• Nenhum resultado encontrado

Obras atribuídas a (um) Pedro Hispano mas de outros autores conhecidos ou anónimos

No documento Pedro Hispano (século XIII) (páginas 180-194)

Panorama sobre a atribuição de obras a Pedro Hispano

A. Obras transmitidas como de Pedro Hispano

II. Os comentários

5. Obras atribuídas a (um) Pedro Hispano mas de outros autores conhecidos ou anónimos

66. Carta à Câmara de Braga (papa JOÃO XXII?)

Carta Que Pedro Julião teria ecrito de Perugia, enquanto cardeal, aos oficiais da Câmara de Braga e que estaria no Mosteiro de Pedroso. Referida por Severim de Faria, Notícias de

Portugal, 2ª ed., p. 251.

Fonte: Bibliografia Geral Portuguesa, vol. II, Lisboa 1944, p. 381, que rejeita a autoria da carta.

67. Carta ao infante D. Afonso (papa JOÃO XXII) Carta de João XXII (ms. Porto, BPM, 505, ter 37).

68. Carta ao infante D. Pedro (papa JOÃO XXII?)

É uma carta de João XXII, datada de Avinhão em 12 de Maio do nono ano do seu pontificado, que foi reproduzida na Chronica de D. Pedro, ed. da Colecção de livros inéditos da História Portuguesa, vol. I, p. 75.

Fonte: Bibliografia Geral Portuguesa, vol. II, Lisboa 1944, p. 381, que rejeita a autoria da carta.

69. Consilium de tuenda valetudine (pseudo-Aristóteles, pref. e trad. de João de Sevilha)

De regimine principumEpistola Aristotelis ad Alexandrum de observatione humani corporis Secretum secretorum

(trata-se da tradução por João de Sevilha da primeira parte do Secretum secretorumdopseudo Aristóteles)

inscr. Petri Hispani regimen sanitatis

inc. prol. Cum utilitate corporis olim tractaremus et a me quasi essem medicus expl. Explicit de conservanda sanitate p. hyspani.

Ref.: Wickersheimer Dictionnaire p. 639, mss. 5; Glorieux La faculté nr. 352 (ac) [que ainda aduz os mss. München 615 e Wien 3011].

Ms. (1): Paris, BN, 7416 [s. XV], ff. 55r-56v.

Ed. trad. do pref.: C. BURNETT: «“Magister Iohannes Hispalensis et Limiensis” and Qusta

ibn Luqa’s De differentia spiritus et animae: a Portuguese Contribution to the Arts Curriculum?», Mediaevalia. Textos e estudos, 7-8 (1995) 221-267, cfr. pp. 255-257.

Erro de atribuição pelo copista do manuscrito de Paris, certamente por dificuldade no desdobramento de «I.H.» que interpretou como «p. hyspani». A obra também foi erradamente atribuída a Pedro Hispano no catálogo do fundo Sloane da British Library, por má leitura de "Johannes Ispaniensis" (ms. Sloane 420); cfr. M.H.R. PEREIRA, Obras médicas de Pedro

Hispano, cit., pp. 432-433; JACQUART, Supplément p. 233. Esta atribuição serviu aos

historiadores para associar Pedro Hispano e a rainha de França, D. Branca de Castela.

Os restantes e diversos manuscritos onde a obra se encontra são claros na atribuição da autoria da tradução (inscr. Epistola Aristotelis Regi magno Alexandro de observatione humani corporis directa quam Iohannes Ispaniensis … Yspaniarum regine transmisit; prot. Domine gratia dei Hispaniarum regine, Iohannes Yspalensis salutem). Bibliografia sobre a obra e a sua difusão: W.F. RYAN — C.B. SCHMIDT, The Secret of Secrets. Sources and

Influences, Warbourg Institut, London 1982; Mario GRIGNASCHI: «La diffusion du Secretum

secretorum (Sirr-al’-asrâr) dans l’Europe occidentale», Archives d’Histoire Doctrinale et Littéraire du Moyen Âge, 47 (1980) 1-69; Steven J. WILLIAMS «The Early Circulation of the

Pseudo-Aristotelian Secret of Secrets in the West: the Papal and Imperial courts», Micrologus, 2 (1994) 127-144.

