De personeelsleden van de Administratieve Diensten van het Planbureau hebben intensief aan deze studie meegewerkt. Op die manier kon het respectieve belang en de evolutie van de twee stromen worden beoordeeld.
Definiëring van delocalisatie
Overbrengen naar een gastland van - alle productie of. een schakel in de productie- en serviceketen. vermindering van activiteit en/of tewerkstelling in België. De productie overbrengen naar of vestigen in een gastland om ten minste een van de volgende redenen: aanwezigheid op de markt.
Een theoretische benadering met vérstrekkende gevolgen
In het begin van de 20ste eeuw begonnen de reële lonen verschil- lende produktiviteitsniveaus tussen landen te weerspiegelen. Niet de investering in het buitenland is de oorzaak van de werk- loosheid, maar het verlies van competitieve voordelen ligt aan de basisa.
Structurele determinanten
Het is in overeenstemming met de maatregelen die de Europese Unie heeft genomen voor de volledige liberalisering van telecommunicatiebedrijven. Toen de internationale concurrentie in de jaren zeventig toenam, gingen multinationals op zoek naar kostenbesparingen.
Overheidsdeterminanten
Een groot deel van deze barrières wordt gereguleerd en uitgefaseerd in GATT (zie het hoofdstuk over de textielindustrie) en in de toekomst zal de Wereldhandelsorganisatie (WTO) de taak van GATT overnemen en voortzetten. De ingewikkelde en vooral voortdurend veranderende sociale en fiscale wetgeving heeft ongetwijfeld de verhuizing in de hand gewerkt.
Bedrijfseconomische determinanten
De statistieken van de buitenlandse handel : analyse van de evolutie en het plaatsen ervan
De juiste samenstelling van de groepen van landen en producten is terug te vinden in bijlagen 1 en 2. Zoals blijkt uit onderstaande tabel is het externe saldo van de BLEU zeer positief ten opzichte van Japan en NAFTA, vanwege een aantal sterke punten van de BLEU op het gebied van export.
Nominaal is de groei van de invoer van BLEU uit het Verre Oosten tot 1986 nagenoeg gelijk aan de groei van de invoer uit West-Europa (ongeveer 9% per jaar). Sinds de val van de Berlijnse muur is de handel tussen de EU en de Oostbloklanden toegenomen. De invoergroei uit het Oostblok is sinds 1989 verdubbeld en het externe saldo herstelt zich.
Polen en Turkije zijn goed voor meer dan de helft van de BLEU-import uit Midden-Europa. Per product bedraagt de EU-invoer uit het Oostblok echter zelden meer dan 1% van de totale EU-invoer. Het verhuizen van bedrijven heeft ongetwijfeld een impact op de ontwikkeling van de buitenlandse handel.
De Belgische investeringen en het maakloon in het buitenland : een analyse vertrekkende
We zien ook dat de saldo's van de deelname van buitenlanders aan BLEU duidelijk een positieve ontwikkeling laten zien. Dergelijke bedragen zijn duidelijk niet in overeenstemming met de omvang van de Belgische bedrijven. Sinds 1989 zien we dat de verstrekte leningen duidelijk afstappen van de terugbetaalde leningen.
Daarom gaan we aan het einde van dit hoofdstuk kort in op de leningsaldi. Toch betreft dit nog steeds het overgrote deel van de Belgische aandelenbeleggingen. Vanaf 1989 zijn het (net als bij de participaties) vooral Thailand en Japan op de tweede plaats die het grootste deel van de investeringen aantrekken.
In het begin van de jaren 80 was er eerder een daling van het Euro- pese aandeel in de investeringen in de EG17. Voor de periode 87 tot 92 blijft gemiddeld 65% van de investeringen in participaties, creaties en uitbreidingen van ondernemingen door Belgen in de Europese Gemeenschap. In 1992 bedroegen de Belgische investeringen in de drie eerder genoemde landen samen ongeveer 91% van het totaal van de investeringen in Oost-Europa (Joegoslavië inbegrepen).
Van de 10 EG-landen zien we dat Duitsland de afgelopen drie jaar veel leningen heeft opgenomen. Zuid-Amerika is minder aantrekkelijk voor Belgen: het merendeel van de Belgische investeringen blijft in OESO-landen (gemiddeld 85%) en meer bepaald binnen de EG (gemiddeld 65%).
Belgische bedrijven in het buitenland : een analyse vertrekkende van de gegevens van de
Bedrijven die zich op hetzelfde niveau in de structuur van economische verbindingen bevinden, worden zusterbedrijven genoemd. In de inventarisatie zijn ook mislukte deelnames in de jaren 1987 tot en met 1991 meegenomen. Dat buitenlandse deelname grotendeels een zaak van de Europese Unie is, blijkt duidelijk uit de volgende tabel: 73% van de deelname vindt plaats binnen de Europese Unie .
Merk op dat België met name in de nieuwe EU-lidstaten al goed ingeburgerd is en dat het globale beeld van de bedrijven in het buitenland dus overeenstemt met de analyse van de Belgische investeringen vanuit betalingsbalansperspectief. De landen van de Europese Unie bepalen deze wereldwijde trend door hun grote aantal vestigingen.
Deze langlopende deelnemingen maakten in de periode 1987-1992 minder dan een kwart van de buitenlandse ondernemingen uit. In alle landen van de Europese Unie waren er in deze periode meer nieuwe deelnames dan exits. Buitenlandse deelnemingen vinden vooral plaats in de landen van de Europese Unie.
