Διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού στην εκπαίδευση (Ικανοποίηση, Παρακίνηση και ο ρόλος της ηγεσίας).

0

ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ (Σ.Δ.Η.) ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ΢ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ΢ ΚΑΗ ΘΡΑΚΖ΢

΢ΥΟΛΖ: ΓΗΟΗΚΖ΢Ζ΢ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ΢

ΣΜΖΜΑ: ΓΗΟΗΚΖ΢Ζ΢ ΔΠΗΥΔΗΡΖ΢ΔΩΝ

ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑ΢ΗΑ

ΓΗΑΥΔΗΡΗ΢Ζ ΑΝΘΡΩΠΗΝΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ

΢ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤ΢Ζ (ΗΚΑΝΟΠΟΗΖ΢Ζ, ΠΑΡΑΚΗΝΖ΢Ζ ΚΑΗ Ο ΡΟΛΟ΢ ΣΖ΢ ΖΓΔ΢ΗΑ΢)

Θενδσξάθνγινπ Διέλε Θενδσξάθνγινπ Υαξηησκέλε

Τπεύζπλε Καζεγήηξηα ΟΚΣΩΒΡΗΟ΢ 2014 Μπνξκπφηζε Υξπζάλζε ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑ΢ΗΑ ΑΠΑΡΑΗΣΖΣΖ ΓΗΑ ΣΖ ΛΖΦΖ ΣΟΤ ΠΣΤΥΗΟΤ

1 ΔΤΥΑΡΗ΢ΣΗΔ΢

Με απηή ηελ πηπρηαθή εξγαζία ηειεηψλεη έλα επράξηζην θαη δεκηνπξγηθφ ηαμίδη ηεζζάξσλ πεξίπνπ ρξφλσλ. Οη ζπνπδέο καο ζην ηκήκα Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ ηνπ ΣΔΗ Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο απνηέιεζαλ γηα καο έλα επνηθνδνκεηηθφ δηάιεηκκα πνπ καο έδσζε ηελ επθαηξία λα απνθηήζνπκε λέεο γλψζεηο, λα γλσξίζνπκε αμηφινγνπο αλζξψπνπο, λα μαλαληψζνπκε παηδηά.

Καζψο απηφ ην ηαμίδη ηειεηψλεη, ληψζνπκε ηελ αλάγθε λα επραξηζηήζνπκε φινπο φζνη καο ζπκπαξαζηάζεθαλ θαη καο βνήζεζαλ λα ην νινθιεξψζνπκε: αξρηθά ηνλ πξντζηάκελν ηνπ ηκήκαηνο, θχξην Γεκήηξε Μαδπηηλφ, θαζψο θαη φινπο ηνπο θαζεγεηέο ηνπ ηκήκαηνο. Ηδηαίηεξα επραξηζηνχκε ηελ ππεχζπλε θαζεγήηξηα ηεο πηπρηαθήο καο ηελ θπξία Υξπζάλζε Μπνξκπφηζε γηα ηε ζπκπαξάζηαζε θαη ηηο ρξήζηκεο ζπκβνπιέο θαη ππνδείμεηο ηεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εθπφλεζεο ηεο εξγαζίαο, θαζψο θαη ηνλ θχξην Δπζηάζην Γεκεηξηάδε γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηά ηνπ ζηελ ζηαηηζηηθή αλάιπζε κε ην SPSS.

Σειεηψλνληαο ζα ζέιακε λα επραξηζηήζνπκε ηηο νηθνγέλεηέο καο, ηνπο ζπδχγνπο θαη ηα παηδηά καο, πνπ «αλέρηεθαλ» κε ππνκνλή θαη θαηαλφεζε ηελ

«απνπζία» καο απφ ην ζπίηη θαη ηηο νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο γηα αξθεηά απνγεχκαηα θαη θαηά ηηο εμεηαζηηθέο πεξηφδνπο.

2 ΠΗΝΑΚΑ΢ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΩΝ

ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ………5

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1.ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑ΢ΚΟΠΖ΢Ζ.………..7

1.1. Ζ εθπαίδεπζε ζήκεξα θαη ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ………..7

1.2. Ζ έλλνηα ηεο Γηνίθεζεο αλζξσπίλσλ πφξσλ ………...8

1.3.Άζθεζε Γηνίθεζεο ζηελ Δθπαίδεπζε ………9

1.3.1.Ζ δηαρείξηζε πξνζσπηθνχ ζηελ εθπαίδεπζε ………...…12

1.3.2. Παξαθίλεζε εθπαηδεπηηθψλ ………..13

1.3.3. Δπαγγεικαηηθή ηθαλνπνίεζε ζηελ εθπαίδεπζε ………..………..18

1.3.4.Μέηξεζε εξγαζηαθήο ηθαλνπνίεζεο ………..21

1.3.5. Ζ εγεζία ζηελ εθπαίδεπζε ………....22

1.3.6. Ο ξφινο ηνπ εγέηε- δηεπζπληή ζην ζρνιείν ………..25

1.3.7. Δπηινγή δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ ζηε δεκφζηα Πξσηνβάζκηα θαη Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε ………31

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2. ΓΗΔΘΝΖ΢ ΔΜΠΔΗΡΗΑ ……….………32

2.1. Έξεπλα γηα ην ξφιν ηεο παξαθίλεζεο θαη ηθαλνπνίεζεο ζηε δεκηνπξγία εξγαζηαθνχ ζηξεο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζηελ Πνξηνγαιία. ………32

2.2. Έξεπλα γηα ηε ζρέζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο βνεζψλ δηεπζπληψλ δεκνηηθήο εθπαίδεπζεο θαη ηεο ζπκβνιήο ηνπο ζηελ αλάπηπμε ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο ζρνιηθήο ηνπο κνλάδαο ζηελ Κχπξν ………33

2.3. Έξεπλα ζε γπκλάζηα ηεο Νέαο Νφηηαο Οπαιίαο ζηελ Απζηξαιία γηα ην φξακα ηεο εγεζίαο θαη ηελ παξαθίλεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ………..….35

3

2.4. Έξεπλα ζε ζρνιεία ησλ Ζλσκέλσλ Αξαβηθψλ Δκηξάησλ κε ζέκα ηελ

παξαδνζηαθή ζρνιηθή εγεζία ………..….37

2.5. Έξεπλα ζρεηηθά κε ηελ εθπαηδεπηηθή εγεζία θαη ην κάλαηδκελη ζηελ Αλαηνιηθή Αζία ……….39

2.6. Έξεπλα ζε ζρνιηθέο κνλάδεο ηεο Ζπείξνπ γηα ηε δηαρείξηζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε ………..…40

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3. ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ………42

3.1.΢θνπφο ………..…….42

3.2. Μεζνδνινγία……….42

3.3. Σν δείγκα ………...……….. 43

3.4.Σν εξσηεκαηνιφγην ………...44

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4. ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ ……….45

4.1. Γεκνγξαθηθά Υαξαθηεξηζηηθά ………45

4.2. Απνηειέζκαηα ζηαηηζηηθήο αλάιπζεο γηα ηελ εξγαζηαθή ηθαλνπνίεζε θαη παξαθίλεζε εθπαηδεπηηθψλ θαη ην ξφιν ηεο εγεζίαο ……….50

4.2.1. Δξγαζηαθή ηθαλνπνίεζε εθπαηδεπηηθψλ ………..50

4.2.2.Γηεπζπληηθά ζηειέρε: επηινγή, ραξαθηεξηζηηθά, θαζήθνληα, επίδξαζε ζην εθπαηδεπηηθφ έξγν ………...…65

4.2.3. Παξαθίλεζε εθπαηδεπηηθψλ ………..66

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5. ΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΑ ……….74

5.1. ΢χλνςε πεξηερνκέλνπ πηπρηαθήο ……….74

5.2.΢πκπεξάζκαηα έξεπλαο- ΢χγθξηζε κε άιιεο έξεπλεο………75

5.2.1.Ηθαλνπνίεζε εθπαηδεπηηθψλ ………...75

5.2.2. Παξαθίλεζε εθπαηδεπηηθψλ ………..77

4

5.2.3. Γηεπζπληηθά ζηειέρε: επηινγή, ραξαθηεξηζηηθά, θαζήθνληα, επίδξαζε ζην

εθπαηδεπηηθφ έξγν ………...…79

5.3. Γεληθά ΢πκπεξάζκαηα ………..83

5.4. Αδπλακίεο ηεο έξεπλαο ……….84

5.5. Πξνηάζεηο γηα κειινληηθή έξεπλα ………...…85

ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ……….86

Α. ΔΛΛΖΝΟΓΛΧ΢΢Ζ ………...86

Β. ΞΔΝΟΓΛΧ΢΢Ζ ……….90

ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 1: Δξσηεκαηνιφγην .………..95

ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 2: Απνηειέζκαηα SPSS ………...100

5 ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ

Έλαο ζεκαληηθφο ηνκέαο ηεο δηνίθεζεο είλαη ε δηαρείξηζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Ζ ζσζηή δηαρείξηζε ζπληειεί ζηε ζσζηή ιεηηνπξγία ελφο νξγαληζκνχ θαη ζηελ θαιχηεξε θαη απνηειεζκαηηθφηεξε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ νξγαληζκνχ.

Ηδηαίηεξα ζηελ εθπαίδεπζε πνπ ε ζσζηή ιεηηνπξγία ηεο έρεη άκεζν αληίθηππν ζην πην επαίζζεην θνκκάηη ηεο θνηλσλίαο καο, δειαδή ηα παηδηά, θαζίζηαηαη αθφκε πην επηηαθηηθή ε αλάγθε γηα ηε ζσζηή θαη φζν ην δπλαηφ πην απνδνηηθή δηαρείξηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ.