70. De lingua arabica libri duo (PEDRO DE ALCALÁ)

Ed.: Petri Hispani De lingua arabica libri duo, Pauli de Lagarde studio et sumptibus repetiti, Gotingae 1883 [reimpr. Zeller, Osnabrück 1971].

Esta obra é «a reimpressão do Vocabulista arabigo em lengua castelhana, Granada, 1505, escrito por Pedro de Alcalá, que nada tem a ver com Pedro Julião» (Bibliografia Geral

Portuguesa, vol. II, 1944, p. 382). Apesar disso a obra surge ainda por vezes em bibliografias

de Pedro Hispano do século XIII. Por exemplo em U. CHEVALIER: Répertoire des sources

historiques du moyen âge. Bio-bibliographie, Paris 1905-1907, vol. II, p. 3713 («Pierre

d’Espagne»)

71. De partibus corporis humani, de coitu, de honesta et mala muliere (mestre PISPANI)

inscr. Tractatus magistri Pispani.

inc. Consideratio elementorum ab elementis habet ortum et ideo considerat qualitatibus inc. cap. I Omnia animalia habentia pulmonem anhelant

des. (cap. Meretrix) probatio veritate deposito.

Ref.: Wickersheimer Dictionnaire p. 638, mss. 2; Glorieux La faculté nr. 352 (am). Mss.: München, BSB, germ. 4214 [s. XV], ff. 1r-4v.

Obra intitulada e atribuída no ms.: «Tractatus magistri Pispani», mas incluída entre as obras de Pedro Hispano por Wickersheimer 1936, pp. 638-639 e depois acolhida no repertório de P. Glorieux.

72. Expositio libri De anima II-III (ANÓNIMO)

inc. (ex abrupto na explicação de II,1, 412a23) … ergo anima est actus ut scientia. Et

intelligendum quod dixit scientiam esse priorem natura ipsa consideratione in eodem

des. alia autem est eius operatio scilicet in ipso alimento discernere delectabile a tristabili et

quo ad hanc eius operationem est necessarius propter bene esse solum.

expl. Explicit liber de anima.

Ref.: Alonso Comentario nr. 27; Díaz y DíazIndex 1398; Alonso Scientia nr. 23; Lohr

Medieval Latin Aristotle p. 359 nr. 2.

Mss.: Madrid, BN, 3314, ff. 68r-89r.

Ed.: M. Alonso, Pedro Hispano Obras Filosóficas III, CSIC, Madrid 1952, pp. 120-401. Texto anónimo no ms., que Alonso atribuiu a P.H. e nessa qualidade o editou, por se encontrar após a Scientia libri de anima. A autoria petrínica foi infirmada por A. SCHLÖGEL :

Die Erkenntnispsychologie und ihre Voraussetzungen in den dem Petrus Hispanus zugeschriebenen Werken mit besonderer Berücksichtigung der selbsterkenntnislehre. Eine historisch-genetische Untersuchung, Dissert., Roma 1965, retomado por J.M.C. Pontes: A obra filosófica de Pedro Hispano Portugalense. Novos problemas textuais.

Ultimamente este texto tem sido atribuído a “pseudo-Petrus Hispanus”, o que é incorrecto pois o autor não se esconde sob o nome de Petrus; seria mais correcto designar a obra “anónimo de Madrid” ou com “anónimo de Alonso”.

A recente descoberta de um novo apógrafo, completo e em vias de estudo e edição, permitirá identificar definitivamente o autor deste comentário. Aparentemente é esta a obra que Rega Wood atribui a Ricardo Rufo da Cornualha em estudo em preparação sobre “o mais antigo comentário latino conhecido sobre o De anima” (cfr. Bulletin de philosophie

médiévale, 43, 2001, p. 28).

