A total of 3 different urban growth scenarios were developed for 2050 as uncontrolled growth scenario (Scenario 1), partially controlled growth scenario (Scenario 2) and controlled growth scenario (Scenario 3). The SLEUTH model was used to estimate urban growth and land use changes in the study area for the year 2050.
Çayağzı Mevkii’nde Karadeniz’e yakın kesimlerdeki tarım alanı ve
Güncel değerler ile 2050 yılı için öngörülen aylık toplam yağış değerleri arasındaki değişim
Araştırma alanına ait büyük toprak gruplarına ilişkin alansal ve oransal
Araştırma alanına ilişkin 2005 yılına ait mevcut alan kullanımlarının
Araştırma alanına ilişkin Senaryo 2-Senaryo 3 arasındaki alan
GİRİŞ
Çalışmanın Önemi, Amacı ve Kapsamı
Riva, Karadeniz'e kıyısı, doğal kumsalları, kuzey ormanları içindeki konumu, tabiat parkının bulunması, topoğrafik yapısı ve sınırları içerisindeki sit alanları bakımından önemli doğal ve kültürel peyzaj özelliklerine sahiptir. Bu bağlamda Riva'nın arazi kullanım değişiminin tespiti ve kentsel gelişime yön verecek stratejik mekansal planlama çalışmaları önem taşımaktadır.
Çalışmanın Özgün Değeri, Yerel ve Bilimsel Yararları
Literatür Özeti
- Konuya İlişkin Literatür Özetleri
- Çalışmada İzlenen Yönteme İlişkin Literatür Özetleri
- Araştırma Alanı ve Yakın Çevresine İlişkin Literatür Özetleri
Levend tarafından 2008 yılında gerçekleştirilen "Stratejik Mekansal Planlama Yaklaşımı Üzerine Bir Araştırma: İstanbul Örneği" başlıklı yüksek lisans tezinde ülkemizde stratejik mekansal planlama yaklaşımına geçiş sürecinin İstanbul örneği üzerinden araştırılması ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Demirel'in 2017 yılında gerçekleştirdiği "Kentlerin Dönüşüm Sürecinde Sosyal Bir Yapı Olarak Peyzaj: Beykoz Örneği" başlıklı yüksek lisans tezinde peyzajın sosyal yönünün vurgulanması amaçlandı.
KURAMSAL TEMELLER
Genel Tanımlar
Peyzaj değişikliği, peyzajın doğal olaylar ve insan müdahaleleri nedeniyle mekan ve zamanda farklı bir karakter göstermesi anlamına gelmektedir (Şahin vd., 2014). “Peyzaj değerlendirmesi”, peyzajların korunması, geliştirilmesi ve yönetimine ilişkin yargılara varılmasını sağlayan, işlev-karakter temelli bir peyzaj planlama ve yönetim sürecidir (Şahin vd., 2014).
Mekansal Planlama
Bu bağlamda oluşturulan mekânsal gelişim stratejilerinde belirlenen bu unsurların düzenlenmesi, fırsatlara ulaşmada yeni fırsatlar yaratan fiziksel ve sosyal müdahaleleri gerektirmektedir. Yerel, bölgesel ve uluslararası düzeyde hazırlanan mekânsal planlar mekânsal gelişimin dinamiklerini etkilemek için kullanılmaktadır (Gürbüz, 2012).
Küreselleşme Sürecinde Yaşanan Değişimlerin Kentsel Planlamaya Yansımaları
Özellikle 1980 sonrasında postmodern düşüncenin hakimiyetiyle geleneksel planlama yaklaşımı yerine iletişimi, müzakereyi, etkileşimi ve katılımı öne çıkaran bir planlama yaklaşımı benimsenmiştir (Göksu, 2006; Özalp, 2006; Bülbül, 2014). Derin ve hızlı bir değişim evresinde olan geleneksel planlama araçları, son yıllarda çağdaş kentlerde ve kentsel alanlarda etkisiz hale gelmiş, istikrar durumları kesinlik ifade ettiğinden ve çözülmesi gereken sorunlara tek bir açıklık getirmek amacıyla tasarlanmaktadır.
