Publikacja wykonana w ramach projektu systemowego: Badania jakości i efektywności kształcenia oraz instytucjonalizacji zaplecza badawczego, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego, realizowanego przez Instytut Badań Edukacyjnych. Jerome Bruner W drugim etapie edukacji szkolnej (klasy IV-VI szkoły podstawowej) nauczyciel organizuje sytuacje dydaktyczne, które wprowadzają ucznia w dalszą, coraz bardziej zaawansowaną pracę poznawczą i myślenie naukowe. Organizując proces edukacyjny w szkole podstawowej (w klasach IV-VI) nauczyciel stara się unikać takiego sposobu uczenia się, w którym uczeń jedynie naśladuje cechy rzeczywistości poprzez bierny odbiór informacji.
Pomimo akademickiego charakteru nauczania na tym poziomie w szkole podstawowej, warto, aby nauczyciel odwoływał się do podejścia interdyscyplinarnego w zorganizowanym procesie edukacyjnym, który tworzy bloki i ścieżki poprzeczne. Istotą edukacji szkolnej jest stwarzanie uczniowi warunków do stopniowego przechodzenia od nauki pod kierunkiem nauczyciela do nauki samodzielnej. Współpraca daje możliwość rozwijania poczucia kompetencji, sprawczości i odpowiedzialności, a w efekcie coraz większego godzenia celów osobistych z oczekiwaniami społecznymi.
1 Rozdział
Zadania rozwojowe a cele edukacji w drugim etapie
Wprowadzenie, czyli o rozwijaniu umiejętności uczenia się z rówieśnikami
Badania pokazują, że uczniowie zdobywają więcej wiedzy i umiejętności w interakcjach kooperacyjnych niż w interakcjach opartych na rywalizacji lub w pracy indywidualnej. Wartość pracy opartej na wspólnym działaniu jest dostrzegana przez uczniów niezależnie od poziomu umiejętności, pochodzenia społecznego czy sprawności fizycznej. Tworzenie sprzyjającego środowiska do uczenia się przez nauczyciela poprzez współpracę wiąże się z organizacją procesu uczenia się w taki sposób, aby uczniowie: (1) mieli poczucie bezpieczeństwa, (2) mieli poczucie wspólnego działania , (3 ) doświadczać związku między własnym a nabytym wysiłkiem.
Przekonania te rozwijają się w uczniu dzięki sukcesom lub niepowodzeniom, jakich doświadcza jako osoba uczestnicząca w procesie uczenia się. Zadaniem nauczyciela pracującego z uczniami w wieku gimnazjalnym jest: zapoznanie ich z różnymi strategiami uczenia się, pokazanie ich zastosowania, zachęcenie. Konsekwentna i efektywna realizacja tych zadań stwarza optymalne warunki do nauki uczniów klas IV-VI, zgodnie z ich potrzebami rozwojowymi.
Cele kształcenia w drugim etapie
Badania motywacji ujawniają następujące potrzeby uczniów dla pozytywnej atmosfery podczas zajęć: akceptacja, poczucie własnej wartości, odkrywanie swoich zainteresowań, uczuć i idei, przynależność do grupy, nawiązywanie więzi z rówieśnikami w szkole, możliwości. Organizacja jest kluczowym zagadnieniem w realizacji przez uczniów zadań rozwojowych i osiąganiu celów edukacyjnych.
Czynniki powodzenia w uczeniu się w drugim etapie edukacji
W klasach IV-VI szkół podstawowych na terenie gminy Borzytuchom dokonano diagnozy problemów szkolnych uczniów klas drugich. Celem było zwrócenie szczególnej uwagi na: zrozumienie treści wprowadzanych przez nauczyciela na lekcjach, umiejętność wykorzystania przez uczniów tych treści w działaniach praktycznych, motywację do nauki i skuteczność w rozwiązywaniu zadań. Diagnoza wykazała między innymi, że niektórzy uczniowie, pomimo deklarowanej silnej motywacji do nauki, mają problemy z pewnością siebie, która pozwala im pokonywać trudności.