73. Expositio in Isagogas Ioannitii (MAURO DE SALERNO)

inscr. (saec. XV) Expositio Petri Ispani in Isagogas Ioannitii inc. Cum quelibet doctrinalis scientia humane utilitati deserviat

Ms. (1): Paris, BN, lat. 6956 [s. XIII-XIV], ff. 3r-40r.

Obra de Mauro de Salerno, atribuída a Pedro Hispano por mãos tardia neste manuscrito («Bartolomeo, Musandino, Mauro di Salerno e altri antichi commentatori dell’Articella, con un elenco di testi e di manoscritti», em P.O. KRISTELLER, Studi sulla Scuola medica

salernitana, Napoli 1986, pp. 126-127 [d.: I.d]; D. JACQUART, Supplément, p. 233).

Este comentário ainda é incluído entre as obras de P.H. por DÍAZ DÍAZ, Hombres y

documentos, p. 312 nrs. 6655-6666.

74. Expositio in libros Aforismorum Hyppocratis (MAURO DE SALERNO)

inscr. (saec. XV) Petri Hispani clarissimi medici expositio in libros affo(rismorum)

Hyppocratis

inc. Cum omne corpus animatum vel inanimatum

Ms. (1): Paris, BN, lat. 6956 [s. XIII-XIV], ff. 74ra-105vb.

Obra de Mauro de Salerno, atribuída a Pedro Hispano por mão tardia neste manuscrito (cfr. «Bartolomeo, Musandino, Mauro di Salerno e altri antichi commentatori dell’Articella, con un elenco di testi e di manoscritti», em P.O. KRISTELLER «Bartolomeo, Musandino, Mauro di

Salerno e altri antichi commentatori dell’Articella…», em IDEM, Studi sulla Scuola medica

salernitana, Napoli 1986, pp. 125-126 [d.: IId]; D. JACQUART, Supplément, p. 233).

Este comentário ainda é incluído entre as obras de P.H. por DÍAZ DÍAZ, Hombres y

75. Expositio in libros De pulsibus Philareti (ANÓNIMO)

inscr. (s. XV) Petri Hispani clarissimi medici expositio in libros Philareti de pulsibus inc. Ut testatur Galienus in Tegni quatuor sunt membrorum interiorum cognitiones

Ms. (1): Paris, BN, lat. 6956 [s. XIII-XIV], ff. 57ra-62r.

Comentário anónimo, atribuído a Pedro Hispano por mão tardia neste manuscrito (cfr. P.O. KRISTELLER «Bartolomeo, Musandino, Mauro di Salerno e altri antichi commentatori

dell’Articella…», em IDEM, Studi sulla Scuola medica salernitana, Napoli 1986, p. 127 [e.:

V.e]; D. JACQUART, Supplément, p. 233).

Este comentário ainda é incluído entre as obras de P.H. por DÍAZ DÍAZ, Hombres y

documentos, p. 312 nrs. 6655-6666.

76. Expositio in libros De urinis Theophili (BARTOLOMEU DE SALERNO, recensio II)

inscr. (saec. XV) Petri Hispani clarissimi medici expositio in libros Theophili de urinis inc. Quadripartita est secundum Galienum membrorum non apparentium cognitio

Ms. (1): Paris, BN, lat. 6956 [s. XIII-XIV], ff. 63ra-73r).

Obra de Bartolomeu de Salerno, atribuída a Pedro Hispano por mão tardia neste manuscrito («Bartolomeo, Musandino, Mauro di Salerno e altri antichi commentatori

dell’Articella, con un elenco di testi e di manoscritti», em P.O. KRISTELLER, Studi sulla

Scuola medica salernitana, Napoli 1986, pp. 125-126 [c.: IVc2]; D. JACQUART, Supplément,

p. 233).

Este comentário ainda é incluído entre as obras de P.H. por DÍAZ DÍAZ, Hombres y

documentos, p. 312 nrs. 6655-6666.

77. Expositio in Pronostica Hippocratis (ANÓNIMO)

inscr. (saec. XV) Expositio Petri Hispani medici clarissimi in Pronostica Hippocratis inc. Inter omnia volumina Ypocrates librum pronosticorum edidit qui a nostris auctoribus

Ms. (1): Paris, BN, lat. 6956 [s. XIII-XIV], ff. 41ra-55va.

