Σαραμαγκο- Καιν.pdf

ZOZE

ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

ΚΑΙΝ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

Λ

η> •"•.V: /' -:';':'ί<:.-:;.:: •:•.[•:.:.-? ,"&:**';'/'".'

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΖΟΖΕ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ ΣΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

ΖΟΖΕ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

ΣΤΗ ΣΕΙΡΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΑΠ' ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ Το κατά Ιησούν Εναγγέλιον (μυθιστόρημα), 1997 Ιστορία της Πολιορκίας της Λισαβόνας (μυθιστόρημα), 1998 Περί τνφλότητος (μυθιστόρημα), 1998 Όλα τα ονόματα (μυθιστόρημα), 1999 Η πέτρινη σχεδία (μυθιστόρημα), 2000 Η ιστορία της άγνωστης νήσου (διηγήματα), 2001 Η σπηλιά (μυθιστόρημα), 2003 Ο άνθρωπος αντίγραφο (μυθιστόρημα), 2005 Περί φωτίσεως (μυθιστόρημα), 2006 Περί θανάτου (μυθιστόρημα), 2007 Μικρές αναμνήσεις (αυτοβιογραφία), 2008 Το ταξίδι τον ελέφαντα (διήγημα), 2009 Το τετράδιο (κείμενα που γράφτηκαν για το blog, Σεπτέμβριος 2008 - Μάρτιος 2009), 2010 Κάιν (μυθιστόρημα), 2010 ΣΤΗ ΣΕΙΡΑ ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ Το μεγαλύτερο λουλούδι τον κόσμου (Μια ιστορία για μεγάλους και μικρούς), 2006

ΚΑΙΝ

Μυθιστόρημα ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΚΑ ΑΘΗΝΑ ΨΥΛΛΙΑ Β S Κ Ε Λ Α Ι Α Δ Η Μ Ο Τ Ι Κ Η B S 8 A I O 0 H K H Αριθμός βιβλίου £ΐοονωγής ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

Στην Πιλάρ, φυσικά σαν το νερό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: Jose Saramago, Cairn

© Copyright Jose Saramago & Editorial Caminho, 2009. By arrangement with Literarische Agentur Mertin Inh. Nicole Witt e.k., Frankfurt am Main, Germany © Copyright για την ελληνική γλώσσα Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2010 Έτος 1ης έκδοσης: 2010 Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολο του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευση του με οποιονδήποτε τρόπο α­ ναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 παι της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλε­ κτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. Ζαλόγγου 11,106 78 Αθήνα © 210-330.12.08 - 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31 e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-5138-5 AVT0 ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Τ Υ Π 0 Θ Η ΚΕ ΣΕ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ X A P T I 0 W K

Πίστει πλείονα θυσίαν 'Άβελ παρά Κάϊν προσήνεγκε τω Θεώ, δι' ης έμαρτυρήθη είναι δίκαιος, μαρτυροΰντος επί τοις δώ-ροις αύτοϋ τοϋ Θεοΰ, και δι' αυτής απο­ θανών ετι λαλείται. Π ρ ο ς Ε β ρ α ί ο υ ς , ΙΑ', 4

ί

,L

^ > i e ^

Ο

ταν ο κύριος, γνωστός επίσης ως θεός, αντιλήφθηκε ότι ο αδάμ και η εύα, ενώ εμφανίζονταν καθ' όλα τέλειοι, δεν έβγαζαν λέξη από το στόμα τους, δεν άρθρωναν τουλά­ χιστον έναν ήχο, έστω τον πιο απλό, θα πρέπει να εκνευρί­ στηκε με τον εαυτό του, αφού δεν υπήρχε κανείς άλλος στον κήπο της εδέμ για να του καταλογίσει αυτή τη βαρύτατη πα­ ράλειψη, όταν τα υπόλοιπα ζώα, προϊόντα, όλα τους, όπως και τα δύο ανθρώπινα όντα, της θεϊκής εντολής, άλλα με μουγκανητά και βρυχηθμούς, άλλα με ρόγχους, τιτιβίσματα, συριγμούς και κακαρίσματα, απολάμβαναν ήδη το καθένα τη δική του φωνή. Σε ένα ξέσπασμα οργής, αναπάντεχο γι' αυτόν που τα πάντα μπορούσε να επιλύσει με άλλο ένα γρή­ γορο γενηθήτω, έτρεξε προς το ζευγάρι και, στον έναν μετά τον άλλο, χωρίς δισταγμό και ημίμετρα, τους έχωσε τη γλώσ­ σα βαθιά στο λαρύγγι. Στα γραπτά όπου κατά καιρούς έ­ χουν επισημανθεί μάλλον τυχαία τα συμβάντα των παρωχη­ μένων εκείνων εποχών, ή σ' αυτά που μελλοντικά θα επικυ­ ρωθούν τυχόν από τον κανόνα όσο και στους καρπούς απο-κρυφιστικής και αμετάκλητα αιρετικής φαντασίας, δεν απο­ σαφηνίζεται η απορία για ποια γλώσσα επρόκειτο, για τον ε­ λαστικό και υγρό μυ που κινείται και αναδεύεται στη στομα­ τική κοιλότητα και κάποιες φορές εκτός της, ή για την ομι­ λία, την επονομαζόμενη επίσης και ιδίωμα, αυτή την οποία ο κύριος είχε ατυχώς ξεχάσει και εμείς αγνοούμε ποια ήταν, αφού δεν παρέμεινε το παραμικρό χνάρι της, ούτε καν μια

καρδιά χαραγμένη στη φλούδα ενός δέντρου με μια αισθη­ ματική επιγραφή, έστω ας πούμε ένα, εύα σ' αγαπώ. Κι επει­ δή το ένα φέρνει το άλλο, είναι πιθανό ότι ένας ακόμα στό­ χος της βίαιης ώθησης που έδωσε ο κύριος στις βουβές γλώσσες των βλασταριών του ήταν να τις φέρει σε επαφή με τα βαθύτερα και εσώτερα της σωματικής ύπαρξης, τα λεγό­ μενα και οχλήσεις της ύπαρξης, ούτως ώστε στο εξής, εγνω­ σμένα πλέον, να μπορούν να μιλούν για τη σκοτεινή και λα-βυρινθώδη σύγχυση της, στο παράθυρο της οποίας, το στό­ μα δηλαδή, άρχιζαν μόλις αυτές να ξεπροβάλλουν. Όλα εί­ ναι πιθανά. Προφανώς, με το μεράκι του καλού τεχνίτη που τον διακρίνει, εκτός από την επανόρθωση της προηγούμε­ νης αμέλειας με τη δέουσα ταπεινότητα, ο κύριος θέλησε να επιβεβαιώσει πως το σφάλμα του είχε διορθωθεί, κι έτσι ρώτη­ σε τον αδάμ, Εσένα, πώς σε λένε, κι ο άντρας απάντησε, Εί­ μαι ο αδάμ, ο πρωτόπλαστος σου, κύριε. Ύστερα, ο δημιουρ­ γός στράφηκε προς τη γυναίκα, Κι εσένα, πώς σε λένε, Είμαι η εύα, κύριε, η πρώτη κυρία, απάντησε εκείνη ανώφελα, μιας και δεν υπήρχε άλλη. Ο κύριος φάνηκε ευχαριστημέ­ νος, τους αποχαιρέτησε μ' ένα πατρικό, Εις το επανιδείν, και συνέχισε το δρόμο του. Τότε για πρώτη φορά είπε ο αδάμ στην εύα, Πάμε στο κρεβάτι. Ο σηθ, ο τρίτος γιος της οικογένειας, επρόκειτο να έρθει στον κόσμο μόλις εκατόν τριάντα χρόνια αργότερα, όχι για­ τί η εγκυμοσύνη της μητέρας του χρειαζόταν τόσο χρόνο για να αποπερατώσει την κατασκευή ενός νέου απογόνου, αλλά γιατί οι γονάδες του πατέρα και της μητέρας, οι όρχεις και οι ωοθήκες αντίστοιχα, είχαν καθυστερήσει περισσότε­ ρο από έναν αιώνα να ωριμάσουν και να αναπτύξουν ικανή αναπαραγωγική ισχύ. Θα πρέπει να πούμε στους βιαστικούς πως η θεία εντολή γενηθήτω συνέβη μία φορά και τέλος, πως ένας άντρας και μια γυναίκα δεν είναι μηχανές που φτιάχνουν λουκάνικα, οι ορμόνες είναι περίπλοκο πράγμα, δεν παράγονται έτσι στο άψε σβήσε, δεν βρίσκονται στα φαρ­ μακεία ούτε στα σούπερ μαρκετ, παίρνουν το χρόνο τους. Πριν από τον σηθ ήρθαν στον κόσμο, με αμυδρή διαφορά χρόνου μεταξύ τους, πρώτα ο καιν και μετά ο άβελ. Και δεν θα μπορούσε να μη γίνει άμεση νύξη στη βαθιά ανία όλων εκείνων των χρόνων χωρίς γείτονες, χωρίς διασκεδάσεις, χωρίς ένα παιδί να μπουσουλάει μεταξύ κουζίνας και σαλο­ νιού, χωρίς επισκέψεις άλλες από του κυρίου, κι αυτές ελά­ χιστες και σύντομες, διαλείπουσες με μακρές περιόδους α­ πουσίας, δέκα, δεκαπέντε, είκοσι, πενήντα χρόνων, φαντα­ ζόμαστε πως οι μοναχικοί καταληψίες του γήινου παραδεί­ σου θα ένιωθαν σχεδόν σαν καημένα ορφανά, εγκαταλειμ­ μένα στο δάσος του σύμπαντος, παρότι δεν θα ήταν ικανοί να εξηγήσουν τι θα πει ορφανά και τι εγκατάλειψη. Η αλή­ θεια είναι πως μέρα παρά μέρα, με συχνότητα που όλο μειω­ νόταν, ο αδάμ έλεγε στην εύα, Πάμε στο κρεβάτι, αλλά η συζυγική ρουτίνα, επιβαρυμένη, στην περίπτωση τους, από τη μηδενική ποικιλία σε στάσεις λόγω έλλειψης εμπειρίας, ήδη από τότε αποδεικνυόταν καταστροφική όσο η επιδρο­ μή σαρακιού που ροκανίζει τα δοκάρια του σπιτιού. Απ' έ­ ξω, εκτός από λίγη σκόνη που πέφτει εδώ κι εκεί από μικρο­ σκοπικές οπές, η επίθεση δεν είναι καν αντιληπτή, το από μέσα όμως είναι άλλη ιστορία, δεν θ' αργήσει πολύ να γκρε­ μιστεί αυτό που τόσο σταθερό φαινόταν. Σε καταστάσεις σαν αυτήν υποστηρίζουν κάποιοι πως η γέννηση ενός παι­ διού μπορεί να έχει αναζωογονητικά αποτελέσματα, αν όχι (ττη λίμπιντο, που είναι έργο χημείας κατά πολύ πολυπλοκό-τερης από το να μάθει κανείς ν' αλλάζει πάνες, τουλάχιστον στα αισθήματα, πράγμα το οποίο, θα πρέπει να αναγνωρί­ σουμε, ως όφελος μικρό δεν είναι. Όσο για τον κύριο και τις σποραδικές του επισκέψεις, η πρώτη ήταν για να δει μήπως τυχόν ο αδάμ και η εύα είχαν προβλήματα στην οικιακή τους εγκατάσταση, η δεύτερη για να μάθει αν είχαν μάθει κάτι από την εμπειρία της αγροτικής ζωής και η τρίτη για να ενημερώσει πως δεν υπολόγιζε να επιστρέψει πολύ