Μεγάιν ξφιν ζηε δηαρείξηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηελ εθπαίδεπζε παίδεη ν δηεπζπληήο πνπ ε δξάζε ηνπ έρεη ζεκαληηθφ αληίθηππν πξνο πνιιέο θαηεπζχλζεηο: πξσηίζησο ζηνπο καζεηέο θαη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη δεπηεξεπφλησο ζηνπο γνλείο αιιά θαη ζην επξχηεξν θνηλσληθφ πεξηβάιινλ. Καζνξηζηηθφο είλαη θαη ν ξφινο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ επσκίδνληαη ην δηπιφ ξφιν ηνπ εξγαδφκελνπ δεκνζίνπ ππαιιήινπ απφ ηε κηα θαη ηνπ ιεηηνπξγνχ απφ ηελ άιιε. Ζ ζέζε θαη ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ βάιιεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο (κείσζε κηζζψλ, πξφζζεην εξγαζηαθφ βάξνο, εξγαζηαθή αλαζθάιεηα) θαη παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ ε κειέηε θαη έξεπλα ζεκάησλ ζρεηηθά κε ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο θαηάζηαζε.

Ζ εξγαζία απηή έρεη ζηφρν λα δηεξεπλήζεη ηελ χπαξμε επαγγεικαηηθήο ηθαλνπνίεζεο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, λα αλαδεηήζεη ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο ηθαλνπνίεζε αιιά θαη ηνπο παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ παξαθίλεζή ηνπο ζηελ εξγαζία. Σέινο επηρεηξεί λα δηεξεπλήζεη ζέκαηα ζρεηηθά κε ηελ επηινγή θαη ηνπνζέηεζε ησλ δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ, ηα θαζήθνληά ηνπο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ απνηειεζκαηηθνχ δηεπζπληή .

΢ην πξψην θεθάιαην επηρεηξείηαη βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε ζε ζέκαηα ζρεηηθά κε ηε δηνίθεζε αλζξσπίλσλ πφξσλ θαη ηδηαίηεξα ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηελ άζθεζε δηνίθεζεο ζηελ εθπαίδεπζε. Παξνπζηάδνληαη νη θιαζζηθέο ζεσξίεο ηεο παξαθίλεζεο θαη νη παξάγνληεο παξαθίλεζεο θαη εξγαζηαθήο ηθαλνπνίεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, θαζψο θαη ηξφπνη κέηξεζεο ηεο εξγαζηαθήο ηθαλνπνίεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Αλαθέξνληαη αθφκε ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηελ εγεζία ζηελ εθπαίδεπζε, ην ξφιν ηνπ δηεπζπληή- εγέηε ζην ζρνιείν θαη ην ζχζηεκα επηινγήο δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ.

6

΢ην δεχηεξν θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ζηνηρεία απφ ηε δηεζλή εκπεηξία. Πην ζπγθεθξηκέλα παξνπζηάδεηαη κηα έξεπλα γηα ην ξφιν ηεο παξαθίλεζεο θαη ηθαλνπνίεζεο ζηε δεκηνπξγία εξγαζηαθνχ ζηξεο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζηελ Πνξηνγαιία, κηα έξεπλα γηα ηε ζρέζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο βνεζψλ δηεπζπληψλ δεκνηηθήο εθπαίδεπζεο θαη ηεο ζπκβνιήο ηνπο ζηελ αλάπηπμε ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο ζρνιηθήο ηνπο κνλάδαο ζηελ Κχπξν, κηα έξεπλα πνπ έγηλε ζε γπκλάζηα ηεο Νέαο Νφηηαο Οπαιίαο ζηελ Απζηξαιία ζρεηηθά κε ην φξακα ηεο εγεζίαο θαη ηελ παξαθίλεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, κηα έξεπλα πνπ έγηλε ζε ζρνιεία ησλ Ζλσκέλσλ Αξαβηθψλ Δκηξάησλ κε ζέκα ηελ παξαδνζηαθή ζρνιηθή εγεζία, κηα έξεπλα ζρεηηθά κε ηελ εθπαηδεπηηθή εγεζία θαη ην κάλαηδκελη ζηελ Αλαηνιηθή Αζία θαη ηέινο κηα έξεπλα πνπ έγηλε ζε ζρνιηθέο κνλάδεο ηεο Ζπείξνπ γηα ηε δηαρείξηζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε.

Σν ηξίην θεθάιαην αλαθέξεηαη ζηελ εξεπλεηηθή κεζνδνινγία ηεο εξγαζίαο θαη πην ζπγθεθξηκέλα αλαθέξεηαη ν ζθνπφο ηεο παξνχζαο έξεπλαο, ε κεζνδνινγία πνπ είλαη ε πνζνηηθή πξσηνγελήο έξεπλα κε ηε ρξήζε εξσηεκαηνινγίνπ, ην δείγκα ηεο έξεπλαο πνπ είλαη εθπαηδεπηηθνί απφ ζρνιηθέο κνλάδεο ηεο πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ηνπ Ννκνχ Καβάιαο, παξνπζηάδεηαη ην εξσηεκαηνιφγην, ε δνκή θαη ν ηχπνο ησλ εξσηήζεσλ πνπ ην απαξηίδνπλ.

΢ην ηέηαξην θεθάιαην γίλεηαη ε αλάιπζε ησλ Γεδνκέλσλ ηεο έξεπλαο. Γηα ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ ρξεζηκνπνηήζεθε ην ζηαηηζηηθφ πξφγξακκα IBM SPSS Statistics 21. Αξρηθά παξνπζηάδνληαη ζπγθεληξσηηθά ζε πίλαθεο ηα δεκνγξαθηθά ζηνηρεία ηνπ δείγκαηνο, φπσο εηδηθφηεηεο εξσηεζέλησλ εθπαηδεπηηθψλ, ηχπνο εθπαίδεπζεο πνπ ππεξεηνχλ, έηε πξνυπεξεζίαο θαη ζέζε. ΢ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη νη απαληήζεηο ησλ εξσηεζέλησλ ζηα δηεξεπλψκελα ζέκαηα α) ηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία, β) ηνπο ηξφπνπο επηινγήο δηεπζπληψλ, γ) ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ απνηειεζκαηηθνχ δηεπζπληή, δ) ηα θαζήθνληα ησλ δηεπζπληψλ, ε) ηνπο ηνκείο πνπ επεξεάδεη ε επηινγή ηνπ δηεπζπληή, ζη) ηνπο παξάγνληεο ππνθίλεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ εξγαζία, δ) ην ηη ζπκβαίλεη ζήκεξα ζηελ πξάμε ζηα ζρνιεία.

Δπηπιένλ γίλεηαη ην ηεζη ANOVA γηα λα ειεγρζεί αλ ππάξρεη εμάξηεζε ζε θάπνηεο νκάδεο εξσηήζεσλ απφ παξάγνληεο φπσο ην θχιν, ηελ εηδηθφηεηα, ηνλ ηνκέα εθπαίδεπζεο πνπ ππεξεηνχλ (πξσηνβάζκηα, δεπηεξνβάζκηα), ηε ζέζε ή ηελ πξνυπεξεζία.

7

Σέινο ζην πέκπην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο εξεπλεηηθήο κειέηεο, γίλεηαη ζχγθξηζε κε ζπκπεξάζκαηα πξνγελέζηεξσλ εξεπλψλ κε ην ίδην αληηθείκελν, αλαθέξνληαη νη αδπλακίεο ηεο παξνχζαο έξεπλαο θαη γίλνληαη πξνηάζεηο γηα πεξαηηέξσ έξεπλα ζην ίδην ή παξαπιήζηα ζέκαηα.

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑ΢ΚΟΠΖ΢Ζ 1.1. Ζ εθπαίδεπζε θαη ν ξόινο ηνπ εθπαηδεπηηθνύ

΢ην ζχγρξνλν ζπλερψο κεηαβαιιφκελν θφζκν πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ παγθνζκηνπνίεζε, ηε ζπλερή αλάπηπμε ηεο επηζηήκεο θαη ηερλνινγίαο θαλέλαο ηνκέαο δελ κέλεη αλεπεξέαζηνο. Ζ επνρή καο ραξαθηεξίδεηαη σο επνρή ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηελ ραξαθηεξίδεη ε έληνλε πνιππινθφηεηα θαη πνιππνιηηηζκηθφηεηα. Όιεο απηέο νη δηαθνξνπνηήζεηο επεξεάδνπλ θαη ην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο θαη ην επάγγεικα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Σεξδήο, 1993).

Ο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη ζεκαληηθφο θαη θαηαιπηηθφο. Καζψο ε εθπαίδεπζε απνηειεί έλαλ ζεκαληηθφ παξάγνληα γηα ηελ επεκεξία ηφζν ηνπ αηφκνπ φζν θαη ηεο θνηλσλίαο, ην ζρνιείν νθείιεη λα πξνζθέξεη πςειήο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε θαη λα ζπκβάιιεη ζηελ αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ησλ καζεηψλ θαη ηελ θαιιηέξγεηα ηεο θξηηηθήο ηνπο ζθέςεο (Παπαλανχκ, 2003).

