Het doel van "Planning Papers" is de verspreiding van het analyse- en onderzoekswerk van het Federaal Planbureau. GRAFIEK 9 Bijdrage ICT-producerende en -gebruikende sectoren aan groei arbeidsproductiviteit.
Inleiding
De positie van Europa en België is geanalyseerd op het gebied van innovatie en de implementatie van de strategie in beide entiteiten. Ten eerste wordt het economische belang van netwerkindustrieën, de belangrijkste kenmerken van deze activiteiten en het belangrijkste verwachte effect van de hervorming benadrukt.
I Referentiekader en algemene strategie van de Lissabon-agenda
Theoretisch kader van de determinanten van de
Eén van deze bronnen is bevolkingsgroei (en dus werkgelegenheid). Volgens het model zou de groei van de productie per eenheid arbeid en kapitaal per werknemer in een stabiele toestand gelijk moeten zijn aan het groeitempo van de technologie.
AKY =
Kwantificering van de economische groei en haar bestanddelen: vergelijking Verenigde Staten/Europa
In de loop van de jaren negentig zijn de bronnen van economische groei in veel Europese landen aanzienlijk veranderd. In het volgende hoofdstuk worden de verschillende aspecten van die strategie en de herziene versie van 2005 nader toegelicht.
Van vaststelling tot actie: de Europese strategieën op het vlak van groei en werkgelegenheid 2
Met de steun van de EIB, uitrusting van onderling verbonden hogesnelheidsnet- werken in de lidstaten. Uitwerking door de Commissie van een strategie voor het verwijderen van de belemmeringen voor diensten.
Belgische aanpak
De vergrijzing brengt extra overheidsuitgaven met zich mee in de vorm van extra pensioenlasten. Met name de rol van de regionale autoriteiten en de sociale partners wordt genoemd.
II Goederen- en dienstenmarkten
Innovatie: definitie
Door de veralgemening van de informatie- en communicatietechnologieën konden de dienstenondernemingen zich evenwel even innoverend tonen in de organisatiestructuren die werden ge- creëerd om voordeel te halen uit die nieuwe technologieën2. Conform de open coördinatiemethode die door de lidstaten werd goedge- keurd, werd in gemeenschappelijk akkoord een geheel van structurele indicatoren vastgelegd om de vooruitgang in de uitvoering van de Lissabonstra- tegie te meten. Handboek van de OESO en de Europese Commissie waarin de principes worden gegeven voor een goed begrip van de gegevens over innovatie.
Innovatie verbetert dus de prestaties van het bedrijf en kan het een tijdelijk concurrentievoordeel opleveren.
De innovatiesystemen
Zij zorgen ervoor dat de kwaliteit van de producten wordt verbeterd, het assortiment en de naamsbekendheid worden vergroot, marktaandelen worden vergroot of behouden en nieuwe markten kunnen worden betreden. In de moderne innovatietheorie worden het strategisch gedrag van bedrijven, de onderlinge verbondenheid van de bedrijven en de interacties en kennisuitwisseling met onderzoekscentra en universiteiten geïdentificeerd als kernelementen van het innovatieproces en de technologische ontwikkeling. De basisgedachte is dat de slagingskans van een innovatie aanzienlijk toeneemt als de innovatieactiviteiten plaatsvinden in een netwerk waarin intensief kennis wordt uitgewisseld tussen de 'producenten' en de 'kopers/gebruikers' van de kennis.
Lage reële rentetarieven verlagen inderdaad de kosten van langetermijninvesteringen, inclusief R&D-kosten, en prijsstabiliteit vermindert de onzekerheid over investeringsrendementen.
Innovatie als motor van de economische groei
De overheid kan ook de marginale kosten van het onderzoek drukken door de kosten van de onderzoeksinput te verlagen. De overheid kan ook rechtstreekse overheidssteun voor O&O geven door zelf een deel van de productie te financieren. Die externaliteiten, die algemeen worden erkend in de literatuur, steunen op de aard van de technologische kennis nl.
