη) και ύστερα από πολλά ταξίδια εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1831.
Φωτογραφία από το βιβλίο του Εδουάρδου Σάουμπερτ.
Εκτός από τη συμβολή του στο πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας, άλλο σημαντικό έργο του είναι και το σχέδιο της Ερέτριας (1834). Ασχολήθηκε επιπλέον, με την
αναστήλωση αρχαίων μνημείων (μιας και φέρεται πως ήταν λάτρης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού) και υπήρξε μέλος της Αρχαιολογικής Επιτροπής (1836). Τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής του τα πέρασε στη Μπρέσλαου, στο πανεπιστήμιο της οποίας δώρισε και το αρχείο του.
Το σχέδιο της πόλης των Αθηνών που συνέταξαν οι δύο αρχιτέκτονες και φίλοι, απέβλεπε στη δημιουργία μίας πρωτεύουσας με ευρείς δρόμους και επιφάνειες πράσινου, με πλατείες και διατάξεις που θα αναδείκνυαν τα αρχαία μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, καθώς και τα νεώτερα μνημειώδη κτήρια. Πιο συγκεκριμένα, το σχέδιό τους περιελάμβανε την κατεδάφιση της παλιάς Οθωμανικής πόλης και τη μεταφορά του κέντρου της Αθήνας μεταξύ της πλατείας Ομονοίας και πλατείας Συντάγματος.
Ο Κλεάνθης και ο Σάουμπερτ, οραματίστηκαν τη δημιουργία μίας πόλης ισότιμης με τις άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Δυστυχώς όμως, το σχέδιο αυτό (του οποίου το
πρωτότυπο δεν σώζεται), δεν πραγματοποιήθηκε, παρά μόνο μετά από ουσιαστικές
τροποποιήσεις που επέφεραν άλλοι Γερμανοί αρχιτέκτονες (όπως ο Leo von Klenze, Chans Gaertner, Karl Friedrich Schinkel –του οποίου οι Κλεάνθης και Σάουμπερτ ήταν μαθητές- κ.α.)9.
8 Τολίδη, Αφοί, 1972, «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», Αθήνα, τόμος ΙΓ, Εκδοτική Αθηνών.
9 ντοκιμαντέρ «Ολυμπιακές Διαδρομές», επεισόδιο 6.
Ο πληθυσμός10της πόλης άλλαξε ποσοτικά και ποιοτικά. Αναλυτικότερα, από 6.000 κατοίκους το 1832, ο αριθμός μετεβλήθη σε 41.000 το 1870. Η Αθήνα είχε πλέον γίνει πόλος έλξης για ανθρώπους από άλλα αστικά κέντρα της Ελλάδας καθώς και για Έλληνες της διασποράς και μετανάστες. Η πόλη επεκτεινόταν χωρίς κάποιο συγκεκριμένο δομικό σχεδιασμό. Οι κατώτερες τάξεις (σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής) εγκαταστάθηκαν στις νότιες και νοτιοδυτικές συνοικίες, στο Θησείο, στου Ψυρρή και αργότερα στο
Μεταξουργείο και το Γκάζι. Οι κάτοικοι των μεσαίων και υψηλότερων κοινωνικών τάξεων εγκαταστάθηκαν στο σημερινό κέντρο της πόλης και γύρω από τη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας. Την εποχή εκείνη, άρχισαν να έρχονται στην Αθήνα αρχιτέκτονες κάθε προέλευσης με σκοπό την ανοικοδόμηση της πόλης. Από τα πιο σημαντικά και ιστορικά κτήρια που κτίστηκαν τότε, ήταν αυτά της σημερινής Βουλής των Ελλήνων, της Ακαδημίας Αθηνών και του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου.
ΙΙΙ 3) Η ΒΟΥΛΗ
Η ανέγερση του κτηρίου της Βουλής11πραγματοποιήθηκε προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως κατοικία για τον Βασιλιά Όθωνα. Η επιλογή της τοποθεσίας και η ανέγερση έγιναν από τον αρχιτέκτονα Chans Gaertner (1792 – 1847), ο οποίος διετέλεσε διευθυντής της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Μονάχου και επίσημος αρχιτέκτονας του Κράτους.
Άποψη της Βουλής των Ελλήνων (1836)
Ο θεμέλιος λίθος τέθηκε στις 25 Ιανουαρίου / 6 Φεβρουαρίου 1836. Το κτήριο σχεδιάστηκε έτσι ώστε να έχει προσπέλαση από όλες τις πλευρές και κάθε του είσοδος να εξυπηρετεί και μία διαφορετική λειτουργία. Η λειτουργία του κτηρίου ως Μέγαρο Βουλής, ξεκίνησε το Νοέμβριο του 1929, όταν η Κυβέρνηση αποφάσισε τη μεταφορά της Βουλής από το παλαιό Βουλευτήριο της οδού Σταδίου και τη στέγασή της μαζί με τη Γερουσία, στο κτήριο των Παλαιών Ανακτόρων. Ο αρχιτέκτονας Ανδρέας Κριεζής ανέλαβε τη διαρρύθμιση του κτηρίου και την επίβλεψη του έργου της μετατροπής του σε Κοινοβούλιο.
10 Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, τόμος 3, σελ. 312-318
11 Κατάλογος έκθεσης «Το κτήριο της Βουλής των Ελλήνων», Απρίλιος 2009, ISBN 978-960-560-107-2
ΙΙΙ 4) Η ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ
Το μέγαρο της Ακαδημίας Αθηνών12σχεδίασε το 1859 ο Δανός αρχιτέκτονας Θεόφιλος Χάνσεν [Theophil Edvard Freiherr von Hansen (Κοπεγχάγη, 13 Ιουλίου 1813 - Βιέννη, 17 Φεβρουαρίου 1891)].
Άποψη της Ακαδημίας Αθηνών(1859)
Θεωρείται το σημαντικότερο έργο του Χάνσεν, και ένα από τα ωραιότερα
νεοκλασικά οικοδομήματα του κόσμου. Πηγή έμπνευσης του αρχιτέκτονα ήταν η κλασική αρχιτεκτονική του αθηναϊκού 5ου αιώνα, όπως εμφανίζεται με τα μνημεία της Ακροπόλεως.