σύ-ντομα, γιατί είχε να κάνει το γύρο και στους άλλους υπάρχο­ ντες παραδείσους του ουράνιου διαστήματος. Πράγματι, θα εμφανιζόταν ξανά πολύ αργότερα, σε ημερομηνία που δεν καταγράφηκε, για να εκδιώξει το δυστυχές ζεύγος από τον κήπο της εδέμ για το ανίερο έγκλημα του να φάει τον καρπό του δέντρου της γνώσης του καλού και του κακού. Το επει­ σόδιο αυτό, που υπήρξε η απαρχή του πρώτου ορισμού του άγνωστου ως τότε προπατορικού αμαρτήματος, δεν εξηγή­ θηκε ποτέ επαρκώς. Κατά πρώτον, ακόμα και η πλέον στοι­ χειώδης ευφυΐα θα αναγνώριζε χωρίς καμία δυσκολία ότι εί­ ναι πάντα προτιμότερο να είναι κανείς ενήμερος παρά να α­ γνοεί, κυρίως σε ζητήματα τόσο ευαίσθητα όσο αυτά του κα­ λού και του κακού, στα οποία ο καθείς διακινδυνεύει, χωρίς να το καταλάβει, την αιώνια καταδίκη σε μια κόλαση που τό­ τε δεν είχε ακόμα επινοηθεί. Κατά δεύτερον, βοά στους ου­ ρανούς η απρονοησία του κυρίου, αφού, αν πραγματικά δεν ήθελε να φάνε απ' τον εν λόγω καρπό, υπήρχε η εύκολη λύ­ ση, αρκεί να μην είχε φυτέψει το δέντρο, ή να το είχε βάλει αλλού, ή να το είχε περιφράξει με συρματόπλεγμα. Και κατά τρίτον, αν ο αδάμ και η εύα ανακάλυψαν πως είναι γυμνοί, δεν είναι γιατί παράκουσαν την εντολή του θεού. Θεόγυμνοι, τσίτσιδοι, ήδη κυκλοφορούσαν όταν πήγαιναν στο κρεβάτι, και αν ο κύριος ουδέποτε είχε προσέξει την τόσο εμφανή έλ­ λειψη αιδούς, είναι σφάλμα της τυφλότητας του ως γεννήτο­ ρα, της ίδιας αυτής, ανίατης καταπώς φαίνεται, που μας ε­ μποδίζει να δούμε πως τα παιδιά μας, στο κάτω κάτω της γραφής, είναι εξίσου καλά ή εξίσου κακά με τα υπόλοιπα. Ένα θέμα επί της διαδικασίας. Προτού προχωρήσουμε σ' αυτή τη διδακτική και ανεπανάληπτη ιστορία του καιν, με την οποία, με θράσος άνευ προηγουμένου, καταπιαστήκα­ με, θα ήταν ίσως σκόπιμο, για να μη βρεθεί ο αναγνώστης για δεύτερη φορά σε σύγχυση με αναχρονιστικά σταθμά και μέτρα, να τεθεί κάποιο κριτήριο στη χρονολόγηση των συμ­ βάντων. Αυτό και θα πράξουμε λοιπόν, ξεκινώντας από τη διευκρίνιση μιας πονηρής αμφιβολίας που έχει εγερθεί σχε­ τικά με το αν ο αδάμ ήταν ακόμα ικανός να κάνει παιδί σε ηλικία εκατόν τριάντα χρόνων. Εν πρώτοις όχι, αν βασι­ στούμε στους δείκτες γονιμότητας της σύγχρονης εποχής, τα εκατόν τριάντα χρόνια όμως σ' εκείνη την παιδική ηλικία του κόσμου δεν αντιπροσώπευαν περισσότερο από μια α­ πλή και σφριγηλή εφηβεία, τέτοια που ακόμα κι ένας πρώι­ μος καζανόβας θα ευχόταν για τον εαυτό του. Εξάλλου εί­ ναι επίκαιρο να υπενθυμίσουμε πως ο αδάμ έζησε μέχρι τα εννιακόσια τριάντα χρόνια, λίγο έλειψε, επομένως, να πεθά­ νει από πνιγμό στον οικουμενικό κατακλυσμό, αφού απε­ βίωσε στις μέρες του λάμεχ, του πατέρα του νώε, μελλοντι­ κού κατασκευαστή της κιβωτού. Άρα είχε το χρόνο και την άνεση να κάνει τους γιους που έκανε και ακόμα περισσότε­ ρους, αν είχε κέφι. Όπως είπαμε ήδη, ο δεύτερος, αυτός που θα ακολουθούσε τον καιν, ήταν ο άβελ, ένα ξανθό αγόρι, καλοκαμωμένο, που, αφού υπήρξε ο αποδέκτης της επίδει­ ξης μεγάλης εκτίμησης του κυρίου, κατέληξε κακήν κακώς. Τον τρίτο, όπως επίσης ειπώθηκε, τον ονόμασαν σηθ, αυτός όμως δεν θα μπει στην αφήγηση που συνθέτουμε βήμα βήμα με τη δεινότητα ιστορικού, γι' αυτό και τον αφήνουμε εδώ, ένα όνομα και τίποτα παραπάνω. Κάποιοι μάλιστα ισχυρί­ ζονται ότι στο δικό του κεφάλι γεννήθηκε η ιδέα της δημιουρ­ γίας μιας θρησκείας, αλλά με αυτά τα λεπτά θέματα ασχο­ ληθήκαμε ήδη αφειδώς στο παρελθόν, με κατακριτέα ελα­ φρότητα κατά τη γνώμη ορισμένων εμπειρογνωμόνων, και με ορολογία που κατά πάσα πιθανότητα μόνο να μας βλά-\\>ει μπορεί στις αγορεύσεις της τελικής κρίσης, όπου, είτε για κάποια υπερβολή τους είτε για κάποια έλλειψη τους, θα κα­ ταδικαστούν όλες οι ψυχές. Προς ώρας μάς ενδιαφέρει μόνο η οικογένεια της οποίας ο πατήρ αδάμ είναι κεφαλή, και μά­ λιστα κακή, πώς αλλιώς να τον ονομάσουμε, αφού στάθηκε αρκετό να του δώσει η γυναίκα του τον απαγορευμένο καρ­ πό της γνώσης του καλού και του κακού ώστε ο