Οη αιιαγέο ζηελ ζχγρξνλε θνηλσλία θαη ηε δνκή ηεο νδήγεζε ζηε καδηθνπνίεζε ηεο εθπαίδεπζεο πνπ είρε σο απνηέιεζκα ηελ αιιαγή ηεο πνηφηεηαο ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηνπ ξφινπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Ζ δηδαζθαιία πιένλ είλαη έλα επάγγεικα πνπ αλαιακβάλνπλ φζνη δηαζέηνπλ ηα απαξαίηεηα πξνζφληα (Μαπξνγηψξγνο, 1993).

Ο εθπαηδεπηηθφο είλαη έλα πξφζσπν πνπ επεξεάδεηαη απφ ηηο πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ, ιεηηνπξγεί κέζα ζηελ θνηλσλία, δξα κέζα ζηελ ηάμε θαη επηδξά ζηελ ςπρνζχλζεζε ησλ καζεηψλ θαη ζηελ πνξεία ηεο δηδαζθαιίαο κε βάζε ηα ζηνηρεία ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ αιιά θαη ησλ θνηλσληθψλ ζπλζεθψλ (Παπάλεο θαη Γηαβξίκεο, 2007).

Ζ πνηφηεηα ηεο εθπαίδεπζεο επνκέλσο επεξεάδεηαη θαη θαζνξίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, αθνχ νη εθπαηδεπηηθνί είλαη απηνί πνπ αλαιακβάλνπλ λα πξαγκαηψζνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπ ζρνιείνπ. Ο εθπαηδεπηηθφο

8

κεηαθέξεη ζηνπο καζεηέο γλψζεηο θαη αληηιήςεηο, θαιιηεξγεί ηηο δεμηφηεηεο ηνπο, ζπκβάιιεη ζηελ θνηλσληθνπνίεζή ηνπο θαη ηνπο πξνεηνηκάδεη γηα ηελ είζνδφ ηνπο ζηνλ θφζκν θαζψο θαη γηα ηε κειινληηθή ηνπο θνηλσληθή δσή. ΢ήκεξα ηνλ 21^ν αηψλα ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαζίζηαηαη αθφκε πην ζεκαληηθφο ιφγσ ησλ ζεκαληηθψλ αιιαγψλ ηεο ζχγρξνλεο επνρήο (Μιεθάλεο, 2005).

1.2. Ζ έλλνηα ηεο Γηνίθεζεο αλζξσπίλσλ πόξσλ

Έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά ζηνηρεία ηεο δηνίθεζεο απνηειεί ε δηαρείξηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ (Παπαιεμαλδξή θαη Μνπξαληάο, 2003). Παιηφηεξα νη έλλνηεο δηνίθεζε πξνζσπηθνχ θαη δηαρείξηζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζεσξνχληαλ ηαπηφζεκεο (Byars and Rue, 2006).

Ζ δηνίθεζε Πξνζσπηθνχ έιεγρε ηελ απνδνηηθφηεηα ελφο νξγαληζκνχ , είρε βξαρππξφζεζκνπο ζηφρνπο (Ξεξνηχξε- Κνπθίδνπ, 2001) θαη εζηίαδε ζην άηνκν θαη φρη ζηελ νκάδα. Έξγν ηεο απνηεινχζαλ ελέξγεηεο ξνπηίλαο φπσο ζέκαηα εξγαζίαο, σξαξίσλ, εθαξκνγή λνκνζεζίαο, κηζζνδνζία θαη είρε δηεθπεξαησηηθφ ραξαθηήξα.

Απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 εκθαλίδεηαη ε Γηαρείξηζε ηνπ Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ πνπ αθνξά ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ σο ζχλνιν θαη ηνλίδεη ηελ ζρέζε αιιειεπίδξαζεο αηφκνπ, εξγαζίαο θαη νξγαληζκνχ (Παπαιεμαλδξή θαη Μπνπξαληάο, 2003).

Σν αλζξψπηλν δπλακηθφ απνηειεί ζεκαληηθφ παξάγνληα γηα έλαλ νξγαληζκφ θαη ζπκβάιιεη ζηελ επηηπρία ηνπ, δελ απνηειεί θαη δελ αληηκεησπίδεηαη σο απιφ

«πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν» ή «επηπξφζζεην θφζηνο» φπσο παιηά (Ξεξνηχξε- Κνπθίδνπ, 2001). Ζ πξνζπάζεηα γηα ζπζηεκαηηθή θαη καθξνρξφληα αληηκεηψπηζε θαη δηαρείξηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ελφο νηθνλνκηθνχ νξγαληζκνχ νλνκάδεηαη Γηνίθεζε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ. Ο αλζξψπηλνο παξάγνληαο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο θπξηφηεξνπο ζπληειεζηέο επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ κηαο επηρείξεζεο θαη ε πεγή αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο, γηαηί είλαη ζεκαληηθφηεξνο απφ ηνπο άιινπο πφξνπο ηεο επηρείξεζεο φπσο ηα θηίξηα, ηηο κεραλέο ή ηα ζπζηήκαηα (Πνξθπξίδεο, 2006; ΢θνπιάο θαη Οηθνλνκάθε, 1998). Απνηειεί βαζηθφ κέξνο ηεο δηνηθεηηθήο θαη νξγαλσηηθήο ιεηηνπξγίαο ελφο νξγαληζκνχ πνπ ζπκβάιιεη ζηελ επίηεπμε ησλ ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ ηνπ ( Υπηήξεο, 2001).

9

Ζ δηαρείξηζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ αζρνιείηαη κε ηηο ελέξγεηεο θαη ηηο πνιηηηθέο πνπ ρξεηάδνληαη θαη ζρεηίδνληαη κε ηνκείο ηεο δηνίθεζεο ζε ζέκαηα πξνζσπηθνχ (Dessler, 2012). Σν ηκήκα ηεο δηαρείξηζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ είλαη ππεχζπλν γηα ηελ επαλαηνπνζέηεζε ηνπ πξνζσπηθνχ, ηε ζπκκφξθσζε πξνο ηελ εξγαηηθή λνκνζεζία θαη ηηο δηαδηθαζίεο πξφζιεςεο, ελψ κπνξεί λα ζπλεξγάδεηαη θαη κε άιια ηκήκαηα ηεο εηαηξίαο γηα ηηο ζπλεληεχμεηο ππνςεθίσλ, ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηεο παξαγσγηθφηεηαο (Noe et al., 1997). ΢ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο ζπκκεηέρνπλ ηφζν νη κάλαηδεξ, φζν θαη νη επαγγεικαηίεο ζε ζέκαηα αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ αιιά θαη νη ίδηνη νη εξγαδφκελνη, πξάγκα πνπ θαζηζηά ηε δηαρείξηζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ κηα θνηλή επζχλε φισλ ησλ παξαπάλσ (Jackson and Schuller, 2003).

Οη βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ηεο δηαρείξηζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ είλαη ν πξνγξακκαηηζκφο, νη πξνζιήςεηο- ζηειέρσζε, ε παξαθίλεζε, νη ακνηβέο θαη νη πξφζζεηεο παξνρέο, ε επηθνηλσλία θαη νη εξγαζηαθέο ζρέζεηο αιιά θαη ε αζθάιεηα ζηελ εξγαζία (Καλειιφπνπινο, 1991; Millward et al, 2000; Παπαιεμαλδξή θαη Μπνπξαληάο, 2003).

1.3.Άζθεζε Γηνίθεζεο ζηελ Δθπαίδεπζε

Ζ δηνίθεζε απνηειεί έλα ζεκαληηθφ παξάγνληα ζηε ιεηηνπξγία ελφο νξγαληζκνχ θαη έρεη ζθνπφ λα ν ζπληνλίζεη φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ νξγαληζκνχ γηα λα πεηχρεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ νξγαληζκνχ (Καλλειφπνπινο, 1991). Γη’ απηφ ην ιφγν ε δηνίθεζε ελεξγνπνηεί φινπο ηνπο παξάγνληεο, πφξνπο θαη κέζα πνπ δηαζέηεη νξγαληζκφο ,φπσο ην αλζξψπηλν δπλακηθφ, ηνλ εμνπιηζκφ θαη ηα θεθάιαηα γηα λα επηηχρεη ηνπο επηδησθφκελνπο ζηφρνπο κε ην θαιχηεξν απνηέιεζκα (Druker et al, 2009).

Γχν ζεσξεηηθνί ηεο δηνίθεζεο ν Fayol θαη ν Gulik δηαηχπσζαλ απφςεηο ζρεηηθά κε ηελ δηνηθεηηθή ιεηηνπξγία. ΢χκθσλα κε ην Fayol ηα βαζηθά ζηνηρεία ηεο δηνηθεηηθήο ιεηηνπξγίαο είλαη ν πξνγξακκαηηζκφο, ε νξγάλσζε, ε θαζνδήγεζε, ν ζπληνληζκφο θαη ν έιεγρνο. Δλψ ν Gulik ζ’ απηέο ζπκπιήξσζε θαη ζεσξεί σο ζηνηρείν ηεο δηνηθεηηθήο ιεηηνπξγίαο ηνλ πξνγξακκαηηζκφ, ηελ νξγάλσζε, ηε ζηειέρσζε, ηε δηνίθεζε, ην ζπληνληζκφ, ηελ αλαθνξά θαη ηνλ πξνυπνινγηζκφ (Κσηζίθεο,1993). Γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ε δηνίθεζε νθείιεη λα ιακβάλεη

10

ππφςε θαη ηηο αλζξψπηλεο ζρέζεηο, θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ελεξγεηψλ, αθνχ απνηειεί κηα θνηλσληθή δηαδηθαζία (Εαβιαλφο, 1998). Ζ δηαδηθαζία ηεο δηνίθεζεο πεξηιακβάλεη ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπ ζρεδηαζκνχ – πξνγξακκαηηζκνχ, ιήςεο απνθάζεσλ, νξγάλσζεο, δηεχζπλζεο θαη εγεζίαο θαζψο θαη ηνπ ειέγρνπ (Μπνπξαληάο, 2001).

