Hatice YILDIZ DURAK danışmanlığında hazırladığım "Dijital Hikaye Geliştirme Faaliyetlerinin Ebeveynlerin Dijital Ebeveynlik ve Teknoloji Kullanımına İlişkin Tutumlarına Etkisi Üzerine Araştırma" başlıklı yüksek lisans tezimin bilimsel etik değerlere uygun özgün bir çalışma olduğunu beyan ederim. ve kuralları, aksi tespit edilmesi halinde her türlü hukuki yaptırımı kabul edeceğimi beyan ederim. Bu bağlamda dijital hikaye zamanı etkinliklerinin ebeveynlerin dijital ebeveynlik becerilerini geliştirmede etkili bir araç olduğuna inanılmaktadır. Bu çalışmanın sonuçlarına göre hikaye geliştirme gibi tasarım odaklı eğitim etkinlikleri ebeveynlerde dijital ebeveynlik farkındalığının gelişmesine katkı sağlamaktadır.
- Problem
- Araştırmanın Amacı
- Araştırmanın Önemi
- Sayıltılar
- Sınırlılıklar
- Tanımlar
Bu bağlamda bu çalışmanın problemi "Dijital ebeveynliğe yönelik dijital öykü anlatma etkinliklerinin ebeveynlerin dijital ebeveynlik tutumlarına ve medya ve teknoloji kullanım tutumlarına etkileri nelerdir?" olarak tanımlandı. Araştırmanın amacı, dijital ebeveynlik dijital tarih etkinliklerinin ebeveynlerin dijital ebeveynlik tutumları üzerindeki etkilerini inceleyerek dijital ebeveynlik yeterliliğini ortaya çıkarmak ve farkındalık yaratmaktır. Dijital ebeveynliğe yönelik dijital öykü etkinliklerinin uygulandığı deney grubu ile kontrol grubunun dijital ebeveynlik tutumları arasında ön test sonuçlarına bakıldığında anlamlı farklılıklar var mıdır?
Dijital Hikâye
Aynı zamanda okul öncesi dönemden üniversite öğrencilerine kadar geniş bir yelpazede dijital hikaye anlatımının faydalarından bahseden pek çok çalışma bulunmaktadır. Öğrenciler dijital öyküleri kendileri oluşturabilecekleri gibi öğretmenler tarafından da oluşturularak bir konuyu açıklamak amacıyla kullanılabilirler (Robin, 2006). Dijital öykü anlatımı Web 2.0 araçlarının yanı sıra Scratch, MovieMaker, Microsoft Powerpoint, Microsoft Photostory gibi programlarla da oluşturulabilmektedir (Karoğlu, 2015; Yıldız-Durak, 2018).
Dijital Hikâye Oluşturma Süreci
- Etkili Dijital Hikâyenin Bileşenleri
- Dijital Hikâye Oluşturma Aşamaları
Bu aşamaların belirli bir standardı olmasa da farklı araştırmacılar tarafından hazırlanan dijital öykü oluşturma süreci benzerlikler göstermektedir (Morra, 2013; Brennan ve Jakes, 2005; Robin, 2008). Seçilen multimedya araçları storyboard aşamasında belirlenen form ve lokasyonda dijital hikaye oluşturma programına yerleştirilir. Tablo 2.1'de literatürde çeşitli araştırmacılar tarafından oluşturulan dijital öykü oluşturma sürecinin aşamalarını içeren çeşitli çalışmalar sunulmaktadır.
Dijital Hikâye Türleri
Dijital öykü çalışmalarına başlarken dijital öykü oluşturma aşamalarını bilmenin dijital öykü oluşturma sürecinde faydalı olacağı söylenmektedir (Uslu, 2019; Robin, 2008).
Dijital Hikâye ve Yetişkin Eğitimi
Öğrenciler dijital öykü oluşturma sürecinde aktif olduklarında eleştirel düşünme becerilerini, araştırma ve yaratıcı yazma becerilerini ve teknolojik okuryazarlıklarını geliştirdikleri söylenebilir (Doğan ve Robin, 2008). Bu engeller göz önüne alındığında; fiziksel özellikler (görme ve işitme sorunları), psikolojik özellikler (zaman ve kişisel farkındalık/duyarlılık), sosyal gelişim özellikleri (başarısızlık ve alay edilme korkusu vb.) ve dış engeller (iş temposundan kaynaklanan yorgunluk) vb. Bu bakımdan yetişkin eğitiminde klasik öğrenme yaklaşımları yerine verimliliği artıracak farklı öğrenme ve öğretme yöntemlerinden yararlanmak gerekmektedir (Yayla, 2009).