ανακολου-θος πρώτος της πατριαρχίας, αφού πρώτα έκανε τον δύσκο­ λο, στην πραγματικότητα περισσότερο για ευχαρίστηση του παρά λόγω πεποίθησης, να πνιγεί μ' αυτόν, αφήνοντας ε­ μάς, τους άντρες, σημαδεμένους για πάντα μ' αυτό το εκνευ­ ριστικό κομμάτι μήλου που ούτε ανεβαίνει ούτε κατεβαίνει. Δεν λείπουν, επίσης, εκείνοι που λένε πως ο αδάμ δεν πρό­ φτασε να καταπιεί εντελώς τον μοιραίο καρπό, γιατί εμφα­ νίστηκε μπροστά τους ξαφνικά ο κύριος θέλοντας να μάθει τι συνέβαινε εκεί πέρα. Και τώρα, προτού ξεχαστεί μια και καλή, ή η ακολουθία της εξιστόρησης καταστήσει άκαιρη, λόγω οψιμότητας, την αναφορά, θα αποκαλύψουμε τη μυ-στικοπαθή και ημιλαθραία επίσκεψη που έκανε ο κύριος στον κήπο της εδέμ μια θερμή νύχτα του καλοκαιριού. Ως συνήθως, ο αδάμ και η εύα κοιμόνταν γυμνοί, πλάι πλάι, χω­ ρίς να αγγίζονται, εικόνα ηθοπλαστική αλλά και απατηλή της τέλειας αθωότητας. Εκείνοι δεν ξυπνούν, κι ο κύριος δεν τους ξυπνά. Είχε έρθει ως εκεί με την πρόθεση να διορθώσει μία ατέλεια κατασκευής η οποία, επιτέλους το αντιλήφθηκε, ασχήμαινε σοβαρά τα πλάσματα του και ήταν, πού να το φανταστεί κανείς, η έλλειψη αφαλού. Η ασπριδερή επιφά­ νεια του δέρματος των μωρών του, που ο απαλός ήλιος του παραδείσου δεν είχε κατορθώσει να ψήσει, φαινόταν υπερ­ βολικά γυμνή, υπερβολικά πρόσφορη, κατά κάποιον τρόπο άσεμνη, αν η λέξη υπήρχε ήδη από τότε. Χωρίς καθυστέρη­ ση, μην τυχόν και ξυπνήσουν, ο θεός άπλωσε το χέρι και πίε­ σε ελαφρά την άκρη του δείκτη του στην κοιλιά του αδάμ, μετά έκανε μια γρήγορη περιστροφική κίνηση και εμφανί­ στηκε ο αφαλός. Η ίδια επιχείρηση εφαρμόστηκε κατόπιν στην εύα με παρόμοια αποτελέσματα, αν και με τη σημαντι­ κή διαφορά ότι ο αφαλός της βγήκε κατά πολύ βελτιωμένος ως προς το σχέδιο, το περίγραμμα και τη λεπτότητα των πτυχών. Αυτή ήταν η τελευταία φορά που ο κύριος κοίταξε έργο του και το βρήκε καλό. Πενήντα χρόνια και μία μέρα μετά από αυτή την ευτυχή χειρουργική επέμβαση, με την οποία θα εγκαινιαζόταν μια νέα εποχή στην αισθητική του ανθρώπινου σώματος υπό το ευρύτερο σύνθημα πως τα πάντα σ' αυτό επιδέχονται βελ­ τίωση, έγινε η καταστροφή. Αφού πρώτα ανήγγειλε τον εαυ­ τό του με βροντή, ο κύριος παρουσιάστηκε. Ήταν ντυμένος με τρόπο διαφορετικό απ' ό,τι συνήθως, σύμφωνα με αυτό που πρέπει να ήταν ίσως η καινούργια αυτοκρατορική μό­ δα του ουρανού, με μια τριπλή κορόνα στο κεφάλι και χου-φτώνοντας το σκήπτρο σαν ρόπαλο. Εγώ είμαι ο κύριος, <ρώναξε, εγώ είμαι αυτός. Ο κήπος της εδέμ έπεσε σε θανά­ σιμη σιωπή, δεν ακουγόταν ούτε βούισμα σφήκας, ούτε γά­ βγισμα σκύλου, ούτε τιτίβισμα πουλιού, ούτε βρυχηθμός ε­ λέφαντα. Μονάχα ένα σμήνος ψαρόνια που είχαν βολευτεί σε μια φυλλωτή ελιά με καταγωγή την εποχή της θεμελίω­ σης του κήπου πέταξαν με μία μόνο ώθηση, κι ήταν εκατο­ ντάδες, για να μην πούμε χιλιάδες, ώστε σχεδόν σκοτείνια­ σαν τον ουρανό. Ποιος παράκουσε τις εντολές μου, ποιος έ­ βαλε χέρι στον καρπό του δέντρου μου, ρώτησε ο θεός, κατευθύνοντας απευθείας στον αδάμ βλέμμα κατακεραυ-νωτικό, λέξη σε αχρηστία, εκφραστική όμως όσο λίγες. Α­ πελπισμένος, ο φτωχός άντρας προσπάθησε χωρίς αποτέ­ λεσμα να χάψει το κομματάκι μήλου που τον πρόδιδε, αλλά ΐ] φωνή του δεν έβγαινε, ούτε προς τα πίσω ούτε προς τα μπρος. Απάντησε, επανέλαβε η οργισμένη φωνή του κυρίου, ενώ ταυτόχρονα κράδαινε απειλητικά το σκήπτρο. Κάνο­ ντας την καρδιά του πέτρα, γνωρίζοντας πόσο άσχημο ή­ ταν να ρίχνει το φταίξιμο σε άλλον, ο αδάμ είπε, Η γυναίκα που μου έδωσες για να ζήσει μαζί μου, αυτή μου έδωσε τον καρπό απ' το δέντρο, κι εγώ τον έφαγα. Στράφηκε ο κύριος εναντίον της γυναίκας και ρώτησε, Τι έκανες, συφοριασμέ-νη, κι εκείνη απάντησε, Ο όφις με εξαπάτησε και έφαγα, Κί-βδηλη, ψεύτρα, δεν υπάρχουν φίδια στον παράδεισο, Κύ­ ριε, εγώ δεν είπα πως υπάρχουν φίδια στον παράδεισο, λέω ότι είδα ένα όνειρο όπου μου εμφανίστηκε ένας όφις και μου Kmv