GRAFIEK 9 - Bijdrage van de ICT-producerende en -gebruikende sectoren tot de groei van de arbeidsproductivi- teit per uur.
Dit komt vooral door verminderde R&D-uitgaven door bedrijven. Het verschil in O&O-intensiteit in de EU en tussen haar concurrenten kan voornamelijk worden verklaard door verschillen in de bijdrage van bedrijven aan de totale O&O-uitgaven. Buitenlandse overheden en instellingen financieren daarentegen een veel groter deel van de uitgaven in vergelijking met uitgaven in de Verenigde Staten en Japan.
Het is belangrijk om deze trend te keren om het doel te bereiken om 2/3 van alle bedrijfsuitgaven te financieren.
Positie van België op het vlak van innovatie
Een van de bijzonderheden van O&O in België is de zwakke overheidsfinanciering1 (23,5 % van het totaal) en de belangrijke rol van het buitenland (12,9 % van het totaal). In Bel- gië zorgen de ondernemingen voor het grootste deel van de O&O-uitgaven, zoals in de meeste overige landen. In België gebeuren de O&O-uitgaven van de ondernemingssector vooral door een beperkt aantal grote ondernemingen.
Deze structurele indicator geeft het aandeel weer van de export van alle hoogtechnologische producten in de totale export.
De Europese strategie op het vlak van innovatie
Efficiënter gebruik van overheidsmiddelen voor O&O van bedrijven (via verschillende financiële instrumenten: rechtstreekse steun, fiscale stimuleringsmaatregelen, garantiesystemen en steun voor kapitaalinvesteringen). Tijdens de bijeenkomst van de Europese Raad in Brussel in maart 2003 werden innovatie en ondernemerschap nog steeds aangemerkt als een van de prioriteiten. Kennis en innovatie voor groei is een van de drie speerpunten.
Ze zijn goed voor ongeveer de helft van de productiviteitsgroei in moderne economieën.
De Belgische innovatiestrategie
Een innovatieve economie” omvat de O&O- en innovatiemaatregelen van de federale overheid, de gewesten en de gemeenschappen. De federale regering gaat verder met de grondige hervorming van de Belgische operationele en overlegstructuren voor normalisatie. Bovendien kent België, in tegenstelling tot sommige landen, al jaren een sterke groei van de O&O-uitgaven.
Brussel programmeert voor de komende jaren een verdubbeling van de leningen om de verhouding van 1/3 van de overheidsfinanciering en 2/3 van de particuliere financiering te bereiken.
III Goederen- en dienstenmarkt
De oorsprong van de groei: de creatieve vernietiging van Schumpeter
Dit derde hoofdstuk heeft tot doel de micro-economische basis van de groei te be- lichten. Die automatisering en depersonalisatie van de technische vooruitgang vormen het argument voor de ontwikkeling van de grote ondernemingen en de achteruitgang van de kleine bedrijven. De verandering in de ontwikkelingsstrategie van veel grote ondernemingen, ten slotte, heeft ook gunstig gewerkt voor de ontwikkeling van de kmo’s.
Zo associëren empirische studies bedrijfsgrootte en leeftijd systematisch met een negatief groeipercentage (met andere woorden, hoe jonger en kleiner het bedrijf, hoe sneller het zal groeien).
Het belang van de kmo’s in Europa
In de industrie, transport en verenigingen creëren ze echter minder dan de helft van de toegevoegde waarde. Het verschil tussen het aandeel van de toegevoegde waarde en de werkgelegenheid gegenereerd door kmo's toont de waargenomen arbeidsproductiviteit. Niet-financiële dienstverleningsactiviteiten zijn gelijkmatiger verdeeld over verschillende bedrijfsgrootteklassen.
Voor post en telecommunicatie kunnen we twee factoren noemen die de dominantie van grote bedrijven verklaren.
De uitdagingen voor de kmo’s
GRAFIEK 25 - Gemiddelde totale kosten per werknemer (in euro) naargelang van de grootte van de onderneming en het regelgevend kader. België heeft een grotere bankfinanciering in vergelijking met wat gemiddeld wordt verkregen in de Europese Unie van de 15. Het risicokapi- taal speelt een ietwat minder grote rol in de externe financiering van de kmo’s.
