Hayat Bilgisi Dersi ile Ġlgili AraĢtırmalar

Bu kısımda, yapılan araştırma ile paralel olabileceği düşünülen hayat bilgisi öğretim programındaki kazanımların ve değerlerin (duyuşsal kavramların) gerçekleşme düzeyleri ile ilgili araştırmalar ele alınmıştır.

Aslan‟ın (2007) “Öğretmen Görüşlerine Göre İlköğretim Birinci Basamaktaki Öğrencilerin Temel Bilgi, Beceri ve Değerleri Kazanma Düzeyleri” adlı çalışmasında ilköğretimin birinci basamağında öğrencilere kazandırılması gereken temel bilgi, beceri ve değerlerin hangi düzeyde kazandırılabildiğinin ve öğretimin niteliğinin artırılabilesi için neler yapılması gerektiğinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Tarama modelinin kullanıldığı bu araştırmada veriler anket aracılığı ile toplanmıştır. Araştırmanın sonucunda şu bilgilere ulaşılmıştır: ilköğretim birinci basamaktaki öğrencilerin temel değerleri kazanma düzeylerine ilişkin öğretmen görüşlerine bakıldığında cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir farklılık bulunmazken kıdem değişkenine göre 5 ve altı hizmet süresine sahip öğretmenlerin görüşlerinin daha olumlu olduğu görülmektedir. Bunun yanında alt sosyo- ekonomik düzey okullarda görev yapan öğretmenlerin puan ortalamalarının diğer grupların ortalamalarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Öğretmenlerin, temel değerlerin yeteri kadar kazandırılamamasının nedenleri üzerine belirttiği görüşler ise şu şekildedir;

öğrenci velilerinin ilgisiz ve bilgisiz olması, velilerin ekonomik yetersizlikleri, okulda materyal eksikliğinin olması ve öğrenci sayısının fazlalığı.

Narin‟in (2007) “İlköğretim Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı‟nın Vatandaşlık Bilgi, Beceri ve Değerlerini Kazandırmasına İlişkin Öğretmen Görüşleri” adlı çalışmasında ilköğretim hayat bilgisi dersi öğretim programının vatandaşlık bilgi, beceri ve değerlerini

66

kazandırmasına ilişkin öğretmen görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Karma araştırma modelinin kullanıldığı bu araştırmanın nicel verileri araştırmacı tarafından araştırmanın alt problemleri ile ilgili anket aracılığı ile nitel veriler ise öğretmenlerle yapılan yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığı ile toplanmıştır. Araştırmaya katılan öğretmenlerin büyük bir bölümü hayat bilgisi öğretim programında yer alan bilgileri ve beceriler, vatandaşlık bilgi ve becerilerini kazandırması bakımından yeterli bulmaktadır.

Ancak öğretmenler bilgi düzeyinde ulusal ve evrensel değerleri sıralama bilgisi kazandırma bakımından ve Cumhuriyeti korumak ve güçlendirmek için yapılması gerekenleri söyleme-yazma bilgisi bakımından, programda yer alan bilgilerin yeterli olmadığı yönünde görüş bildirmişleridir. Araştırmanın nitel boyutunu sonuçlarında da hayat bilgisi öğretim programının vatandaşlık ile ilgili değerleri kazandırmada yeterli olmadığı görülmektedir.

Çakır‟ın (2007) “Yeni Hayat Bilgisi Programında Yer Alan Kazanımların Önerilen Etkinlikler Çerçevesinde Gerçekleştirilebilme Düzeyinin Belirlenmesi” adlı çalışmasında ilköğretim okullarında uygulanmakta olan yeni hayat bilgisi programında yer alan kazanımların, önerilen etkinlikler çerçevesinde gerçekleştirilebilme düzeyinin öğretmen görüşleri çerçevesinde, çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmaktadır. Tarama modelinin kullanıldığı bu çalışmada veri toplama aracı olarak anket kullanılmıştır.

Araştırmanın sonuçları ise şöyledir: öğretmenler hayat bilgisi öğretim programı ile ilgili genellikle olumlu görüş bildirmişlerdir. Araştırmacıya göre öğretmenlerin program hakkındaki görüşlerinde önemli ölçüde eksiklikler vardır bu nedenle öğretmenlerin bir uzman tarafından eğitime tabi tutulmaları gerekmektedir.

Şeref‟in (2008) “3. Sınıf Yeni Hayat Bilgisi Dersi Programı Kazanımlarının Gerçekleşme Düzeyi” adlı çalışmasında yeni hayat bilgisi öğretim programının kazanımlarının gerçekleşme düzeyleri tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Araştırmada hedeflenen beceriler ve kişisel nitelikler ne derece kazandırıldığı araştırılmıştır.

