Pelvic inflammatory diseases in perimenopause and menopause

(1)

Cabunac Petar

,

5

Nikoli} Branka,

1, 2

Terzi} Milan,

1, 3

Ljubi} Aleksandar,

1, 3

Aran|elovi} Aleksandra,

1, 4

Nedeljkovi} Ljiljana

6

PELVI^NE INFLAMATORNE BOLESTI

U PERIMENOPAUZI I MENOPAUZI

Primljen/Received 14. 03. 2012. god. Prihva}en/Accepted 27. 09. 2012. god.

Sa`etak: Uvod: U ginekolo{koj struci pelvi~ne

inflamatorne bolesti (PID) imaju zna~ajno mesto zbog svoje u~estalosti, brojnih komplikacija i velikih tro-{kova le~enja.

Cilj:Cilj ovog istra`ivanja je ispitivanje

u~estalo-sti i komplikacija nastalih usled ovih boleu~estalo-sti, kao i pri-menjivanih metoda le~enja.

Metod:Istra`ivanje je sprovedeno na GAK

„Na-rodni front“ i obuhvatilo je sve konsekutivne bolesnice sa dijagnozom PID-a u periodu od 2007. do 2010. go-dine. Dijagnoza PID-a postavljena ja na osnovu: gine-kolo{kog pregleda, laboratorijskih analiza (leukociti, sedimentacija, trombociti, CRP, CA125) i ultrazvu~-nog pregleda. Klini~ki kriterijumi grupisani su u mini-malne i dodatne. U istraìvanje je uklju~eno 112 paci-jentkinja. Ispitivanu grupu ~inile su ène u perimeno-pauzi i menoperimeno-pauzi, kojih je bilo 33,93%, dok je kon-trolnu grupu èna ~inilo 66,07% ispitanica.

Rezultati:Zastupljenost operativnog le~enja kod

pacijentkinja u ispitivanoj i kontrolnoj grupi je: 44,74% : 39,19% (p > 0,05). @ene u perimenopauzi i menopauzi vi{e su koristile intrauterini ulo`ak (IUU) nego ostale pacijentkinje 57,89% : 13,15% (p = 0,0001). Uo~ena je veza izme|u kori{}enja intrauterinog ulo{ka (p = 0,0516), neredovnog kontrolisanja korisnica IUU (p = 0,0114) i operativnog le~enja kod `ena u perime-nopauzi i meperime-nopauzi. U konzervativnom le~enju naj-~e{}e je primenjivana dvojna antibiotska terapija.

Tro-{kovi operativno le~enih pacijentkinja su oko 1300€, a le~enih konzervativno oko 210€.

Zaklju~ak: @ene u perimenopauzi i menopauzi

nisu izlo`ene ve}em riziku od oboljevanja PIDa. @ene u perimenopauzi i posle menopauze koje koriste intra-uterini ulo`ak i neredovno se kontroli{u, u ve}em su ri-ziku od operativnog le~enja pelvi~nih inflamatronih bolesti. Tro{kovi le~enja su 6–7 puta manji kod kon-zervativno le~enih pacijentkinja u odnosu na operativ-no le~ene.

Klju~ne re~i:Perimenopauza, menopauza, pelvi~-ne inflamatropelvi~-ne bolesti, intrauterini ulo`ak, operativ-no/konzervativno le~enje.

UVOD

Pelvi~ne inflamatorne bolesti (Pelvic Inflamma-tory Disease — PID) predstavljaju nespecifi~an naziv koji obuhvata {iroku paletu razli~itih klini~kih i ultra-zvu~nih nalaza u gornjem delu genitalnog trakta, koje se karakteri{u infekcijom i upalom (1).

U najve}em broju slu~ajeva PID re~ je o uzro~ni-cima polno prenosivih bolesti (Chlamydia trachoma-tis, Mycoplasma hominis), aerobi (Streptococcus spp, Echerichia coli i dr.) i anaerobi (Bacteroides spp, Clo-stridium spp i dr.). Zna~ajan broj infekcija je polimi-krobne etiologije (2).