Ζ δηνίθεζε ζην δεκφζην ηνκέα αθνξά ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ πνιηηηθψλ πξνγξακκάησλ θαη νξακάησλ ησλ θπβεξλψλησλ. Σα φξγαλα ηεο δηνίθεζεο ελφο νξγαληζκνχ, φπσο είλαη θαη ε εθπαίδεπζε, εθαξκφδνπλ ινηπφλ ηνπο λφκνπο κε ζηφρν ηελ βειηίσζε ησλ πξνζθεξφκελσλ ππεξεζηψλ, ζπλδπάδνληαο ηνπο δηάθνξνπο ζπληειεζηέο. ΢ηε εθπαίδεπζε ε ζσζηή νξγάλσζε θαη δηνίθεζε είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ επίηεπμε ηεο ζπζηεκαηηθήο αγσγήο ησλ κειψλ ηεο δειαδή ησλ παηδηψλ (Κσηζίθεο,1993). Πνιχ ζεκαληηθή είλαη ε άζθεζε δηνίθεζεο ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο αθνχ νη ζπλέπεηεο ηεο αθνξνχλ θπξίσο ηνπο καζεηέο θαη ζπκβάιιεη ζηελ νκαιή ςπρνζσκαηηθή θαη δηαλνεηηθή ηνπο αλάπηπμε. Απαξαίηεηε επνκέλσο είλαη ε απνηειεζκαηηθή δηνίθεζε γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο (Υαηδεπαλαγηψηνπ, 2003).

Οη εθπαηδεπηηθνί νξγαληζκνί ραξαθηεξίδνληαη «αλνηρηά ζρήκαηα» , δε ιεηηνπξγνχλ απηφλνκα θαη αλεμάξηεηα αιιά βξίζθνληαη κέζα ζ’ έλα επξχηεξν θνηλσληθφ πεξηβάιινλ θαη ζε κηα ζπλερή αιιειεμάξηεζε απφ απηφ (Αλδξένπ θαη Παπαθσλζηαληίλνπ , 1994). Όπσο θαη ζ’ έλα νπνηνδήπνηε νξγαληζκφ έηζη θαη ζ’ έλα εθπαηδεπηηθφ γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ, απαξαίηεηεο είλαη νη ιεηηνπξγίεο ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ ησλ ζηφρσλ ,ν ζπληνληζκφο ησλ πφξσλ θαη ελεξγεηψλ, ε δηεχζπλζε ηνπ πξνζσπηθνχ, ε ιήςε απνθάζεσλ θαη ν έιεγρνο ησλ απνηειεζκάησλ πνπ κπνξεί λα νδεγήζεη ζηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ησλ ελεξγεηψλ (Αλδξένπ θαη Παπαθσλζηαληίλνπ, 1994; Αζαλαζνχια-Ρέππα, 2008).

Σν κνληέιν δηνίθεζεο πνπ εθαξκφδεηαη ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ραξαθηεξίδεηαη «γξαθεηνθξαηηθφ», απνηέιεζκα απηνχ είλαη λα ππάξρνπλ ηππηθέο δηαδηθαζίεο πνπ ππαγνξεχνληαη απφ Νφκνπο, Γηαηάγκαηα θαη Τπνπξγηθέο απνθάζεηο.

Έηζη ν ξφινο ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο είλαη πεξηνξηζκέλεο θαη θπξίσο θηλείηαη ζηελ θαηεχζπλζε ηεο εθαξκνγήο ηεο θαζνξηζκέλεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο.

Παξάγνληεο, φπσο νη παξαηλέζεηο απφ ηελ Δ.Δ. θαη ηνλ Ο.Ο.΢.Α. γηα πνηφηεηα ζηελ εθπαίδεπζε θαη απνηειεζκαηηθφηεηα αιιά θαη ε αλάπηπμε ηεο θνηλσληνινγίαο ζηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή, ζπληεινχλ ζηε δηαθνξνπνίεζε ηεο παξαδνζηαθήο

11

πξνζέγγηζεο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηνίθεζεο ζηε ρψξα καο. Απηφ έρεη επεξεάζεη θαη ηηο απφςεηο ζρεηηθά κε ην ξφιν ησλ δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε επηινγή ηνπο θαη ν ξφινο ηνπο κπνξεί λα επεξεάζεη ηελ ζηνρνζέηεζε θαη ηελ νξγάλσζε ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ (Κνπηνχιεο, 2011).

΢ηελ εθπαίδεπζε απαληάηαη θπξίσο ε απζηεξή ηεξαξρηθή νξγάλσζε ζηε δηνίθεζε. Σν ζχζηεκα δηνίθεζεο είλαη αξθεηά ζπγθεληξσηηθφ κε κηθξέο δηαθνξνπνηήζεηο θαηά πεξίπησζε (Αλδξένπ θαη Παπαθσλζηαληίλνπ, 1994). Έηζη ε εθπαηδεπηηθή κνλάδα δελ έρεη πνιιά πεξηζψξηα αλεμαξηεζίαο θαη ιήςεο απνθάζεσλ (Λατλάο, 2000). Όζνλ αθνξά ηε δηνίθεζε ζηελ εθπαίδεπζε είλαη έληνλε ε παξνπζία ηεο γξαθεηνθξαηίαο. Τπάξρεη έλα κεηαβαιιφκελν ηεξαξρηθφ ζχζηεκα εμνπζίαο κε ζπγθεθξηκέλεο θαηεπζχλζεηο εληνιψλ απφ ηνπο δηνηθνχληεο πξνο ηνπο πθηζηάκελνπο.

Τπάξρεη πξνηππνπνίεζε ζε δηάθνξα ζέκαηα φπσο ηα δηδαθηηθά βηβιία, ηηο εμεηάζεηο.

Ζ γξαθεηνθξαηία επηηείλεηαη θαη απφ ηελ επηζηεκνληθνπνίεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ επαγγέικαηνο. Ζ χπαξμε ηεο γξαθεηνθξαηίαο πεξηνξίδεη ηελ απηνλνκία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηελ ηάμε αιιά θαη ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζηελ ιήςε απνθάζεσλ. Απηή ε γξαθεηνθξαηηθή δνκή πνιιέο θνξέο απνηειεί εκπφδην γηα ηελ ηππνπνίεζε. Γίλνληαη βέβαηα πξνζπάζεηεο γηα εθζπγρξνληζκφ ηεο εθπαίδεπζεο (Κσηζίθεο,1993).

Σα πεξηζζφηεξα ζέκαηα απνθαζίδνληαη απφ ην Τπνπξγείν Παηδείαο ή Πεξηθεξεηαθέο Γηεπζχλζεηο Δθπαίδεπζεο θαη ε δηνίθεζε θάζε ζρνιηθήο κνλάδαο νθείιεη λα ελαξκνλίδεηαη κε απηέο ηηο απνθάζεηο. Δπηπιένλ ην δηνηθεηηθφ κνληέιν ζηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε είλαη αξθεηά γξαθεηνθξαηηθφ, κε πνιππινθφηεηα ζηηο δνκέο θαη ηελ νξγάλσζε (Αλδξένπ θαη Παπαθσλζηαληίλνπ, 1994).

Έλα ζεκαληηθφ πξφβιεκα πνπ ππάξρεη ζηε δηνίθεζε ηεο εθπαίδεπζεο είλαη ε χπαξμε ηζφηηκσλ ζηειερψλ ζηνλ ίδην γεσγξαθηθφ ρψξν (πνιινί δηεπζπληέο ζηνλ ίδην λνκφ), ππάξρεη δειαδή έλαο θαηαθεξκαηηζκφο πνπ πνιιέο θνξέο εμππεξεηεί πξνζσπηθέο θηινδνμίεο αιιά θαη ζπλδηθαιηζηηθέο ρσξίο λα είλαη απνηειεζκαηηθφο γηα ηε ζχγρξνλε δηνίθεζε θαη δηαρείξηζε ησλ ζρνιείσλ. Ζ επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ δηεπζπληψλ δελ είλαη πάληνηε επηηπρήο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά πξνβιήκαηα ππάξρνπλ θαη ζηελ θάζεηε επηθνηλσλία (πθηζηάκελνη κε πξντζηακέλνπο) πνπ πνιιέο θνξέο εληζρχνληαη απφ πνιηηηθέο ζθνπηκφηεηεο θαη ηνπηθέο αληηζέζεηο πνπ δελ ζρεηίδνληαη κε ηελ εθπαίδεπζε (Κάξκαο, 1995).

12

1.3.1.Ζ δηαρείξηζε πξνζσπηθνύ ζηελ εθπαίδεπζε

Ζ δηαρείξηζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ αλαθέξεηαη ζην θνκκάηη ηεο δηνίθεζεο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα ζηελ εξγαζία θαη ηηο ζρέζεηο ηνπ κε ηνλ νξγαληζκφ (Beer et al, 1984). Ζ ζσζηή δηαρείξηζή ηνπ, νδεγεί ζηελ επηηπρή πξαγκαηνπνίεζε ησλ ζηφρσλ ηνπ νξγαληζκνχ (Jackson and Schuler, 2003).