Konsekwencją niskiego poczucia kompetencji jest to, że uczniowie odczuwają lęk przed wykonywaniem trudniejszych, wymagających wysiłku zadań. Niepowodzenia w wykonywaniu zadań rozwojowych prowadzą również do osłabienia gotowości do uczenia się, co objawia się niemożnością wyboru i stosowaniem nieskutecznych strategii. Brak sukcesów w zadaniach rozwojowych przyczynia się również do niskiej zdolności do współpracy z rówieśnikami i dorosłymi oraz nieumiejętności zostania samodzielnym uczniem.
NaJWażNIeJSZe…
Do kluczowych zadań nauczycieli, którzy pracują z uczniami w środkowym wieku szkolnym, należą
Sprostaniu tym zadaniom sprzyja korzystanie przez nauczycieli w pracy z uczniami drugiego etapu edukacji z
Nauczyciel jest w pracy z uczniami mediatorem i facylitatorem, dzięki czemu uczeń rozwija zdolność refleksyjnego działania oraz umiejętność korzystania
Rozdział
Modele i strategie pracy z uczniami klas IV–VI
- Wprowadzenie, czyli o organizowaniu przestrzeni i warunków do uczenia się
- Model uczenia się we współpracy jako podstawa samodzielnego
- Czy uczniowie pracowali już wcześniej z określonym materiałem, czy też niezbędne będą obszerne wyjaśnienia ze strony nauczyciela?
- Czy dana treść może być interesująca dla uczniów?
- Czy materiały, które nauczyciel planuje zaproponować uczniom, wystarczą do zrozumienia zagadnienia?
- Czy w przypadku lekcji organizowanej odmianą „składanki” treść można podzielić na części składowe?
- Czy w przypadku organizowania zajęć metodą badań zespołowych nauczyciel jest dostatecznie biegły w problematyce, aby potrafił wspierać
- Rodzice i inni dorośli jako wsparcie procesu uczenia się
- Od bycia wśród rówieśników do bycia z rówieśnikami
Model uczenia się opartego na współpracy należy do modelu skoncentrowanego na studencie, obok modelu uczenia się opartego na problemach i modelu dyskusji. Dlatego model wspólnego uczenia się wspiera osiąganie celów, takich jak opanowanie materiału dydaktycznego poprzez rozwijanie tolerancji, umiejętności społecznych, postaw demokratycznych oraz stwarzanie uczniom licznych możliwości edukacyjnych, dzięki którym mogą uczyć się poprzez własną aktywność. Planowanie lekcji zgodnie z zasadami modelu kolaboratywnego uczenia się wymaga wybrania konkretnego jego wariantu.
Zorganizowanie procesu budowania wiedzy i rozwijania umiejętności w modelu kolaboratywnego uczenia się wymaga więcej czasu niż w przypadku innych modeli. Przebieg zajęć według modelu kolaboracyjnego uczenia się zależy od wybranego przez prowadzącego wariantu. Oceniając współpracę bierzemy pod uwagę takie aspekty jak: praca ucznia w osiąganiu celów grupy,
Ważną rolę w procesie uczenia się uczniów w drugim etapie edukacyjnym odgrywają rodzice, nauczyciele i inne osoby dorosłe. Rodzice jako partnerzy w procesie uczenia się Rodzice są partnerami nauczycieli w podejmowaniu decyzji dotyczących ich dzieci, braniu odpowiedzialności za swoje dzieci i podejmowaniu działań. Takie podejście ujawnia przekonanie, że dzięki wsparciu i współpracy rodziców możliwe jest konstruktywne rozwiązywanie problemów wychowawczych.
