KoBT-E QBSERVAT1E.N OPJTBT
VERTOOGH.
' t -^B^-"
K O R T E
OB SER W A T I EN
Ophct
VERTOOGH.
Door cen ongenacmdf n uyt-gegcvcn,
A E tf D E
H O : M O : H E £ R £N S T A T E N G E N E R A E L dcr Vcrecnighde Ncdcrlanden.
Nopcnde de v©or-gacnde endc tcgcnwoor Jige Proccdurcnran BR A SI L.
In grfltlt dttr ten Litf-bcbber des FtderUttdts
t ' A M S T E R D A U ,
Gedruckt by PietervM iiarel Boeck-verkoopcr woonends indc Hcmclfchc Globe: Annt 16+74
P
^
.1 % ' • » i : . v : - . . ; ; , j i !>J\ f ; si.'-:. -y JF" '1/ •...') , "- V:,: - v ' . ' " • '.: n-i, • < • . . * .' Ui '• 'tft'-i »».V-~ * . / '.»:->• x : . It i v»»l •mi •/ ••'•-'
—w
; , - : t'r».-At
T
<£ & Uf niet ttitujtf / bat Uieben bit date to 5f Ijepbt enbe bet»miftalle* toe-fcjjnjben/ficl) aen-mmenl&aebttegeben/ ill fafeen Die be Uegetinge aengaen/batt niet toe betfocfjt 5dnbe>
ban bat fonber naem fieh berben abbjejTeren aen be ^ooghfte l^ege*
tfnge/'tfclbe gaet toat bee ber/ittfonbetfjepbt/ate Ijaer aen-fpjanen in ^mcBupt-gtben/eer batbc felbe gefienstjnbp be gene/aen be toelc&e fp bie abjefferen: tnbt iff bm bjeenit / bat fulcne £>dmften toerben 4en-gefien / enbe in be iDergaberingen banbe l i e g e m m gebjarht/
fonber batter onbee- foeen op toert gebaen; toefenbe te bermoeben bat fulrne 3ijn aen-gefrelt enbe geftrjf t toerben / bp be gene bit fjec niet etr bctarmc/cn bie baer pet$ anbetf mrei boo; l)ebben/al$ tod be0oo?be» *Bit mepne UlaerlticU te blncben ttpt fe&er &t hnft / mi onlango npt*
g e g e b e n / gljtnaemt Vertoogh acnde Hoogc endc Mogendc Hcercn Statca
Generaeldcr V erecnigbde iSedcrlandeti, nopcnde dc voor-gaende endeteghen. woordigc Proceduren vaii flrafil, midtfgaders de Dacumcnrcn daer toediencndcj gedruckttot Amfterdani by Ioannesvan Marel, Bocck vcrkoopcr inde Globe*.
^ e n 2tu Ijcur ban't felbe 25oecrlten fegt m ftm IDooj-reben tot btn goettoilligen llefer/bat !w 'tfelbe fjeeft gebaen gnneipaUcfe upt liefbe tot be &?eoe: enbe bat baer mebebooj-namentlicft Ijteft booj geljabt be conftebatie banbe oube tojenbtfehappen enbe cojrefponbentieti tuflTcljenbefeEanben in #o?tugael/enbe be grbot* Commerce bte onfe 3ngefetenen baer ijebben/ nennenbe be teeberljept ban bat jrucl* tot op em hap?» £>oo bat Jjem upt-geeft boo; eeri ©jebe-fiebenb* enbegantfrft/tofjfe tftbe al -ujeteubc perfonagie; fjoemen bit noemt btf haer lelben pm|en in toil beacnt: en be&oebe bat niet te feggen,
3n't berbolglj ban frjn ^tfcottto neemt hp fo groote b*pjjepbt/om met aUeen be 23etoinbt-f)ebberen banbe <6eortropeerbe H9e(t-3nbi* fcfie Compagnie ijm ulepnberftant tebettotjten; maer ooeB btmt liegeringe te ft&oUewn / fo bat ftine b?pmoebicl>ept albm berre fielj upt frrernt, H ate Hem fyne tojjf l)epbt enbe ober-toegenbe b.sfianu
toe I tottenbe n**:ta illuftria ingenia in obfeuro latere.