Dijital Ebeveynlik
- Dijital Ebeveynlik Rolleri
- Dijital Ebeveynlik Eğitimi
Literatürdeki "dijital ebeveynlik" kavramına bakıldığında Huang ve ark. 2008) dijital ortamda korumayı, çocuğun internet kullanımının izlenmesi ve yönetilmesi, ihtiyaçlarına göre bilgi ve kaynak bulunması ve iletişim kurulması olarak tanımlamaktadır. 2013) dijital ebeveynlik; Dijital çağın ihtiyaç ve beklentilerine uygun hareket eden, temel veya orta düzeyde teknoloji okuryazarı olan, dijital ortamın getirdiği avantajların farkında olan, kendisini ve çocuklarını dijitalin risk ve tehlikelerinden nasıl koruyacağını bilen çevreye saygılı, dijital ortamda saygılı davranarak çocuklarına örnek olan ve dijital dünyadaki gelişmeleri takip etmekten vazgeçmeyen, kendisini birey olarak tanımlıyor. Aynı zamanda dijital ebeveynlik; dijital okuryazarlık, farkındalık, etik, yenilikçilik ve kontrol olarak sınıflandırılmıştır (Yurdakul vd., 2013). Hobbs (2010) dijital okuryazarlığı, belirli bir amaç için internetteki güvenilir bilgi ve materyallere, doğru yöntem ve teknikleri kullanarak ulaşabilme yeteneği olarak tanımlamıştır.
Bu bağlamda dijital çağda doğan çocuklara örnek oluşturabilmek için ebeveynlerin dijital okuryazarlık rolünü üstlenmeleri ve dijital ebeveyn olma özelliklerini ortaya koymaları gerekmektedir. Çocuklarıyla birlikte dijital teknolojileri kullanan ebeveynlerin internetteki risk ve tehditlerin farkında olması gerekir. ACÇAP'a (Avrupa Çevrimiçi Çocuk Araştırma Projesi, 2010) göre çevrimiçi fırsatlar arasında; İnternetteki riskler ve tehditlere çevrimiçi riskler denir.
Dijital ebeveyn, çocuğunu çevrimiçi ortamın risklerinden korumak için denetleyici bir rol üstlenirken aynı zamanda etik kuralları da benimsemelidir. Bu noktada hızla değişen ve gelişen dijital çağa ayak uydurmanın ve bu yeniliklere açık olmanın dijital ebeveynlerin temel rolleri olduğunu söyleyebiliriz. Ebeveynlerin dijital yeniliklere hazır ve ilgili olmaları, yenilikleri takip edebilmeleri ve yeniliklerin olanak ve risklerinin farkında olmaları gerekmektedir (Yurdakul vd., 2013).
Bu bağlamda yetişkinlerin dijital ebeveynliğe ilişkin görev ve sorumluluklarının bilincinde olmaları ve yaşam boyu öğrenme çerçevesinde dijital becerilerini geliştirmeleri önemlidir.
İlgili Araştırmalar
- Yetişkin Eğitiminde Dijital Hikâyeyi Konu Alan Araştırmalar
- Dijital Ebeveynliği Konu Alan Araştırmalar
Özpınar (2017), geleceğin matematik öğretmenleriyle yaptığı çalışmada, onların dijital öykülemenin öğretim sürecinde kullanımına ilişkin görüşlerini incelemiştir. Göçen (2014) öğretmen adaylarıyla yaptığı çalışmada dijital öykü anlatımının öğrencilerin akademik başarısı, öğrenme ve çalışma yöntemleri üzerindeki etkilerini incelemiştir. Erdener ve Şimşek (2012) tarafından yapılan bir başka araştırmada ise üç yaşlı kadına dijital hikaye anlatımı atölyesinde üç gün boyunca dijital görsel beceriler konusunda temel eğitim verilmiştir.
Elde edilen sonuçlar doğrultusunda çevrimiçi olarak gerçekleştirilen dijital öykü anlatımının (İkinci hayat: sanal ortam), çevrimdışı olarak gerçekleştirilen dijital öykü anlatımına (Windows movie maker) göre daha etkili olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlar doğrultusunda dijital öykülemenin sınıf ortamında yazmayı öğretmede bir yöntem olarak kullanılabileceği görülmüştür. Butler'ın (2010) çalışması öğretmenlerin dijital tarih eğitimi öncesi ve sonrası teknoloji entegrasyonuna ilişkin kaygı düzeylerini belirlemeyi amaçlamıştır.