Relacje oparte na współpracy między rodzicami a członkami społeczności szkolnej tworzą bezpieczne i zróżnicowane środowisko dorastania dzieci. 117 rodziców uczniów szkół ponadgimnazjalnych zostało poproszonych o ocenę własnej współpracy z nauczycielami pracującymi z ich dziećmi. Nauczyciele, którzy wzięli udział w badaniu roli rodziców w szkole, przeprowadzonym przez Wiesława Sikorskiego, wymieniają następujące aspekty utrudniające im pracę z rodzicami: niewystarczający szacunek i życzliwość.
Współpraca między szkołą, rodzicami i partnerami środowiskowymi: uczynić ze szkoły centrum życia kulturalnego i społecznego; organizowanie wspólnie z rodzicami i uczniami pomocy ludziom z okolic. Warto traktować rodziców jako osoby kompetentne, zainteresowane procesem uczenia się własnych dzieci i stwarzające im możliwości zaangażowania się w organizację odpowiednich warunków nauki dla swoich dzieci. Cechą charakterystyczną tego rodzaju współpracy między studentami jest pewien rodzaj nierówności między nimi, która dotyczy wiedzy, doświadczenia, umiejętności i kompetencji.
WaRTO WIedZIeć…
Dotyczące sfery poznawczej
Dotyczące sfery społecznej i emocjonalnej
- Rola społeczności sąsiedzkiej i lokalnej w procesie kształcenia
- Rola mediów w procesie kształcenia Media mają wpływ na kształtowanie się obrazu sa-
- Optymalnym dla środkowego wieku szkolnego modelem pracy z uczniami jest model uczenia się we współpracy. Sprzyja on zarówno osiąganiu
- Planowanie zajęć według tego modelu kształcenia wymaga od nauczyciela zastanowienia się nad takimi aspektami jak: odmiana modelu, dobór treści,
- Proces uczenia się uczniów w klasach IV–VI wspierają znacząco dorośli, czyli rodzice, nauczyciele, a także sąsiedzi, rodzice rówieśników, dorośli
- Ważnymi, kompetentnymi partnerami dla nauczyciela są zaangażowani w proces uczenia się uczniów rodzice. Dobry nauczyciel stwarza rodzicom
- Istotną formą pracy z uczniami drugiego etapu edukacji jest metoda tutoringu rówieśniczego. Oprócz tego, że respektuje potrzeby rozwojowe uczniów
- Warto korzystać w pracy z uczniami z możliwości, jakie stwarzają środowisko lokalne oraz media
Grupa rówieśników staje się dla ucznia przestrzenią jego aktywności, ale także społecznym tłem jego sukcesów. Środowisko społeczne stwarza przestrzeń do społecznego uczenia się, czyli uczenia się życia w rzeczywistości pełnej sprzeczności i konfliktów oraz rozwijania umiejętności radzenia sobie z konfliktami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Jest członkiem środowiska społecznego, którego potencjał w swojej pracy mogą wykorzystać zarówno nauczyciele, jak i rodzice.
Dzięki relacjom z rówieśnikami uczniowie drugiego stopnia edukacji uczą się odpowiedzialności przyjaciela i grupy, do której należą, lojalności, solidarności i zaangażowania. Rola mediów w procesie edukacyjnym Media mają wpływ na kształtowanie się obrazu siebie Media mają wpływ na kształtowanie się obrazu siebie. Warto zwrócić uwagę, jakimi filmami, reklamami i programami interesują się uczniowie klas IV-VI szkoły podstawowej.
Uczy zachowań prospołecznych, takich jak współpraca, wspieranie innych, pomaganie, uczciwość i hojność. Ich zaletą jest nie tylko atrakcyjna forma dla uczniów, ale także stymulujący wpływ na rozwój zdolności manualnych, spostrzegawczości, uwagi, koordynacji słuchowo-wzrokowo-ruchowej, zdolności reagowania na bodźce, myślenia czy wreszcie fantazji i wyobraźni. Wspiera zarówno realizację celów edukacyjnych, jak i uwzględnia potrzeby rozwojowe uczniów szkół podstawowych na tym etapie życia.