f iai alleen b« feggen/bat niemant bit £>c$mft fember booj-oojbeel
ofte paffien fal Itfav bit niet op goebe rcbenen freatntf fal oojbeelen/ bat hp een #?ocnreUr in banbe #o?tngefen; ban toelcner onbe bjient* frhappen enbe roirefponbentien [)p in fon l$oo?-teben toel getoagl? maeciit/ borl) gcene aen en totjft '•> tntjt bop? mp/ en ftan niet bebenc* ftcn/toaer bat Ijp bie fonbe fconnen baft maUtn/nocfc toat pjenben &p baer ban fottbe nonntiibp bjengem
3eft en toil be pomigeefrIjc jlatien niet befrfjulbigen bat fp boo? fcefen rmaltjr n hebben gcbaeh/bat fp haer tegen on* bpanbelijr&fjeb* & en geb;agen / boen fp onber <£>pangien toaren / geltjtn em langen to13ijn gttoeeft / ofte bat meet ontrou tnbt tojeethept tegen onsIjefc ben gebmprlit aIo anbere fub jertcn banbcn Coning ban <£>pangiem fjoe- toel baer toel toat ban foube uonnen gefegt toerben/ bp be <©ofr
gnbifche Compagnie/ bit langer met haer te boentjeeft geljabt/ ate be l&eft-Snbiftfuv baer be fen Sutheur fnn galle merfl op npt fpou* toeti enbe bit mfbe tamtIgcttn frteft geftnaerfc* be btfentfr&apptu ban bit i^atie»
jTJacr toil all ten in bebent uen geben/bc totjl IjP in't btrbolg pag. 11,
rebenen allegeerc, toa rroiu ben Coning ban poztugal hoognoobig in
be b;ienbtfr!jap ban befrn <©taet / of t [jet met een teet&en 1$ ban ben
mtabrn aert b*r#o;tngefen/bat fp^niet tegtnftaenbe fp be bnetufthap tan befen jbtatt fo noo&igfj habben / enbe fo liberalirfeen genooten) ftracup naer be bebe f>m ge ban eenen tljien-jatigen ^rebe$ / tutfe hen befen ;§>taet enbe be fitroone ban po:tngaI/Ijebben begonnen te tn*>
(Ijinereit tegen be <©nb tr fa ten ban befen £>taet in 23?afi I: toel tot ten*
be met hoc beel gocttf enbe bloeto bit ronqnefie brrhregen toao > enbe bat fjet gantfrlj niet en honbebeflaen/ met be reputatie ban befen
«&taet/ be felbe ficfj toeber te laten ontfntfr len.
UDanr op batith Ijier fommierlieb berljale/b'toelc h feooz-gaen.6 bp
lien $ee*e Xmbaffabenr toctt btrblocnu/ tnbt bp btfeu 2twhcur gc-feifTumileert; -*•„
3De Kcbclne in 2S;afil/ enbe alle be onheplen/ enbe btfolatien baft op gebolgfjt / Ijebben hare motiben enbe aen-Iepbingen gehastupt
Portugal/enbe 3511 boo; be <&oubeu;eur ban be 23aljia Upt- gcuoerr. «Dtfegjeeft be 3ngefctene po;tugefen fcIrceetltjrR op-gerotfefcfce felbe fjeeft btn £ erraber ipor gftr at en / pift pnncipale j:o?t aen be C abo
j&int augttfrrin / Ijeefr gelebert, cm-grl.orl; t ; alo upt be$ felfp IT er* tabtrci epgen <©erlaratie te fient&'bp hem g.baen, etrfitt ifjjelmfiuch nen-gingh: be feibe beef t bt a f gefanten banbe f>cojp Iftrgeringe al* iiaer gebiinbt-hofht/ op eenfribool enbe balfch. pjettft/ gxfyrptn rn IDolrfc gefonben in onfe ll imiten / enbe boo; be felbe be IX ebelltn