Comentário anónimo, atribuído a Pedro Hispano por mão tardia neste manuscrito (cfr. «Bartolomeo, Musandino, Mauro di Salerno e altri antichi commentatori dell’Articella, con un elenco di testi e di manoscritti», em P.O. KRISTELLER, Studi sulla Scuola medica

salernitana, Napoli 1986, p. 127 [e.: III.e]; D. JACQUART, Supplément, p. 233).

Este comentário ainda é incluído entre as obras de P.H. por G. DÍAZ DÍAZ, Hombres y

documentos, p. 312 nrs. 6655-6666 e G. DELL’ANNA: Dies critici: La teoria della ciclicità

78. Fallacie minores (ANÓNIMO)

inc. Syllogismorum alius est demonstrativus, alius dialecticus alius sophisticus sivi litigiosus des. in eo, quod peccant contra definitionem syllogismi.

Mss. (nr. não determinado): Avignon, BM, 311 [s. XIV], ff. 53ra-62ra; Città del Vaticano, BAV, Reg. lat. 1205 [s. XIII], ff. 15-seg.

Ed.: I.M. BOCHENSKI: Petri Hispani Summulae Logicales, quas a manu scripto Reg. Lat.

1205 edidit I.M.B. (O.P.), Torino 1947, pp. 65-91.

Em alguns mss. e edições do Tractatus / Summulae logicales substitui o genuíno e mais longo Tractus VII (também conhecido como Tractatus maiorum fallaciaram), como acontece no ms. Baltimore, EL (Johns Hopkins University), MSB 22 [s. XV, de origem alemã], que pertenceu Charles S. Peirce.

É um acrescento não anterior a 1280 (cfr. L.M. de RijkPeter of Spain, Tractatus, Called

Afterwards Summulae logicales, First Critical Edition …, Assen 1972, p. XCIV), que em

outros mss., sobretudo italianos, também pode ser substituído pelo De fallaciis, ou Fallaciae, do pseudo Tomás de Aquino (inc. Quia logica est rationalis scientia).

79. Glose et questiones super Viaticum Constantini (ANÓNIMO)

(Ver secção 1 da Clavis: Questiones super Viaticum Constantini, versio III].

80. Glose super libris De febribus Ysaac (ANÓNIMO)

inc. Secundum philosophum secundo de anima anima unitur corpori des. inflammat febrilem effective et hec ad presens sufficiant. expl. Expliciunt notule super libris febrium.

Ref.: Glorieux La faculté nr. 352 (al).

Ms. (1): Erfurt, WAB, Amplon. 4º 212 [s. XIV], ff. 109r-164v.

Amplonius Ratinck, proprietário do códice, século XV, atribui a obra a Pedro Hispano com a anotação «Glose eiusdem super libris de febribus Ysaac», que remetiam para a obra anterior que atribuíra assim: «Item glose et questiones optime Petri Hispani super libro Viatici Constantini» [cfr. secção I da Clavis: Questiones super Viaticum Constantini, versio III].

81. Glose super libro tegni Galeni (BARTOLOMEU DE SALERNO)

(Atribuídas a Pedro Hispano, certamento por esso de confusão com Pedro de Musanda, cfr. P.O. Kristeller, cit. abaixo).

inscr. (saec. XV) Petri Hispani celeberrimi medici expositio in librum microtegni Galieni (ms. Paris)

inc. Duplex est *animalium regnum* {animalium regimen (ms. Leipzig) || alicuius causa

regitiva (ms. Paris)}, anima scilicet et natura

des. numeri huiusmodi tractatuum

coloph. Hic finis glosarum {glosularum} in Tegni quas ad lectionem Bartholomei summi

theorici in arte physica magister Petrus Hyspanus composuit.