Ειδικότερα ο Χάνσεν έλαβε τα στοιχεία ιωνικού ρυθμού που κυριαρχούν στο οικοδόμημα της Ακαδημίας από το κομψοτέχνημα του Ερεχθείου. Στον γλυπτικό και ζωγραφικό
διάκοσμο του μεγάρου συγκεφαλαιώνεται όλη η αρχαία ελληνική παράδοση και συγχρόνως εκφράζονται τα χαρακτηριστικά του παρόντος και τα οράματα του Ελληνισμού της εποχής.
ΙΙΙ 5) ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιον Αθηνών13ιδρύθηκε την 3η Μαΐου του 1837 και στεγάστηκε ως το 1841 στην κατοικία του αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη, στη βορειοανατολική πλευρά της Ακρόπολης. Ήταν το πρώτο Πανεπιστήμιο, όχι μόνο στο νέο Ελληνικό Κράτος αλλά και γενικότερα στην Ανατολική Μεσόγειο.
12 http://www.academyofathens.gr/ecPortal.asp?id=24&nt=18&lang=1 13 http://uoa.gr/uoagr/uoaindex.htm
«Το "Οθωνικόν Πανεπιστήμιον" όπως λεγόταν πριν πάρει το σημερινό όνομα
"Eθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών", αποτελούνταν από τέσσερις Σχολές:
Θεολογίας, Νομικής, Ιατρικής και Τεχνών (η οποία περιλάμβανε τότε τις Εφαρμοσμένες Επιστήμες και τα Mαθηματικά). Είχε 33 καθηγητές, 52 φοιτητές και 75 μη εγγεγραμμένους ακροατές.»14
Το Νοέμβριο του 1841 άρχισαν να λειτουργούν νέες τάξεις σε ένα καινούργιο κτίριο που σχεδιάστηκε από τον Δανό Αρχιτέκτονα Κρίστιαν Χάνσεν. (Christian Frederik Hansen, 20 Απριλίου 1803-2 Μαΐου 1883). Ο Κρίστιαν Χάνσεν ήταν αδελφός του Θεόφιλου, που είχε επιμεληθεί το κτίσιμο της Ακαδημίας Αθηνών.
ΙΙΙ 6) ΕΡΝΣΤ ΤΣΙΛΛΕΡ
Εκείνη την εποχή της γενικής ανοικοδόμησης, ένας σπουδαίος αρχιτέκτονας που εγκαταστάθηκε για λίγα χρόνια στην Αθήνα, ήταν ο Ερνστ (Ερνέστος) Τσίλλερ (Ernst Moritz Theodor Ziller, (22 Ιουνίου 1837 - 12 Νοεμβρίου 1923). Ήταν Σάξονας αρχιτέκτονας που αργότερα πολιτογραφήθηκε στην Ελλάδα.
Ερνέστος Τσίλλερ (1837-1923)
Ο Τσίλλερ σπούδασε την αρχιτεκτονική στο Βασιλικό Σχολείο Οικοδόμησης στη Δρέσδη από το 1855-58. To 1858-59 εργάστηκε για το γραφείο του αρχιτέκτονα Θεόφιλου Χάνσεν στη Βιέννη. To 1861 έγινε o αντιπρόσωπος του Χάνσεν για τα έργα του στην
Αθήνα. Ο Ερνέστος Τσίλλερ εργάστηκε αργότερα ανεξάρτητα, μετακόμισε στην Ελλάδα και έγινε καθηγητής μεταξύ 1872-82 του Πολυτεχνείου στην Αθήνα.
Λέγεται πως έχει σχεδιάσει πάνω από 600 έργα, όχι όλα ιστορικά κτήρια αλλά και οικίες απλών ανθρώπων. Ο Τσίλλερ φέρεται να μην άφηνε να του φύγει εύκολα δουλειά15.
14 http://uoa.gr/uoagr/uoaindex.htm 15 συνέντευξη Βαρβάρας Ασλανίδου
Από τα πιο σημαντικά έργα του είναι : - Παναθηναϊκό Στάδιο
- Ανάκτορο του Διαδόχου (1891-1897) (σήμερα Προεδρικό Μέγαρο)
- Μέγαρο Ερρίκου Σλήμαν (Ιλίου Μέλαθρον) (1878-1881) (σήμερα Νομισματικό Μουσείο Αθηνών)
- Βασιλικό Θέατρο (σήμερα Εθνικό Θέατρο)
- Μέγαρο του Ανδρέα Συγγρού στο κτήμα Αναβρύτων
- Η πρώτη βασιλική έπαυλη στο Τατόι(καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1916) - Nαός του Αγίου Λουκά Πατησίων
- Διοικητήριο της Σχολής Ευελπίδων (1889) (σήμερα Σχολή Εθνικής Άμυνας) - Το Παλαιό Χημείο16.
Μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει ακόμα δυνατή η πλήρης καταγραφή του συνόλου του έργου του. Είναι αναμφισβήτητα ο αρχιτέκτονας που σφράγισε την αρχιτεκτονική της περιόδου του Βασιλέως Γεωργίου Α΄, επηρεάζοντας με το έργο του την εποχή του.
IV) ΟΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ 1896
Ο Έρνστ Τσίλλερ , πέρα από τα κτήρια που επιμελήθηκε προσωπικά, υπήρξε και ο κύριος αρχιτέκτονας των εγκαταστάσεων που προορίζονταν για την τέλεση των πρώτων Σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων. Αυτά, κατά κύριο λόγο ήταν το Ποδηλατοδρόμιο στο Φάληρο , το Σκοπευτήριο στην Καλλιθέα και το Παναθηναϊκό Στάδιο.
IV 1) ΤΟ ΠΟΔΗΛΑΤΟΔΡΟΜΙΟ
Άποψη του ποδηλατοδρόμιου στο Φάληρο
Βρίσκεται στην περιοχή του Νέου Φαλήρου. Κατασκευάστηκε το 1895 για τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896. Το 1964 ανακατασκευάστηκε και μετονομάστηκε σε στάδιο «Γεώργιος Καραϊσκάκης»17. Η ονομασία του δόθηκε προς τιμήν του αρχιστράτηγου Γεώργιου Καραϊσκάκη (1782-1827), που σκοτώθηκε στο Νέο Φάληρο, πολύ κοντά στην τοποθεσία του σημερινού γηπέδου, κατά την Επανάσταση του 1821.
