03. TEMA 13

TEMA 13

1. O Estado : orixe e formas 1.1. Definición de Estado 1.2 A orixe do Estado 1.3. As formas do Estado 1.4. Sociedade 2. O poder 2.1. Teorías sobre o poder 2.2. Forza, persuasión e autoridade 2.3. A crítica da violencia 3. Lexitimidade e legalidade 3.1. Formas de lexitimación 3.2. As normas de convivencia 3.3. A suspensión das normas

1. O Estado: orixe e formas

1.1. Definición de Estado

4 ¨  A xeito de introducción: o Estado é o conxunto de institucións políticas que organizan e regulan o funcionamento e a orde dunha sociedade

1.1. Definición de Estado: tres piares

5 PIARES espacio físico delimitada por fronteiras TERRITORIO conxunto de cidadáns ou súbditos POBOACIÓN lexislar, gobernar e administrar SOBERANÍA

1.1. Tipos de soberanía

6 TIPOS DE SOBERANÍA Teocracia Autocracia Democracia

1.2. Orixe do Estado

7 ¨  Dous modelos explicativos: ¤ Como “creación” moderna: aparece no tránsito da Idade Media cara á Modernidade, s. XV – XVI, como consecuencia de certos factores concretos ¤ Consustancial á sociedade: é a “forma” de toda sociedade humana, como conxunto de institución que a vertebran

1.2. Orixe do Estado: Problemas

8 ¨  Tanto unha teoría como a outra, teñen dificultades para explicar exeitadamente os feitos: cada unha pola súa parte é parcial. ¨  Concretar os inconvenientes.

1.3. A formas de Estado

9 Poder • concentración • división Control social • recurso á violencia • ausencia de violencia Participación no poder • cidadáns • súbditos CRITERIOS PARA DISTINGUIR TIPOS DE ESTADOS

1.3. As formas de Estado: Absoluto

10 ¨  un só gobernante concentra todas as atribucións do Estado ¨  a centralización supón a independencia doutros núcleos de poder: ¤ tanto dentro da sociedade ¤ coma da poboación en xeral ¨  a soberanía concéntrase nunha única persoa que se lexitima por tradición ou divindade

1.3. As formas de Estado: Feudal -

estamental

11 ¨  a diferencia básica entre elas é de tipo poboacional: no primeiro caso é rural, no segundo tamén urbán. ¨  unha sociedade xerarquizada en grupos sociais moi diferenciados con deberes e privilexios moi distintos: a imaxe da pirámide é a que representa mellor este Estado

1.3. As formas de Estado: Feudal -

estamental

12 ¨  No Estado feudal, o poder non é centralizado nin omnipotente ¨  o señor feudal ostenta un poder tradicional sobre a terra e os que a traballan. ¨  Como consecuencia o poder está diversificado en diferentes centros (poliarquía), xa que si existe un monarca este depende do poder económico e militar dos nobres feudales. O rei é primus inter pares.

1.3. As formas de Estado:

representativo

13 ¨  Características fundamentais: ¤ separación de poderes: político – espiritual – militar ¤ división do poder político: executivo, lexislativo e xudicial ¤ o pobo é que ostenta a soberanía constituido en cidadanía, e o gobernante é o encargado de dirixir o Estado ¤ non hai privilexios estamentais e o Estado debe respetar os dereitos inalienables dos cidadáns

1.3. As formas de Estado:

representativo

14 ¨  Nesta forma de Estado a sociedade esta dividida en clases sociais, as cales veñen dadas en razón de: ¤ división do traballo (diferenza económica) ¤ o éxito social (prestixio e recoñecemento social) ¨  O tipo de lexitimación do poder é legal-racional, como máis adiante veremos.

1.4. Sociedade civil v.s. Estado

15 ¨  A vida política non se esgota no Estado e nos partidos políticos, movidos pola loita polo poder nas institucións do Estado ¨  existen organizacións diversas con fins sociais e políticos que inflúen no modo de ordenar e administrar a comunidade política = é a sociedade civil

1.4. Sociedade civil v.s. Estado

16 ¨  Sociedade civil: ¤ conxunto de agrupacións e organizacións de cidadáns que participan na vida pública da sociedade ¤ a través de reivindicacións, declaracións, manifestacións ¤ non teñen fin lucrativos (como as empresas) nin tampouco pretender acadar o poder (como os partidos políticos) ¨  Problema: o civil e o económico son independentes?