Araştırmada kadın öğretmenler erkek öğretmenlere göre kazanımların gerçekleşme düzeyine daha olumlu baktıkları ortaya çıkarken mesleki kıdemde ise her kazanıma farklı mesleki kıdemdeki öğretmenler olumlu yaklaşmışlardır. Araştırma geneline bakıldığında üçüncü sınıf hayat bilgisi dersi programına öğretmenlerin olumlu yaklaştığı görülmektedir.

Türkeş‟,n (2008) “İlköğretim 1. Kademe 1-3 Sınıf Hayta Bilgisi Dersinde Yer Alan Okul Heyecanım Temasının Kazanımlarının Gerçekleşme Düzeyine İlişkin Öğretmen Görüşleri (Balıkesir İli Örneği)” adlı çalışmasında 1. kademe hayat bilgisi dersi öğretim programında yer alan okul heyecanım temasının kazanımlarının gerçekleşme düzeyini

67

Balıkesir ili ilköğretim okullarında görev yapan 1. ve 3. sınıf öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Tarama yöntemini kullanıldığı bu çalışmada veriler anket aracılığı ile toplanmıştır. Araştırmada, öğretmen görüşlerine göre birinci sınıf öğrencilerinin okul heyecanım ile ilgili kazanımları gerçekleştirme düzeyleri “bazen”

seçeneği çoğunluk olarak tercih edilirken öğretmenler üçüncü sınıf öğrencileri için ise “her zaman” seçeneğini tercih ettikleri gözlemlenmiştir.

Kaya‟nın (2009) “Hayat Bilgisi Öğretim Programındaki Duyuşsal Yoğunluklu Kazanımların Değerlendirilmesi” adlı doktora tezinde hayat bilgisi öğretim programında ifade edilen duyuşsal yoğunluklu kazanımların ulaşılma düzeylerini öğrenci görüşlerine göre tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Tarama modelinin kullanıldığı bu çalışmada veri toplama aracı olarak “Duyuşsal Kazanım Ölçeği” geliştirilmiş ve Bolu il merkezinde 2007- 2008 eğitim öğretim yılında ikinci sınıflara uygulanmış daha sonra aynı sınıflara 2008- 2009 eğitim öğretim yılında tekrar uygulanmıştır. Araştırmanın sonuçlarına bakıldığında;

hayat bilgisi öğretim programının; iletişim becerilerini geliştirmede, farklılıklara saygılı olma (hoşgörü), duyguların paylaşımı ve duyguların kontrolü, kaynakları verimli kullanma, işbirliğine önem verme, özgüven, gruplar arası dayanışma, yeniliğe açıklık ile ilgili kazanımların üçüncü sınıfta daha yüksek bir ortalama ile gerçekleşmesi konusunda başarılı olduğu ortaya çıkmaktadır.

Kılınç‟ın (2010) “Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı‟nın Etik Bilinç Geliştirme Açısından Öğretmen Görüşlerine Dayalı Olarak Değerlendirilmesi” adlı tez çalışmasında hayat bilgisi öğretim programında etik konusuna ilişkin belirlenen kazanım, kişisel nitelikler, değerler ve yaşam becerilerinin etik bilinç kandırma yeterliliğine ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Tarama araştırma modelinin kullanıldığı çalışmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen anket kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre hayat bilgisi öğretim programında yer alan kazanımlar, kişisel nitelikler ve yaşam becerileri sayesinde etik bilincini yeterli düzeyde kazandıkları görüşü ortaya çıkmaktadır. Bunun yanında kıdem değişkenine göre en fazla 21 yıl ve üzeri kıdeme sahip öğretmenler, sınıf değişkenine göre ikinci sınıf öğretmenleri hayat bilgisi öğretim programındaki kazanımların, kişisel niteliklerin ve yaşam becerilerinin etik bilinci kazandırmada yeterli olduğu yönünde en yüksek ortalamaya sahip değişkenler olarak karşımıza çıkmaktadır.

Narman‟ın (2011) “İlköğretim Hayat Bilgisi Ders Programında Yer Akan Duyuşsal Kavramların Gelişim, Program ve Beceri Açsınıdan İncelenmesi” adlı tez çalışmasında öüretmen algılarına göre hayat bilgisi öğretim programında yer alan duyuşsal kavramların

68

gelişimsel açıdan öğrencilere uygunluk, programda yer verilme, davranışa dönüşme düzeylerine bakılmış ve bu düzeylerin öğretmenlerin kişisel özelliklerine göre farklılaşma olup olmadığı incelenmesi amaçlanmıştır. Tarama modelinin kullanıldığı bu çalışmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen anket aracılığı ile toplanmıştır.