Heo (2009) çalışmasında dijital öykü etkinlikleri aracılığıyla öğretmen adaylarının öz-yeterlik algılarının ve eğitim teknolojilerine yönelik eğilimlerinin etkisini araştırmıştır. Bulgular doğrultusunda dijital öykü anlatımının öğretmen yetiştirme programında etkili bir öğretme ve öğrenme yaklaşımı olduğu vurgulanmıştır. Ayrıca bulgular, teknolojinin eğitime entegrasyonunda dijital öyküleme yönteminin öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık becerilerini arttırdığı sonucuna varmıştır.
Literatürdeki çalışmalar incelendiğinde üniversite öğrencileri ve öğretmenlere yönelik olarak genellikle dijital öyküleme yöntemi kullanılmıştır.
- Araştırma Modeli
- Çalışma Grubu
- Veri Toplama Araçları
- Uygulama
- Uygulama Öncesi Yapılan Çalışmalar
- Uygulama Süreci
- Uygulama Sonrası
- Verilerin Toplanması ve Analizi
Dijital Ebeveynlik Tutum Ölçeği; Bu çalışmada ilk veri toplama aracı dijital ebeveynlik tutumunu ortaya çıkarmak için kullanılan “Dijital Ebeveynlik Tutum Ölçeği” adı verilen ölçektir. Bu formda dijital hikaye etkinliklerine ilişkin 4 adet açık uçlu soru ve dijital ebeveynlik farkındalığına ilişkin 1 adet açık uçlu soru bulunmaktadır. Başvuru sürecinin başlamasından yaklaşık bir hafta önce katılımcılara "Dijital Ebeveynlik Tutum Ölçeği" ile "Medya ve Teknoloji Kullanımları ve Tutumları Ölçeği" çevrimiçi olarak dağıtılmıştır.
Deney ve kontrol grubundaki katılımcılara uygulamadan sonraki hafta "Dijital Ebeveynlik Tutum Ölçeği" ile "Medya ve Teknoloji Kullanımları ve Tutum Ölçeği" verildi.
- Birinci Alt Probleme İlişkin Bulgular
- İkinci Alt Probleme İlişkin Bulgular
- Üçüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular
- Dördüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular
- Cinsiyete Göre Farklılaşmalar
- Ebeveynlerin Çocuklarının Cinsiyetine Göre Farklılaşmalar
- Günlük Teknoloji Kullanım Sıklığına Göre Farklılaşmalar
- Yaşa göre Farklılaşmalar
- Beşinci Alt Probleme İlişkin Bulgular
- Dijital Hikâye Etkinliklerinin Katkıları
- Dijital Hikâye Etkinliklerinin Dijital Ebeveynlik Farkındalığına Etkileri
- Dijital Hikâye Etkinliklerinin En Beğenilen Üç Özelliği
- Dijital Hikâye Etkinliklerinin En Beğenilmeyen Üç Özelliği
- Dijital Hikâyeyi İyileştirme Önerileri
Dijital ebeveynliğe yönelik ebeveyn tutumları ile medya ve teknoloji kullanımına yönelik tutumların cinsiyete göre anlamlı şekilde farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için bir t testi kullanıldı. Bu testle ebeveynlerin dijital ebeveynliğe yönelik tutumları ile medya ve teknolojiye yönelik kullanım ve tutumlarının çocuklarının cinsiyetine göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğini belirledik. ANOVA testini kullanarak ebeveynlerin dijital ebeveynliğe yönelik tutumları ile medya ve teknoloji kullanımına yönelik tutumlarının günlük teknoloji kullanım sıklığına göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğini belirledik.
Ebeveynlerin dijital ebeveynliğe yönelik tutumları ile medya ve teknoloji kullanımına yönelik tutumlarının yaşa göre anlamlı şekilde farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için bir T testi kullanıldı. Bu çalışmada ebeveynlerin dijital ebeveynliğe yönelik tutumları dijital hikaye zamanı etkinlikleriyle yürütülen süreç sonrasında artış göstermiştir. Bu çalışmada ebeveynlerin dijital ebeveynlik puanlarının günlük teknoloji kullanım sıklıklarına göre anlamlı bir farklılık göstermediği görülmüştür.
Deney grubundaki ebeveynlerin dijital ebeveynlik tutumları dijital öykü etkinlikleriyle gerçekleştirilen süreç sonrasında arttı. Ebeveynlerin dijital ebeveynlik tutum sonuçları arasında cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Kız ve erkek çocuklarına sahip ebeveynlerin dijital ebeveynlik tutumlarına ilişkin sonuçların eşit olduğu tespit edilmiştir.