gc-ftbft/enbe alle frtjaotn upt-geto;crl]t: on* IDolru boot- geflagen/on*
* r o grbanrhhjr It toegj gebottt naer be 25 aljia, baer qnalijrb getrap
J?rvt/n be na pojtttgael gefonben y \n femma ftHtf $tb«en/ b'toeltft men,
nmtbattftjn mtbtfle enbe allet-to^etfb bpanben Ttonbe b;eefen. <©p batbttftoggebat upt ^om«gatl bagilijf nit* Colt ft/a uummitieu en ©ib;e$/ aen be tttbellcn toerben toe gefonben*
- 'iSftJieljt te feggen /.bat ben Coning ilicr g( en part en Jjeeft in gt * Ijafct / ofte bat baer toe geen o;b;e en Jjeeft gegeben -, maer bit groct Uefftant geliebe onfe bommirIjepbt ten beften te Ijonben/ bat top ban een anber gtboelen 3ijn: be rebenen bit baer toe hebben/ jtjn felart gc* noegh/ enbe gebebutero baerfiet feehoo;be» 't^thjnt bat be po;tw* gefen meenen batmen Ijiette ifanbe gerfr te j be ConinglJ eafjeeftniet getoeten toat fgn JKinifter* in 2S;af.l beben: be tfoubttneur banbe 25atoa/ foube fujrfcen toertn beginnen fonber toeten ban fgn latere j maer laet onj* bit al toe-geben: na bat be Coning Ijet Jjeeft getoeten/ enbe na batljare $ o , jlBo: baer felat |jtig& 30" obtr geballen.; Ijeeft ben Coning to«l be minfH blfgunftegetocm/ ober fjet boen ban btn •acubeweur banbe 2&a|>ia/ ofte gettacljt etinge fattefattie te gebeu aen Ijare $o:|i»o; ate bie fr&oone err ufe/bat ijp memant en habbe/bte ftp baer ftonbe fenben mat[jtigi) genoegij om 'ttoertft te getfteuein
• 2&orljtan*f toa* tjiet boen al ben flmbaffabeur / bienualleofal
Uonnen boen/inbien men befen £>tribent toil gelooben.on;aen-gefien
ben ambaffabeur felf* foo &;eebt niet en fp;eetfet/ate bp font laetfte pjopofitie toel te fien W.
• ftott ben sturtjenr falser op feggen/bat bit al mebe nomt upt Ijrt cnbertfantbanbe23etoint-fjebberen/ bie nec&tattf geen<<pljant$
m npt en hebben, batfe nietfouben geboelen tote Jjaer p;it»elt» i©ant
' bit en fal niihmetmeer fconnen ontfeem toerben/ bat allebe affronten enWfthabenbpb'angeletenebanbefen^taetgelebenin^afil/De^ genomm 3rj« niet ban een fjanbt-bol Uebellen v maer bp be <©nber*
taneubanben Coning ban #o?tugaeJ/ be toeltlie batr boo;aenfp;e^ feeltjta te» Haet btnJUnbafTabetnv enbe fane #atronen foo ft &00U maten ate fo bonnen/'tberftant ban alle b;pe i$eberlanbet$7fal fton* nen onberft|ept maften/ tufWjen be ffeen enbe^be Danbt bitbtn fteen toerot^ ^elieh^ttj;Sbtr meet toel een berbaftaerben iStberlanber toefen/ofte geljup?ben#;e*urcur ban quabefaben/ biehaer toil boen g S e n / bat b e i o n op be milbaglj niet m Mm: ghelgt& boo; • befen bp een aenjtenlgrn ptrfoon is aen getueftm
P
S^alrmeeftcr-liutlt ban befen » « ^ * ' * * ^ ! ^ " 2 !