Ms. (3): Erfurt, WAB, Amplon. 4º 294 [s. XIIIex.-XIVin.), ff. 1ra-98ra; Leipzig, UB, 1156 [s. XII-XIII], ff. 21-69v; Paris, BN, lat. 6956 [s. XIII-XIV], ff. 106ra-159v.

Trata-se de uma variante ou reportatio do comentário de Bartolomeu de Salerno, escrita por Pedro de Musanda (cfr. P.O. KRISTELLER «Bartolomeo, Musandino, Mauro di Salerno e

altri antichi commentatori dell’Articella…», em IDEM, Studi sulla Scuola medica salernitana,

Napoli 1986, pp. 102-103, 126 [c.: VIc1], 132-133).

Este comentário ainda é incluído entre as obras de P.H. por DÍAZ DÍAZ, Hombres y

documentos, p. 312 nrs. 6655-6666.

82. In arithmeticam et geometriam Thomae Bravadini (PEDRO CIRUELO)

Obra de Pedro Sánchez Ciruelo, o Darocense (1470-1548): Arithmetica speculativa

Thomae Bravardini bene revisa et correcta, várias Ed.: Parisiis 1495, 1502, 1508, 1511 (cfr. HISLAMPA, Lisboa 1993, p. 429). Ver também: Thomae Brawardini Arithmetica speculativa ex libris Euclidis, Boethii et aliorum reuisa et correcta, com edições em Parisiis 1496, 1503,

1505 (cfr. HISLAMPA, cit., p. 431) e Thomae Brawardini Geometria speculativa recolligens

omnes conclusiones geometricas…, com diversas edições: Parisiis 1495, 1502, 1512 (cfr.

HISLAMPA, cit., p. 431).

A Bibliografia Geral Portuguesa (vol. II, p. 384a) cita as três obras In Arithmeticam, In

Perspectivam e In sphaeram Iohannis de Sacrobosco, entre as atribuídas a Pedro Hispano,

acrescentando: «Nicolau António incluiu estas três obras na bibliografia de Pedro Julião,

Bibliotheca Hispana Vetus, t. II, simplesmente porque Pedro Ciruelo o tinha feito. É de notar

que a Matemática foi a única ciência sôbre a qual aquêle autor nunca se manifestou.». Também Manuel Alonso julgou que N. António atribuíra estas obras a Pedro Hispano (cfr.

Scientia libri de anima, ed., introd. notas Manuel Alonso Alonso, 2ª ed., Barcelona 1961, pp.

XXIX-XXX, na n. 1 sob os números 12-14). Mas, de facto, estas são as únicas obras a incluir estes títulos entre as obras de Pedro Hispano. De facto, Nicolau Antonio (Bibliotheca Hispana

Vetus, Romae 1696, pp. 52-53; 2ª ed.: Matriti 1787, t. II, p. 76, nnr. 162-163), citando Pedro

recentior: «Alterum nempe is PETRUM HISPANUM, praeter priorem hunc Summularum

inventorem, cognitum habuit, quem iuniorem apellat, cum tempore, tum professione vitae diversum» e seguindo o testemunho de Pedro Ciruelo atribui-lhe: «I. In spheram Ioannis de

Sacro-bosco. II. In arithmeticam & geometriam Thomae Bravadini. III. In perspectivam Cantuariensis. IV. In Aristotelis praedicamenta seu categorias, & posteriora analytica».

De facto, como Angel d’Ors definitivamente esclareceu, Pedro Ciruelo no prefácio às suas

Summule Petri Hispani, nunc recenter correcte ac bone solidique logice documentis illustrate, septemque libellis distincte cum preclarissimo commenatrio, Salmanticae 1537