Ζ δηαρείξηζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηελ εθπαίδεπζε απνηειεί ζνβαξφ κέιεκα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηελ Διιάδα θαη ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα ηεο εθπαίδεπζεο. Απαξαίηεηε είλαη ε εηζαγσγή θηλήηξσλ γηα απφδνζε θαη πξνψζεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο. Μάιηζηα ην ζεζκηθφ πιαίζην ζρεηίδεηαη κε ηε δηνηθεηηθή νξγάλσζε ηεο εθπαίδεπζεο θαη πξνσζεί ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ αιιά θαη γεληθφηεξεο εθπαηδεπηηθέο αιιαγέο (Λακπξφπνπινο,2004).

Όπσο ζε θάζε νξγαληζκφ έηζη θαη ζηνλ ηνκέα ηεο δεκφζηαο εθπαίδεπζεο ε ζσζηή δηαρείξηζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ είλαη θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο γηα ηελ επίηεπμε ησλ παξαγσγηθψλ ζηφρσλ ηεο. Ζ δηαρείξηζε ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο εθπαίδεπζεο αλαθέξεηαη ζηελ επηινγή ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο αλάπηπμε, ζηελ αμηνπνίεζε ησλ δπλαηνηήησλ ηνπο θαη ηε δεκηνπξγία θαηάιιεισλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο ( Αζαλαζνχια – Ρέππα , 2008).

Σα πεξηζζφηεξα ζέκαηα δηαρείξηζεο δπλακηθνχ φπσο νη πξνζιήςεηο- δηνξηζκνί , νη κεηαζέζεηο θαη νη απνζπάζεηο , νη κεηαηάμεηο , νη εθπαηδεπηηθέο άδεηεο, νη ηνπνζεηήζεηο ζε ζέζεηο επζχλεο θαζνξίδνληαη θαη ξπζκίδνληαη απφ ηελ θεληξηθή δηνίθεζε (Μηρφπνπινο, 1998). Λίγεο κφλν αξκνδηφηεηεο αλαηίζεληαη ζε ηνπηθά φξγαλα φπσο νη δεπηεξνβάζκηεο θαη πεξηθεξεηαθέο δηεπζχλζεηο θαη αθφκε πην ιίγεο ζηε ζρνιηθή κνλάδα πνπ απνηειεί ηνλ ηειηθφ απνδέθηε φισλ ησλ απνθάζεσλ (Αλδξένπ θαη Παπαθσλζηαληίλνπ1994 ).

Οη ζρνιηθέο κνλάδεο κπνξνχλ λα παίξλνπλ απνθάζεηο πνπ αθνξνχλ ζην δηδαθηηθφ έξγν θαη ηηο άιιεο δξαζηεξηφηεηεο φπσο εθπαηδεπηηθά θαη πνιηηηζηηθά πξνγξάκκαηα ή ζέκαηα πνπ αθνξνχλ απνθιεηζηηθά ηε ζρνιηθή κνλάδα φπσο ηνλ θηηξηαθφ εμνπιηζκφ (Παπαλανχκ, 2003).

Πνιχ ζεκαληηθή είλαη ε ζσζηή ζηειέρσζε γηα έλα νξγαληζκφ. Σν ίδην θαη γηα ηελ εθπαίδεπζε. Ζ ζσζηή επηινγή ηνπ δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ έρεη βαξχλνπζα ζεκαζία φπσο θαη γηα θάζε νξγαληζκφ γηαηί ζπκβάιεη ζηελ επηβίσζε ηνπ θαη δίλεη

13

αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα (Υαηδεπαληειή , 1999 ). Ζ ζηειέρσζε πεξηιακβάλεη ηηο ιεηηνπξγίεο εθείλεο πνπ εμαζθαιίδνπλ ζσζηφ πξνζσπηθφ κε ηηο απαξαίηεηεο γλψζεηο θαη ηθαλφηεηεο (΢αΐηεο , 2002α; Parry θαη Tyson, 2008).

Πξνυπφζεζε ηεο ζηειέρσζεο απνηειεί ν ζσζηφο πξνγξακκαηηζκφο πνπ ζηεξίδεηαη ζηελ πεξηγξαθή ηεο ζέζεο εξγαζίαο. ΢ηε ζπλέρεηα γίλεηαη ε πξνζέιθπζε πξνζσπηθνχ, ε επηινγή θαη ηέινο ε ηνπνζέηεζε ηνπ πξνζσπηθνχ ζηελ εξγαζία (Καλειιφπνπινο, 1991; ΢αΐηεο, 2002α; Steyn θαη Van Niekerk, 2002). ΢ην ρψξν ηεο δεκφζηαο εθπαίδεπζεο απνηειεί ζεκαληηθή πξνηεξαηφηεηα ε θάιπςε ησλ θελψλ ζέζεσλ εξγαζίαο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ζπληαμηνδνηήζεηο θαη αζζέλεηεο. Γηα ηε ζσζηή ιεηηνπξγία ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ ηεο Πξσηνβάζκηαο θαη Γεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο απαξαίηεηνο είλαη ν ζσζηφο πξνγξακκαηηζκφο . Μάιηζηα ε θάιπςε ησλ θελψλ γίλεηαη θάζε ρξφλν θαηά ηελ έλαξμε ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο.

Ζ επηινγή ηνπ θαηάιιεινπ πξνζσπηθνχ ζ’ έλα νξγαληζκφ πξνυπνζέηεη ηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ αμηνιφγεζε, ψζηε λα εληνπηζηνχλ απηνί πνπ ζα αληαπνθξηζνχλ ζσζηά ζηηο αλάγθεο ηεο ζέζεο εξγαζίαο γηα ελ νπνία έρνπλ επηιεγεί (Everard and Morris, 1999 ).

΢ηε δεπηεξνβάζκηα θαη πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε εξγάδεηαη κφληκν πξνζσπηθφ , πξνζσξηλνί αλαπιεξσηέο θαζεγεηέο, δάζθαινη θαη λεπηαγσγνί αιιά θαη σξνκίζζην πξνζσπηθφ. Γηα θάζε κηα απφ ηηο παξαπάλσ θαηεγνξίεο ν ηξφπνο πξνζέιθπζεο θαη επηινγήο είλαη δηαθνξεηηθφο.

1.3.2. Παξαθίλεζε εθπαηδεπηηθώλ

Πνιιά ζέκαηα δηνίθεζεο θαη ε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα θαζψο θαη ην ζηπι εγεζίαο επεξεάδνληαη απφ ηελ εξγαζηαθή παξαθίλεζε ή ππνθίλεζε πνπ είλαη κηα ζεκαληηθή ιεηηνπξγία ηεο δηαρείξηζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ (Υαηδεπαληειή, 1999). Ζ έλλνηα ηεο εξγαζηαθήο παξαθίλεζεο ζπλδέεηαη κε ηελ έλλνηα ηεο επαγγεικαηηθήο ηθαλνπνίεζεο (Κακπνπξίδεο ,2002).

Παξαθίλεζε ραξαθηεξίδεηαη ε πξνζπκία θαη ε νηθεηνζειήο δξαζηεξηφηεηα θαη ζπκβνιή γηα ηελ επίηεπμε ησλ επηδησθφκελσλ ζηφρσλ ελφο νξγαληζκνχ. (΢αΐηεο 2002α; Wright, 2001). Ζ παξαθίλεζε ζπκβάιιεη ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ θαη

14

ζπληειεί ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ ζηφρσλ ηνπ εξγαδφκελνπ (Μπνπξαληάο, 2001) θαη ζπλεπψο επεξεάδεη ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπ (Εαβιαλφο , 1998).

Ζ ππνθίλεζε ζην ρψξν εξγαζίαο είλαη κηα ζχλζεηε δηαδηθαζία αθνχ ζρεηίδεηαη κε ηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά. Αλαπηχρζεθαλ πνιιέο ζεσξίεο ζρεηηθά κε ηελ ππνθίλεζε. Ο Maslow ηεξαξρεί ηηο αλζξψπηλεο αλάγθεο νη νπνίεο ιεηηνπξγνχλ σο παξάγνληεο ππνθίλεζεο. ΢ηε βάζε ηεο ππξακίδαο ηνπ Maslow βξίζθνληαη νη θπζηθέο αλάγθεο πνπ αλ θαη βξίζθνληαη ζην ρακειφηεξν επίπεδν ε ηθαλνπνίεζή ηνπο είλαη πνιχ ζεκαληηθή. ΢ηελ επφκελε ζέζε βξίζθνληαη νη αλάγθεο αζθάιεηαο δειαδή νη αλάγθεο γηα αζθάιεηα, πξνζηαζία απφ θηλδχλνπο. Μεηά ηηο αλάγθεο αζθάιεηαο βξίζθνληαη νη θνηλσληθέο αλάγθεο πνπ είλαη επίζεο ζεκαληηθέο θαη επεξεάδνπλ ηε ζπκπεξηθνξά. Πνιχ ζεκαληηθφο ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ απηψλ είλαη ν ξφινο ηεο εγεζίαο πνπ κπνξεί λα ζπληειέζεη ζεηηθά ή αξλεηηθά πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε.

Αθνινπζνχλ νη αλάγθεο ηνπ «εγψ» δειαδή νη αλάγθεο γηα απηνζεβαζκφ, απηνπεπνίζεζε, ειεπζεξία, πξνζσπηθή επηηπρία θαη γλψζε αιιά θαη νη αλάγθεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε θήκε, ην φλνκα, ηελ θνηλσληθή ζέζε θαη απνδνρή. Ζ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ απηψλ βξίζθεηαη ζε άκεζε ζρέζε κε ην πεξηερφκελν ηεο δνπιεηάο. ΢ηελ θνξπθή ηεο ππξακίδαο βξίζθνληαη νη αλάγθεο ηεο απηννινθιήξσζεο, ε αλάγθε δειαδή γηα ηελ εθπιήξσζε πξνζσπηθψλ πξνζδνθηψλ θαη ζηφρσλ ησλ εξγαδνκέλσλ (΢θνπιάο θαη Οηθνλνκάθε, 1998).