Bu çalışma kapsamında bu anket, dijital ebeveynlik çalışmalarında ebeveynlerin dijital ebeveynlik ve teknoloji kullanım tutumlarının dijital hikaye geliştirme etkinliklerine etkisini belirlemek amacıyla tasarlanmıştır.
58
Tartışma
Bu çalışmada dijital ebeveynlik dijital hikaye anlatma etkinliklerinin ebeveynlerin dijital ebeveynliğe yönelik tutumları üzerindeki etkileri incelenerek dijital ebeveynlik yeterliliğini ortaya çıkarmak ve farkındalık yaratmak amaçlandı. Anlamlı bir farklılık olmamasına rağmen kadın ebeveynlerin dijital ebeveynlik tutum puanlarının erkek ebeveynlere göre daha yüksek olduğu görülmüştür. (2019)’ın çalışmasında cinsiyete göre dijital ebeveynlik öz-yeterliğinde herhangi bir farklılık gözlenmemiştir. Diğer literatür çalışmaları incelendiğinde ev kadınlarının çalışan kadınlara ve babalara göre daha yüksek dijital ebeveynlik davranışı sergiledikleri belirtilmektedir (Livingstone vd., 2018; Baker, Morawska ve Sanders, 2017; Doğan, 2013).
Bu noktada kadınların anne olarak ebeveynlik rollerinin ve dijital ebeveynlik tutum, farkındalık ve davranışlarının daha yüksek olduğu söylenebilir. Teknolojiyi her gün 1-3 saat kullanan ebeveynlerin dijital ebeveynlik tutum puanı, teknolojiyi her gün daha sık kullanan ebeveynlere göre daha yüksektir. Ancak anlamlı bir fark olmasa da 20-35 yaş grubundaki ebeveynlerin dijital ebeveynlik tutum puanının 36-50 yaş grubundaki ebeveynlere göre daha yüksek olduğu belirlendi.
Yaman (2018) doktora tezinde ebeveynler yaşlandıkça algılanan dijital ebeveynlik öz yeterlik düzeylerinin azaldığını belirtmiştir. Ancak dijital ebeveynlik rolünün farkına varılması ve benimsenmesi, dijital ebeveynlik sorumluluklarının öğrenilmesi, çocukların çevrimiçi risklerden korunması ve çocukların çevrimiçi ortamlarda izlenmesinin önemi açısından dijital ebeveynlik farkındalığına en fazla katkıyı ebeveynlerin sağladığı kaydedildi. Manap (2020) tarafından yapılan nitel araştırmada elde edilen bulgulara bakıldığında ebeveynlerin dijital ebeveyn farkındalığının boyutları; Teknolojiyi verimli kullanma, çevrimiçi risklerden korunma, rol model olma, dijital ihmal ve yeniliğe açık olmak üzere beş boyutu olduğu sonucuna varılmıştır.
Bu bağlamda ebeveynlerin dijital ebeveynlik konusundaki farkındalıkları arttıkça çocuklarının çevrimiçi davranışları ve karşılaştıkları risklerin farkına vararak bunu sağlıklı bir şekilde kullanmaya yönlendirildikleri söylenebilir.
Sonuçlar
Ancak deney ve kontrol gruplarının dijital ebeveynlik tutumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığı sonucuna varılmıştır. Bu bağlamda araştırmaya katılan ebeveynlerin dijital ebeveynliğe yönelik tutumlarına ilişkin puanlarının deneysel işleme bağlı olarak anlamlı bir şekilde değişmediği söylenebilir. Ebeveynlerin medya ve teknoloji kullanımı ile tutum puanları arasında cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu görülmüştür.
Erkek ebeveynlerin medya ve teknoloji kullanım ve tutum puanlarının kadın ebeveynlere göre daha yüksek olduğu sonucuna varılmıştır. Çocuğun cinsiyetine göre ebeveynlerin medya ve teknoloji kullanım ve tutum puanlarında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı. Erkek çocuğu olan ebeveynlerin, kız çocuğu olan ebeveynlerine göre medya ve teknoloji kullanım ve tutum puanlarının daha yüksek olduğu sonucuna varılmıştır.
Elde edilen bulgulara göre dijital ebeveynlik tutum puanları ile ebeveynlerin yaşı arasında anlamlı bir fark olmadığı sonucuna varılmıştır. Anlamlı bir fark olmasa da 20-35 yaş grubundaki ebeveynlerin dijital ebeveynlik tutum puanının 36-50 yaş grubundaki ebeveynlere göre daha yüksek olduğu belirlendi. Ebeveynlerin medya ve teknoloji kullanım ve tutum puanlarında yaşa göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığı görüldü.