Seed financing of pre-startfinanciering: financiering die nodig is in de beginfase van de onderneming, zelfs nog voor de oprichting.
Een Europees actieprogramma: de Lissabonstrategie en een vernieuwde strategie
In het kader van de open coördinatiemethode, rapporteert de commissie jaarlijks over de uitvoering van het handvest. Ze geeft een overzicht van de geboekte vooruitgang en beschrijft de goede praktijken van de lidstaten in de verschillende beoogde actiedomeinen. Europees Mechanisme voor Technologieën), het garantiemechanisme ten voor- dele van de kmo’s dat door het EIF (Europees Investeringsfonds) wordt beheerd en de startkapitaalactie die ook door het EIF wordt beheerd.
De mogelijkheid voor het mkb om toegang te krijgen tot EU-programma's is van groot belang.
Een Belgisch actieprogramma: het nationale hervormingsprogramma
Voor de Belgische economie is de expertise van Belgische ondernemers een belangrijke troef die nog meer zal worden benut door strategische opleidingsprojecten te ondersteunen en ondernemerschap te professionaliseren. Die wet voerde een eenvoudigere en transparantere toewijzingsprocedure voor de socio-economische vergunning in en striktere termijnen in het voordeel van de aanvrager. Rondetafel over de modernisering van de federale economische wetgeving (te organiseren in 2006 en met deelname van de academische wereld en ondersteund door overleg met de sociale partners): modernisering van de bestaande federale economische wetgeving om innovatie en ondernemerschap te stimuleren.
Kafka-test: verplichte a priori evaluatie van de wetgeving in het kader van de administratieve vereenvoudiging die van toepassing is op alle nota’s voor de ministerraad van de federale regering.
IV Productmarkten: netwerkindustrieën
De economie van netwerkindustrieën
Er is dan sprake van een natuurlijk monopolie, één van de economische kenmerken van netwerkindustrieën. In de vorige pa- ragraaf was de verbeterde concurrentiepositie van de netwerkindustrieën zelf al aangegeven. Een andere factor wordt gevormd door de werking van de evenwichtsmechanis- men in de economie.
In het volgende deel wordt een korte bespreking gegeven van de hervorming van vijf Belgische netwerkindustrieën.
Hervorming van netwerkindustrieën in België
Om toetreding te stimuleren kan een groter deel van de markt worden ontsloten. Een voordeel van het niet verder openstellen van de markt zijn de schaalvoordelen. Hervorming van netwerkindustrieën vereist in de meeste gevallen een verticale opdeling van de sector.
Een essentieel onderdeel van de hervorming is het mogelijk maken van concurrentie in segmenten waar geen natuurlijk monopolie bestaat.
V Bibliografie
Fiers J., (2005), Innovatie en O&O in de Belgische regio's in een Europees perspectief, Working Paper nr. 13-05, Federaal Planbureau, juni. Rigo C., (2001), Le financement des entreprises par capital-risque, Working Paper nr. 13, Banque Nationale de Belgique, février. Van der Linden, J., (2005a), Reforming network industries: theoretisch kader, Working Paper Nr.8-05, Federaal Planbureau, Brussel.
Van der Linden, J., (2006), Reforming network industries in Belgium: the macroeconomic effects, Working Paper Nr.8-06, Federaal Planbureau, Brussel.
Bijlage Belangrijkste Europese institutionele organen
In het Parlement wordt de wil van de EU-burgers (ongeveer 455 miljoen mensen) democratisch uitgedrukt. Het deelt de begrotingsbevoegdheden met de Raad en kan daardoor de EU-uitgaven beïnvloeden. Het is ook het uitvoerend orgaan van de EU en daarom verantwoordelijk voor de uitvoering van de besluiten van het Parlement en de Raad.
Als uitvoerend orgaan van de EU is de Commissie verantwoordelijk voor het beheer en de uitvoering van de EU-begroting.