Planowanie zajęć według tego modelu edukacyjnego wymaga od nauczyciela uwzględnienia takich aspektów jak: zmienność modelu, dobór treści, uwzględnienie aspektów takich jak: zmienność modelu, dobór treści, sposób tworzenia zespołów, przygotowanie materiałów, aranżacja przestrzeni, czas, przygotowanie studentów do pracy w zespołach, monitorując i oceniając ich postępy i osiągane wyniki. Proces uczenia się uczniów klas IV-VI jest istotnie wspierany przez osoby dorosłe, tj. rodziców, nauczycieli, a także sąsiadów, rodziców rówieśników, dorosłych tj. rodziców, nauczycieli, a także sąsiadów, rodziców rówieśników, dorosłych członków społeczności szkolnej. Nauczyciele przede wszystkim stawiają siebie w sytuacjach zadaniowych, formułują wymagania, wyposażają w narzędzia do nauki i pomagają radzić sobie z trudnościami w nauce.
Poza respektowaniem potrzeb rozwojowych uczniów klas IV–VI szkoły podstawowej, sprzyja to również przenoszeniu nowej wiedzy i rozwijanych umiejętności uczniów do zadań znajdujących się w ich bezpośredniej strefie rozwojowej.
3 Rozdział
Rola i zadania nauczyciela
- Wprowadzenie, czyli nauczyciel jako mediator
- Nauczyciel zaangażowany
- istota strategii: nauczyciel charakteryzuje określoną strategię, wskazuje jej cechy, opi-
- wartość strategii: nauczyciel wyjaśnia ucz- niom, z jakiego powodu traktuje określoną
- wymiar praktyczny strategii: nauczyciel po- kazuje uczniom, w jaki sposób można w pro-
- zastosowanie strategii: nauczyciel wskazuje sytuacje, w których warto stosować określoną
- ewaluacja efektywności strategii: nauczy- ciel pokazuje uczniom, w jaki sposób mogą
- Nauczyciel jako źródło informacji zwrotnych
- Dobry nauczyciel stawia uczniów wobec takich zadań, również prac domowych, które zachęcają ich do działania, stymulują ich rozwój, ale jednocześnie nie
- Optymalną dla pracy z uczniami w środkowym wieku szkolnym jest strategia budowania rusztowania, która pozwala nauczycielowi na bycie
- Istotne jest to, by informacja zwrotna udzielana uczniom przez nauczyciela sprzyjała rozwijaniu się u nich adekwatnej, pozytywnej samooceny
Badania pokazują, że pewne działania nauczyciela, takie jak motywowanie uczniów do nauki, zachęcanie ich do słuchania podczas lekcji i odrabiania zadań domowych oraz udzielanie wsparcia, mogą być ważne dla sukcesu uczniów w nauce języka obcego. Z kolei uczniowie „strategicznie elastyczni”, czyli stosujący różne strategie w stosunku do nauczanych przedmiotów, jeszcze rzadziej wskazywali na nauczycieli jako osoby, dzięki którym rozwinęli umiejętność stosowania strategii uczenia się. Specyfika i znaczenie strategii uczenia się Organizacja procesu uczenia się wymaga dbałości o odpowiednie warunki zewnętrzne i psychiczne.
Wykorzystanie strategii uczenia się wymaga, po pierwsze, znajomości istniejących strategii, a po drugie, umiejętności zastosowania strategii w praktyce. Oczywiście strategie nie zwalniają ucznia z wysiłku, ale rozwijają w nim poczucie sprawczości i pozwalają nadawać sens swoim działaniom. Działania wykonywane na materiale będącym przedmiotem uczenia się, stymulujące procedury myślowe; istnieją strategie powierzchniowe i głębokie, a także strategie powtarzania i opracowywania.