είπε, Ώστε λοιπόν ο κύριος σας απαγόρεψε να φάτε τον καρπό απ' όλα τα δέντρα του κήπου, κι εγώ απάντησα πως δεν ήταν αλήθεια, πως δεν μπορούσαμε να φάμε μόνο τον καρπό του δέντρου που βρίσκεται στη μέση του παραδεί­ σου και πως θα πεθαίναμε αν τον αγγίζαμε, Τα φίδια δεν μιλούν, το πολύ να σφυρίξουν, είπε ο κύριος, Αυτό του ο­ νείρου μου μιλούσε, Και τι άλλο είπε, μπορώ να μάθω, ρώ­ τησε ο κύριος, πασχίζοντας να καταπνίξει στα λόγια του έ­ ναν σκωπτικό τόνο που σε τίποτα δεν συνήδε με την ουρά­ νια μεγαλοπρέπεια της αμφίεσης, Ο όφις είπε πως δεν είναι απαραίτητο να πεθάνουμε, Α ναι, η ειρωνεία του κυρίου γι­ νόταν όλο και πιο προφανής, απ' ό,τι φαίνεται, ο όφις θαρ­ ρεί πως ξέρει περισσότερα από μένα, Αυτό ονειρεύτηκα, κύριε, πως δεν ήθελες να φάμε τον καρπό γιατί θ' ανοίγαμε τα μάτια και θα γνωρίζαμε το κακό και το καλό όπως τα γνωρίζεις εσύ, κύριε, Και τι έκανες, γυναίκα χαμένη, γυναί­ κα ελαφριά, όταν ξύπνησες από τόσο ωραίο ύπνο, Πήγα στο δέντρο, έφαγα απ' τον καρπό και τον πήγα στον αδάμ, που έφαγε επίσης, Εδώ μου στάθηκε, είπε ο αδάμ αγγίζο­ ντας το λαρύγγι, Πολύ καλά, είπε ο κύριος, αφού έτσι το θε­ λήσατε, αυτό θα έχετε, από τώρα και στο εξής τέρμα η κα­ λοπέραση, εσύ, εύα, όχι μόνο θα υποφέρεις τις ενοχλήσεις της εγκυμοσύνης, συμπεριλαμβανομένης της ναυτίας, αλλά και θα γεννάς με πόνους, και παρ' όλα αυτά θα νιώθεις έλ­ ξη για τον άντρα σου κι αυτός θα σε ορίζει, Φουκαριάρα εύα, άσχημα ξεκίνησες, θλιβερό το μέλλον σου, είπε η εύα, Αυτό να το σκεφτόσουν νωρίτερα, κι όσο για σένα, αδάμ, η γη είναι καταραμένη εξαιτίας σου, και με μεγάλο μόχθο θα καταφέρνεις να βγάζεις απ' αυτήν τροφή σε όλη σου τη ζωή, θα παράγει μονάχα βάτα και γαϊδουράγκαθα, κι εσύ θ' α­ ναγκαστείς να τρως τα χορτάρια που φυτρώνουν στον κά­ μπο, και μόνο μετά από πολλές σταγόνες ιδρώτα θα κατα­ φέρεις να εξασφαλίσεις τα απαραίτητα για να φας, μέχρι που κάποια μέρα να μεταμορφωθείς ξανά σε χώμα, αφού απ' αυτό είσαι φτιαγμένος, στ' αλήθεια, ταλαίπωρε αδάμ, (τκόνη ήσουν και σκόνη μια μέρα θα γίνεις ξανά. Λέγοντας αυτά, ο κύριος εμφάνισε κάμποσα δέρματα ζώων για να καλύψει τη γύμνια του αδάμ και της εύας, οι οποίοι έκλει­ ναν το μάτι ο ένας στον άλλο σε ένδειξη συνενοχής, αφού από την πρώτη μέρα γνώριζαν πως ήταν γυμνοί και επωφε­ λούνταν. Είπε τότε ο κύριος, Γνωρίζοντας το καλό και το κακό, ο άνθρωπος γίνεται όμοιος με το θεό, το μόνο που μου έλειπε τώρα ήταν να πάτε και να κόψετε τον καρπό του δέ­ ντρου της ζωής για να τον φάτε και να ζήσετε για πάντα, αυτό μας έλειπε, δύο θεοί σ' ένα σύμπαν, γι' αυτό σε εκδιώ­ κω εσένα και τη γυναίκα σου από τον κήπο της εδέμ, και στην πύλη του θα τοποθετήσω για φρουρά ένα χερουβείμ οπλισμένο με πύρινη ρομφαία, το οποίο δεν θα επιτρέπει την είσοδο σε κανέναν, και τώρα φύγετε, έξω, δεν θέλω να σας ξαναδώ μπροστά μου. Κουβαλώντας στους ώμους τα δύσοσμα δέρματα, τρεκλίζοντας πάνω σε πόδια που σκό­ νταφταν, ο αδάμ και η εύα έμοιαζαν σαν δυο ουραγκοτά-γκοι που για πρώτη φορά στέκονταν όρθιοι. Έξω από τον κήπο της εδέμ η γη ήταν άγονη, αφιλόξενη, ο κύριος δεν εί­ χε υπερβάλει όταν απείλησε τον αδάμ με βάτα και γαϊδου­ ράγκαθα. Όπως ακριβώς το είπε, τέρμα η καλοπέραση.

^ > 4 < ^

Η

π ρ ώ τ η τους κατοικία ήταν μια στενή σπηλιά, στην πραγματικότητα περισσότερο κοίλωμα παρά σπηλιά, με στέγη χαμηλή, που ανακάλυψαν στην προεξοχή ενός βράχου στα βόρεια του κήπου της εδέμ όταν, απελπισμένοι, περιπλανιόνταν αναζητώντας καταφύγιο. Εκεί μπόρεσαν επιτέλους να προστατευτούν από τη βάναυση κάψα του ή­ λιου που σε τίποτα δεν έμοιαζε με την αμετάβλητη ηπιότη-τα της θερμοκρασίας στην οποία είχαν συνηθίσει, μέρα και νύχτα, σε όλες τις εποχές του χρόνου. Παράτησαν τα χο­ ντρά δέρματα που τους έπνιγαν στη ζέστη και την κακο­ σμία και επέστρεψαν στην πρώτη τους γύμνια, όμως, για να προστατέχ^ουν από τις εξωτερικές επιθέσεις τα ευαίσθητα μέρη του σώματος, αυτά που βρίσκονται προφυλαγμένα μεταξύ των ποδιών, επινόησαν, χρησιμοποιώντας δέρματα πιο λεπτά και με κοντύτερο τρίχωμα, αυτό που αργότερα θα ονομαστεί φούστα, με την ίδια μορφή για γυναίκες και άντρες. Τις πρώτες μέρες, χωρίς ούτε ένα ψίχουλο για να μασουλήσουν, πέρασαν πείνα. Ο κήπος της εδέμ ήταν ευ-φορότατος σε καρπούς, κι εξάλλου δεν υπήρχε εκεί γύρω τίποτε άλλο για φαγητό, μέχρι και τα ζώα εκείνα που εκ φύ­ σεως θα έπρεπε να τρέφονται με αιμάσσουσα σάρκα, γιατί ήρθαν στον κόσμο αυτό ως σαρκοφάγα, είχαν υποβληθεί, κατόπιν θεϊκής προσταγής, στην ίδια θλιβερή και ανεπαρκή δίαιτα. Αυτό που δεν έγινε γνωστό είναι από πού προέρχο­ νταν τα δέρματα που είχε εμφανίσει ο κύριος μ' ένα απλό χτύπημα των δαχτύλων του, σαν ταχυδακτυλουργός. Ήταν από ζώα, και μάλιστα μεγάλα, γύρευε τώρα όμως ποιος τα σκότωσε και τα έγδαρε και πού. Συμπτωματικά υπήρχε νε­ ρό εκεί κοντά, δεν ήταν όμως παρά ένα θολό ρυάκι, που δεν έμοιαζε σε τίποτα με το χειμαρρώδες ποτάμι που πήγα­ ζε στον κήπο της εδέμ και μετά επιμεριζόταν σε τέσσερις κλάδους, έναν που πήγαινε και πότιζε την περιοχή όπου λε­ γόταν πως αφθονούσε ο χρυσός κι άλλον έναν που κύκλω­ νε τη γη ονόματι χους. Τα άλλα δύο, όσο εξωφρενικό κι αν (ραίνεται στους σημερινούς αναγνώστες, βαπτίστηκαν αμέ­ σως με τα ονόματα τίγρης και ευφράτης. Μπροστά στο τα­ πεινό ποταμάκι που κοπιαστικά άνοιγε δρόμο ανάμεσα στα βάτα και τα γαϊδουράγκαθα της ερήμου, το πιθανότερο εί­ ναι ότι ο εν λόγω χειμαρρώδης ποταμός υπήρξε μια οπτική ψευδαίσθηση που κατασκεύασε ο ίδιος ο κύριος για να κά­ νει ακόμα πιο ευχάριστη τη ζωή στον επίγειο παράδεισο. 'Ολα μπορούν να συμβούν. Όλα μπορούν να συμβούν, ό­ ντως, μέχρι και η ανήκουστη ιδέα της εύας να πάει και να ζητήσει από το χερουβείμ να της επιτρέψει την είσοδο στον κήπο της εδέμ για να κόψει μερικά φρούτα για ν' αντέξουν την πείνα τους για μερικές μέρες ακόμα. Σκεπτικιστής, ό­ πως κάθε άντρας, όσον αφορά στα αποτελέσματα σπουδής γεννημένης σε γυναικείο κεφάλι, ο αδάμ τής είπε να πάει (ΐόνη της και να είναι προετοιμασμένη να γευτεί την απόρ­ ριψη, Βρίσκεται εκεί το χερουβείμ, φρουρός στην πύλη με την πύρινη ρομφαία του, δεν είναι ένας οποιοσδήποτε άγ­ γελος, δεύτερης και τρίτης κατηγορίας, χωρίς ισχύ και εξου­ σία, αλλά ένα αυθεντικό χερουβείμ, πώς θέλεις λοιπόν εσύ να παρακούσει τις διαταγές που του έδωσε ο κύριος, ήταν η μυαλωμένη ερώτηση, Δεν ξέρω, και δεν θα το μάθω αν δεν το προσπαθήσω, Κι αν δεν τα καταφέρεις, Αν δεν τα καταφέρω, τι έχω να χάσω παρά τα βήματα για το πέρα δώθε και τα λόγια που θα του πω, απάντησε εκείνη, Εντά­ ξει, αλλά θα έχουμε πρόβλημα αν το χερουβείμ μάς