Μηα άιιε ζεσξία παξαθίλεζεο είλαη ε ζεσξία Υ θαη Φ. Οη εγέηεο πνπ πηνζεηνχλ ηε ζεσξία Υ ζεσξνχλ φηη γηα ηνπο εξγαδφκελνπο ε εξγαζία είλαη δπζάξεζηε , φηη νη άλζξσπνη ζέινπλ λα απνθχγνπλ ηηο επζχλεο , δελ έρνπλ θηινδνμία, έρνπλ ειάρηζηεο ηθαλφηεηεο γηα επίιπζε πξνβιεκάησλ, ηα θίλεηξα απνδίδνπλ κφλν ζηηο βαζκίδεο ησλ πιηθψλ αλαγθψλ θαη αλαγθψλ αζθάιεηαο. Αθφκε ζεσξνχλ φηη νη εξγαδφκελνη κφλν φηαλ επηηεξνχληαη εξγάδνληαη απνηειεζκαηηθά. Απφ ηελ άιιε φζνη πηνζεηνχλ ηε ζεσξία Φ πηζηεχνπλ φηη ε εξγαζία είλαη θπζηθή , ν εξγαδφκελνο πξέπεη λα έρεη ηνλ έιεγρν ηεο δνπιεηάο ηνπ, δηαζέηεη ηθαλφηεηα δεκηνπξγηθήο επίιπζεο πξνβιεκάησλ, ηα θίλεηξα ιεηηνπξγνχλ θαη ζηηο βαζκίδεο ηνπ εγψ, ηεο απηνπξαγκάησζεο θαη ησλ θνηλσληθψλ αλαγθψλ θαη φηαλ νη άλζξσπνη εξγάδνληαη είλαη δεκηνπξγηθνί αλ έρνπλ ηε ζσζηή θαηεχζπλζε ( Everard θαη Morris, 1999).

Ο Frederick Herzberg (Θεσξία δχν παξαγφλησλ) κεηά απφ έξεπλεο θαηέιεμε ζε ζπκπεξάζκαηα φπσο :

15

Γελ κπνξνχκε λα ηθαλνπνηήζνπκε ηνπο αλζξψπνπο απιψο θαη κφλν αλ εμαιείςνπκε ηηο αηηίεο ηεο δπζαξέζθεηαο. Όηη νη παξάγνληεο δπζαξέζθεηαο ζρεηίδνληαη κε ην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ ελψ νη παξάγνληεο ηθαλνπνίεζεο κε ην εξγαζηαθφ πεξηερφκελν. Όηη ζπλήζσο νη άλζξσπνη κε ηθαλνπνηεηηθή δνπιεηά έρνπλ κεγαιχηεξε αλνρή ζηνπο παξάγνληεο δπζαξέζθεηαο θαη φηη φηαλ νη παξάγνληεο δπζαξέζθεηαο είλαη ηζρπξνί ε δνπιεηά κπνξεί λα γίλεη αλππφθνξε. ΢ηφρνο ησλ κάλαηδεξ πξέπεη λα είλαη ε εμάιεηςε αηηηψλ δπζαξέζθεηαο θαη ν «εκπινπηηζκφο» ηεο εξγαζίαο κε επθαηξίεο ηθαλνπνίεζεο. Αθφκε ν Herzberg ραξαθηεξίδεη ηνπο παξάγνληεο δπζαξέζθεηαο πγεηνλνκηθνχο (πνπ είλαη ε πνιηηηθή θαη ε δηνίθεζε ηνπ νξγαληζκνχ , ε δηαρείξηζε , νη εξγαζηαθέο ζπλζήθεο , νη δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο , ηα ρξήκαηα , ε ζέζε θαη ε αζθάιεηα). Απφ ηελ άιιε ηνπο παξάγνληεο ηθαλνπνίεζεο ζηελ εξγαζία ηνπο ραξαθηεξίδεη «παξαθηλεηέο» (απηνί είλαη ε επίηεπμε, ε επζχλε, αλαγλψξηζε, ε αλέιημε, ε δνπιεηά θαζ΄εαπηή θαη ε πξνζσπηθή αλάπηπμε).

Ζ δνπιεηά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπλήζσο βαζκνινγείηαη πςειά ζηελ κέηξεζε Herzberg. Τπάξρεη ζρέζε αλάκεζα ζηνπο «παξαθηλεηέο» ηνπ Herzberg θαη ηηο δχν αλψηαηεο βαζκίδεο ηεο ηεξάξρεζεο αλαγθψλ ηνπ Maslow.

Όινη νη ζεσξεηηθνί θηλήηξσλ ηνλίδνπλ ηελ αλάγθε ησλ επηηεπγκάησλ . ΢ην βηβιίν ηνπ

«Every Employer a Manager» ν Mayers ηνλίδεη φηη ε επίηεπμε πξνθχπηεη φηαλ θάπνηνο γλσξίδεη ηνλ ζηφρν ηνπ θαη κεηά κπνξεί :

α)λα πξνγξακκαηίδεη πψο λα ηνλ πεηχρεη β)λα εθαξκφδεη ην πξφγξακκα θαη γ)λα ειέγρεη ην απνηέιεζκα.

Απηφ έρεη εθαξκνγή ζην επάγγεικα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, αθνχ γλσξίδνπλ ην ζηφρν, κπνξνχλ λα πξνγξακκαηίδνπλ θαη πεηπραίλνπλ έλα απνηέιεζκα. Απηφ βέβαηα ηζρχεη φηαλ ππάξρεη ζχζηεκα εμεηάζεσλ θαη φηαλ απηνί πνπ παξαθηλνχληαη αηζζάλνληαη φηη ν ζηφρνο ηνπο ελδηαθέξεη ( Everard θαη Morris, 1999).

Ο David McClelland δηαηχπσζε ηε ζεσξία ησλ αλαγθψλ. ΢χκθσλα κε απηή νη εξγαδφκελνη ληψζνπλ ηελ αλάγθε γηα επίηεπμε θαη επηδίσμε ηεο επηηπρίαο, ηελ αλάγθε γηα εμνπζία θαη ηελ αλάγθε γηα δεκηνπξγία θνηλσληθψλ δεζκψλ. Σα άηνκα πςειψλ επηηεχμεσλ παξαθηλνχληαη ζε κεγάιν βαζκφ φηαλ ε εξγαζία ραξαθηεξίδεηαη απφ πςειφ βαζκφ αηνκηθήο επζχλεο θαη αλαηξνθνδφηεζεο.

16

Άιιεο ζεσξίεο παξαθίλεζεο είλαη ε ζεσξία ηεο απηνδηάζεζεο πνπ ππνζηεξίδεη φηη νη άλζξσπνη ζέινπλ λα έρνπλ ηνλ έιεγρν ησλ ελεξγεηψλ ηνπο γηα λα παξαθηλνχληαη, ε ζεσξία ηεο ζηνρνζέηεζεο ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη ζπγθεθξηκέλνη ζηφρνη θαη κάιηζηα νη δχζθνινη ζηφρνη νδεγνχλ ζε πςειφηεξν επίπεδν επίδνζεο κε ηελ πξνυπφζεζε βέβαηα φηη νη ζηφρνη είλαη απνδεθηνί θαη ππάξρεη αθνζίσζε ζε απηνχο. ΢ηηο ζχγρξνλεο ζεσξίεο ηεο παξαθίλεζεο κπνξνχλ αθφκε λα αλαθεξζνχλ ε ζεσξία ηεο απην-απνηειεζκαηηθφηεηαο πνπ αλαθέξεηαη ζηελ πεπνίζεζε ηνπ εξγαδνκέλνπ φηη κπνξεί λα επηηειέζεη ζσζηά κηα εξγαζία, ηελ ζεσξία ηεο ηζφηεηαο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη εξγαδφκελνη παξαθηλνχληαη φηαλ ληψζνπλ φηη παίξλνπλ απφ ηελ εξγαζία ηνπο αλάινγα κε απηφ πνπ πξνζθέξνπλ θαη ληψζνπλ φηη επηθξαηεί δηθαηνζχλε, ηε ζεσξία ηεο πξνζδνθίαο πνπ δηαηχπσζε ν Victor Vroom ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη εξγαδφκελνη ελεξγνχλ κε ηξφπν πνπ εμαξηάηαη απφ ηε δχλακε ηεο πξνζδνθίαο γηα έλα πξνθαζνξηζκέλν απνηέιεζκα θαη αλάινγα παξαθηλνχληαη αλ γλσξίδνπλ φηη ζα αμηνινγεζνχλ ζεηηθά (Robbins and Judge, 2011).