(obra que tem o esclarecedor colofão: «Absolutam est hoc Petri Hispani recentioris Summularum Opusculum, in alma Salmanticensium Academia, anno a partu Virginis MDXXXVII, die XVII decembris»), usa de algum humor que Nicolau António não percebeu, dizendo que um Petrus Hispanus «recentior atque posterior», para recuperar o ensino da lógica para um nível de rigor como o do tempo do outro Pedro, decidiu corrigir esse opúsculo das Súmulas do seu predecessor, «hoc est quedam addere, nonulla demere, atque alia in meliorem ordinem redigere et commutare», para as tornar mais fáceis ao uso nas escolas dos lógicos. Este Pedro tem méritos para o fazer: é Hispano, quase conterrâneo do outro Pedro, também douto em muitas disciplinas e em toda a filosofia, como o ilustram muitos dos seus livros: «ut Spheram Iohannis de Sacrobustro, Arithmeticam et geometriam Thome Bravadini, Perpectivam Cantuariensis et nonullus alios. Adhuc et duos libros dificillimos magne logice Aristotelis, Predicamente scilicet et Posteriora analítica, suis comentariis effecerat caloira. Quare citra alterius Petri inuiriam, hoc Summularum opusculum suum dicere potuit in hoc titulo.» (cfr. Angel d’Ors: «Petrus Hispanus O.P., Auctor Summularum (II): Further Documents and Problems», Vivarium 39 (2001) 209-254, cfr. pp. 234-239, onde se cita in

extensu a introdução de Pedro Ciruelo ao comentário das Summulae na p. 237).

Nicolau Antonio (que cita a obra de onde extrai as informações pelo título: Petri Hispani

recentioris opusculum Summularum ad magnam logicam Aristotelis introductorium) não

percebeu que Pedro Ciruelo se referia a si mesmo como Petrus Hispanus recentior e, assim, criou mais um Pedro Hispano distinto daquele que escreveu as Summulae originais, o qual depois foi introduzido na discussão sobre a identidade do Petrus Hispanus identificado com o futuro papa João XXI.

Lista das obras de Pedro Ciruelo em HISLAMPA, cit., pp. 428-431, com bibliografia na p. 113.

83. In perspectivam Canturiensis (PEDRO CIRUELO)

(Sobre a inclusão desta obra entre as de Pedro Hispano, ver acima sob o título: In

Arithmeticam et Geometriam Thomae Bravadini).

Obra de Pedro Sánchez Ciruelo, o Darocense (1470-1548). Este título não consta na lista de obras do autor, o que mais dele se aproxima é: Brevia duo compendia de quantitate

continua alterum Geometria Euclidis et aletrum Perspective Alazen, quasi praegustamenta istarum (cfr. HISLAMPA, cit. p. 429, sem mencionar qualquer edição).

84. In spheram Iohannis de Sacrobosco (PEDRO CIRUELO)

(Sobre a inclusão desta obra entre as de Pedro Hispano, ver acima sob o título: In

Arithmeticam et Geometriam Thomae Bravadini).

Obra de Pedro Sánchez Ciruelo, o Darocense (1470-1548): Commentarius in Spheram

Ioannis de Sacro Busto cum Petro de Alliaco in eundem quaestionibus, várias Ed.: Parisiis

1498, 1499, 1505, 1508, 1526 (Cfr. HISLAMPA, p. 429), com adições em Compluti 1526:

Opusculum de Sphera mundi Iohannis de Sacro Busto cum aditionibus… (cfr. HISLAMPA, p.

431).

85. Notitia super librum de morte et vita (Adam de Buckfield)

inc. In precedentis libris subalternatis libro De anima determinat auctor de quibusdam

Ms. através do qual a obra é associada a P.H.: Madrid, BN, 3314 [s. XIII], ff. 110va-113ra (anónimo).

Ref. (com a correcta atribuição a Adão ou Adam de Buckfield): Lohr Medieval Latin

Aristotle I Traditio 1967), p. 323, nr. 20; Glorieux La faculté p. 66, nr. (s); R. SHARP,R.: A

Handlist of the Latin Writers of the Great Britain and Ireland Before 1450, Turnhout 1997; Compendium Auctorum Latinorum Medii Aevi (500-1500), fasc. I, Firenze 2000, p. 22, nr. 10.

Obra erradamente atribuída a Pedro Hispano pelos historiadores, seguindo M. Grabmann, que não pelo manuscrito onde se encontra.