Ancak ebeveynlerin en çok dijital ebeveynlik rolünü fark etme ve kabul etme, dijital ebeveynlik sorumluluklarını öğrenme, çocukları çevrimiçi risklerden koruma ve çocukları çevrimiçi ortamlarda izlemenin önemi konularında dijital ebeveynlik farkındalığına katkıda bulundukları ortaya çıkmıştır.
Öneriler
- Gelecek Araştırmacılara Öneriler
- Uygulayıcılara Öneriler
- Öğretim Tasarımcılara Öneriler
In-service teachers and technology integration: digital storytelling activities reduce teacher leadership concerns in the enterprise based adoption model (cram). Digital storytelling: an emerging tool for student and teacher learning, Unpublished doctoral dissertation, Iowa State University. Digital storytelling: an empirical study of the impact of digital storytelling on preschool teachers' self-efficacy and dispositions toward educational technology.
Carliner (Eds.), Proceedings Of World Conference On E-Learning In Corporate, Government, Healthcare, And Higher Education 2007 (Pp http://www.editlib.org/P/26774). Parenting for a digital future: survey rapport 1. Retrieved from http://blogs.lse.ac.uk/parenting4digitalfuture inthe-digital-home. 8 stappen naar geweldige digitale verhalen. http://edtechteacher.org/8-steps-to-great-digital-storytelling Retrieved from -from-samantha-on-edudemic/
2011), İkinci Dil Öğreniminde Dijital Hikaye Anlatımı, İngilizce ve Yabancı Diller için Didaktik Yüksek Lisans Tezi, Norveç Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, Norveç. Öğretmen adaylarının öğretimde teknoloji kullanım yeterliklerinin teknolojik pedagojik alan bilgisi kuramsal açıdan incelenmesi Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17). Dijital Yerliler, Dijital Göçmenler, Bölüm 2: Gerçekten Farklı mı Düşünüyorlar?http://www.marcprensky.com/writing/Prensky%20-.
A New Approach to Digital Storytelling: An Activity Focused on Writing Self-Efficacy in a Virtual Learning Environment.
Ölçek Kullanım İzin Belgeleri
Etik Kurul İzin Belgesi
Millî Eğitim Bakanlığı Araştırma İzni/Diğer Kurumlardan Alınan Araştırma
Uygulamada Kullanılan Veri Toplama Araçları
- Farklı araştırmacılar tarafından belirlenen dijital hikâye oluşturma aşamaları
- Deneysel tasarım
- Katılımcıların cinsiyete göre dağılımı
- Katılımcıların çocuklarının cinsiyetine göre dağılımı
- Katılımcıların yaşa göre dağılımı
- Katılımcıların eğitim durumuna göre dağılımı
- Dijital ebeveynlik yeterliliğini geliştirmek için verilen eğitim içeriği, materyal listesi ve
- Deney ve kontrol grubu uygulama öncesi hazırlık süreci
- Alt problemler ve kullanılan analiz yöntemleri
- Ebeveynlerin dijital ebeveynlik tutumu ve medya ve teknoloji kullanım ve tutumu ön
- Deney grubu ile kontrol grubunun dijital ebeveynlik tutumları arasındaki farklılaşmaya
- Deney grubu ile kontrol grubunun medya ve teknoloji kullanım ve tutumları arasındaki
- Ebeveynlerin dijital ebeveynlik tutum puanlarının cinsiyete göre t-testi sonuçları
- Ebeveynlerin medya ve teknoloji kullanım ve tutum puanlarının cinsiyete göre t-testi
- Ebeveynlerin dijital ebeveynlik tutum puanlarının çocuklarının cinsiyete göre t-testi
- Ebeveynlerin medya ve teknoloji kullanım ve tutum puanlarının çocuklarının cinsiyete
- Günlük teknoloji kullanım sıklığına göre betimsel istatistikler
- Günlük teknoloji kullanım sıklığına göre ANOVA testi sonuçları
- Yaş düzeylerine göre betimsel istatistikler
- Yaş düzeylerine göre T-testi sonuçları
- Dijital hikâye etkinliklerinin katkıları
- Dijital hikâyenin dijital ebeveynlik farkındalığına etkileri
- Dijital hikâyenin en beğenilen üç özelliği
- Etkili dijital hikâyenin bileşenleri
- Dijital hikâye oluşturma aşamaları
- Dijital hikâye türleri
- Dijital ebeveynlik rolleri
- Araştırmada uygulama öncesi, uygulama esnasında ve sonrasında yapılan çalışmalar36
- Dijital mahremiyet hikâye panosu
- Dijital hikâye oluşturma
- Dijital hikâyeyi paylaşma
- Kontrol grubuyla paylaşılan içerik sunumları