Comnaguie ntet fo not en te/ fctttittn om bie teijtrfteUeJttoflftoj* ana often foube boen: toateom en f e gt fjp niet met «nen / •«njl«l b » be|)ao;be aenpoitugael toebet te geb*n / oft boo| een geemgft te &etfc ftoopf ) 'tftijtjnt jjp en oerft fitf> fo becwnitt untenj maer itfe geloobt fjtt h op 'tpe«eiegt/r>oen»el [jet be mont niet upt fcatdft .,
TDei^oogetiegerlnge ftotnt epgentlijcb &etoo;beel toe/ w*t$m fubjetten bifnfteajeb en pwftjteujebte; totUe ijet bit b:bolen laten; eben-toel nan Upt febete toetenftfjap feggen / enbe met goebe teoeneit be* noot sgnbebebeftigen/ bat ai befen 3>taet nopt impo;tantet ton* miefte en te gtbomf/enbe bit jo fo;gbulbtget behoo;t te matnteneretv
5?t r cfc tune uaube felbe te laten aenhomen op het beloben baneeu atmbajabeur (be ft*;ome niet tenagefp;often/men toeet toel toaer to»
bit fomtoijlen gefonben too;ben/ enbe toaer mebe fp be ft aen/ alft an*
bero uptbalt) enbe fo detjjten rommifTie enbe norlj aectjter affuranrie/ toare berre buptf be efttme banbe totjfe regeringe ban hare $)o: jfBo.
3.nbicn befen Huegeur/bie fo op een gap; sennet be teoerhepr banbe
Commertien/ootb berftonbe ijoc teer Ijet te be frjjaoen banbe o n b e p fattn in geen beljooUnrhe atljt te nemen/enbe get fuchten ban fo oele befrhabighbc enbe berarmbe lUeben firlj niet t'ontfentien; hp foube I;ttl anberjK fptrben.
jl}rjn booMiemen en te birr niet te toeber-leggen/be onberftanbeit
bit befen Hurhruc be Betumc-hebbeien bertogt/ 'tfelbe fal bp anbec
gelegenthepbt bomten gefrIjicbcn; fal alleen bit fegghen/ bat be felbe ttoc; be mrtftenbeel be U egeringe mebe raben/boo; fo bele benneu'eft , te/ bat be bppere <©irettie altnbte bp be&ebeputeerbeban hare %>o; j l ) o :te getoeeft/enbe ai le refo lurien in haer bp toeftn toerbf genome n.
"Da: bt 23etoinbt Ijfbbei-en folltcitrr eh bp hare # o : i ^ o : bat hare
afgencmene plaetfen inorhten totber bebomen/eube refattie ban Ijare rjelebeii frfjaben rrlangen/twbt berfefeertnge/ bat fulrr niet meet fou* ben hrbbm te b;refen > toie ban Hat met rcbrn brfrljuioig/u / ate een DrrbafrerbejRebedanbec^ harrtya: jUo: binben 'tfelbe rebelneu/ rnoe en toillen ban geen attommobatie hoo?en ban op bicu ronbirieiu enbebat fonbtr tenigljeberarhtrriuge uan'tgebeftmeerbcenbegljp noegfaem gepiepar eerbc ferour*.
^>an gehjcli oft tjare po:jl)o: ntet en lireftonbtn toatfe beben/enbe nopt meet filler bp bet Ijam fjabben gehabt / fo ftomt befen ^uibam haer tr gemote batten btrfrjjepotn inronbenientttv bit baer uptljeb*
Ijentebolgen/bietop fullen lattnboc; Ijare i^o:jnQo:om tetonfibtrf< »en/fbf>et Ijaer belieft, toeten toel toatben <©o;loge in Ijeeft/ enbe bie folangegeboert gebbenbe tegen een Bpanbt/ bit fonuibabel te boot alle C^fteh^;inten/fullen Ijaer toel toeten te rebbeten tegen een ge^ tjepnf be ©nenbt bie fjaer fjulpe ban noobc fjteft.