Esta obra e as duas seguintes são de Adão de Buckfield (Bouchermfort ou Boccfeld), mas por se encontrarem anónimas num manuscrito que contém no seu início a Scientia libri de

Anima (ff. 3-67), seguida desta anónima Expositio libri de anima (ff. 68ra-89rb), M.

Grabmann, não conseguindo identificar o autor dos comentários sobre os parva naturalia e da

Expositio, admitiu provisoriamente que pudessem ser de Pedro Hispano (cfr. M. Grabmann, Mittelalterliche lateinische Aristotelesübersetzungen..., p. 65). Esta atribuição hipotética foi

I, p. 120) e pela Bibliografia Geral Portuguesa, II, p. 379 (esta, por duplo erro, indica o ms. Madrid, BN, 1877). Ainda referida como de Pedro Hispano por G. DÍAZ DÍAZ (Hombres y

documentos …, p. 311 nr. 6616).

A autoria de Adam de Buckfield foi restituída por M. Alonso, na introdução da edição da

Expositio libri De anima (Pedro Hispano, Obras Filosóficas III, Madrid 1952, pp. 22-23), a

única das obras que entravam na hipótese de Grabmann que Alonso manteve atribuída a Pedro Hispano, mas que hoje sabemos também pertencer a autor anglo-saxónico.

Sobre Adão e os seus comentários, cfr. as obras de referência citadas acima. (ver as duas obras seguintes).

86. Notitia super librum de sensu et sensato (Adam de Buckfield, recensio I)

(Sobre a atribuição a Pedro Hispano, ver a obra anterior).

inc. Cum intentio physici secundum quod physicus sit determinare de anima secundum

Ms. através do qual a obra é associada a P.H.: Madrid, BN, 3314 [s. XIII], ff. 110ra-110vb (anónimo).

Ref. (com a correcta atribuição a Adão de Buckfeld): Lohr Medieval Latin Aristotle I Traditio 1967), p. 320, nr. 13 (recensio I) ; Glorieux La faculté p. 65, nr. (l); Compendium

Auctorum Latinorum Medii Aevi (500-1500), fasc. I, Firenze 2000, p. 22, nr. 11 (recensio I).

Diversos repertórios incluem ainda a obra entre as de Pedro Hispano, cfr.: Díaz y Díaz n. 1406 («traduntur in cod. Madrid BN 3314»). Glorieux La faculté p. 285 (d) só dá o título e a cota do ms Madrid 3314, acrescentando que o livro é mencionado na obra (i) de Pedro Hispano [= Notulae super Johannicium (Madrid, BN, 1877, ff. 24-46 e Paris, BN, lat. 6956]; Bataillon na recensão da obra, em 1973, corrige esta informação dizendo que «d) n’est pas de Pierre d’Espagne mais d’Adam de Bocfeld» (p. 161). Ainda referido por G. DÍAZ DÍAZ:

Hombres y documentos …, p. 311 nr. 6615.

Obra erradamente atribuída a Pedro Hispano pelos historiadores, seguindo M. Grabmann, que não pelo manuscrito onde se encontra.

A autoria foi restituída a Adam de Buckfield por M. Alonso, na introdução da edição da

Expositio libri De anima (Pedro Hispano, Obras Filosóficas III, Madrid 1952, pp. 22-23).

87. Notitia super librum de sompno et vigilia (Adam de Buckfield, Recensio I)

(Sobre a atribuição a Pedro Hispano, ver as obras anterior e ante-anterior).

inc. In precedenti libri determinavit auctor de quibusdam proprietatibus consequentibus

Ms. através do qual a obra é associada a P.H.: Madrid, BN, 3314 [s. XIII], ff. 113ra-117rb (anónimo).

Ref. (com a correcta atribuição a Adam de Buckfield): Lohr Medieval Latin Aristotle I Traditio 1967), p. 322, nr. 17 (recensio I); Glorieux La faculté p. 65, nr. (p); Compendium

Auctorum Latinorum Medii Aevi (500-1500), fasc. I, Firenze 2000, p. 22, nr. 13 (recensio I).