Ascedentna progresija infekcije iz donjeg dela geni-talnog trakta predstavlja naj~e{}i na~in nastanka PID (2).

Polazi{te za istra`ivanje PID u ovom radu je gine-kolo{ka praksa u kojoj ove bolesti zauzimaju zna~ajno mesto zbog: visoke u~estalosti, brojnih mogu}ih kom-plikacija i velikih tro{kova le~enja (2).

Za dijagnostikovanje PID koriste se bimanuelni pregled, analize vaginalnog i cervikalnog brisa, biopsi-ja endometrijuma, ispirka Douglasovog prostora, ul-trazvu~ni pregled i dr. (2, 3).

1 Medicinski fakultet Beograd, Univerzitet u Beogradu, Srbija 2 Ginekolo{ko aku{erska klinika „Narodni Front“ Beograd, Srbija 3 Klinika za ginekologiju i aku{erstvo, Klini~ki centar Srbije,

Beo-grad, Srbija

4 Institut za kardiovaskularne bolesti, Klini~ki centar Srbije, Beo-grad, Srbija

(2)

Postavljanje dijagnoze je ote`ano zbog nesigurnih simptoma i znakova bolesti (3). Klini~ki kriterijumi za dijagnozu PID sastoje se od minimalnih kriterijuma (simptomi bolesti — bolna osetljivost donjeg dela ab-domena, bol na pokretanje cerviksa i bolna osetljivost adneksa) i dodatnih (pomo}ni znakovi bolesti — tele-sna temperatura vi{a od 38°C, povi{ene vrednosti C-reaktivnog proteina, povi{ene vrednosti sedimenta-cije, pozitivan mikrobiolo{ki nalaz cervikalnog brisa, bolna, ograni~eno pokretna, tumorozna formacija u predelu adnexa koja ukazuje na karli~ni apsces palpa-torno ili ultrazvu~no) (2). Smatra se da je najsigurnija dijagnosti~ka metoda laparoskopija (3).

Posledice PID mogu biti neplodnost, vanmate-ri~na trudno}a, hroni~na pelvi~na bol i dr. (2).

Analizirani su slu~ajevi svih hospitalizovanih pa-cijentkinja sa klini~kom slikom PID, i ispitivano da li `ene u perimenopauzi i menopauzi spadaju u rizi~nu grupu u odnosu na `ene koje nisu u perimenopauzi i menopauzi.

METODE

Istra`ivanjem, koje je sprovedeno kao studija pre-seka, obuhva}eno je 112 pacijentkinja le~enih od PID na GAK „Narodni front“ u periodu 2007–2010. godi-ne. Kriterijum za uklju~enje u studiju je bila dijagnoza PID-a.

Pacijentkinje su za potrebe istraìvanja podeljene u dve grupe i to: ciljnu koje su ~inile ène koje su u pe-rimenopauzi i menopauzi, i kontrolnu grupu èna koje nisu u perimenopauzi i menopauzi. U obe grupe anali-zirane su: izvr{ene dijagnosti~ke procedure, metode le-~enja (operativno/konzervativno), u~estalost dijagno-stifikovanih pelvi~nih inflamatornih bolesti od kojih su le~ene pacijentkinje u obe grupe.

Za postavljanje dijagnoze pelvi~nih inflamatornih bolesti koristile su se standardne procedure: ginekolo-{ki pregled, laboratorijske analize (leukociti, sedimen-tacija, trombociti, CRP, CA125), ultrazvu~ni pregled (najmanje 2). Klini~ki kriterijumi grupisani su u mini-malne i dodatne, a kombinacijom minimalnih sa dodat-nim kriterijumima (naj~e{}e tri) do{lo se do ta~nosti u dijagnostikovanju ovih bolesti u oko 95% slu~ajeva.