16 http://en.wikipedia.org/wiki/Ernst_Ziller
17 http://www.evonymos.org/greek/viewarticle.asp?id=4368
IV 2) ΤΟ ΣΚΟΠΕΥΤΗΡΙΟ
Άποψη του Σκοπευτηρίου στην Καλλιθέα Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896 στην Καλλιθέα διεξήχθη το άθλημα της σκοποβολής, στο Σκοπευτήριο που χτίστηκε ειδικά για το λόγο αυτό. Ύστερα από τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, η εγκατάσταση στην Καλλιθέα περίπου 25.000 προσφύγων από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο τη μετέτρεψε σε προσφυγική συνοικία και ανέκοψε την εξέλιξή της σε προάστιο αναψυχής. Ο οικισμός αποσπάστηκε από το Δήμο Αθηναίων το 1925, οπότε έγινε Κοινότητα, ενώ το 1933 Δήμος.18
ΙV 3) ΤΟ ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟ ΣΤΑΔΙΟ
Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, στη συμβολή των οδών Βασιλέως Κωνσταντίνου 2
& Πλατείας Σταδίου 1, κάτω από τον λόφο του Αρδηττού και δίπλα στον Εθνικό Κήπο και το Ζάππειο Μέγαρο.
Παναθηναϊκό Στάδιο
18 http://www.kallithea.gr/Default.aspx?pid=5&la=1
Η τοποθεσία του Παναθηναϊκού Σταδίου ήταν αρχικά ένα φυσικό κοίλωμα του εδάφους, δίπλα στον Ιλισό ποταμό. Κατασκευάστηκε από τον ρήτορα Λυκούργο από το 338 ως το 326 π.Χ., μετά την παραχώρηση του χώρου από τον ιδιώτη Δεινία. Ο αρχικός του σκοπός ήταν η τέλεση των αθλητικών δρωμένων των Παναθηναίων, της μεγαλύτερης γιορτής στην αρχαία Αθήνα19.
Ο ρήτορας Λυκούργος20, «γόνος παλιάς αθηναϊκής οικογένειας, ακολούθησε τις αρχές που χαρακτήριζαν τους παλαιούς Αθηναίους: προσήλωση στη θρησκεία και τους θεούς της πόλης, λιτότητα στον ιδιωτικό βίο, αμείλικτη στάση απέναντι σ' εκείνον που πρόδιδε την πόλη ή παρέβαινε τους καθιερωμένους ηθικούς και πολιτικούς κανόνες».
Στα ρωμαϊκά χρόνια (338 πΧ – 330 μΧ) το Στάδιο διαμορφώνεται και μεταβάλλεται σε αρένα. Συγκεκριμένα, λέγεται πως η κρύπτη (είσοδος - έξοδος αθλητών) του
Καλλιμάρμαρου χρησίμευε για την εισαγωγή των άγριων ζώων. Στη Φραγκοκρατία (1192- 1489 μΧ) το Στάδιο χρησιμοποιούνταν για μονομαχίες ενώ στην Τουρκοκρατία (1528-1821 μΧ) οι δραστηριότητες του σταδίου εγκαταλείπονται και ο αγωνιστικός χώρος μεταβάλλεται και χρησιμοποιείται ως τόπος απορριμμάτων21.
Το 1774 η γέφυρα του Ιλισού καταστρέφεται γιατί οι Τούρκοι πήραν τις πέτρες για να κατασκευάσουν τείχος. Παράλληλα οι χωρικοί της εποχής κατέστρεφαν τα μάρμαρα για να φτιάξουν ασβέστη.
Ανάμεσα στο 140 και 144 μ.Χ., το Στάδιο επισκευάστηκε από τον Ηρώδη τον Αττικό22, ο οποίος χειροτονήθηκε αθλοθέτης Παναθηναίων Αγώνων. Ο Ηρώδης ο Αττικός (γνωστός και ως Τιβέριος Κλαύδιος) ήταν αρχαίος Αθηναίος από το δήμο του Μαραθώνα , που έγινε διάσημος από το πλούτο του, την παιδεία του και τις πολύ μεγάλες δωρεές του.
Λέγεται ότι ο Ηρώδης μόλις πήρε το χρίσμα του αθλοθέτη των αγώνων υποσχέθηκε ότι πολύ σύντομα θα υποδεχτεί τους αθλητές σε ένα μαρμάρινο στάδιο. «Μέσα σε τέσσερα χρόνια ο Ηρώδης Αττικός είχε κάνει πράξη την υπόσχεσή του κατασκευάζοντας ένα πραγματικό στολίδι. «Θαύμα των θαυμάτων ως προς την αισθητική και την επιβλητικότητα του» το χαρακτήρισε ο Φιλόστρατος.»23.Ο Ηρώδης τελικά πέθανε από μαρασμό στο Μαραθώνα το 179 μ.Χ. και ετάφη στον βόρειο λόφο του Παναθηναϊκού Σταδίου. Στον τάφο του
χαράχτηκε το επίγραμμα: «ΑΤΤΙΚΟΥ ΗΡΩΔΗΣ ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ ΟΥ ΤΑΔΕ ΠΑΝΤΑ ΚΕΙΤΑΙ ΤΩΔΕ ΤΑΦΩ ΠΑΝΤΟΘΕΝ ΕΥΔΟΚΙΜΟΣ»
Το 144 μ.Χ., το Παναθηναϊκό Στάδιο πήρε την τελική του μορφή, που αποκαλύφθηκε στις ανασκαφές του 1870: μια πεταλοειδής κατασκευή με στίβο μήκους 204,07 και πλάτους 33,35 μέτρων.24Πιστεύεται ότι χωρούσε 50.000 θεατές. Είχε το σχήμα που έχει και σήμερα, χωρίς τη μαρμάρινη επένδυση. Το στάδιο απέκτησε τη μαρμάρινη επένδυση του (λευκό πεντελικό μάρμαρο) μεταξύ 134 και 137 μ.Χ. χάρη στον Ηρώδη τον Αττικό.