Immigrerende delocalisatie : de keerzijde
De volgende tabel toont de verdeling van de bovengenoemde hoofdsteden die naar België stromen voor samenwerking, creatie en expansie, en vergelijkt ze met de hoofdsteden die België verlaten. Deze cijfers worden verkregen door de tabellen "Creaties en uitbreidingen" en "Deelnames" van hoofdstuk IVB bij elkaar op te tellen. Met name de indeling van de activiteiten van de bedrijven in filialen volgens de NACE-code was niet altijd volledig, maar ook informatie over het moederbedrijf, over de omzet, over het statuut van het filiaal en over het jaar van oprichting in België ontbrak vaak .
Als gevolg van dit laatste kon er geen analyse gemaakt worden over een bepaalde periode en kon geen bevestiging van voornoemde macro-economische gegevens verkregen worden als het aantal vestigingen van buitenlandse bedrijven in België echt toeneemt. Uit de totaliteit van de beschikbare informatie kon het Bureau of Planning eindelijk een gegevensbank samenstellen die, voornamelijk voor het jaar 1992, de volgende informatie bevatte. Procentueel is het globale verschil iets minder opvallend: ongeveer 85% van de investeringsbedragen van niet-ingezetenen in België is afkomstig uit de vier buurlanden.
Maar dit cijfer is zinloos omdat het niet vergelijkbaar is met het cijfer voor de tewerkstelling van Belgische vestigingen in het buitenland, dat hierboven besproken werd in Hoofdstuk IV C. De belangrijkste sectoren voor de chemische industrie zijn elektronica en metaalproducten. Met 32% in 1992 neemt Frankrijk het grootste deel van de buitenlandse investeringen in België voor zijn rekening, en de Verenigde Staten blijven aanzienlijk in België investeren en staan op de 5e plaats van de investeerders.
Resultaten van de enquête bij de Belgische diplomatieke posten
Dat de Belgische dochterondernemingen in het buitenland voornamelijk meerderheidsaandeelhouders zijn, werd reeds bevestigd in de analyse van de centrale balans. In de helft van de gevallen werd gemeld dat de verhuizing gepaard ging met banenverlies in België. Ruim een kwart van de overplaatsingen naar het buitenland zijn verhuizingen omwille van expansie.
Opvallend is dat de helft van de afslankbewegingen in België in landen van de Europese Unie plaatsvindt. De helft van de activiteiten van de Belgische dochterondernemingen in Frankrijk situeert zich in de lichte industrie (voeding, textiel, plastic en papier) en chemie. Een kwart van de Belgische fabrieken bevindt zich in het 'département du Nord'.
De meeste Belgische investeerders zijn actief in handel, transport en andere diensten. De rol van Belgische ondernemers in de Aziatische concurrentie kan als volgt worden samengevat. De omvang van de verplaatsing van Belgische economische activiteiten naar het buitenland mag niet worden overschat.
De binding tussen collectieve ontslagen en delocalisatie : Resultaten van de enquête bij
De drie grote vakbonden werd gevraagd na te gaan of ze de redenen voor collectieve ontslagen in het verleden konden meedelen. De medewerking van de vakbonden werd verkregen, maar het opvragen van de lijsten van collectief ontslag bleek niet zo eenvoudig als aanvankelijk gedacht. Alle 1.007 collectieve ontslagen in de gehele periode 80-94 konden op basis van de verkregen antwoorden worden ingedeeld in de volgende drie groepen.
Uit deze cijfers volgt dat slechts 10% van de collectieve ontslagen gepaard gaat met verhuizing. In 33% van de gevallen weten de vakbonden dat het beslist niet vanwege een verhuizing is dat het bedrijf tot collectief ontslag overgaat. Deze verdeling bevestigt dus wat we in het vorige hoofdstuk vonden: het overgrote deel van de verhuizing gaat naar de buurlanden.
Dankzij de volledige medewerking van de drie grote vakbonden is het maximum voor het uitbestedingsonderzoek gehaald. Deze conclusie komt exact overeen met de bevindingen van de analyse van de buitenlandse handel in hoofdstuk IV. De onvolkomenheden of de ontoereikendheid van het statistische materiaal bemoeilijken vaak de interpretatie van de gegevens.
Wat kan men besluiten uit de analyses ?
Bijna de helft van de bekende verschuivingen in enge zin betrof de vier buurlanden (Frankrijk en Nederland waren de eersten, gevolgd door Duitsland en het Verenigd Koninkrijk). Een zesde van de ondernemingen (251 gevallen) heeft te maken met uitbesteding in enge zin (inclusief de 103 gevallen die door de vakbonden werden gemeld). Helaas geeft de betalingsbalans geen sectorale uitsplitsing van buitenlandse directe investeringen.
De importquote3 uit het buitenland is voor de meeste productgroepen van de textiel-kledingsector 20% en 10%. Wat de enquête diplomatieke missies betreft, geeft dit een ander beeld van de sectorale uitsplitsing. In de ambassade-enquête zijn ze veel talrijker (463 gevallen, of 34%) dan die van de eerste categorie.
Voor alle vestigingen in het buitenland is de verdeling over de hoofdsectoren als volgt: De chemische nijverheid komt op de eerste plaats met ruim 20. Daarna volgen de metaalnijverheid en de niet-metaalhoudende minerale nijverheid (15 %), de metaal-, mechanische en elektrische bouw en de elektronische bouw (14%), en de gehele textiel-kledingindustrie (meer dan 9%). In de dienstensector behoort bijna de helft van de vestigingen in het buitenland tot de handel (15%).