1.4. Sociedade civil v.s. Estado

17 ¨  Funcións da sociedade civil: ¤ reivindicar dereitos e libertades para os cidadáns ¤ criticar as desviacións e a corrupción dos partidos e os políticos ¤ crea unha opinión pública apoiada nos medios de comunicación ¤ supón, polo tanto, un reforzamento dos mecanismos

2. O poder

2.1. Teorías sobre o poder

19 TEORÍAS SOBRE O PODER clases de poder: teorías substancialistas subxectivistas concepto xeral de poder

Concepto xeral de poder

20 ¨  Capacidade (individual ou institucional) de determinar, dirixir e controlar a acción doutro individuo ¨  Esta capacidade aparece no campo político e tamén na vida cotiá ¨  Os medios para lograr esta influencia son diversos: ¤ forza ou represión ¤ sedución ou manipulación mediática ou psicolóxica (manipulación dos desexos ou necesidades)

2.2. Forza, persuasión e autoridade

21 ¨  Ainda que o poder político poda facer un uso simultáneo destes tres conceptos, é importante deslindar o seu significado e uso político para acadar unha definición axustada do que é o poder político democrático doutras formas

Hannah ARENDT (Alemania, 1906 – EEUU, 1975) Para definir o poder político sinala as diferencias entre estos conceptos: AUTORIDADE - FORZA - PERSUASIÓN

2.2. Forza, persuasión e autoridade

23 •  representa a violencia coactiva para impoñer a obediencia ás leis

Forza

•  representa a habilidade retórica para convencer os outros e que obedezan as leis •  presupón a igualdade e a argumentación concreta en cada caso

Persuasión

•  supón unha capacidade de liderado sobre os outros, sen necesidade de forza ou violencia para cumprir as leis

Autoridade

24 ¨  a autoridade basearíase na capacidade e no coñecemento que o gobernante demostraría e que lle permitiría lograr o recoñecemento do cidadán ¨  a intención última destes análises é a de diferenciar autoridade política do totalitarismo, dictadura e outras formas políticas non democráticas

2.3. A crítica da violencia

25 ¨  Existe unha diverxencia sobre a relación entre autoridade polítca e o papel da violencia/forza. ¨  Max Weber: O Estado consiste no monopolio exclusivo da violencia, e os cidadáns non poderían exercela ¨  Hannah Arendt: ainda que o Estado ten como recurso o uso da violencia, esa non é a súa característica principal

Tipos de

violencia

violencia

subxectiva

Violencia

obxectiva

violencia

simbólica

violencia

sistémica

2.3. A crítica da violencia

27 ¨  violencia subxectiva: ¤ é a protagonizada polos individuo ou suxeitos particulares; abrangue varios ámbitos: dende a delincuencia ata a protesta ou a resistencia ante situacións sociais inxustas.

2.3. A crítica da violencia

28 ¨  violencia obxectiva: é a protagonizada polas institucións sociais en xeral; dúas formas de manifestarse: ¤ simbólica: maniféstase mediante a linguaxe, ideas dominantes (prexuizos, discriminacións) e outras expresións culturais ¤ sistémica: é a forza coactiva que o “sistema” institucional aplica aos individuos e poden ser de tipo económica, social ou política

3. Legalidade e lexitimación

Diferencia entre

30

legalidade

adecuación dunha decisión ou acción política ao marco legal vixente nunha sociedade

lexitimidade

recoñecemento social e fundamento moral dunha decisión ou acción política

Lexitimidade: importancia

31 ¨  a lexitimidade representa a peza clave do poder político e a súa capacidade de autoridade: ¤ remite á fonte de validez das propias leis que conforman o sistema legal proposto polo poder político

3.1. Formas de lexitimidade

32

O sociólogo MAX WEBER (Alemania, 1864 – 1920) na obra O político e o científico, estableceu a xa clásica distinción de tres tipos de lexitimación ou dominación polo que o poder político é aceptado e recoñecido como autoridade:

3.1. Carismática

33 ¨  Carisma: unha cualidade ou atributo dunha persoa que resulta admirable e atraínte para a xente ¨  esta lexitimación basése no carácter peculiar do individuo que alcanza e ostenta o poder; noutras ocacións, o carisma pode derivar do propio cargo que ocupa

Tradicional

34 ¨  Baséase no recoñecemento da autoridade orixinado na historia, na tradición e nas institucións sociais que a sustentan ¨  a fonte de recoñecemento ven dado polo mantemento da estrutura e a orde sociais ¨  Exemplo: monarquías hereditarias

Legal-racional

35 ¨  A lixitimidade ven garantida por un sistema legal baseado en procedementos de elección e decisión colectiva deseñados racionalmente (plebiscitos periódicos, representantes, candidaturas...) ¨  A obxectividade e a racionalidade do sistema é o que fundamenta a súa lexitimidade

3.2. As normas de convivencia

36 ¨  O modo en que unha sociedade organiza a súa convivencia baséase en tres tipos de normas: ¤ leis/normas xurídico-políticas ¤ usos e costumes ¤ normas morais ¨  Cada unha de las ten unha definición, un fundamento, un ámbito de obligatoriedade e un modo de sanción distinta.

Leis/normas xurídico-políticas

37 •  son normas escritas e publicadas a disposición dos membros da sociedade

definición

•  son froito dos procedementos establecidos polo poder político e os seus procedementos

fundamento

•  afectan a todos os cidadáns, o seu descoñecementos non escusa do seu cumprimento •  a cumprimento é vixiado polas forzas de seguridade

ámbito

•  en tanto que constitúen o sistema legal do Estado, o seu

Usos e costumes

38 •  son normas non escritas que seguen de forma casi natural e inconsciente os membros dunha sociedade •  forman parte do seu modo de comportarse habitual

definición

•  son froito da tradición e obxecto de aprendizaxe non reglado por parte dos cidadáns

fundamento

•  polo xeral, os membros da sociedade seguen esos costumes como o máis natural

ámbito

•  no caso de non ser respectadas o individuo pode ter diferentes modos de sanción: marxinación, desprezo , rumores, reproches

sanción

Normas morais

39 • son normas que apelan á conciencia moral de cada un de nós • pode tratarse da reflexión, da compaixon ou un sentimento de humanidade

definición

• son froito da reflexión e da conciencia moral da persoa

fundamento

• ainda que xorden da conciencia do individuo, poden (deben, poderíamos decir) ter pretensión de universalidade

ámbito

3.3. A suspensión das normas

40 ¨  en certas situacións extraordinarias ou de emerxencia, os representantes do poder político poden declarar un “estado” no que as garantías e as libertades básicas pasan a un segundo plano ¨  no marco constitucional e legal español o Goberno, autorizado en certos casos polo Congreso dos Deputados, pode declarar os seguintes estados, limitados no tempo e respectando a Constitución

Estados de suspensión das normas:

grados crecientes

41

Estado de alarma

Estado de excepción

Estado de guerra

Estado de alarma

42

quen o decreta: xustificación do decreto: cosecuencias do decreto:

o Goberno pode declarar

este estado en situacións de : •  catástrofe natural •  crise sanitaria •  paralización dos servicios públicos esenciais •  desabastecemento de productos básicos •  limitar a circulación de persoas •  requisar propiedades •  ocupar fábricas •  racionar ou regular o abastecementos de certos productos

Estado de excepción

43

quen o decreta: xustificación do decreto: cosecuencias do decreto:

declarado polo Goberno, previa autorización do Congreso en caso de: •  que a orde pública esté en perigo deixa en suspenso a maioría das libertades básicas: •  posibilidade de detencións preventivas •  rexistros indiscriminados •  limitar a circulación •  libertade de prensa ou

Estado de guerra

44

quen o decreta: xustificación do decreto: cosecuencias do decreto:

o Goberno propón ao Congreso a súa declaración, é necesaria a maioría absoluta do Congreso (350 deputados totales, polo tanto, 175+1= 176) pode ter as seguintes: •  posible invasión •  unha insurrección •  golpe de Estado •  posta en perigo da integridade territorial do Estado as seguintes: •  as autoridades civís ceden parte dos seus poderes ás autoridades militares; o Goberno e a Constitución son garantes da legalidade •  ademais das anteriore medidas, poden quedar en suspenso as