19 Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, τόμος 48, σελ. 200-202, 208-211 20 http://el.wikipedia.org/wiki/
21 Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, τόμος 3, σελ. 312,315-318 22 http://el.wikipedia.org/wiki/
23 http://el.wikipedia.org/wiki/
24 http://el.wikipedia.org/wiki/
ΙV 3-2) Η ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ
Η αναμόρφωση του Σταδίου άρχισε μετά την αγορά του χώρου από το βασιλιά Γεώργιο Α' (φέρεται πως εκείνος που πούλησε τον χώρο στον Βασιλιά ήταν ο αρχιτέκτονας που επιμελείτο την ανακατασκευή του, ο Ερνστ Τσίλλερ) . Η ανακατασκευή του έγινε στο τέλος του 19ου αιώνα, προκειμένου να φιλοξενήσει τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες, το 1896. Χρησιμοποιήθηκε λευκό πεντελικό μάρμαρο, στο οποίο οφείλει και την ονομασία Καλλιμάρμαρο. Το συνολικό κόστος ήταν τεράστιο για την εποχή (920.000 δρχ) και καλύφθηκε με δωρεά του Γ. Αβέρωφ.
Πιο αναλυτικά, αφού ο χώρος του Καλλιμάρμαρου Σταδίου δεν ανήκε ακόμα στον Δήμο της Αθήνας αλλά σε ιδιώτη, τα έξοδα για την αναμόρφωσή του, έπρεπε να καλυφθούν από δωρεές. Ο Διάδοχος Κωνσταντίνος φαίνεται πως διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τον Γεώργιο Αβέρωφ, (Μέτσοβο 1818 – Αλεξάνδρεια 1899) ο οποίος τότε έμενε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Ο Γεώργιος Αβέρωφ25ήταν Έλληνας επιχειρηματίας και ένας από τους μεγαλύτερους εθνικούς ευεργέτες. Υπήρξε φλογερός πατριώτης, αγνός ιδεολόγος, ανθρωπιστής και οραματιστής.
Γεώργιος Αβέρωφ(1818-1899)
Μεταξύ άλλων, χορήγησε λεφτά για την επέκταση του Πολυτεχνείου , τον ανδριάντα του
Ρήγα Φεραίου και του Πατριάρχη Γρηγορίου του Έ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, την ανέγερση των φυλακών Αβέρωφ (κατεδαφίστηκαν το 1971), τη σχολή Ευελπίδων, τη γεωργική σχολή της Λάρισας, το Ωδείο των Αθηνών κ.α. Το μεγαλύτερο ευεργέτημα του πάντως θεωρείται η δωρεά 2.500.000 χρυσών φράγκων στο Πολεμικό Ναυτικό, χρήματα με τα οποία ναυπηγήθηκε το θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ».
Στις αρχές του 1895, ο Διάδοχος Κωνσταντίνος, του έστειλε μία επιστολή ζητώντας του να γίνει ο πρώτος χορηγός για την διεκπεραίωση των εργασιών στο στάδιο. Ο Γεώργιος Αβέρωφ φαίνεται να δέχτηκε την πρόταση αυτή και αρχικά απέστειλε το ποσό των 585.000 δραχμών. Το ποσό που τελικά ανήλθαν οι δωρεές του Αβέρωφ, έφτασε τις 920.000
δραχμές26. Μέχρι τότε, κύριος κάτοχος του Σταδίου ήταν ο Βασιλιάς Γεώργιος Ά. Μετά το πέρας των εργασιών όμως, ο Βασιλιάς χάρισε αυτό τον χώρο στο κράτος (πιο συγκεκριμένα στον Δήμο της Αθήνας).
25 Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, τόμος 1, σελ. 25-28 26 ντοκιμαντέρ «Ολυμπιακές Διαδρομές», επεισόδιο 7.
Για να τελειοποιηθεί το Καλλιμάρμαρο στάδιο, έπρεπε, σύμφωνα με τα σχέδια του αρχιτέκτονα Ερνστ Τσίλλερ και του βοηθού του μηχανικού Αναστάσιου Μεταξά, να
καλυφθούν όλες οι κερκίδες με λευκό πεντελικό μάρμαρο. Όμως αυτό δεν κατέστη δυνατόν, λόγω της βαρυχειμωνιάς του 1896. Μία λύση που δόθηκε τότε, ήταν οι υπόλοιπες κερκίδες να καλυφθούν από ξύλο που θα βαφόταν λευκό, ώστε να μην διαφέρει από τα μαρμάρινα καθίσματα27. Μετά το τέλος των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896, τα ξύλινα καθίσματα του σταδίου αποσυνδέθηκαν και αντικαταστάθηκαν με τα γνήσια μάρμαρα. Από τότε , αν εξαιρεθούν οι επιδιορθώσεις που έγιναν στο στάδιο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 στην Αθήνα, δεν έχει γίνει κάποια παρεμβολή.
ΙV 3- 3) ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ
Το στάδιο εγκαινιάστηκε το 1896, κατά τη διάρκεια της τέλεσης των πρώτων Σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1896, ήταν η αιτία για να γίνει η Ελλάδα το επίκεντρο στου κόσμου. Μέσα από το Παναθηναϊκό Στάδιο πήγαζε όλη η ψυχή και η δημιουργικότητα ενός λαού. Η μεσολυμπιάδα του 1906 αναμφισβήτητα ήταν η αιτία για να ανέβει το κύρος του ελληνικού αθλητισμού αλλά και του Παναθηναϊκού Σταδίου. Μάλιστα δύο χρόνια μετά την μεσολυμπιάδα (1908), η αίγλη του σταδίου μεγάλωσε ακόμη
περισσότερο, αφού ήρθαν από την Αίγυπτο τα οστά του Γεωργίου Αβέρωφ.