κατά-δώσει στον κύριο, Περισσότερα προβλήματα από αυτά που έχουμε τώρα, που δεν ξέρουμε πώς να τα βγάλουμε πέρα, χωρίς φαγητό για το στομάχι, χωρίς μια σίγουρη στέγη, χω­ ρίς ρούχα της προκοπής, δεν βλέπω ποια παραπάνο) προ­ βλήματα μπορούν να μας έρθουν, ο κύριος μας τιμώρησε εκδιώκοντας μας από τον κήπο της εδέμ, χειρότερο απ' αυ­ τό δεν μπορώ να φανταστώ τι υπάρχει. Σχετικά μ' αυτά που μπορεί και δεν μπορεί ο κύριος δεν ξέρουμε τίποτα, Αν εί­ ναι έτσι, θα πρέπει να τον αναγκάσουμε να εξηγηθεί, και το πρώτο πράγμα που οφείλει να μας πει είναι για ποιο λόγο μάς έκανε και με ποιο σκοπό, Είσαι τρελή, Καλύτερα τρελή παρά φοβητσιάρα, Εμένα θα με σέβεσαι, φώναξε ο αδάμ μαινόμενος, εγώ ούτε φοβάμαι ούτε είμαι φοβητοιάρης, Ού­ τε κι εγώ, άρα είμαστε πάτσι, δεν χρειάζεται άλλη κουβέ­ ντα, Ναι, αλλά μην ξεχνάς πως εγώ διατάζω εδώ πέρα, Ναι, έτσι είπε ο κύριος, συμφώνησε η εύα, με ύφος σαν να μην εί­ χε πει τίποτα. Όταν ο ήλιος έχασε λίγη απ τη δύναμη του, πήρε δρόμο με τη φούστα της καλοβαλμένη κι ένα απ' τα πιο ελαφριά δέρματα ριγμένο στους ώμους. Πήγαινε, θα 'λέγε κανείς, περιποιημένη, παρότι αναπόφευκτα τα στήθη της, ελεύθερα, χωρίς στήριγμα, κινούνταν στο ρυθμό των βημάτων. Δεν μπορούσε να τα εμποδίσει, ούτε σκέφτηκε κάτι τέτοιο, δεν υπήρχε κανείς εκεί γύρω που θα μπορού­ σαν να προσελκύσουν, την εποχή εκείνη οι ρώγες εξυπηρε­ τούσαν μόνο στο βύζαγμα το πολύ. Είχε εκπλαγεί, με τον εαυτό της, με την ελευθερία με την οποία είχε απαντήσει, στον σύζυγο, χωρίς τρόμο, χωρίς να διαλέξει τις κουβέντες της, λέγοντας απλώς αυτό που, κατά τη γνώμη της, δικαιολο­ γούσε η περίσταση. Ήταν σαν να κατοικούσε μέσα της μια άλλη γυναίκα, χωρίς καμία εξάρτηση από τον κύριο ί| από τον σύζυγο που είχε εκείνος ορίσει, ένα θηλυκό που αποφά­ σιζε επιτέλους να κάνει ολική χρήση της γλώσσας και του ι­ διώματος που ο εν λόγω κύριος είχε•, ας πούμε, τοποθετήσει βαθιά στο στόμα της. Διέσχισε το ποταμάκι απολαμβάνοντας τη δροσιά του νερού, που έμοιαζε να διαχέεται μέσα στις φλέβες της, ενώ ταυτόχρονα το πνεύμα της δοκίμαζε κάτι που ίσως να ήταν η ευτυχία, ή τουλάχιστον έμοιαζε πολύ μ' αυτή τη λέξη. Το στομάχι της τής έδωσε μια σουβλιά, δεν ή­ ταν ώρα για ν' απολαμβάνει θετικά συναισθήματα. Βγήκε από το νερό, πήγε κι έκοψε μερικά ξινά μούρα, που, παρότι δεν την έτρεφαν, ξεγελούσαν για κάμποσο, για λίγο, την α­ νάγκη να φάει. Ο κήπος της εδέμ βρίσκεται ήδη κοντά, φαί­ νονται καθαρά οι φυλλωσιές των ψηλότερων δέντρων. Η εύα περπατά πιο αργά απ' ό,τι προηγουμένως, και όχι επει­ δή αισθάνεται κουρασμένη. Ο αδάμ, αν βρισκόταν εδώ, σί­ γουρα θα την κορόιδευε, Γενναία, γενναία, αλλά τελικά έ­ χεις καταφοβηθεί. Μάλιστα, φοβόταν, φοβόταν μήπως α­ ποτύχει, φοβόταν μήπως δεν έβρισκε λέξεις ικανοποιητικές για να πείσει τον φύλακα, έφτασε μάλιστα να πει χαμηλό­ φωνα, τέτοια ήταν η αποθάρρυνση της, Αν ήμουν άντρας θα ήταν πιο εύκολο. Να το εκεί το χερουβείμ, η πύρινη ρομ­ φαία λάμπει με φως μοχθηρό στο δεξί του χέρι. Η εύα κά­ λυψε καλύτερα το στήθος και προχώρησε. Τι θέλεις, ρώτη­ σε ο άγγελος, Πεινάω, απάντησε η γυναίκα, Δεν έχει εδώ τί­ ποτα για να φας, Πεινάω, επέμεινε εκείνη, Εσύ και ο σύζυ­ γος σου εκδιωχθήκατε από τον κήπο της εδέμ από τον κύ­ ριο και η απόφαση δεν σηκώνει έφεση, πήγαινε, Θα με σκο­ τώσεις αν θελήσω να μπω, ρώτησε η εύα, Γι' αυτό μ' έβαλε ο κύριος φύλακα, Δεν απάντησες στην ερώτηση μου, Αυτή τη διαταγή έχω, Να με σκοτώσεις, Μάλιστα, Δηλαδή θα υπα­ κούσεις στη διαταγή. Το χερουβείμ δεν απάντησε. Κούνησε το χέρι, στο οποίο η πύρινη ρομφαία σφύριζε σαν φίδι. Αυ­ τή ήταν η απάντηση του. Η εύα έκανε ένα βήμα μπρος. Στα­ μάτα, είπε το χερουβείμ, Θα πρέπει να με σκοτώσεις γιατί ε­ γώ δεν θα σταματήσω, κι έκανε άλλο ένα βήμα, θα μείνεις εδώ να φυλάς ένα περιβόλι με σάπια φρούτα που κανείς δεν τα ορέγεται, το περιβόλι του θεού, το περιβόλι του κυ­ ρίου, πρόσθεσε. Τι θέλεις, ρώτησε ξανά το χερουβείμ, που