Stratejik Planlama ve Stratejik Mekansal Planlama
- Ülkemizde Stratejik Mekansal Planlama Çalışmaları
- Ulusal ve Uluslararası Düzeyde Mekansal Gelişim Strateji Örnekleri
- Ulusal Düzeyde Mekansal Gelişim Strateji Örnekleri
- Uluslararası Düzeyde Mekansal Gelişim Strateji Örnekleri
Şehirlerde veya kentsel alanlarda peyzaj kalitesinden bahsetmek için peyzaj mimarlığının SMP ve plan hiyerarşisinde yerini alması oldukça önemlidir (Herperger vd., 2020). Tez çalışmasında, ulusal düzeyde mekânsal gelişme stratejisi çerçevesini oluşturan Düzce, Bursa ve Çayırova (Kocaeli) kentleri ile Londra (İngiltere) ve Karlsruhe (Almanya) kentleri, ulusal düzeyde mekânsal gelişme stratejisi çerçevesini oluşturan kentler arasında yer almaktadır. uluslararası düzeyde mekânsal gelişme stratejisi çerçevesi araştırılmıştır. Düzce Mekansal Gelişme Stratejisi Çerçevesi: Düzce'nin mekansal gelişme stratejisi çerçevesi kapsamında "Yenilikçi Koridor; "5 Koridor / 5 Tema", "Tematik Odak", "Yeşil Ağ" ve "Dirençli Doku" benimsenen temel stratejileri oluşturmaktadır (Tablo 2.4). ) (Anon., 2012).
Bursa Mekansal Gelişme Stratejisi Çerçevesi: Bursa kenti için yeşil kuşak bütünlüğünün sağlanması, yeşil koridorların korunması, yeşil alanları birbirine bağlayan açık alan sistemlerinin tasarlanması, kentsel gelişmenin teşvik edildiği yeni karma kullanımlı merkezler oluşturulması, odaklar arasında koridorların geliştirilmesi, kentsel dönüşümün sağlanması. alanların gelişim hedeflerine uygun olarak kentsel doku, yaya bağlantıları ve sosyal stratejiler geliştirildi. Bursa'nın mekânsal gelişme stratejisi çerçevesi kapsamında "Odak", "Koridor", "Yeşil Kuşak", "Kenar" ve "Yeni Kentsel Doku". Çayırova (Kocaeli) Mekansal Kalkınma Stratejisi Çerçevesi: Çayırova'nın mekansal gelişme stratejisi çerçevesi kapsamında fırsatlar, mekansal sorunlar, 5 temel strateji ve entegrasyon stratejileri benimsenen temel stratejileri oluşturmaktadır.
Bunlar Karlsruhe'nin mekansal gelişim stratejisi çerçevesinde benimsenen kavramlardır ve yedi temel strateji oluşturulmuştur (Anon., 2016a).
Alan Kullanım ve Arazi Örtüsü
- Alan Kullanım ve Arazi Örtüsü Değişimi
- Kentsel Alan Kullanım ve Arazi Örtüsü Değişimi
- Alan Kullanım/Arazi Örtüsü Değişimini Etkileyen Faktörler
Bu nedenle tarım, hidroloji, ekoloji, çevre, iklim ve biyojeokimyadaki değişimlerden etkilenmesi nedeniyle araştırma önemi taşımaktadır (Tan vd., 2020). Son yıllarda LC/L'deki değişiklikler özellikle gelişmekte olan ülkelerde kırsal arazi kullanımında azalmaya ve kentleşme yoluyla kentsel arazi kullanımında artışa yol açmıştır (Yin vd., 2011). Akılcı bir arazi kullanım politikası oluşturmak için EC/AÖ değişim oranının ve eğiliminin belirlenmesi önemlidir (Hassan vd., 2016).
EC/AO'daki değişime çevresel, sosyal, ekonomik, kurumsal, teknolojik ve ekonomik değişkenleri kontrol eden birden fazla itici güç neden olur (Munthali ve diğerleri, 2019; Li ve diğerleri, 2016; Zadbagher, 2017). Bu nedenle bir ülke için modeller geliştirmek ve doğru arazi politikasını geliştirmek mümkün olabilir (Xu ve diğerleri, 2020). EC/AC değişimi iki faktörden dolayı meydana gelir: doğrudan itici güçler ve dolaylı itici güçler (Girma ve Hassan, 2014; Plieninger ve diğerleri, 2016; Betru ve diğerleri, 2019).
Bunlar arasında yerleşim genişlemesi, tarımsal genişleme, orman kaynaklarının sürdürülemez kullanımı ve altyapı gelişimi yer alıyor (Plieninger ve diğerleri, 2016; Betru ve diğerleri, 2019).