Εκτός από τους Πανελλήνιους αγώνες το Στάδιο φιλοξένησε και άλλες διοργανώσεις, όπως ήταν οι Α’ Φοιτητικοί και οι Πανελλήνιοι εφηβικοί Αγώνες. Το 1910 διοργανώθηκε για πρώτη φορά το Πανελλήνιο πρωτάθλημα ανωμάλου δρόμου το οποίο είχε τερματισμό εκεί. Δύο χρόνια αργότερα στην ιστορία του γράφτηκε μία διαφορετική σελίδα. Σαράντα μαθήτριες του Λυκείου των Ελληνίδων ενθουσίασαν τους χιλιάδες θεατές εκτελώντας με αρμονία και χάρη ασκήσεις σουηδικής γυμναστικής (εισηγητές της οποίας ήταν ο Ιωάννης Χρυσάφης και αργότερα ο Ιωάννης Φωκιανός). 28
Την ίδια χρονιά ένα άλλο σχολείο, το Αρσάκειο έκανε και αυτό επίδειξη
γυμναστικής. Μετά τον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο καθιερώθηκαν μεγάλοι αγώνες που κάθε χρόνο τελούνταν στο Στάδιο και έκλεβαν τις καρδιές των Αθηναίων. Αυτοί είναι τα
Παναθήναια, τα Αβερώφεια, και οι Πανιώνιοι Αγώνες που ήρθαν από την Μικρά Ασία μαζί με τους ξεριζωμένους Έλληνες. Το 1925 εμφανίζονται στο Παναθηναϊκό Στάδιο μετά από πολλά χρόνια και πάλι ξένοι αθλητές. Ο πρώτος ξένος σύλλογος που επισκέφτηκε το Παναθηναϊκό Στάδιο ήταν ο STADE FRANCAIS. Ακολούθησαν ομάδες από τη Ρουμανία, Ιταλία, Βουλγαρία, Αγγλία, Γερμανία. Στα τέλη της δεκαετίας του ‘20 δημιουργήθηκε ο πρώτος σύλλογος στίβου που αποτελούνταν από γυναίκες και έκανε την πρώτη του εμφάνιση στο Παναθηναϊκό Στάδιο29.
27 συνέντευξη Βαρβάρα Ασλανίδου
28 Γιαννάκης, Βας. Θωμάς, 1993 , «Ζάππειες και Σύγχρονες Ολυμπιάδες», Αθήνα. σελ 567 29 Γιαννάκης, Βας. Θωμάς, 1993 , «Ζάππειες και Σύγχρονες Ολυμπιάδες», Αθήνα., σελ 570
Εκτός από τους Μαραθώνιους, τα Πανελλήνια πρωταθλήματα και άλλες εσωτερικές διοργανώσεις, από το 1930 το Παναθηναϊκό Στάδιο υποδέχεται ξένους και Έλληνες δρομείς στο πλαίσιο των Βαλκανικών Αγώνων. Από το 1955 έως και το 1979 ο ΣΕΓΑΣ διοργάνωσε 15 Διεθνείς Μαραθώνιους. Επιπλέον, έγιναν τρεις μαραθώνιοι με τερματισμό το
Παναθηναϊκό Στάδιο, το 1986 με την παρουσία των μεγάλων δρομέων Εμίλ Ζάτοπεκ («ο άνθρωπος- ατμομηχανή» χάριν στον ιδιαίτερο τρόπο που έτρεχε) και Αλαίν Μιμούν, το 1987 και το 1989.
Από το 1983 ο Μαραθώνιος που διεξάγεται κάθε χρόνο και στον οποίο εκτός από τους αθλητές συμμετέχουν και πολίτες, πήρε το όνομα του μεγάλου ειρηνιστή και Βαλκανιονίκη του στίβου, Γρηγορίου Λαμπράκη30.
ΙV 3-4) ΟΙ ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΙ ΚΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΛΟΥΗΣ
Ο Μαραθώνιος ήταν άθλημα που δεν είχε διοργανωθεί ποτέ μέχρι τότε. Η πρόταση είχε γίνει από τον Γάλλο γλωσσολόγο Michel Breal, ο οποίος είχε εμπνευστεί από τον άθλο του αγγελιοφόρου Φειδιππίδη, που είχε διανύσει την απόσταση ξεκινώντας από την πόλη του Μαραθώνα μέχρι την Αθήνα για να αναγγείλει την νίκη των Αθηναίων στη μάχη του
Μαραθώνα31. Οι Έλληνες ήταν κατενθουσιασμένοι για το νέο άθλημα και αποφάσισαν να οργανώσουν προκαταρκτικούς αγώνες για τους Έλληνες αθλητές που θα ήταν να δηλώσουν συμμετοχή. «Διοργανωτής των προκαταρκτικών ήταν ο συνταγματάρχης του στρατού, Παπαδιαμαντόπουλος, ο οποίος ήταν διοικητής του Σπύρου Λούη κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας (1893-1895). Ο πρώτος προκαταρκτικός, που ήταν ταυτόχρονα και ο πρώτος Μαραθώνιος αγώνας, διοργανώθηκε στις 22 Μαρτίου. Νικητής ήταν ο Χαρίλαος Βασιλάκος με 3 ώρες και 18 λεπτά. Ο Λούης συμμετείχε στους δεύτερους προκαταρκτικούς, δύο εβδομάδες αργότερα. Ο Παπαδιαμαντόπουλος που θυμόταν τον Λούη για την αντοχή του στο τρέξιμο, τον είχε πείσει να δηλώσει συμμετοχή, και ο Λούης διέσχισε την τελική γραμμή στην πέμπτη θέση.»32
Ο Σπύρος Λούης33(12 Ιανουαρίου 1873 – 26 Μαρτίου 1940) γεννήθηκε στο Μαρούσι από φτωχή αγροτική οικογένεια. Ο Πατέρας του ήταν νερουλάς τότε που ακόμα δεν υπήρχε κεντρική ύδρευση και εκείνος τον βοηθούσε κουβαλώντας το νερό.
30 Τριγάζης Πάνος, - Αρβανίτη- Σωτηροπούλου Μαρία, 2003, «Παρασύνθημα Λαμπράκης», Τυπωθήτω, σελ 68-71 31 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/78527/Michel-Breal
32 http://el.wikipedia.org/wiki/
33 Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, τόμος 39, σελ. 435-437, 439
Σπύρος Λούης (1873-1940)
Ο Μαραθώνιος ήταν να πραγματοποιηθεί στις 10 Απριλίου (ή στις 29 Μαρτίου σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο που ήταν τότε σε χρήση στην Ελλάδα). Ο
Παπαδιαμαντόπουλος έδωσε το σήμα εκκίνησης στον Μαραθώνα. Σε αυτόν τον αγώνα έλαβαν μέρος δεκατρείς δρομείς από την Ελλάδα και τέσσερις αθλητές από άλλα έθνη.