Παξαθίλεζε είλαη ην «λα παίξλεηο ην θαιχηεξν απφ ηνπο αλζξψπνπο». Σν θαιχηεξν βέβαηα δελ είλαη πάληα θαη ην θαιχηεξν απνηέιεζκα. Οη Peters θαη Waterman ζεσξνχλ φηη «θχξηα δνπιεηά ηεο δηνίθεζεο είλαη λα δίλεη ζηνπο ππαιιήινπο ηε γεληθή δηεχζπλζε». ΢ηελ παξαθίλεζε αλζξψπνπ πξέπεη λα ππνινγίδνληαη νη αλάγθεο θαη νη δπλαηφηεηεο: α)ηεο νκάδαο πνπ δηνηθείηαη, β) ησλ αηφκσλ πνπ απνηεινχλ ηελ νκάδα, γ) ησλ «πειαηψλ», (π.ρ καζεηψλ, γνλέσλ θ.η.ι) ηνπ νξγαληζκνχ φπνπ εξγάδεηαη ε νκάδα. Κπξίσο παξαθηλνχληαη νη πθηζηάκελνη απφ ηνπο πξντζηάκελνπο , ζπαληφηεξα νη νκνηφβαζκνη ή νη πξντζηάκελνη. Οη ζεσξεηηθνί ησλ θηλήηξσλ ζρεηίδνπλ ηελ παξαθίλεζε κε ηελ ηθαλνπνίεζε αλαγθψλ θαη ηε ζπλδένπλ: α) κε ηελ εμέηαζε ησλ αλζξψπηλσλ αλαγθψλ θαη β) ηνπο ηξφπνπο ηεο θαιχηεξεο ηθαλνπνίεζεο αλαγθψλ ζηε δνπιεηά ( Everard θαη Morris, 1999).

΢ηελ εθπαηδεπηηθή δηνίθεζε παξαθίλεζε απνηεινχλ ηα θίλεηξα, ε αλάγθε, νη ζχλζεηεο θαηαζηάζεηο θαη νη κεραληζκνί πνπ ελεξγνπνηνχλ ηε δξαζηεξηφηεηα ηνπ αηφκνπ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ (Hoy θαη Miskel, 2008). Ζ παξαθίλεζε είλαη κηα δηαδηθαζία πνπ έρεη σο ζθνπφ θαη ζηφρν νη αλάγθεο ησλ αηφκσλ- εξγαδνκέλσλ λα ζπκθσλνχλ κε ηνπο ζθνπνχο θαη ζηφρνπο ηνπ νξγαληζκνχ.

Παξαθίλεζε ππάξρεη φηαλ δεκηνπξγνχληαη νη θαηάιιειεο ζπλζήθεο ψζηε ν εξγαδφκελνο λα ζέιεη λα θάλεη θάηη, επνκέλσο έλαο νξγαληζκφο πξέπεη λα δεκηνπξγεί ηηο ζπλζήθεο γηα ηελ εζειεκέλε δξάζε ηνπ εξγαδφκελνπ ε νπνία βέβαηα ζπλάδεη κε

17

ηνπο νξγαλσζηαθνχο ζθνπνχο θαη φρη λα δεκηνπξγεί ζπλζήθεο πίεζεο θαη θαηαλαγθαζκνχ. Απηφ ηζρχεη θαη ζηελ εθπαίδεπζε φπνπ ε αλάπηπμε ησλ αηφκσλ επηηπγράλεηαη κφλν φηαλ ηα άηνκα επηζπκνχλ λα αλαπηπρζνχλ (΢παλφο, 1997).

Ζ παξαθίλεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απνηειεί ζεκαληηθή επηδίσμε ηεο εγεζίαο ζηελ εθπαίδεπζε θαη κάιηζηα βξίζθεηαη ζε ζηελή ζρέζε κε ηελ παξαθίλεζε ησλ καζεηψλ. Έλαο δάζθαινο πνπ δελ έρεη ν ίδηνο παξαθίλεζε δελ κπνξεί λα πξνσζήζεη ηηο εθπαηδεπηηθέο αιιαγέο θαη λα ζπκβάιιεη ζηελ πξφνδν ηεο εθπαίδεπζεο. Ζ παξαθίλεζε είλαη ζεκαληηθή γηα ηελ ηθαλνπνίεζε θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ ίδησλ ησλ δαζθάισλ. Υακειά επίπεδα παξαθίλεζεο δαζθάισλ θαη πςειά επίπεδα εξγαζηαθνχ άγρνπο αλαπηχζζνληαη ζε εθπαηδεπηηθνχο πνιχ πεξηζζφηεξν απφ άιιεο εξγαζηαθέο νκάδεο ( Neves and Conboy, 2001).

Σν ζέκα ηεο παξαθίλεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ δελ έρεη κειεηεζεί ζεκαληηθά, ζχκθσλα κε ηε βηβιηνγξαθία θαη πνιιέο θνξέο κειεηάηαη σο κηα παξάκεηξνο ζε ζέκαηα ζρεηηθά κε ηελ εξγαζηαθή ηθαλνπνίεζε ή ηελ επαγγεικαηηθή δπζαξέζθεηα, ηε δέζκεπζε ζηνλ νξγαληζκφ θαη ην ζρεδηαζκφ θαξηέξαο. Σν απνηέιεζκα είλαη λα δεκηνπξγείηαη ζχγρπζε ζηε ρξήζε ησλ φξσλ παξαθίλεζε, εξγαζηαθή ηθαλνπνίεζε, δέζκεπζε θαη επαγγεικαηηθή δπζαξέζθεηα (Evans, 1998).

Ο ξφινο ησλ δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ είλαη ζεκαληηθφο ζηελ παξαθίλεζε θαη ηθαλνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Οη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ην ξφιν ησλ δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ ζηελ εθπαίδεπζε φζνλ αθνξά ηελ παξαθίλεζε θαη ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη εμσγελείο (Αλαζηαζίνπ, 2011). Απηνί είλαη: α) ην ζπγθεληξσηηθφ ζχζηεκα ειέγρνπ, νη εθπαηδεπηηθνί εθηεινχλ απιψο ην θαζήθνλ ηνπο θάησ απφ έλα θεληξηθφ ζχζηεκα δηνίθεζεο, β) ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα καζεκάησλ πνπ δηακνξθψλεηαη απφ ηελ θεληξηθή δηνίθεζε θαη δελ αθήλεη πεξηζψξηα απηνλνκίαο θαη επηινγήο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο, γ) ν θεληξηθφο έιεγρνο ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ θηλήηξσλ, αθνχ δε ιεηηνπξγεί έλα ζχζηεκα πνπ λα παξαθηλεί ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, δελ ππάξρεη ζχλδεζε ηεο πξνζπάζεηαο, ηεο απφδνζεο θαη ηεο ακνηβήο (΢αΐηεο, 2002α), δ) ε αλαγλψξηζε ηεο ζέζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απφ ηελ θνηλσλία. Έξεπλεο έρνπλ δείμεη φηη δελ αλαγλσξίδεηαη ην έξγν ησλ εθπαηδεπηηθψλ απφ ην θνηλσληθφ ζχλνιν (Ξσρέιιεο, 1990).

18

1.3.3. Δξγαζηαθή ηθαλνπνίεζε ζηελ εθπαίδεπζε

Δξγαζηαθή ηθαλνπνίεζε ραξαθηεξίδνληαη νη ζεηηθέο απφςεηο ελφο εξγαδφκελνπ γηα ηελ εξγαζία ηνπ θαζψο θαη ηα ζπλαηζζήκαηα πνπ απνθνκίδεη απφ απηή (Locke, 1976; Spector, 1997 ). Ζ επαγγεικαηηθή ηθαλνπνίεζε δείρλεη ην βαζκφ ζηνλ νπνίν νη πξνζδνθίεο ηνπ απφ ηελ εξγαζία εθπιεξψλνληαη (Koustelios and Tgigrilis , 2005).

Οη παξάγνληεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ επαγγεικαηηθή ηθαλνπνίεζε ελφο εξγαδφκελνπ κπνξεί λα είλαη:

α) εζσγελείο θαη ζρεηίδνληαη κε ηελ θχζε ηεο εξγαζίαο, ηηο δξαζηεξηφηεηεο, ηηο επηινγέο ηνπ εξγαδφκελνπ

β) εμσγελείο θαη ζρεηίδνληαη κε ηηο ακνηβέο , ην σξάξην θαη ηηο γεληθφηεξεο ζπλζήθεο εξγαζίαο (Κάληαο , 1998).

΢εκαληηθφ είλαη νη εξγαδφκελνη λα κπνξνχλ λα ηθαλνπνηνχλ ζην ρψξν εξγαζίαο ηηο αλάγθεο ησλ αλψηεξσλ επηπέδσλ ηεο ππξακίδαο ηνπ Maslow θαη λα αλαγλσξίδνληαη σο πξνζσπηθφηεηεο. Έηζη ζα ηνπο δίλεηαη ε επθαηξία γηα δεκηνπξγία, αμηνπνίεζε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο θαη πξνζθνξά (΢θνπιάο θαη Οηθνλνκάθε, 1998).

Τπάξρεη κεγάιε ζρέζε αλάκεζα ζηελ ηθαλνπνίεζε θαη ηελ επίδνζε ζηελ εξγαζία. Οη νξγαληζκνί πνπ έρνπλ ηθαλνπνηεκέλνπο εξγαδνκέλνπο είλαη πην απνηειεζκαηηθνί (Robbins and Judge, 2011).

Μπνξεί ν εξγαδφκελνο λα κελ ηθαλνπνηείηαη απφ φια ηα ζηνηρεία ηεο εξγαζίαο ηνπ ελψ απφ θάπνηα άιια λα είλαη ηθαλνπνηεκέλνο (Rebore, 2006). Μπνξεί ηα νηθνλνκηθά θίλεηξα λα επηδξνχλ ζεηηθά ζηελ απφδνζε αιιά απηή ε ζεηηθή επίδξαζε είλαη βξαρππξφζεζκε. Οη παξάγνληεο φκσο ππνθίλεζεο ή ηθαλνπνίεζεο φπσο ε αλαγλψξηζε ηεο απφδνζεο, ε αλάζεζε επζχλεο θαη ην πεξηερφκελν ηεο ίδηαο ηεο δνπιεηάο έρνπλ κεγαιχηεξε επίδξαζε θαη ιεηηνπξγνχλ καθξνπξφζεζκα ( ΢θνπιάο θαη Οηθνλνκάθε, 1998).