Pacijentkinje kod kojih su dijagnostikovane pel-vi~ne inflamatorne bolesti imale su bolnu osetljivost donjeg abdomena, bol pri pomeranju grli}a materice, kao i bolnu osetljivost adneksa, ali su ova tri parame-tra, koji se smatraju minimalnim klini~kim kriterijumi-ma za pelvi~ne inflakriterijumi-matorne bolesti, pratili i sporedni kriterijumi — i/ili T > 38°C, ubrzana sedimentacija, povi{en CRP, pozitivni nalaz cervikalnog brisa, tuboo-varijalni apsces (TOA) i tubootuboo-varijalni kompleks (TOC) palpatorno ili ultrazvu~no (UZ). Naj~e{}e su

minimalni kriterijumi bili u kombinaciji sa 2 (dva) ili ~ak 3 (tri) sporedna kriterijuma, ~ime je dijagnosti~ka ta~nost bila preko 90%.

Statisti~ka analiza

U radu su kori{}ene metode deskriptivne i anali-ti~ke statistike. Metode deskriptivne statistike kori{}e-ne su sa ciljem sagledavanja i prikazivanja svih obe-le`ja koja su ispitivana kod bolesnica sa PID-om. Od metoda deskriptivne statistike primenjeni su relativni brojevi. Od metoda inferencijalne statistike u radu je kori{}en Hi-kvadrat test za utvr|ivanje zna~ajnosti razlike kategorijalnih karakteristika izme|u bolesnica u ciljnoj i kontrolnoj grupi.

REZULTATI

Od ukupnog broja pacijentkinja (n = 112) `ena u ispitivanoj grupi bilo je 38 ili 33,93%, a u kontrolnoj grupi 74 ili 66,07% (c2test; p = 0,0007).

U `ena u ispitivanoj grupi (n = 38) u najve}em pro-centu utvr|ene su slede}e bolesti: adneksitis i parametri-tis i TOA po 8 pacijentkinja, adneksiparametri-tis 5, po 3 pacijent-kinje sa cervicitisom, piosalpinksom i hidrosalpinksom, po 2 sa salpingitisom, pelveoperitonitisom i TOC i po 1 sa periadneksitisom i endometritisom (Grafikon 1).

U kontrolnoj grupi (n = 74) najve}i broj pacijent-kinja bolovao je od adneksitisa 17, adneksitisa i para-metritisa 16, a zatim po u~estalosti dolaze pioovarijum 7, sa po 6 slu~ajeva cervicitis, periadneksitis i TOA, pi-osalpinks 5, TOC 3 i po 2 pacijentkinje sa endometriti-som, salpingitiendometriti-som, hidrosalpinksom i pelveoperitoni-tisom (Grafikon 2).

(3)

Zastupljenost operativnog le~enja kod pacijentkinja u ispitivanoj i kontrolnoj grupi je: 44,74% : 39,19%. Ne po-stoji statisti~ki zna~ajna razlika u zastupljenosti operativ-nog le~enja izme|u ispitivanih grupac2( test, p > 0,05).

U ispitivanoj grupi `ena operativno je le~eno 17 pa-cijentkinja ili 44,74% i to: TOA 8 papa-cijentkinja, TOC i pelveoperitonitis po 2, a zatim slede hidrosalpinks i pio-salpinks sa u~e{}em operativnog le~enja 66,67% : hidro-salpinks (od 3 obolele 2 operisane) i piohidro-salpinks (od 3 obolele 2 operisane) i salpingitis sa 50% operativnog le-~enja (od 2 obolele 1 operisana). Medikamentozno je le~e-na 21 pacijentkinja ili 55,26%: adneksitis i parametritis (8), adneksitis (5), cervicitis (3) i po 1 periadneksitis, endo-metritis, hidrosalpinks, piosalpinks i salpingitis (Slika 1).