δεν φάνηκε να καταλαβαίνει πως η επανάληψη επρόκειτο να ερμηνευτεί ως σημάδι αδυναμίας, Επαναλαμβάνω, πει­ νάω, Νόμιζα πως θα ήσασταν κιόλας μακριά, Και, πού να πηγαίναμε, ρώτησε η εύα, βρισκόμαστε στη μέση μιας ερή­ μου που δεν γνωρίζουμε και δρόμος δεν φαίνεται πουθενά, μια έρημος απ' όπου όλες αυτές τις μέρες δεν πέρασε ψυχή ζώσα, κοιμόμαστε σε μια τρύπα, τρώμε χορτάρια, όπως το υποσχέθηκε ο κύριος, κι έχουμε διάρροια, Διάρροια, τι είναι αυτό, ρώτησε το χερουβείμ, Πες το και ευκοΐλια, το λεξιλό­ γιο που μας δίδαξε ο κύριος φτάνει για όλα, έχεις διάρροια, ή ευκοΐλια, αν προτιμάς αυτή τη λέξη, σημαίνει δεν μπορείς να συγκρατήσεις τα σκατά που έχεις μέσα σου, Λεν ξέρω τι είναι αυτό, Το πλεονέκτημα του να είσαι άγγελος, είπε η εύα και χαμογέλασε. Του χερουβείμ του άρεσε το χαμόγελο που είδε. Και στον ουρανό χαμογελούσαν πολύ, πάντα ό­ μως σεραφικά και με μια ελαφριά έκφραση απαρέσκειας, ό­ πως όταν ζητά κανείς συγγνώμη επειδή είναι χαρούμενος, αν μπορεί να το πει κανείς αυτό χαρά. 11 εύα είχε νικήσει στη διαλεκτική μάχη, απέμενε τώρα αυ ι. ή Π|ς τροφής. Ι (ίπε το χερουβείμ, Θα σου φέρω μερικούς καρπ.οΰς, αλλά μην το πεις σε κανέναν, Δεν πρόκειται ν' ανοίξω το σιόμα μου, ωστόσο ο σύζυγος μου θα χρειαστεί να το μάθει, Ίίλα μαζί του αύ­ ριο, έχουμε να συζητήσουμε. 11 εύα τράβηξε το δέρμα από τους ώμους της και είπε, Πάρε-, αυτό για να φέρεις τους καρ­ πούς. Ήταν γυμνή από τη μέση και. πάνω, 11 ρομφαία σφύ­ ριξε με περισσότερη δύναμη, σαν να είχε δεχτεί μια ξαφνική εισροή ενέργειας, της ίδιας ενέργειας που οδήγησε το χε­ ρουβείμ να κάνει ένα βήμα μπροστά, της ίδιας που τον έκα­ νε να σηκώσει το αριστερό χέρι και ν' αγγίξει το στήθος της γυναίκας. Τίποτε άλλο δεν συνέβη, τίποτε άλλο δεν θα μπο­ ρούσε να συμβεί, στους αγγέλους, για όσο είναι τέτοιοι, α­ παγορεύεται κάθε σαρκική συναλλαγή, μόνο οι άγγελοι που εξέπεσαν είναι ελεύθεροι να σμίγουν με όποιον θέλουν και όποιον τους θέλει. Η εύα χαμογέλασε, έβαλί? το χέρι πά­ νω στο χέρι του χερουβείμ και πίεσε απαλά το στήθος. Το σώμα της ήταν καλυμμένο από βρομιά, τα νύχια μαύρα σαν να είχε σκάψει μ' αυτά το χώμα, τα μαλλιά σαν φωλιά με πλεγμένα χέλια, ήταν όμως γυναίκα, η μοναδική. Ο άγγελος είχε μπει στον κήπο, καθυστέρησε όσο χρόνο ήταν αναγκαίος για να επιλέξει τους θρεπτικότερους καρπούς και άλλους πλούσιους σε νερό και επέστρεψε ζαλωμένος μ' ένα γερό φορ­ τίο. Ορίστε, είπε, και η εύα ρώτησε, Πώς σε λένε, κι εκείνος απάντησε, Το όνομα μου είναι αζαήλ, Ευχαριστώ για τα φρούτα, αζαήλ, Δεν μπορούσα ν' αφήσω να πεθάνουν απ' την πείνα αυτοί που ο κύριος δημιούργησε, Ο κύριος θα σε ευχαριστήσει, αλλά καλύτερα να μην του το πεις. Το χερου­ βείμ έκανε σαν να μην άκουσε, ή όντως δεν άκουσε, απα­ σχολημένο όπως ήταν να βοηθήσει την εύα να φορτώσει τη γεμάτη προβιά στην πλάτη, ενώ της έλεγε, Αύριο να έρθεις με τον αδάμ, θα μιλήσουμε για πράγματα που χρειάζεται να γνωρίζετε, Θα 'ρθούμε, απάντησε η εύα. Την επόμενη μέρα ο αδάμ συνόδεψε τη γυναίκα του στον κήπο της εδέμ. Δική της ιδέα ήταν να πλυθούν όσο κα­ λύτερα μπορούσαν στο ρυάκι, και το καλύτερο που μπόρε­ σαν ήταν λίγο, για να μην πούμε μηδαμινό, γιατί το νερό χωρίς βοήθεια απ' το σαπούνι είναι φτωχή ψευδαίσθηση καθαριότητας. Κάθισαν στο έδαφος κι εκεί φάνηκε πως το χερουβείμ αζαήλ δεν ήταν άνθρωπος που χάνει τον καιρό του. Δεν είστε τα μόνα ανθρώπινα όντα που υπάρχουν στη γη, άρχισε, Πώς δεν είμαστε τα μόνα, αναφώνησε ο αδάμ σαστισμένος, Μη με βάζεις να επαναλάβω το ειπωμένο, κι αν επιμείνετε στην ερώτηση η κουβέντα μας σταματάει αμέ­ σως τώρα, ο κάθε ένας εκεί που του πρέπει, εγώ φύλακας στον κήπο της εδέμ, εσείς στη σπηλιά σας και στην πείνα σας, Στην περίπτωση αυτή πολύ σύντομα θα πεθάνουμε, εί­ πε ο αδάμ, κανείς δεν μου έμαθε να δουλεύω, δεν μπορώ ούτε να σκάψω ούτε να οργώσω τη γη, γιατί δεν έχω τσάπα και άροτρο, αλλά κι αν είχα θα 'πρεπε να μάθω να τα

χειρί-ζομαι, και ποιος να μου το διδάξει α' αυτή την έρημο, Μί­ λησες γνωστικά σαν βιβλίο, είπε το χερουβείμ, κι ο αδάμ ευ­ χαριστήθηκε που μίλησε γνωστικά σαν βιβλίο, αυτός που δεν είχε σπουδάσει. Ύστερα η εύα ρώτησε, Κι αν υπάρχουν άλλα ανθρώπινα όντα, τότε γιατί μας δημιούργησε ο κύ­ ριος, Θα 'πρεπε πια να ξέρεις παις οι βουλές του κυρίου εί­ ναι ανεξιχνίαστες αλλά, αν κατάλαβα καλά από κάτι μισό-λογα, πρόκειται για πείραμα, Πείραμα, εμείς, αναφώνησε ο αδάμ, πείραμα, για τι πράγμα. Γι1 αυτά που δεν ξέρω με σι­ γουριά δεν τολμώ να μιλήσω, ο κύριος θα έχει τους λόγους του για να κρατά σιγή σχετικά με το θέμα, Ι',μείς δεν είμα­ στε θέμα, είμαστε δυο άνθρωποι που δεν ξέρουν πώς να ζή­ σουν, είπε η εύα, Δεν τελείωσα ακόμα, είπε το χερουβείμ, Μίλα λοιπόν, κι απ' το στόμα σου ας βγει μια καλή είδηση, έστω και μία, Ακούστε, όχι πολύ μακριά από δω περνά έ­ νας δρόμος όπου πότε πότε συχνάζουν καραβάνια που πη­ γαίνουν στις αγορές ή γυρίζουν απ' αΐ'τές, η γνώμη μου εί­ ναι πως θα πρέπει ν' ανάψετε μια φωτιά που να βγάζει κα­ πνό, πολύ καπνό, έτσι που να μπορεί να φανεί από μακριά, Δεν έχουμε με τι να την ανάψουμε, διέκοψε ΐ| εύα, Ι ιού δεν έχεις, έχω όμως εγώ, Τι, Λυτή ι ην πύρινη ρομφαία, σε κάτι επιτέλους θα χρησιμέχ|;ει, αρκεί ν' ακούμε ήαω ι ην πυρωμέ­ νη άκρη στα ξερά γαϊδουράγκαθα και <?τθ άχυρα κι, αμέσως θα 'χετε μια φωτιά που θα φαίνεται κι. an' τη σελήνη, πόσο μάλλον από ένα καραβάνι που περνά am') μακριά, αυτό που πρέπει να προσέξετε είναι να μην αφήσετε ιη φωτιά να εξαπλωθεί, άλλο πράγμα μια φωτιά κι, άλλο μια έρημος ο­ λόκληρη να φλέγεται, στο τέλος θα ι ιιιανι και ο κήπος της εδέμ, κι εγώ θα έμενα άνεργος, Κι αν δι ν εμφανιστούν οι άνθρωποι, ρώτησε η εύα, (~)α εμφανιΐΜΐών ιιάντα εμφανί­ ζονται, μπορείς να μείνεις ήσυχη, απάντη&Ι ο ι (!.«ι ί|λ, τα αν­ θρώπινα όντα είναι περίεργα από τη >\ ιχιη Εθυ{, κι εκείνοι θα θελήσουν να μάθουν ποιος άναψε τέτοια φωτιά και με ποια πρόθεση το έκανε, Και μετά, ρώτησε ο αδάμ, Μετά εί­ ναι στο χέρι σας, εγώ δεν μπορώ να κάνω τίποτα, βρείτε τρόπο να πάτε με το καραβάνι, ζητήστε να σας προσλά­ βουν με αντάλλαγμα μόνο το φαΐ, είμαι βέβαιος πως τέσσε­ ρα χέρια για ένα πιάτο φακές είναι καλή συμφωνία για ό­ λους, τόσο για την πλευρά που προσλαμβάνει όσο και για την πλευρά που προσλαμβάνεται, κι όταν συμβεί αυτό μην ξεχάσετε να σβήσετε τη φωτιά, έτσι θα ξέρω πως φύγατε, εί­ ναι η ευκαιρία σου να μάθεις όσα δεν ξέρεις, αδάμ. Το σχέ­ διο είναι εξαιρετικό, υπάρχουν χερουβείμ στον κόσμο που είναι πραγματικά θεόσταλτα, ενώ ο κύριος, τουλάχιστον σ' αυτό το πείραμα, δεν ασχολήθηκε καθόλου με το μέλλον των δημιουργημάτων του, ο αζαήλ, ο αγγελικός φρουρός που επιφορτίστηκε να τα κρατά μακριά από τον κήπο της εδέμ, τους συνέτρεξε χριστιανικά, τους εξασφάλισε τροφή και, κυρίως, τους εφοδίασε για τη ζωή με ορισμένες πολύτι­ μες πρακτικές ιδέες, μία πραγματική οδός σωτηρίας του σώματος και, επομένως, της ψυχής. Το ζευγάρι σκοτώθηκε να εκδηλώσει την ευγνωμοσύνη του, η εύα κόντεψε μάλιστα να χύσει μερικά δάκρυα όταν αγκάλιασε τον αζαήλ, τρυφε­ ρή εκδήλωση διόλου αρεστή στον σύζυγο, που λίγο παρα­ κάτω δεν κατάφερε να συγκρατήσει την ερώτηση που του ξέφυγε απ' το στόμα, Του έδωσες κάτι για αντάλλαγμα, Τι πράγμα και σε ποιον, έτσι είπε η εύα, ξέροντας πολύ καλά σε τι αναφερόταν ο σύζυγος, Σε ποιον άλλο, σ' αυτόν, στον αζαήλ, είπε ο αδάμ παραλείποντας προσεκτικά το πρώτο μέρος της ερώτησης, Είναι χερουβείμ, άγγελος, απάντησε η εύα, και περισσότερα δεν θεώρησε ανάγκη να πει. Πιστεύε­ ται πως τη μέρα εκείνη άρχισε ο πόλεμος των φύλων. Το καραβάνι έκανε τρεις βδομάδες να εμφανιστεί. Φυσικά, δεν ήρθε ολόκληρο στη σπηλιά όπου ζούσαν ο αδάμ και η εύα, μόνο μια εμπροσθοφυλακή τριών αντρών που δεν είχαν δι­ καιοδοσία για να διαπραγματευτούν συμβόλαια εργασίας, αλλά που λυπήθηκαν τους κατατρεγμένους και τους έδω­ σαν μια θέση στη ράχη των γαϊδάρων που καβάλα τους