Scaffolding to strategia uczenia się z przewodnikiem, której struktura jest unikalna dzięki wspólnym programom działań zarówno nauczyciela, jak i ucznia. Wybrani uczniowie klas IV–VI z 9 szkół podstawowych województwa warmińsko-mazurskiego wzięli udział w badaniach, których celem było określenie poziomu ich kompetencji w zakresie efektywnego uczenia się i zapamiętywania, kreatywnego rozwiązywania problemów oraz pracy zespołowej. Na podstawie: Badanie kompetencji uczniów klas IV–VI oraz opinii ich nauczycieli w zakresie efektywnego uczenia się i zapamiętywania, kreatywnego rozwiązywania problemów i pracy zespołowej (2011).
Rola motywacji i charakter wsparcia: dzięki działaniom nauczyciela uczeń od samego początku aktywnie działa na rzecz rozwiązania problemu i doprowadza do pomyślnego zakończenia zadania. Na podstawie: Badanie kompetencji nauczycieli klas IV-VI w zakresie znajomości metod i technik efektywnego uczenia się i zapamiętywania, kreatywnego rozwiązywania problemów i pracy zespołowej (2011). Nauczyciel to osoba, która może podnieść poczucie własnej wartości uczniów, pomagając im wyznaczyć cele uczenia się odpowiadające ich możliwościom.
Temperament ucznia, poziom rozwoju emocjonalnego, społecznego i poznawczego ma wpływ na sposób, w jaki uczeń uczestniczy w procesie uczenia się i jakie osiąga wyniki. Ważnym zadaniem stojącym przed nauczycielem jest rozwijanie u uczniów umiejętności stosowania poznawczych strategii uczenia się. Dobry nauczyciel stawia uczniom takie zadania, w tym prace domowe, które zachęcą ich do działania, pobudzą ich rozwój, ale jednocześnie nie zachęcą ich do działania, nie pobudzą ich rozwoju, ale jednocześnie nie poprawią umiejętności uczniowie klas IV-VI szkoły podstawowej.
Potencjał ucznia kończącego szkołę podstawową
- Wprowadzenie, czyli o zasobach ucznia rozpoczynającego drugi etap
- Kompetencje poznawcze ucznia kończącego drugi etap
- Kompetencje społeczne ucznia kończącego drugi etap edukacji szkolnej
- Kompetencje samoorganizacji ucznia kończącego drugi etap edukacji szkolnej
- Zasoby ucznia kończącego drugi etap edukacji szkolnej
Chętnie podejmuje się nowych zadań, które wymagają od niego wchodzenia w nowe role społeczne, aktywnie uczestniczy w życiu zespołu klasowego i szkoły. Uczeń kończący drugi etap nauki jest w stanie samodzielnie zorganizować sobie warunki nauki.
Zmiana
- Dysponuje rozwiniętą zdolnością samodzielnego uczenia się
- Posiada zdolność organizowania własnego środowiska uczenia się
- Potrafi podejmować współpracę z rówieśnikami i przyjmować różne role w zespole pracującym nad zadaniem
- Jest przygotowany do wchodzenia w różnorodne role społeczne, także poza szkołą
- Jest przygotowany do konstruowania i realizowania złożonych działań o charakterze projektów
- Opanował podstawowe kompetencje kluczowe, czyli wiedzę, umiejętności i postawy, których potrzebuje do samorealizacji, bycia aktywnym obywatelem
Opanowuje podstawowe kluczowe kompetencje, tj. wiedzę, umiejętności i postawy potrzebne do samorozwoju, bycia aktywnym obywatelem oraz postawy potrzebne do samorozwoju, bycia aktywnym obywatelem w swoim środowisku lokalnym, integracji społecznej i przyszłej pracy.
Zakończenie
Niezbędnik dobrego Nauczyciela
Opieka i wychowanie w okresie dzieciństwa i dorastania