U kontrolnoj grupi pacijentkinja kod potvr|enih bo-lesti TOA(6), piosalpinks (5), TOC (3) i pelveoperitonitis (2) — sve su operativno le~ene i ove bolesti u~estvuju sa 21,62%. Sve ostale bolesti u~estvuju sa 78,38% i to: pio-ovarijum (od 7 pacijentkinja 5 operisano), hidrosalpinks

(od 2 operisana 1), periadneksitis (od 6 operisane 2), ad-neksitis i parametritis (od 16 operisane 3) i adad-neksitis (od 17 operisane 2) (Slika 2). Konzervativnom metodom u ovoj grupi le~ene su pacijentkinje kod kojih su dijagno-stikovani cervicitis (6), endometritis (2) i salpingitis (2). U kontrolnoj grupi operativno je le~eno 29 pacijentkinja ili 39,19%, a konzervativno 45 ili 60,81%.

U operativnom le~enju `ena u ispitivanoj grupi naj-~e{}a operacija bila je histerektomija sa obostranom neksektomijom u 58,82% (10), zatim jednostrana ad-neksektomija 29,42% (5) i salpingektomija 11,76% (2) (Tabela 1).

U kontrolnoj grupi naju~estalija operacija je ad-neksektomija 55,17% (16), salpingektomija 37,93% (11) i histerektomija 6,90% (2) (Tabela 1).

Od èna u ispitivanoj grupi intrauterini uloàk (IUU) su koristile 22 ène (57,89%), a od tog broja 13 (59,09%) je operativno le~eno. U istoj grupi (pacijent-kinje koje nisu koristile intrauterini uloàk), od njih 16 ili 42,11%, operativno su le~ene 4 ili 25%.

U kontrolnoj grupi 10 (13,51%) pacijentkinja je ko-ristilo intrauterini uloàk, a 64 (86,49%) pacijentkinja ga nisu koristile. U kontrolnoj grupi od ukupnog broja paci-jentkinja koje su koristile intrauterini uloàk (10) operisa-ne su 3 ili 30%, a u istoj grupi pacijentkinje koje nisu ko-ristile intrauterini uloàk operativno je le~eno 26 paci-jentkinja (59,37%).

Grafikon 2 — Zastupljenost PID u kontrolnoj grupi (n = 74)

Slika 1. Zastupljenost operativnog na~ina le~enja kod bolesnica u ispitivanoj grupi u odnosu

na potvr|ene dijagnoze

Slika 2. Zastupljenost operativnog na~ina le~enja kod bolesnica u kontrolnoj grupi u odnosu

na potvr|ene dijagnoze

Tabela 1. Vrste izvr{enih operacija kod `ena u ispitivanoj i kontrolnoj grupi

Vrsta operacije Ispitivana grupa Kontrolna grupa

n % n %

Salpingectomia 2 11,76 11 37,93

Hysterectomia cum

adneksektomija 10 58,82 / /

Adneksektomija 5 29,42 16 55,17

Hysterectomia / / 2 6,90

(4)

@ene u ispitivanoj grupi vi{e su koristile intraute-rini ulo`ak (IUU) nego ostale pacijentkinje: 57,89% : 13,15% (c2test; p = 0,0001)0001). Uo~ena je veza iz-me|u kori{}enja intrauterinog ulo{ka i operativnog le-~enja kod `ena u ispitivanoj grupi (c2test, p = 0,0516).

Pacijentkinje u obe grupe razvrstane su i u odnosu na duìnu kori{}enja intrauterinog ulo{ka i to: do 5 go-dina, do 10 godina i do 15 godina. U ispitivanoj grupi èna do 5 godina intrauterini uloàk je koristilo 7 (18,42%), do 10 godina 11 (28,95%) i do 15 godina 4 (10,53%). U kontrolnoj grupi do 5 godina intrauterini uloàk je koristilo 8 pacijentkinja ili 10,81% , do 10 godina 2 ili 2,70% i do 15 godina 0%.