Λέγεται πως στο Πικέρμι ο Λούης σταμάτησε σε ένα καφενείο και ζήτησε να πιει ένα ποτήρι κρασί, λέγοντας ότι θα τους φτάσει και θα τους προσπεράσει όλους πριν από το τέλος. Στο 32οχιλιόμετρο, ένας σημαντικό αντίπαλος του Λούη, ο Γάλλος Lermusiaux κατέρρευσε από εξάντληση. Το προβάδισμα τώρα είχε πάρει ένας Αυστραλός. Ο Λούης άρχισε να ελαττώνει την απόσταση, μέχρι που και ο Αυστραλός, που δεν ήταν συνηθισμένος στις μεγάλες
αποστάσεις, κατέρρευσε μερικά χιλιόμετρα αργότερα, αφήνοντας το τελικό προβάδισμα στον Λούη.
Ο Λούης μπήκε στο στάδιο, όπου τον υποδέχτηκε ο λαός μαζί με τον κατοπινό διάδοχο του θρόνου Κωνσταντίνο και τον πρίγκιπα Γεώργιο και τον κερνάγανε κρασί, γάλα, μπύρα, πορτοκαλάδα και άλλα δώρα. Λέγεται ότι πολλοί του έταζαν από κοσμήματα ως δωρεάν ξύρισμα στο κουρείο για πάντα. Δεν είναι γνωστό αν τελικά τα πήρε όλα αυτά τα δώρα. Ο Βασιλιάς Γεώργιος ρώτησε τον Λούη τι δώρο θα ήθελε να του προσφέρει, και εκείνος του απάντησε: «Ένα γαϊδουράκι να με βοηθάει να κουβαλάω το νερό.» 34. Ο Λούης έτρεξε τον μαραθώνιο σε χρόνο 2 ώρες, 58 λεπτά και 50 δεύτερα. Μετά τους Ολυμπιακούς δεν πήρε μέρος σε κανέναν άλλο αγώνα δρόμου. Το 1926, κατηγορήθηκε για
πλαστογράφηση στρατιωτικών εγγράφων και μπήκε στη φυλακή. Μετά από ένα χρόνο, αθωώθηκε και βγήκε. Πέθανε το 1940, λίγο πριν από την Ιταλική εισβολή στην Ελλάδα.
Όπως ήταν φυσικό η νίκη του Σπύρου Λούη τον Μάρτιο του 1896 στο Μαραθώνιο γράφτηκε με χρυσά γράμματα και παραμένει άθικτη μέσα στον χρόνο. Το Καλλιμάρμαρο Στάδιο έχει συνδεθεί άμεσα με τον Σπύρο Λούη και την εντυπωσιακή του νίκη στο
Μαραθώνιο του 1896.
34 Μωραΐτης , Ε. Κάρολος, 1996, «Σπύρος Λούης , ένας θρύλος των ολυμπιακών αγώνων 1896-1996», Βασδέκης, σελ. 81-84
Αδόλφος Χίτλερ- Σπύρος Λούης, Βερολίνο 1936
V) ΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ 1896 V 1) Η ΙΔΕΑ
Η ιδέα της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων φαίνεται ότι διατυπώθηκε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1833 σε ένα ποίημα του Αλέξανδρου Σούτσου.
Ποίημα «Νεκρικοί Διάλογοι», Αλέξανδρου Σούτσου
«Πρόκειται για ένα ποίημα καταγγελίας της βαθιάς πολιτικής κρίσης που σημάδευσε τις διαδικασίες συγκρότησης του ελληνικού κράτους, το οποίο την εποχή εκείνη έκανε τα πρώτα του βήματα ως ανεξάρτητο κράτος. Η συνέχιση των
αντιπαραθέσεων ανάμεσα στις ηγετικές ομάδες της ελληνικής κοινωνίας, δηλαδή στους πρωταγωνιστές των πολιτικών και των πολεμικών επεισοδίων του αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας (1821-1833), στα οποία συμμετείχε και ο Σούτσος,
προβλήθηκε στο ποίημα ως καταστρεπτική για την ελληνική κοινωνία. Υπό το πρίσμα αυτό, η αναβίωση των Αγώνων στο ποίημα του Σούτσου συνδέθηκε με το αίτημα της πνευματικής και πολιτιστικής "αναγέννησης" του ελληνικού έθνους.
Σχετίστηκε δηλαδή με έναν από τους βασικούς ιδεολογικούς άξονες που ενέπνευσαν την Ελληνική Επανάσταση, νομιμοποίησαν τη διεκδίκηση της πολιτικής
ανεξαρτησίας και συγκρότησαν το ιδεολογικό πλαίσιο του ελληνικού έθνους- κράτους.
Τέσσερα χρόνια αργότερα (1837), ο Παναγιώτης Σούτσος, αδελφός του Αλέξανδρου, ως σύμβουλος του Υπουργού Εσωτερικών Ιωάννη Κωλέττη, προώθησε μία πρόταση που αφορούσε τη διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων που θα
διεξάγονταν την ημέρα εορτασμού της Ελληνικής Επανάστασης (25 Μαρτίου).» 35 Οι αγώνες αυτοί θα περιλάμβαναν ποικίλες αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, ωστόσο δεν έγιναν ποτέ. Το ίδιο φαίνεται ότι συνέβη και με τους Ολυμπιακούς Αγώνες που ανακήρυξε την ίδια χρονιά (1837) ο Δήμος Λετρίνων (σημερινός Δήμος Πύργου Ηλείας).
V 2) Ο ΕΥΑΓΓΕΛΗΣ ΖΑΠΠΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΛΥΜΠΙΑ
Το αποφασιστικό βήμα για την υλοποίηση της ιδέας της αναβίωσης των αρχαίων αγώνων το έκανε ο Ευαγγέλης Ζάππας (1800-1865), ένας παλαιός αγωνιστής της επανάστασης και πλούσιος πλέον έμπορος εγκατεστημένος στο Βουκουρέστι. Στα τέλη της δεκαετίας του 1850 πρόσφερε τα χρήματα για τη διοργάνωση των αγώνων, που ονομάστηκαν Ολύμπια και διεξήχθησαν τέσσερις φορές (1859 - 1870 - 1875 – 1889).