εί-χαν έρθει. Ο αρχηγός του καραβανιού θα αποφάσιζε τι θα τους έκανε. Παρά την εκκρεμότητα αυτή, όπως κλείνει κά­ ποιος την πόρτα αποχαιρετώντας, ο αδάμ έσβησε τη φωτιά. Όταν ο τελευταίος καπνός διαλύθηκε (ττην ατμόσφαιρα, το χερουβείμ είπε, Πάνε πια, καλό ταξίδι.

_^?υ<&

Η

ζωη δεν τους πήγαινε άσχημα. Στο καραβάνι έγιναν δε­ κτοί παρά την προφανή εργασιακή τους ανικανότητα και δεν χρειάστηκε να δώσουν πολλές εξηγήσεις σχετικά με το ποιοι ήταν και από πού είχαν έρθει. Πως είχαν χαθεί, εί­ παν, και σε τελευταία ανάλυση πραγματικά έτσι ήταν. Αν ε­ ξαιρέσουμε το γεγονός πως ήταν παιδιά του κυρίου, έργο που βγήκε κατευθείαν από τα θεϊκά του χέρια, συνθήκη την οποία κανείς άλλος δεν ήταν σε θέση να γνωρίζει, δεν δια­ κρίνονταν ιδιαίτερες φυσιογνωμικές διαφορές ανάμεσα σ' αυτούς και στους θεόσταλτους οικοδεσπότες τους, θα έλεγε μάλιστα κανείς πως ανήκαν όλοι στην ίδια φυλή, μαύρα μαλλιά, σκούρο δέρμα, σκούρα μάτια, τονισμένα φρύδια. Όταν θα γεννηθεί ο άβελ, όλοι οι γείτονες θα παραξενευ­ τούν με τη ροδαλή λευκότητα με την οποία ήρθε στον κό­ σμο, σαν να 'ταν γιος αγγέλου, ή αρχαγγέλου, ή μήπως χε­ ρουβείμ. Ένα πιάτο με φακές ποτέ δεν έλειψε και πολύ σύ­ ντομα ο αδάμ και η εύα άρχισαν να παίρνουν μισθό, μικρό ποσό, συμβολικό σχεδόν, που αντιπροσώπευε όμως ένα ξε­ κίνημα ζωής. Όχι μόνο ο αδάμ, αλλά και η εύα, που δεν ή­ ταν γεννημένη για δούκισσα, άρχισαν να εντρυφούν σιγά σιγά στα μυστήρια της χειρωνακτικής δουλειάς, σε εργασίες απλές, όπως να κάνουν έναν κόμπο σ' ένα σκοινί, ή περί­ πλοκες, όπως να χειριστούν μια βελόνα χωρίς να κατατρυ-πήσουν τα δάχτυλα. Όταν το καραβάνι έφτασε στον οικισμό απ' όπου είχε ξεκινήσει μερικές εβδομάδες νωρίτερα για να

κάνει εμπόριο, τους δάνεισαν μια τέντα και μερικές ψάθες για να κοιμηθούν, και χάρη σ' αυτή και άλλες περιόδους σταθερότητας στη ζωή τους μπόρεσε επιτέλους ο αδάμ να μάθει να σκάβει και να οργώνει τη γη, να ρίχνει σπόρους στα αυλάκια και να φτάσει μέχρι την έξοχη τέχνη του κλα­ δέματος, αυτή που κανένας κύριος, κανένας θεός δεν μπο­ ρεί να επινόησε. Άρχισε να δουλεύει με τα εργαλεία που του δάνειζαν, μετά πρόσθεσε σιγά σιγά και, τα δικά του σύ­ νεργα και μετά από λίγα χρόνια θεωρούνταν πλέον από τους γείτονες ένας καλός αγρότης. Οι καιροί του κήπου της εδέμ και της σπηλιάς στην έρημο, τα βάτα και τα γαϊδουρά­ γκαθα, το ρυάκι με τα θολά νερά, σκοτείνιαζαν στη μνήμη ώσπου εμφανίζονταν κάποιες φορές ως αβάσιμες επινοή­ σεις που δεν τις έζησαν, ούτε καν τις ονειρεύτηκαν, αλλά τις διαισθάνθηκαν σαν κάτι που αφορούσε σε άλλη ζωή, άλλη ύπαρξη, άλλο διαφορετικό πεπρωμένο. Ασφαλώς στις ανα­ μνήσεις της εύας υπήρχε ένας χώρος ιρυλαγμένος για τον α-ζαήλ, το χερουβείμ που είχε παραβεί τις διαταγές του κυ­ ρίου για να σώσει από βέβαιο θάνατο τα έργα του, αυτό ό­ μως ήταν το μυστικό της, που δεν το εκμυστηρευόταν σε κα­ νέναν. Κι ήρθε η μέρα που ο αδάμ, μπόρεσε ν' αγοράσει ένα κομμάτι γης, να το ορίσει δικό του και να χτίσια, στηριγμένο στο λόφο, ένα σπίτι με χοντροκομμένους πλίνθους, εκεί ό­ που θα μπορούσαν πλέον να γεννηθούν οι τρεις γιοι του, καιν, άβελ και σηθ, και όλοι τους, στην αντίστοιχη στιγμή της ζωής τους, να μπουσουλήσουν μεταξύ κουζίνας και σα­ λονιού. Κι επίσης μεταξύ κουζίνας και χωραφιού, γιατί οι δύο μεγαλύτεροι, όταν ξεπετάχτηκαν λίγο, με την αθο'κχ πο­ νηριά της μικρής τους ηλικίας, χρησιμοποιούσαν κάθε εύ­ λογη και μη πρόφαση για να τους παίρνει, ο πατέρας μαζί του, ανεβασμένους στο γαϊδούρι της οικογένειας, ιττον τόπο της δουλειάς του. Νωρίς φάνηκε πως οι κλίσεις των δύο μι­ κρών δεν συνέπιπταν. Ενώ ο άβελ προτιμούσε τη συντρο­ φιά των προβάτων και των κατσικιών, η χαρά του καιν ή­ ταν η τσάπα, το δικράνι και το δρεπάνι, ο ένας με γραφτό ν' ανοίξει δρόμο στην κτηνοτροφία, ο άλλος να προοδεύσει στη γεωργία. Θα πρέπει να αναγνωρίσουμε πως η διανομή της οικιακής χειρωναξίας ήταν απολύτως ικανοποιητική, α­ φού κάλυπτε εξ ολοκλήρου τους δύο σημαντικότερους το­ μείς της οικονομίας της εποχής. Υπήρχε ομοφωνία μεταξύ των γειτόνων πως αυτή η οικογένεια είχε μέλλον. Και θα εί­ χε, όπως σε λίγο καιρό επρόκειτο να δουν, με την απαραί­ τητη πάντα βοήθεια του κυρίου, που με τέτοια ασχολείται. Από την τρυφερή παιδική τους ηλικία ο καιν και ο άβελ υ­ πήρξαν πολύ αγαπημένοι, σε σημείο που δεν έμοιαζαν καν με αδέλφια, όπου πήγαινε ο ένας πήγαινε κι ο άλλος, και έ­ καναν τα πάντα με κοινή συμφωνία. Κύριος τους αγάπησε, κύριος τους ένωσε, έτσι έλεγαν στο χωριό οι ζηλιάρες μανά­ δες, κι έμοιαζε σωστό. Μέχρι που μια μέρα το μέλλον θεώ­ ρησε πως ήταν ώρα να εμφανιστεί. Ο άβελ είχε το κοπάδι του, ο καιν τον αγρό του και, όπως πρόσταζαν παράδοση και θρησκευτική υποχρέωση, προσέφεραν στον κύριο τους πρώτους καρπούς της δουλειάς τους, ο άβελ καίγοντας το τρυφερό κρέας ενός αρνιού κι ο καιν τα προϊόντα της γης, μερικά βάτα και σπόρους. Συνέβη τότε κάτι ανεξήγητο ως σήμερα. Ο καπνός απ' το θυσιασμένο κρέας του άβελ ανέ­ βηκε κατευθείαν μέχρι που χάθηκε στο άπειρο διάστημα, σημάδι πως ο κύριος δεχόταν τη θυσία και την ευχαριστιό­ ταν, αλλά ο καπνός των σπαρτών του καιν, που καλλιεργή­ θηκαν με αγάπη εξίσου μεγάλη, δεν πήγε μακριά, διαλύθη­ κε επιτόπου, σε μικρό ύψος πάνω απ' το έδαφος, πράγμα που σήμαινε ότι ο κύριος τον απέρριπτε χωρίς κανένα δι­ σταγμό. Ανήσυχος, σαστισμένος, ο καιν πρότεινε στον άβελ ν' αλλάξουν θέση, μπορεί να υπήρχε κάποιο ρεύμα αέρα και να ήταν η αιτία της αναποδιάς, και έτσι έκαναν, όμως το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο. Ήταν σαφές, ο κύριος περι­ φρονούσε τον καιν. Και τότε ήρθε στην επιφάνεια ο αληθι­ νός χαρακτήρας του άβελ. Αντί να συμπονέσει τον αδελφό