Kada se posmatraju pacijentkinje u okviru ispiti-vane grupe èna koje su koristile IUU (n = 22) u odno-su na duìnu kori{}enja IUU (do 5, 10 i 15 godina) uo~eno je da je operativno le~eno u toj grupi — 75% pacijentkinja koje su koristile IUU do 15 godina (od 4 pacijentkinje operisane 3), 63,64% koje su koristile IUU do 10 godina (od 11 pacijentkinja operisano 7) i 42,86% koje su koristile IUU do 5 godina (od 7 operi-sane 3). Ako se posmatraju samo pacijentkinje koje su koristile IUU doè od 5 godina (do 10 i do 15 godina), a kojih je ukupno 15 operativno le~enje je primenjeno u 10 slu~ajeva (66,67%).

U kontrolnoj grupi od 10 pacijentkinja koje su ko-ristile intrauterini ulo`ak, 3 (30%) je operativno le~e-no, a od tog broja 2 su koristile intrauterini ulo`ak 10 godina. U ovoj grupi zanemarljivo mali broj kinja je koristilo IUU (od 74 IUU koristilo 10 pacijent-kinja ili 13,51%) i to do 5 godina 8 pacijentpacijent-kinja (samo 1 operisana) i do 10 godina 2 (obe pacijentkinje operi-sane), tako da bi pore|enje ispitivane i kontrolne gru-pe, u vezi kori{}enja IUU, bilo nedovoljno pouzdano.

Uo~eno je da se kod neredovno kontrolisanih paci-jentkinja ~e{}e primenjuje operativno le~enje. U grupi is-pitivanih `ena od 22 pacijentkinje 10 (45,45%) nisu re-dovno kontrolisane, a od ovih 10 nekontrolisanih paci-jentkinja 9 je operativno le~eno. Jedan od mogu}ih fakto-ra rizika (uz poznate uzro~nike za PID) koji je zna~ajno

uticao na operativno le~enje je i neredovna kontrola kori-snica intrauterinog ulo{ka, jer je uo~ena veza izme|u ne-redovnog kontrolisanja korisnica IUU (c2 test; p = 0,0114) i operativnog le~enja u ispitivanoj grupi `ena.

U konzervativnom na~inu le~enja u obe grupe pa-cijentkinja primenjivan je „reìm A“ ili „reìm B“ kombinacije antibiotika. U „reìmu A“ u prvih 48 sati hospitalizacije koristi se kombinacija cefalosporina, aminoglikozida i metronidazola, a potom doxycylin 7–10 dana. U „reìmu B“ u prvih 48 sati hospitalizacije kori{}en je klindamicin sa istom kombinacijom kao u „reìmu A“ i potom doxycylin. Alternativni reìm je eritromicin (10–14 dana) (slika 3). Svim pacijentkinja-ma koje su operativno le~ene uklju~ena je antibiotska terapija po protokolu. Za le~enje antibioticima redov-no je kori{}en antibiogram cervikalredov-nog brisa (4).

Za izra~unavanje tro{kova le~enja kori{}ene su: di-jagnosti~ke procedure, kori{}eni lekovi, operacije, inten-zivna i poluinteninten-zivna nega, broj bolni~kih dana. Za ope-rativno le~enje pacijentkinja tro{kovi u proseku iznose oko 130.000 dinara (oko 1300 eura), a za medikamentozno oko 21.000 dinara (oko 210 eura) (Tabela 2, Tabela 3). Slika 3. Re`imi konzervativnog le~enja bolesnica

sa PID-om

Tabela 2. Pojedina~ni i ukupni tro{kovi le~enja operisanih pacijentkinja

Naziv dijagnosti~ke procedure, lekova,

operacija, intenzivne i poluintenzivne nege Cena

2 UZ

4 KKS + biohemija + CRP 1 CB

1 UK

10 Longaceph a 2 gr 30 Orvagil a 500 mg 12 Gentamicin a 120 mg

12 dana intenzivne i poluintenzivne nege Klasi~na histerektomija sa obostranom adneksektomijom