Ευαγγέλης Ζάππας (1800-1865)
35 http://www.fhw.gr/olympics/modern/gr/greek/g202.html
Η πρόθεση του Ζάππα ήταν να χρηματοδοτήσει ένα καθαρά αθλητικό γεγονός, ωστόσο την εποχή εκείνη ο αθλητισμός συνιστούσε μια δραστηριότητα άγνωστη στην αθηναϊκή πρωτεύουσα και γενικότερα στην ελληνική κοινωνία. Δεν υπήρχαν γυμναστήρια, αθλητικοί σύλλογοι, ιδιωτικοί ή πανεπιστημιακοί, ενώ η γυμναστική προσφερόταν μόνο στις στρατιωτικές σχολές ως απαραίτητο στοιχείο για την εκπαίδευση των στρατιωτικών.
Έτσι, μετά από εισηγήσεις μελών της κυβέρνησης αποφασίστηκε η
διοργάνωση αγροτικής και βιομηχανικής έκθεσης στην οποία θα εντάσσονταν και αθλητικοί αγώνες με την ονομασία Ολύμπια. Ο Ζάππας δέχτηκε την πρόταση και το 1859 δημοσιεύθηκε ο κανονισμός των αγώνων, τα αγωνίσματα και τα βραβεία (χρήματα, δίπλωμα, κλαδί ελιάς).
Εξαιτίας της έλλειψης γυμναστηρίου, οι αγώνες έγιναν στην πλατεία Λουδοβίκου (μετέπειτα Ομόνοια) στις 15 Νοεμβρίου 1859. Στο πρόγραμμα των αγώνων περιλαμβάνονταν ορισμένα αρχαιοπρεπή και κάποια αρκετά περίεργα αγωνίσματα, όπως ο ακοντισμός προς ορισμένο στόχο, η αναρρίχηση σε ιστό
αλειμμένο με σαπούνι κτλ. Αυτά τα αγωνίσματα ήταν και τα πλέον δημοφιλή σε ένα πολυπληθές αλλά αθλητικά απαίδευτο κοινό. Τα πρώτα Ολύμπια θύμιζαν
περισσότερο ακροβατικά δρώμενα, παρά γυμναστικούς αγώνες. 36
Παρ' όλα αυτά ο Ευαγγέλης Ζάππας επαύξησε τη δωρεά του, με στόχο την κατασκευή εκθεσιακού μεγάρου για την τέλεση της αγροτικής και βιομηχανικής έκθεσης και γυμναστηρίου για τη διοργάνωση των αθλητικών αγώνων. Οι πολιτικές ταραχές της περιόδου 1859-1864 (έξωση Όθωνα, μεσοβασιλεία) δεν έδωσαν τη δυνατότητα υλοποίησης των αποφάσεων αυτών. Λίγο αργότερα, η ομαλοποίηση της πολιτικής ζωής επανέφερε στο προσκήνιο την προσφορά του Ζάππα.
Έτσι, το 1865 συγκροτήθηκε η Επιτροπή των Ολυμπίων με στόχο τη διαχείριση του κληροδοτήματος, την ανέγερση του μεγάρου και του γυμναστηρίου και τη διοργάνωση των αγώνων κάθε τέσσερα χρόνια. Την εποχή εκείνη στην Αθήνα υπήρχε ένα μόνο γυμναστήριο, το Δημόσιο, που διευθυνόταν από ένα Γερμανό γυμναστή και έναν Έλληνα ακροβάτη, τον Τζιώτη.37
Οι προαναφερθέντες κύριοι, ανέλαβαν τη διοργάνωση της δεύτερης Ζάππειας Ολυμπιάδας που έγινε τελικά το 1870, και πάλι το μήνα Νοέμβριο, χωρίς σημαντικές ποιοτικές διαφορές σε σχέση με την πρώτη. Τη φορά αυτή, ωστόσο, οι αγώνες έγιναν στο πρόχειρα διαμορφωμένο στίβο του Παναθηναϊκού Σταδίου.
36 συνέντευξη Ιωάννης Δομάγερ 37 συνέντευξη Ιωάννη Δομάγερ
Τα τρίτα Ολύμπια έγιναν το 1875. Υπεύθυνος για την αγωνιστική πλευρά ήταν ο Ιωάννης Φωκιανός, διευθυντής του Δημόσιου γυμναστηρίου και γυμναστής, θιασώτης του γερμανικού συστήματος της γυμναστικής. Ο Φωκιανός προσπάθησε να αλλάξει το πρόγραμμα των αγώνων, περιορίζοντας τα περίεργα αγωνίσματα των προηγούμενων αγώνων και προσθέτοντας γυμναστικά αγωνίσματα. Τα τελευταία ωστόσο δεν έγιναν ποτέ, εξαιτίας της πολύ κακής διοργάνωσης, για την οποία
θεωρήθηκε υπεύθυνος. Η αποτυχία των αγώνων, παρά την προσπάθεια του Φωκιανού να τους "γυμναστικοποιήσει", συνδέεται με την ανυπαρξία αθλητικής κίνησης στην Αθήνα και με την έλλειψη αθλητικών υποδομών.38
Ιωάννης Φωκιανός (1845-1896)
Στα επόμενα χρόνια, η επιτροπή που χειριζόταν το κληροδότημα του Ζάππα ξεκίνησε την ανοικοδόμηση εκθεσιακού μεγάρου και γυμναστηρίου. Πράγματι, το 1878 κατασκευάστηκε το Κεντρικό Γυμναστήριο και το 1887 ολοκληρώθηκε το Ζάππειο.
Mε πρωτοβουλία του Φωκιανού και χωρίς την οικονομική ή άλλη υποστήριξη της Επιτροπής των Ολυμπίων, οργανώθηκε η τέταρτη Ζάππεια Ολυμπιάδα το Μάιο του 1889. Αυτή τη φορά στο πρόγραμμα των αγώνων περιελήφθησαν αγωνίσματα γυμναστικής, στίβου, άρσης βαρών και επιδείξεις μαθητών. Οι αγώνες έγιναν στο Κεντρικό Γυμναστήριο και οι αθλητές που έλαβαν μέρος προέρχονταν από τους θαμώνες του Κεντρικού.