Obra erradamente atribuída a Pedro Hispano pelos historiadores, seguindo M. Grabmann, que não pelo manuscrito onde se encontra.

A autoria de Adão de Buckfeld foi restituída por M. Alonso, na introdução da edição da

Expositio libri De anima (Pedro Hispano, Obras Filosóficas III, Madrid 1952, pp. 22-23).

Ainda referido entre as obras de PH: por G. DÍAZ DÍAZ: Hombres y documentos …, p. 311

nr. 6618.

88. Quaestiones de Metaphysica (João Buridano)

(Atribuição indevida. Obra de Iohannes Buridanus).

inc. Aristoteles in prohemio {principio} Metaphysice recommendat metaphysicam super

omnes scientias

Mss.: Paris, BN, lat. 14716, ff. 117-193.

Ref.: Lohr Medieval Latin Aristotle p. 361 nr. 10 (“Doubtful”).

As Questiones de metaphysica são assinaladas entre as obras "Doubtful" de Pedro Hispano por Charles Lohr (cit.), que é, aliás, o único autor a referir a obra, certamente com base em L. Delisle, Inventaire des manuscrits de l'Abbaye de Saint-Victor conservés á la Bibliothèque

impériale, sous les numéros 14232-15175 du fonds latin (Durand et Pedone-Lauriel, Paris

1869, p. 43), que as dá a seguir ao Comentário de João Buridano sobre o Tractatus de Pedro Hispano (cfr. ff. 3ra-111va) como «Eiusdem questiones de metaphysica», mas o eiusdem refere-se a João Buridano e não a Pedro Hispano. Nestes fólios o comentário contém de facto as Questiones super librum Metaphysicae de João Buridano.

A obra é correctamente atribuída a Buridano em: Lohr Medieval Aristotle Commentaries III, Traditio 1970, p. 166, nº 9 (onde este ms. não é mencionado); Glorieux La faculté p. 204, nr. (q2) (onde este ms. não é mencionado).

89. Questiones de Antidotario Nicolai (ANÓNIMO)

inc. Primo queritur de diffinicione digestionis, cum enim iste liber Antidotarius sit des. coartacio ideo exibetur.

Mss. (1): Erfurt, WAB, Amplon. 4º 212 [s. XIV], ff. 165r-180v.

R. Stapper (Papst Johannes XXI. Eine Monographie, (Kirchengeschichtliche Studien, IV/4), Münster i.W. 1898, p. 25, n. 7) inclui a obra entre as de Pedro Hispano, mas nem no

manuscrito, nem no respectivo catálogo (que aduz em nota), se lê qualquer elemento que justifique a atribuição. Note-se que as duas obras que se encontram nos ff. anteriores foram atribuídas a Pedro Hispano por Amplonius Rathink, antigo proprietário do códice, embora também sejam de facto anónimas.

90. Sententia cum quaestionibus in <Pseudo> Aristotelis physonomiam (Guilherme de Aragão)

Erro de atribuição, o comentário é de Guillelmus de Aragonia.

(é o comentário de Guilherme de Aragão, Hispanus, sobre o pseudo aristotélico De physiognomia).

inc. prol. Sicut dicit Philosophus primo theorice: Nobilitas est genti et civitati sui iuris inc. qu. Quoniam autem et anime liber iste dividitur in duas partes

expl. vel ut breviter dicam semper hic ex aliquo casu oculos inaequales

coloph. Hec sunt dicta pergustationis gratia, qui vero in istis profundius considerare voluerit

suam ad astrorum sceintiam transferat mentem. Explicit sententie magistri Petri Yspani super libro Phisonomie Aristotelis. Completa die secunda Ianuarij 1441. Papie.

Mss. que relacionam a obra com P.H. (1): Città del Vaticano, BAV, Urb. lat. 1392 [1441], ff. 46r-65v.

Ref.: Lohr Medieval Latin Aristotle p. 361 nr. 8.

Sobre o lugar desta atribuição na bibliografia sobre Pedro Hispano cfr. J.F. MEIRINHOS: «A

No documento Pedro Hispano (século XIII) (páginas 180-194)