Ostali tro{kovi

805 1.713 485 536 7.671 6.989 801 25.554

80.000 5.525

UKUPNO 130.079

Naziv dijagnosti~ke procedure, lekova,

intenzivne i poluintenzivne nege Cena

2 UZ

4 KKS + biohemija + CRP 1 CB

1 UK

16 Ciprocinal a 100 mg 18 Orvagil a 400 mg 8 dana op{te nege Ostali tro{kovi

805 1.713 485 536 527 180 11.395 5525

UKUPNO 21.166

(5)

DISKUSIJA

Kod 112 pacijentkinja sa dijagnozom pelvi~nih inflamatornih bolesti, analizom dijagnosti~kih proce-dura, metoda le~enja (operativno/konzervativno), po-tvr|eni su: kompleksnost i du`ina trajanja le~enja PID, rizici po zdravlje i `ivot bolesnica i zna~ajno veliki tro-{kovi le~enja.

Upore|ivanjem i statisti~kim prora~unom, u obe grupe, u svim nabrojanim segmentima, do{lo se i do nekih mogu}ih faktora rizika za pelvi~ne inflamatorne bolesti kod pacijentkinja u perimenopauzi i menopauzi (prisustvo/odsustvo intrauterinog ulo{ka). U istra`iva-nju se do{lo do okvirnih tro{kova le~enja (operativ-no/konzervativno).

Rezultati ukazuju na to da ène u perimenopauzi i menopauzi ne spadaju u rizi~nu grupu za PID, pa se moè uzeti kao ta~na tvrdnja da se PID ~e{}e javljaju kod seksualno aktivnih èna, tj. mla|ih èna (5, 6).

PID su naj~e{}e polimikrobne etiologije, a naj~e-{}i uzrokova~i su uzro~nici seksualno prenosivih bole-sti (5, 6, 7).

Nasuprot podacima stranih autora koji navode kon-zervativno le~enje PID kao ~e{}i metod le~enja, podaci iz rada ukazuju da je na GAK „Narodni front“ operativ-no le~enje (uz antibiotsku terapiju) ~e{}i metod (8).

U konzervativnom le~enju ~e{}e se koristi kombi-nacija dva ili vi{e antibiotika {irokog spektra, {to je sli~no i sa iskustvima koja prenose strani autori (9, 10).

Kori{}enje IUU, uz redovnu kontrolu, ne predsta-vlja rizik za nastanak PID, ve} su naj~e{}i uzro~nici seksualno prenosive bolesti, {to se poklapa i sa drugim radovima koji se bave ovom tematikom (11, 12).

Ipak, kori{}enjem IUU, du`e od 5 godina, pove}a-va se rizik od nastanka PID, naro~ito TOA (13, 14).

Jedan od ciljeva istra`ivanja odnosio se na utvr|iva-nje tro{kova le~enja. Na osnovu utvr|enih elemenata tro-{kovnika do{lo se do pribli`ne cene koja za operativno le-~ene pacijentkinje u proseku iznosi oko 130.000 dinara,

dok je prose~na cena le~enja za neoperisane i le~ene paci-jentkinje oko 21.000 dinara, {to ukazuje na zna~aj pravo-vremenog utvr|ivanja faktora rizika operativnog le~enja, kako bi se ono na vreme moglo prevenirati.

ZAKLJU^AK

U ginekolo{koj praksi perimenopauza i menopauza ~e{}e se povezuju sa malignitetima i oboljenjima karak-teristi~nim za ovu ìvotnu dob. Me|utim, rizik od PID-a tako|e postoji, a ova oboljenja su u velikom broju slu~a-jeva pra}ena ozbiljnom klini~kom slikom i komplikacija-ma, koje podrazumevaju isto tako ozbiljan pristup, zbog ugroènosti zdravlja, pa i ìvota pacijentkinja.