Τα τέταρτα Ολύμπια (1889) μπορούν να θεωρηθούν οι πρώτοι αθλητικοί αγώνες που έγιναν στην Ελλάδα, αφού αποτέλεσαν το πέρασμα από τον
"ακροβατικό" στο γυμναστικό αθλητισμό. Ωστόσο, ήταν και τα τελευταία της σειράς των Ζαππείων. Δυστυχώς, τα προβλήματα ρευστοποίησης και μεταφοράς της
περιουσίας του Ευαγγέλη Ζάππα στην Ελλάδα δεν επέτρεψαν τη συνέχιση του θεσμού.
38 Γιαννάκης, Βας. Θωμάς, 1993 , «Ζάππειες και Σύγχρονες Ολυμπιάδες», Αθήνα, σελ. 511-514,520-521, 529-538
Το θετικό αποτέλεσμα από τα τέταρτα Ολύμπια, ήταν ότι διατήρησαν στην επικαιρότητα το ζήτημα των Ολυμπιακών Αγώνων. Οι πρώτες κινήσεις συγκρότησης του ελληνικού αθλητισμού (τέλη της δεκαετίας του 1880 και αρχές της δεκαετίας του 1890) συνέπεσαν με τη δράση του Pierre de Coubertin (ιδρυτής των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων) για τη δημιουργία του Ολυμπιακού Κινήματος και
επανέφεραν στην ελληνική κοινωνία το ζήτημα των Ολυμπιακών Αγώνων κάτω από εντελώς διαφορετικές συνθήκες39.
Pierre de Coubertin (1863-1937)
Τελικά, η διοργάνωση των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων (1896)
«ξύπνησε» την ελληνική κοινωνία, όχι μόνο σχετικά με την οργάνωση αλλά και με την αθλητική πλευρά των αγώνων, αφού κινητοποιήθηκαν σε αυτούς τους τομείς και αυτό ήταν το σημαντικό βήμα ώστε η προσπάθεια ανάπτυξης του ελληνικού
αθλητισμού να γίνει πιο συστηματική και οργανωμένη.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1896 στην Αθήνα στέφθηκαν με μεγάλη επιτυχία και η τελευταία ανάμνηση όλων ήταν η καλύτερη. Φυσικά, υπήρχαν προβλήματα διοργάνωσης, κάτι που ήταν ωστόσο λογικό αφού ήταν «η πρώτη των Ελλήνων».
Λέγεται μάλιστα, πως με πρωτοβουλία του Δημήτριου Βικέλα(πρώτος πρόεδρος της ΔΟΕ), ήθελαν να δημιουργήσουν ένα «καθεστώς», σύμφωνα με το οποίο οι
Ολυμπιακοί Αγώνες κάθε τετραετίας να τελούνταν στην Αθήνα, μόνιμα. Για αυτό το λόγο, οι Έλληνες διοργάνωσαν την Μεσοολυμπιάδα του 1906, πάλι στην Αθήνα, για να ζωντανέψουν τον θεσμό. Αυτοί οι αγώνες, ποτέ δεν αναγνωρίστηκαν ως επίσημοι, παρά σαν μια διεθνή αθλητική συνάντηση για να γιορταστούν τα 10 χρόνια από την ολυμπιάδα του 1896. Παρ’ όλα αυτά, η μεσοολυμπιάδα του 1906 σημείωσε επιτυχία αν και δεν κατάφερε να γίνει το έναυσμα για την ανά τέσσερα χρόνια καθιέρωση των αγώνων στην Αθήνα, αφού μέχρι και ο Πιέρ ντε Κουμπερτέν ήταν αντίθετος με την πρόταση αυτή40.
39 http://www.servitoros.gr/education/view.php/50/945/
40 συνέντευξη Ελευθέριος Σκιαδάς
V 3) ΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΑΝΑ ΤΕΤΡΑΕΤΙΑ Αθήνα 1896
Παρίσι 1900
Άγιος Λουδοβίκος 1904 Λονδίνο 1908
Στοκχόλμη 1912 Αμβέρσα 1920 Παρίσι 1924 Άμστερνταμ 1928 Λος Άντζελες 1932 Βερολίνο 1936 Λονδίνο 1948 Ελσίνκι 1952
Μελβούρνη / Στοκχόλμη 1956 Ρώμη 1960
Τόκιο 1964 Μεξικό 1968 Μόναχο 1972 Μόντρεαλ 1976 Μόσχα 1980 Λος Άντζελες 1984 Σεούλ 1988
Βαρκελώνη 1992 Ατλάντα 1996 Σίδνευ 2000 Αθήνα 2004 Πεκίνο 200841
V 4) ΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ
Η έναρξη των Αγώνων της πρώτης Ολυμπιάδας έγινε στις 25 Μαρτίου 1896, που συνέπιπτε με τη Δευτέρα του Πάσχα και με την εθνική επέτειο της ανεξαρτησίας της Ελλάδας. Στο στάδιο παραβρέθηκαν (Έλληνες και τουρίστες) περίπου 80.000 άτομα (πάνω από την φυσιολογική χωρητικότητα του σταδίου που ήταν περίπου 50.000 άτομα), ενώ μεταξύ τους ήταν και επιφανείς της Αθήνας της τότε εποχής, όπως ο Γεώργιος Ά και η σύζυγός του Βασίλισσα Όλγα, ο Διάδοχος Κωνσταντίνος (
«ο οποίος κήρυξε την έναρξη των Αγώνων λέγοντας: "Κηρύσσω την έναρξη των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Ζήτω το Έθνος, ζήτω οι Έλληνες"»)42και άλλοι.
Στο κέντρο του Καλλιμάρμαρου Σταδίου βρίσκονταν περίπου 400 μουσικοί, που έπαιζαν τον Ολυμπιακό Ύμνο (Κ. Παλαμάς / Σ. Φ. Σαμάρας) , ενώ το κοινό ήταν ενθουσιασμένο, αφού ήταν κάτι φαντασμαγορικό για την εποχή. Μετά το τέλος της παρουσίας της μουσικής μπάντας, ξεκίνησαν τα αγωνίσματα.
41 http://www.olympic.org/uk/games/index_uk.asp 42 http://macedonia.do.am/forum/36-191-1