του στη στενοχώρια και να τον παρηγορήσει, τον κορόιδε­ ψε και, σαν να μην έφτανε αυτό, βάλθηκε να εξυψώνει τον εαυτό του και αυτοανακηρύχθηκε, ενώπιον του εμβρόντη­ του και αναστατωμένου καιν, αγαπημένος του κυρίου, ε­ κλεκτός του κυρίου. Ο φουκαράς ο καιν δεν είχε άλλη επι­ λογή παρά να καταπιεί την προσβολή και να επιστρέψει στη δουλειά του. Η σκηνή επαναλαμβανόταν απαράλλακτη για μια βδομάδα, ο ένας καπνός ανέβαινε κάθε φορά, ο άλ­ λος καπνός, μόλις τον άγγιζε κανείς με το χέρι, διαλυόταν κάθε φορά στον αέρα. Και πάντα η έλλειψη ευσπλαχνίας απ' τον άβελ, τα καλαμπούρια του άβελ, η περιφρόνηση του ά-βελ. Μια μέρα ο καιν ζήτησε από τον αδελφό του να τον συ­ νοδέψει σε μια κοντινή πεδιάδα όπου ακουγόταν πως είχε καταφύγιο μια αλεπού, κι εκεί, με τα Ιδια του τα χέρια, τον σκότωσε χτυπώντας τον με το σαγόνι ενός γαΐόουριού,1 που το είχε κρύψει προηγουμένως σ' ένα θάμνο, επομένως με ε­ πίβουλη προμελέτη. Κι εκείνη ακριβώς τη στιγμή, δηλαδή καθυστερημένα σε σχέση με τα γεγονότα, ήχησε η φωνή του κυρίου, κι όχι μόνο ήχησε αυτή αλλά εμφανίστηκε και ο ί­ διος. Τόσο καιρό χωρίς νέα του και τ<ί>ρα βρισκόταν εδώ, ντυμένος όπως όταν εκδίωξε από τον κήπο της εδέμ τους δυστυχείς γονείς αυτών των δύο. Φορώ (no κεφάλι την τρι­ πλή κορόνα, το δεξί χέρι χουφτώνεΐ το σκήπτρο, ένας μαν­ δύας από ακριβό ύφασμα τον καλύπτει από το κεφάλι ως τα πόδια. Τι έκανες στον αδελφό σου, ρώτησε, και ο καιν α­ πάντησε με άλλη ερώτηση, Σωματοφύλακας ήμουν του α­ δελφού μου, Τον σκότωσες, Έτσι είναι, αλλά ο πρώτος ένο­ χος είσαι εσύ, εγώ θα έδινα τη ζωή μου για τη ζωή του αν δεν είχες καταστρέψει τη δική μου, Θέλησα να αν δοκιμάσω, Και ποιος είσαι εσύ για να δοκιμάζεις αυτό που δημιούργη­ σες, Είμαι ο υπέρτατος άρχοον όλων τιον πραγμάτων, Και ό­ λων των όντων, θα πεις, όχι όμως δικός μου και της ελευθε­ ρίας μου, Ελευθερία για να σκοτώνεις,'()πως εσύ ήσουν ε­ λεύθερος να επιτρέι^εις να σκοτώσω τον άβελ ενώ ήταν στο χέρι σου να το αποτρέψεις, αρκεί για μια στιγμή να είχες ε­ γκαταλείψει το ματαιόδοξο αλάθητο που μοιράζεσαι με ό­ λους τους άλλους θεούς, αρκεί για μια στιγμή να ήσουν πραγματικά ευσπλαχνικός, να δεχόσουν την προσφορά μου με ταπεινότητα, απλώς και μόνο γιατί δεν έπρεπε να τολμήσεις να την αρνηθείς, οι θεοί, κι εσύ όπως όλοι οι άλ­ λοι, έχετε υποχρεώσεις απέναντι σ' εκείνους που λέτε πως δημιουργήσατε, Ο λόγος αυτός είναι αντάρτικος, Πιθανόν να είναι, σε διαβεβαιώ όμως πως, αν ήμουν θεός, κάθε μέρα θα έλεγα Ευλογημένοι ας είναι όσοι διάλεξαν την ανταρσία γιατί σε αυτούς ανήκει η βασιλεία της γης, Ιεροσυλία, Μπο­ ρεί, πάντως μεγαλύτερη από τη δική σου δεν είναι, που επέ­ τρεψες να πεθάνει ο άβελ, Εσύ τον σκότωσες, Ναι, είναι α­ λήθεια, εγώ ήμουν το εκτελεστικό όργανο, αλλά η καταδίκη υπαγορεύτηκε από σένα, Το αίμα που βρίσκεται εδώ δεν το έχυσα εγώ, ο καιν μπορούσε να επιλέξει ανάμεσα στο κακό και στο καλό, αφού επέλεξε το κακό θα το πληρώσει, Όσο κλέφτης είναι αυτός που μπαίνει στο αμπέλι άλλο τόσο εί­ ναι κι αυτός που φυλάει τσίλιες, είπε ο καιν, Και το αίμα αυ­ τό απαιτεί εκδίκηση, επέμεινε ο θεός, Αφού είναι έτσι, θα εκδικηθείς ταυτόχρονα έναν πραγματικό θάνατο κι έναν που δεν έχει ακόμα γίνει, Εξηγήσου, Δεν θα σ' αρέσει αυτό που θ' ακούσεις, Μη σε νοιάζει εσένα, μίλα, Είναι απλό, σκότωσα τον άβελ γιατί δεν μπορούσα να σκοτώσω εσένα, στην πρόθεση είσαι νεκρός, Καταλαβαίνω τι θέλεις να πεις, αλλά ο θάνατος αποκλείεται για τους θεούς, Ναι, παρόλο που θα έπρεπε να φορτωθούν όλα τα εγκλήματα που δια­ πράχθηκαν στο όνομα τους ή εξαιτίας τους, Ο θεός είναι α­ θώος, όλα θα ήταν ίδια αν δεν υπήρχε, Εμένα όμως, επειδή σκότωσα, μπορεί να με σκοτώσει οποιοσδήποτε βρεθεί στο δρόμο μου, Δεν θα γίνει αυτό, θα κάνω μια συμφωνία μαζί σου, Συμφωνία με τον απόβλητο, ρώτησε ο καιν, που δεν πίστευε αυτό που είχε μόλις ακούσει, Ας πούμε ότι είναι μια συμφωνία κοινής ευθύνης για το θάνατο του άβελ, Αναγνω-3 - Κάιν