Γηα ηελ αλάπηπμε επαγγεικαηηθήο ηθαλνπνίεζεο απαξαίηεην είλαη ε εξγαζία λα παξέρεη επθαηξίεο γηα ζπκκεηνρή ζηε ιήςε απνθάζεσλ, απηνλνκία, ειεπζεξία επηινγψλ θαη απνθάζεσλ. Αθφκε πξέπεη λα παξέρεη επθαηξίεο γηα αλάπηπμε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπ εξγαδνκέλνπ θαη λα ππάξρεη πνηθηιία δξαζηεξηνηήησλ. Δπηπιένλ ην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ θαιφ είλαη λα παξέρεη πιεξνθφξεζε γηα ηηο ζπλέπεηεο θάπνησλ ζπκπεξηθνξψλ θαη ζηάζεσλ, πιεξνθφξεζε γηα ην κέιινλ ηεο εξγαζίαο θαη

19

εξγαζηαθή αζθάιεηα θαη ηέινο ζα πξέπεη ηα εξγαζηαθά θαζήθνληα, νη ππνρξεψζεηο θαη ν εξγαζηαθφο ξφινο λα είλαη κε ζαθήλεηα πξνζδηνξηζκέλα (Warr, 2005).

Ζ παξαθίλεζε θαη ε ηθαλνπνίεζε εξγαδνκέλνπ ζηε δεκφζηα εθπαίδεπζε παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ απηήο (΢αΐηεο, 2002α). Ζ ηθαλνπνίεζε κάιηζηα ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ εθπαίδεπζε αλαθέξεηαη ζε ζέκαηα φπσο ε δηνίθεζε ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ, ε απνδνηηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ε αθνζίσζε ζην έξγν ηνπο (Buchmann and Hannun, 2001).

Ζ ηθαλνπνίεζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ εθπαίδεπζε ζρεηίδεηαη κε ηε ζεηηθή ή αξλεηηθή ζπλαηζζεκαηηθή θαηάζηαζε πνπ απνξξέεη απφ ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εξγαζηαθνχ ξφινπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απφ ηνλ ίδην (Hoy θαη Miskel, 2008). Απφ ηελ άιιε πιεπξά φηαλ ππάξρνπλ αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα απφ ηελ εξγαζία ή ην πεξηβάιινλ ηεο εξγαζίαο ηφηε ππάξρεη εξγαζηαθή δπζαξέζθεηα (Furnham, 1997).

Ζ εξγαζηαθή ηθαλνπνίεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απνηειεί ζπρλά αληηθείκελν κειέηεο θαη έξεπλαο. Γηεξεπλψληαη νη πεγέο ηεο ηθαλνπνίεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ απφ ηελ εξγαζία, θαζψο ε εξγαζηαθή ηθαλνπνίεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη ζεκαληηθή, αθνχ, φπσο αλαθέξεηαη, επεξεάδεη ηελ πξφνδν ησλ καζεηψλ ( Wright θαη Custer, 1998). Αθφκε ε ηθαλνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπλδέεηαη κε ηα θίλεηξα πνπ ππάξρνπλ ζηελ εξγαζία ηνπο (Kyriakou, 1987; Kyriakou θαη Sutcliffe, 1979).

Αληίζεηα έρεη βξεζεί φηη παξάγνληεο πνπ δπζθνιεχνπλ ηελ εξγαζηαθή ηθαλνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απνηεινχλ νη ρακειέο απνδνρέο, ν θφξηνο εξγαζίαο, ε αξλεηηθή ζηάζε ηεο θνηλσλίαο απέλαληί ηνπο. Ζ ηθαλνπνίεζε επηπιένλ επεξεάδεηαη ηφζν απφ ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, φζν θαη απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζρνιείνπ φπνπ εξγάδεηαη. (Spear et al, 2000).

Οη Έιιελεο εθπαηδεπηηθνί έρνπλ κηθξφ βαζκφ ηθαλνπνίεζεο απφ ηελ εξγαζία ηνπο ζε ζρέζε κε ηνπο Δπξσπαίνπο θαη απηφ ζρεηίδεηαη ηφζν κε ηηο επθαηξίεο αλέιημεο ηνπο φζν θαη κε ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηνπο έξγνπ αιιά θαη ηελ επηινγή ησλ δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ (Κακπνπξίδεο, 2002). Μειέηεο, κάιηζηα, έδεημαλ φηη νη Έιιελεο εθπαηδεπηηθνί δελ έρνπλ ηα απαηηνχκελα θίλεηξα γηα ηελ εξγαζία ηνπο θαη θπξίσο έρνπλ ρακειέο ακνηβέο (Καβνχξε, 1999). Δπηπιένλ απφ έξεπλεο έρεη δηαπηζησζεί φηη νη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ φηη ην έξγν ηνπο δελ αλαγλσξίδεηαη απφ ην θνηλσληθφ ζχλνιν θαζψο θαη φηη έρνπλ κηθξά πεξηζψξηα απηελέξγεηαο θαη αλάιεςεο πξσηνβνπιηψλ ( Ξσρέιεο, 1991).

20

Σν θαιφ ζρνιηθφ θιίκα θαη ε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα, γηα παξάδεηγκα ε πιηθνηερληθή ππνδνκή, ε επάξθεηα νηθνλνκηθψλ πφξσλ (Ma and MacMillan, 1999) αιιά θαη ην ζηπι δηνίθεζεο, ε ζπλεξγαζία κε ηνπο ζπλαδέιθνπο παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ επαγγεικαηηθή ηθαλνπνίεζε (Bogler, 2001). Αθφκε φκσο θαη δεκνγξαθηθά ζηνηρεία ησλ εξγαδνκέλσλ φπσο ε ειηθία , ε νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε, ην θχιν ή ε πεξηνρή κπνξνχλ λα παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν. Οη γπλαίθεο εθπαηδεπηηθνί ζπλήζσο παξνπζηάδνπλ κεγαιχηεξε επαγγεικαηηθή ηθαλνπνίεζε απφ ηνπο άλδξεο (Ma and MacMillan, 1999) .

Άιινπο ζεκαληηθνχο παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ εξγαζία απνηεινχλ: ε θχζε ηεο εξγαζίαο, ε αίζζεζε ηεο επηηέιεζεο ζεκαληηθνχ έξγνπ, ε επαθή κε ηα παηδηά ,ην ζηπι εγεζίαο, ε αλάπηπμε θηιηθψλ ζρέζεσλ κε ζπλαδέιθνπο, ην θαιφ ζπλαδειθηθφ θιίκα ή θιίκα ζπλεξγαζίαο, ην πεξηζψξην γηα αλάπηπμε πξσηνβνπιηψλ θαη ε νηθνλνκία ζηελ εξγαζία (Kyrialou and Sulcliffe , 1979; Evans, 2001).

Αληηζέησο ε έιιεηςε πεξηζσξίσλ πξσηνβνπιίαο θαη αλεμαξηεζίαο ζηε ιήςε απνθάζεσλ, ην απηαξρηθφ ζηπι εγεζίαο, νη δπζθνιίεο ζηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε, νη θαθέο ζρέζεηο κε ηνπο ζπλαδέιθνπο , ε αξλεηηθή ζηάζε απφ ηελ θνηλσλία θαη ηα ΜΜΔ, νη ρακεινί κηζζνί κπνξνχλ λα απνηεινχλ παξάγνληεο πνπ πεξηνξίδνπλ ηελ επαγγεικαηηθή ηθαλνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Thompson et al, 1997; Zembylas and Papanastasiou, 2005).

Ζ επαθή κε ηα παηδηά θαη ε αίζζεζε δεκηνπξγίαο πνπ πξνζθέξεη, ε αλάπηπμε δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ θαη αηζζήκαηνο πξνζθνξάο πνπ αλαπηχζζεηαη ζην ζρνιείν είλαη παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ εξγαζηαθή ηθαλνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη κπνξνχλ πνιιέο θνξέο λα πεξηνξίζνπλ παξάγνληεο δπζαξέζθεηαο πνπ κπνξεί λα ππάξρνπλ φπσο ν πεξηνξηζκφο ηεο επαγγεικαηηθήο εμέιημεο θαη επηκφξθσζεο ή γεληθφηεξα νη κε ηθαλνπνηεηηθέο ζπλζήθεο εξγαζίαο (Παπαλανχκ, 2003).

Οξηζκέλα επαγγέικαηα, ηδηαίηεξα απηά πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηηο αλζξψπηλεο ζρέζεηο θαη απαηηνχλ ηε ιήςε απνθάζεσλ είλαη αγρνγφλα. Δπαγγέικαηα πνπ πξνθαινχλ ηδηαίηεξν άγρνο είλαη απηά πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο θνηλσληθέο ππεξεζίεο φπσο ην επάγγεικα ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Κάληαο, 2009). Οη εθπαηδεπηηθνί θαηά ηελ εθηέιεζε ηνπ θαζήθνληφο ηνπο αλαπηχζζνπλ άγρνο, ιφγσ ηεο πίεζεο ησλ θαζεκεξηλψλ απαηηήζεσλ ηεο ηάμεο θαη ηνπ ζρνιείνπ (Εαβιαλφο, 2002). Απνηέιεζκα