Araştırmanın sonucuna göre; öğretmen algılarına göre duyuşsal kavramlar genel itibariyle öğrenci seviyesine uygun bulunmuştur. Öğretmenler öğrenci seviyesine en düşük kavramın sabır olduğunu düşünmektedirler. Hayat bilgisi öğretim programınad yer alan duyuşsal kavramlaın yeterliliği ile ilgili olarak kadın öğretmenler erkek öğretmenlere göre, hayat bilgisi öğretim programındaki duyuşsal kavramların yeterliliğini daha olumlu bulmaktadırlar. Öğretmenlerin hizmet sürelerine bakıldığında, öğretmenlerin kıdemleri yükseldikçe duyuşsal kavramların programdaki yeterliliğine ilişkin görüşler daha olumlu hal almaktadır. Öğrencilerin programdaki duyuşsal kavramların davranışa dönüştürme düzeylerine ilişkin sonuçlarda ise öğretmenler genellikle kısmen yeterli cevabını vermişlerdir. Kıdem değişkenine göre, kıdemi yüksek olan öğretmenler programdaki duyuşsal kavramların davranışa dönüştürülmesine ilişkin daha olumlu cevaplar verdikleri görülmektedir.

Bahçe‟nin (2013) “Hayat Bilgisi Öğretiminde Değerlerin Kazandırılma Düzeylerinin Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi” adlı çalışmasında hayat bilgisi öğretiminde, değerlerin kazandırılma düzeylerinin, ilköğretim okullarında görev yapan sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda nitel araştırma yöntemi tercih edilmiş ve veriler yarı yapılandırılmış görüşme aracılığı ile toplanmıştır. Araştırma sonucunda şu bilgilere ulaşılmıştır:

öğretmenler hayat bilgisi öğretim programında yer alan değerleri öğrencilere kazandırmak amacıyla genellikle grupla öğretim teknikleri kullandıkları ortaya çıkmıştır. Bunun yanında öğretmenler ders kitaplarındaki etkinlikleri değerleri kazandırmada yeterli gördükleri ve ek kaynaklara ihtiyaç duymadıkları görülmektedir. değerlerin öğretilmesi esnasında aile okul iş birliğinin önemi ön plana çıkarken özellikle teknoloji ve dolayısıyla medyanın çocukların değer kazanımlarını olumsuz etkilediği sonucuna ulaşılmıştır.

Yıldırım ve Turan‟ın (2015) “Sınıf Öğretmenlerinin Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programındaki Değerlerin Kazandırılma Sürecine Yönelik Görüşleri” adlı çalışmasında sınıf öğretmenlerinin programdaki değerler ve bunların eğitimine yönelik kullandıkları yöntemler, karşılaştıkları güçlükler ve “saygı -sevgi” değerlerinin kazandırılmasına yönelik görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı bu çalışmada veriler yarı yapılandırılmış görüşme ile toplanılmıştır. Araştırmada öğretmenlere

69

hayat bilgisi ders programında yer alan değerler ile ilgili; en önem verdikleri değerler, bu değerleri öğretirken hangi yöntemleri kullandıkları, değerlerin öğretimi esnasında ne gibi sorunlarla karşılaştıkları sorulmuştur. Araştırmada şu sonuçlara ulaşılmıştır: öğretmenler hayat bilgisi öğretim programında en çok sevgi, saygı, hoşgörü, özsaygı, özgüven, barış ve vatanseverlik değerlerine önem vermektedirler. Öğretmenler değerlerin kazandırılması esnasında değerler ile ilgili kazanımların soyutluğundan, kazandırılmak istenen değerlerin öğrenciler tarafından uygulamaya geçirilemeyişinden ve özellikle velilerin ilgisizliği nedeniyle birtakım sorunlar ile karşılaştıklarından dolayı sorunlarla karşılaştıklarını ifade etmişlerdir.

Hayat bilgisi ile ilgili ele alınan araştırmalar yurt içindeki ve 2005 sonrası çalışmaları kapsamaktadır. Bunun nedeni araştırmanın 2005 Hayat Bilgisi Öğretim Programı ile ilgili olduğundandır. Bu perspektif ile yapılan çalışmalar tarandığında yeni hayat bilgisi programındaki kazanımların öğretmen görüşlerine göre olumlu bir şekilde gerçekleştiği gözlemlenmektedir. Öğrenciler üzerine yapılan araştırmalar da bu durumu destekler niteliktedir.

70