Alan Kullanım Değişimini Tahmin Etme Modelleri
Hava kalitesi, su kalitesi, habitat ve yaşam kalitesindeki değişiklikler, EC/AC değişimiyle ilişkili ekonomik, sosyal ve çevresel sorunlardan bazılarıdır. Bu nedenle ES/WE değişimi bölgedeki iklimi, biyolojik çeşitlilik kaybını ve insan-çevre etkileşiminin sürdürülebilirliğini etkileyen önemli bir konudur. EC/AE varyasyonunun küresel olarak tanımlanmış etkenleri sahaya özgüdür ve o lokasyonda geçerli olan sosyo-ekonomik ve biyofiziksel faktörlere bağlı olarak bölgeden bölgeye değişiklik gösterir.
Bu nedenle, AT/Batı değişimlerinin yerel, ulusal, bölgesel ve küresel düzeydeki etkileri ve sonuçları söz konusu olduğunda, çevresel ve sosyo-ekonomik zorlukların çözümü ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve yönetimi söz konusu olduğunda, AT/Batı dinamiklerinin incelenmesi. değişim bir zorunluluktur (Munthali ve diğerleri, 2019). ). Bunun için AK/AÖ değişiminin yerlerini, büyüklüğünü ve dokusunu belirlemek, izlemek, değişime neden olan ana faktörlerin etkileşimlerini anlamak, gelecekteki değişimleri tahmin edecek teknolojileri kullanmak ve buna göre değişimin sonuçlarını belirlemek gerekmektedir. Hassan ve diğerleri, 2016). Bu bağlamda EC/CA'nın gelecekteki değişimini tahmin etmek için temel/geleneksel ve metodolojik bir yaklaşım kullanılmaktadır.
İnsan kararlarının EC/AC değişimi üzerindeki etkilerini dikkate almak ve simüle etmek için en yaygın kullanılan yaklaşımlardan biri, çoklu faktörlerin kullanılmasıdır (Valbuena ve diğerleri, 2008).
SLEUTH Modeli ve Çalışma Prensipleri
- Veri Setinin Hazırlanması
- Eğim
- Alan Kullanım
- Çıkartma Katmanı
- Yerleşim
- Ulaşım
- Gölgeleme
- Modelleme Süreci
- Test Aşaması
- Kalibrasyon Aşaması
- Tahmin Aşaması
Farklı simülasyon modelleri arasında, etmen tabanlı modeller, sosyal ve mekan kullanım sistemlerinin karmaşık yapısını değerlendirmek için daha uygun olmasına rağmen, HO modelleri, model uygulamadaki esneklik ve göreceli uygulama kolaylığı nedeniyle en etkileyici ve yaygın olarak kullanılan modeldir. UA verileri ve CBS ile uyumluluk (Chaudhuri ve Clarke, 2019; Liu ve diğerleri, 2017; Park ve diğerleri, 2017). SLEUTH Modeli, arazi kullanım planlamasında farklı mekansal değerlendirmelerin etkilerini inceler ve alternatif senaryoların uygulandığı esnek bir tahmin ortamı sağlar. Modeli kullanarak, farklı büyüme planlarının veya arazi kullanımı değişikliği senaryolarının etkilerini test etmek için birçok farklı tahmin geliştirilebilir.
Kentsel arazi kullanımı değişimini simüle etmek için verilere (veri hücreleri) bir dizi karar veya büyüme kuralı uygulanır. Model, arazi kullanımını analiz etmek için en az iki farklı yıla ait arazi kullanım verilerine ihtiyaç duymaktadır. Alan kullanım görüntülerinde her hücre değeri (piksel), tanımlı bir alan kullanım sınıfını belirtir.
Test aşamasının sonunda, en eski alan kullanımı .gif görüntüsü ile en güncel alan kullanımı .gif görüntüsü arasındaki tüm yıllar için alan kullanımındaki değişimin simüle edilmiş yıllık .gif görüntüleri oluşturulur ve çıktı dosyasında toplanır.
MATERYAL VE YÖNTEM
Materyal
1/5000 ölçekli Riva Beylik Mandıra Mevkii Koruma Amaçlı Yerel Nazım İmar Planı (1998) ve Açıklamalı Rapor ile 1/5000 ölçekli Riva (Çayağzı) İlçe Merkezi Koruma Amaçlı İmar Planı (2011) ve Açıklamalı Rapor: 6 yılda alınan bu haritalardan yapılan araştırma Bunlar, alanın üretim yapması için dijital tabanlar oluşturmak için kullanıldı. İstanbul Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İl Müdürlüğü Anadolu Yakası Doğal Varlıkları Koruma Şube Müdürlüğü (TVK 1 No'lu Şube Müdürlüğü adı değişmiştir) (2019 yılında resmi yazı ile alınmıştır): Riva Çayağzı Beylik Mandıra Mevkii ve Riva Köy Merkezi Alan Derecelendirme Tablosu'nda, isimleri ve kapsamı değişecek İlgili korunan alanlara ilişkin teorik veriler sunulmuştur. 1/25000 ölçekli MTA (Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü) Jeolojik oluşum haritası: 2018 yılında ilgili kurumun internet sitesinden ArcGIS ortamından alınmış olup, araştırma alanının jeolojik formasyon yapısının belirlenmesi ve değerlendirilmesinde kullanılmıştır.