HBaer inblen befen flmbaflfabeut op be betfot fjte repfe na 25;aftl quame te bo;t tebomen in ftjn beloften/ate toel litht ftonbe geft fjtt or toat toil ban befen ,f>tribent met Ijem maben •, fal ijp Jonap moecen
$$ni baer foube men bapper mebe geljolpen toefen.
yt3#mebeftobbig/bat |jp fegt/bat ben Coning gantfcfj engelegn?
bomt beel tttijgtf-bolrb en €to;log-fcfjepen na 23;afil te fcnben/ etc. toel toat te ban ban fulcben Coning te b?etfen ofte te Ijopen! be lie fcellen in 25;afil fullen baer btel na b?agen; anber* te gelooben toaet mebe een blepn berftant/ban ben i^eer HmbafTabeur biebrvfchilt in bit ftutb al beel ban ftjnen #;ocureur / toant toil be marht ban Ijaer
gBtii bier mebe tehulpe nemen, bit'o een recljte Commebte,
IBaer befen <&uibam toeet pertinent te feggen / toat be 23etoinbt-Ijebberen Ijter op fullen anttooo;ben / enbe naer ftjn hloerb berftant/ toeet mebe baer aerbiglj op te anttooo;ben/ toat Iaft hp baer tot Ijeeft en toete niet. <aotb |joo;e nu eerft/bat be 23alna be" Coning ban pop tugael niet alleen toe-bomt, maer oocb boo;-namentltjrb be Ifrm ban Albuquerque •, bat pleegfj ten ttjben banbe Coning ban sjpan* gien fo niet te totfen/bat bien $eer intereft habbe inbe Capitania nan fSernambur/ bat te toel bebent. ^efe Hieben jtjn buptcn Ijaer fpoo;/ en geben een groot bebencften / bat ben Comnglj ban #o;tugael fgn
epgenlBeefter niet en i # immer* niet in biebupten-lanben.
•©nber-tinft^enbetermineert befen 2tutfjeur|Kagiftratiter/ bat men ftjn iBajeftept ban #o;tugael met teben alfultbo met ban op* ieggen/ enbe bat ftjn p;efentatie meer ate gencegfj te; ate top toeber Ijebben bat top Ijebben berlo;en / toat reben Ijebben top ban hlagen *
bafn to el gefsgt; maer [joe bomen top baer toe * toant befen t3?ic nbt
boegljt baer ftrstb* op, bat top geen gtjelebtn frljabm beljoo;en te epflTt jjen / om bat top baer felfa eo;fabe ban 3fjm $ p totrpt boo;m allejoi op be Hebellen / be Cowing ftaeter btipten / bie te oo;fatrh bat
btn •©oper teupt-gefopen/tnbcbeHebellenfullenbenpbeien^op
toeber geben. $ier op leert befen ID;itnbt ban ©;ebe, be liebelltn/ fioe fp fjaer fjebbtn te bjagtn ; inbitn utoe ^ o ; jfto: Ijntr niet toitleu laten
latenbeb;iegen, *tte ttbeblagtn; batfu!cbe«)itnt:«entnbenbot4 fern ban befe & epublgcque toerben geleben/enbe bat Ijare ^efjnften publptqnelptb toerben gljebmrbt enbe fabeutbinbtnj Ijebben be <enbetfatcn ban befen <£>taet niet genoeglj geleben#
jjBaer/bat befen jflfean te bo;en Ijeeft t*twont/&attJ*t ben Corattg ban |3o;tugaetongelegen te *tttjg$-bottb en eo;'ogf)-ffl)epen naer 23;afil te fenben/fo bomt nu pag.17.enbe fegt: M>v *" bebentbert met bat jbo:tugael/na alle apparentie boo; ontf metjjaet Bioot in 23?a|il fal 5011/ etc. bit aupt toel op't boo;-gaenbe: enbegeeftgljenorgljte. bennen toat befe i^Dan bob; Ijeeft, Ijaer l$o: JiJSo: fgn ton* genorgh/ om te berljinberen boo; be fpoebige af-fenbingfje ban be ©lote/ bat Ijare goebe <©nberbanen niet boo;te entoo;benop-gljeflotbt banbe :zMocDt-ljonbcn/ bit bet reebe foo bele bernielt Ijebben: bat ban fjaet met vuerbe gefegljt/ 'tgene men fepbe ban be l&omepnen: Dum Rom* dciibcmur, perit faguntus. ^©at <3obt toil berljoeaen/enbe |jare $o:jJJIo: 3egenen in (jatebtgo;eufe refolutien/ten bejjoebebanfjare bettyutbtf <8nbeebanen genomen.