1/25000 ölçekli MTA Erozyon Durum Haritası: 2018 yılında ilgili kurumun resmi internet sitesi ArcGIS ortamından alınmış olup, araştırma alanının erozyon durumunun tespiti ve değerlendirilmesinde kullanılmıştır. 1/25000 Memleket Haritası (1998): Araştırma alanına ait eşyükselti çizgileri, eğim, bakı analizi, zirveler ve yükselti gruplarının doğrulanması amacıyla kullanılmıştır. Araştırma alanının mevcut durumunun tanıtılması amacıyla farklı dönemlerde çekilmiş fotoğraflar ve yerinde gözlemler ile arazi çalışması fotoğrafları kullanılmıştır.
Belediyesi (İ MM) Şehir Planı Müdürlüğü 1/5000 ölçekli Riva. Çayağzı) Köy Merkezi Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı.
Yöntem
- Veri Toplamada İzlenen Yöntem
- Altlıkların Hazırlanmasında İzlenen Yöntem
- Alan Kullanım Değişimlerinin Tespitinde İzlenen Yöntem
- Alan Kullanım/Arazi Örtüsü Sınıflarının Belirlenmesinde İzlenen Yöntem
- Göstergelerin Belirlenmesinde İzlenen Yöntem
- Veri Setinin Hazırlanması
- Kentsel Büyüme Senaryolarının Oluşturulması
- Modelleme Süreci
Tarım, Gıda ve Hayvancılık İl Müdürlüğü ArcGIS ortamında elde edilen verilerle çalışma alanının “Ana Toprak Grupları” ve “Arazi Kullanım Yetenek Sınıfları”. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Planlama Müdürlüğü onayı ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harita Arşiv Müdürlüğü'nden alınan veriler ve 2017 yılı "Alan Kullanım Sınıfları" ve ulaşım verileri esas alınmıştır. Bu kapsamda CORINE Arazi Örtüsü/Alan Kullanımı kullanılmaktadır. EEA (Avrupa Çevre Ajansı) tarafından geliştirilen Sınıflandırma Sistemi (URL-29, 2020).
Bu nedenle elde edilen veriler CORINE Arazi Örtüsü/Alan Kullanımı Sınıflandırma Sisteminin 1. düzey sınıflandırması çerçevesinde değerlendirilmiştir. Riva İlçesi için üç farklı senaryo geliştirilmiş ve gelecekteki arazi kullanım yapısının olası biçimleri ortaya çıkarılmıştır. Belirtilen yıllar için oluşturulan arazi kullanım haritasından elde edilen yerleşim sınıfı dikkate alınarak katmanlar oluşturulmuştur.
Bu aşamanın sonucunda arazi kullanım sınıfları ve 2050 yılı için olası kentsel büyüme simülasyonu elde edildi.
ARAŞTIRMA ALANINA AİT BULGULAR
Araştırma Alanının Doğal Peyzaj Özellikleri
- Coğrafi Konum
- Topoğrafik Yapı
- Yükseklik Grupları
- Eğim Analizi
- Bakı Analizi
- Jeolojik Yapı
- Toprak Yapısı
- Büyük Toprak Grupları
- Arazi Kullanım Yetenek Sınıfları
Çayağzı Mevkii Müşkülsuyu Mevkii; Beylik Mandıra Mevkii; Kasapoğlu Mevkii, Sarımeşelik Mevkii, Köşkler Mevkii ve Ağırlar Mevkii'ni kapsamaktadır. Riva ilçe merkezinin bulunduğu Çayağzı Mevkii'nde merkezden Karadeniz'e doğru gidildikçe yüksekliğin azaldığı görülmektedir. Riva Beylik Mandıra lokasyonunda Karadeniz'den iç kesimlere kadar yükseltileri 0-40 m arasında değişen alanlar uzanmaktadır.