^cbmetnbefjet^iermebeteftaben/ ftottj moet ftietnotfjtoatbp boegen: bat niet tegenftaenbe/ btfen #;otureur boo; be #o;tugefetv foobieebtopgeeftpag. 19. bat toel aen toijfer Hieben Ijebbe gjoo;eti feggtiv bat befe Uanbcn/ aen ben i?anbel op |9o;tugael/niet beel ge* legen en te / enbe bat be ©;ebe met $>o;tugael geen boo;-becl / maetf toel fcjjabe fal geben aen btpbt be Compagnien/bie ntet fonber reben ate pilaren toerben gehonben banana lant.^n ootb om toat te b?age aen befen JlRau, gelooft gljp toel bat befe groote beficjjepbt onttenfr ben ld;ebe/ enbe naerberalliantie met #o;tugael/aluoo;berlgcbte/ i;i be ttgentooo;bige onber - fjanbelm g met *>pangien > enbe ofte toif* bie toel met ttote loo onb.^rfoenlrjcfte partijen fullen bonnen teffentf onbrr-ljotiben* »©an itb late bitbtn^olitiquenbebolensgn/ be lutlctte fomtijotj p;attiferen / baer T«emm»jjan fpteetbt/ ubi ilia
Phoe-driam nommabictu PhamphHam dicio.b'«3tlfb OOfft bt OOjfabete/toaeP
om foinmige be UDeft- jnbifche Compagnie / niet toel en fctjnnen te mepnen/ tjoe-toel bit inber baet lief hebben •, toaer op befen Mutytnc gefoubtgt Jjeeft: bit ich uu laet baren: enbe beter finnen tuenfrlj e: ben berftaubigen liefer felfjef / fal be anttooo;ben op fnue bo;bete D;ageu enbe rebenen toel btnben: 'ttemp genoeglj/ oeje fto;te ^bferbatiei* booi-gtftclttejjebbHn
i \ • : '
.
-V
m
I
"
V
M
i *33
"'%-I 3£ .5-;
3
3>.
3 :
> " 1 * IP-> • % . ^^8^^,' >BRASILIANA DIGITAL
ORIENTAÇÕES PARA O USO
Esta é uma cópia digital de um documento (ou parte dele) que pertence a um dos acervos que participam do projeto BRASILIANA USP. Trata‐se de uma referência, a mais fiel possível, a um documento original. Neste sentido, procuramos manter a integridade e a autenticidade da fonte, não realizando alterações no ambiente digital – com exceção de ajustes de cor, contraste e definição.
1. Você apenas deve utilizar esta obra para fins não comerciais. Os livros, textos e imagens que publicamos na Brasiliana Digital são todos de domínio público, no entanto, é proibido o uso comercial das nossas imagens.
2. Atribuição. Quando utilizar este documento em outro contexto, você deve dar crédito ao autor (ou autores), à Brasiliana Digital e ao acervo original, da forma como aparece na ficha catalográfica (metadados) do repositório digital. Pedimos que você não republique este conteúdo na rede mundial de computadores (internet) sem a nossa expressa autorização.
3. Direitos do autor. No Brasil, os direitos do autor são regulados pela Lei n.º 9.610, de 19 de Fevereiro de 1998. Os direitos do autor estão também respaldados na Convenção de Berna, de 1971. Sabemos das dificuldades existentes para a verificação se um obra realmente encontra‐se em domínio público. Neste sentido, se você acreditar que algum documento publicado na Brasiliana Digital esteja violando direitos autorais de tradução, versão, exibição, reprodução ou quaisquer outros, solicitamos que nos informe imediatamente (brasiliana@usp.br).