Araştırma alanının tamamında en yüksek yükselti aralığı %16,12 oranıyla 51-60 metre olup, ağırlıklı olarak Beylik Mandıra bölgesinde görülür; Ancak lokasyon genelinde yüksek kot farklılıkları bulunmaktadır. Özellikle Beylik Mandıra Mevkii'nin güneydoğu kesimi, Galatasaray Üniversitesi'ne tahsis edilen devlet ormanına sınır olan bölge, araştırma alanında en yüksek rakıma sahip olup, yükselti aralığı 41-105 m arasında değişmektedir. Harita 7’de Riva’nın jeolojik yapısı incelendiğinde araştırma alanı jeolojik yapı açısından basit bir yapı sergilemektedir (Şekil 4.14).
Kum, kil ve silt içeren alüvyal topraklar sadece Riva'nın Beylik Mandıra bölgesinde bulunur ve küçük bir alan kaplar.
Sınıf arazi: Topoğrafyaları tamamı düz veya düze yakın eğimli, geleneksel ziraat yöntemleri uygulanarak tarım yapılabilen, derin, oldukça verimli ve işlenebilir topraklara
Bu durum toprağın işlenebilirliğini, toprak özelliklerini (tuzluluk, kayalık, sığlık vb.), erozyon ve su baskını koşullarını ve drenajı etkiler.
Sınıf arazi: Bu sınıfa ait topraklarda tarım yapabilmek için bazı kısıtlayıcı faktörlere karşı önlem almak gerekmektedir. Uygun ziraat yöntemleri uygulanmasıyla orta derecede
Orta eğim, sığ kök bölgesi, düşük nem tutma kapasitesi, kolayca düzeltilemeyen düşük verimlilik, orta tuzluluk vb.
Sınıf arazi: Bu sınıfta toprakların tarım amaçlı kullanımı durumunda kısıtlamalar III
Sınıf Arazi: Eğim, erozyon, toprağın sığlığı, taşlık, tuzluluk gibi kültür bitkilerinin yetiştirilmesine engel olan çok ciddi kısıtlar bulunmaktadır. Bu sınırlamalardan bir veya birkaçının kaçınılmaz olarak ciddi sınırlamaları nedeniyle çim, ağaç ve kültür bitkilerinin yetiştirilmesine uygun değildir. Sınıf Arazi: Orman ve otlatma açısından oldukça dik bir eğime sahip olan bu araziler, doğal yaşama ortam sağladığından rekreasyon amaçlı bırakılmaktadır.
Sınıf arazi: Orman ve otlatma için oldukça dik bir eğime sahip olan bu arazilerin doğal hayata ortam teşkil ettikleri için kendi halinde bırakılması, rekreasyon amaçlı
Erozyon Durumu
Derece (Erozyon yok): Erozyona uğramamış alanlardır
- Hidrolojik Yapı
- İklim
- Bitki Örtüsü
- Yaban Hayatı
- Araştırma Alanının Kültürel Peyzaj Özellikleri
- Riva’nın Tarihsel Gelişim Süreci
- Sosyo-Ekonomik Yapı
- Ulaşım
- Mülkiyet Durumu
- Mevcut Alan Kullanımı
Zengin bir bitki örtüsüne sahip olan Beykoz ilçesinin bitki örtüsü yoğun kentleşme nedeniyle tehdit altındadır (Yücel, 2012). Riva (Çayağzı) Çayı'nın Karadeniz'e döküldüğü Elmasburnu Tabiat Parkı'nın batı kesiminde yer alan Riva Plajı'nın arkasında önemli bir tarihi ve kültürel miras olan Riva Kalesi'nin Cenova'dan kaldığı söyleniyor (İl Çevre Durum Raporu, 2018) )) Mahallenin merkezinde yer alan Çayağzı Köyü Camii (Riva Camii) asırlık bir geçmişe sahiptir (URL Şekil 4.19).
Riva Kalesi: Riva Çayı'nın (Çayağzı) Karadeniz'e döküldüğü yerde inşa edilen kaleye Osmanlı Döneminde Revan Kalesi adı verilmiştir (URL-35, 2019). İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin ardından Riva Kalesi'nin restorasyonu ve çevre düzenlemesi tamamlandı (URL Şekil 4.22). Baştürk'ün (2009) araştırmasına göre Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın torunları olan Celaloğlu ailesi, 1929 yılında Beylik Mandıra Mevkii'ne yerleşmiştir.
Diğer doğal alanlar Beylik Mandıra bölgesinin iç ve doğu kesimlerinde yoğun olarak dağılırken, Çayağzı bölgesinde Riva Çayı (Çayağzı) kenarında ve iç kesimlerde parçalar halinde bulunmaktadır.