Istraìvanje ukazuje da perimenopauza i menopa-uza ne predstavljaju rizik za PID. PID se u velikom broju slu~ajeva le~i operativno, uz primenu antibiotika {irokog spektra. Uo~ena je veza izme|u kori{}enja IUU i operativnog le~enja kod èna u perimenopauzi i menopauzi. Tako|e je uo~ena veza izme|u neredov-nog kontrolisanja korisnica IUU i operativneredov-nog le~enja kod èna u perimenopauzi i menopauzi. Komplikova-ne PID, koje zahtevaju dodatni operativni tretman, znatno pove}avaju tro{kove le~enja, koji su prema do-stupnim podacima, 6–7 puta uve}ani u odnosu na tro-{kove konzervativno le~enih pacijentkinja.

Zahvalnica

Rad je deo dva projekta br 175082 i br 41021, Mini-starstva nauke i tehnolo{kog razvoja Republike Srbije.

SPISAK SKRA]ENICA

PID — pelvi~ne inflamatorne bolesti IUU — intrauterini ulo`ak

TOA — tuboovarijalni apsces TOC — tuboovarijalni kompleks UZ — ultrazvuk

Summary

PELVIC INFLAMMATORY DISEASES IN PERIMENOPAUSE AND MENOPAUSE

Cabunac Petar,5Nikoli} Branka,1, 2Terzi} Milan,1, 3Ljubi} Aleksandar,1, 3 Aran|elovi} Aleksandra,1, 4Nedeljkovi} Ljiljana6

1 — Belgrade University, School of medicine, Belgrade, Serbia; 2 — Clinic of ginecology and obstetrics “Narodni front”, Belgrade, Serbia; 3 — Clinic of ginecology and obstetrics, Clinical center of Serbia, Belgrade, Serbia;

4 — Institute for Cardiovascular Diseases Clinical Center of Serbia; 5 — Belgrade Clinical Center “Beogradski”, Serbia; 6 — Primary Health Care Center “Novi Beograd”, Serbia

Introduction: In the gynecological profession

Pelvic Inflammatory Disease (PID) has a significant

(6)

Aim:The aim of this study was to investigate

fre-quency and complications caused by these diseases, and used methods of treatment.

Methods:The research was conducted in Clinic

of Obstetrics and Gynecology “Narodni Front”, Bel-grade, and included all consecutive patients diagnosed with PID during the period from year 2007 to 2010. The diagnosis of PID was set on the basis of: gynecolo-gical examination, test analysis (leucocytes, sedimen-tation, platelets, CRP, CA125), and ultrasound exami-nation. A clinical criterion is divided into minimal and additional. The study included 112 patients. There we-re 33.93% of women in perimenopause/menopause (experimental group), while the control group consi-sted of 66.07% female subjects.

Results:The frequence of surgically treated

pati-ents in experimental and control group was: 44.74% : 39.19% (c2 test; p > 0.05). Women in experimental group used Intrauterine Device (IUD) more than other

patients 57.89% : 13.15% (c2test; p = 0.0001). A link was established between the use of intrauterine devi-cela in (c2test; p = 0.0516), patients’ irregular control of IUD (c2test; p = 0.0114) and surgical treatments of women in experimental group. The conservative treat-ment usually applies dual antibiotic therapy. Costs of surgically treated patients are around 1300 and con-servatively treated around 210€.

Conclusion:Women in perimenopause and

me-nopause are not exposed to higher risks of contracting PID. Women in perimenopause and menopause which use intrauterine device and don’t have regular controls, have higher risk of surgical treatments in case of pelvic inflammatory disease. Costs of treatment are 6–7 times in lower with conservatively treated patients compa-red to operatively treated ones.

Key words: perimenopause, menopause, pelvic inflammatory disease, intrauterine device, conservati-ve surgical treatment.

LITERATURA

1. Kasum M. Zdjeli~na bol, dismenoreja, dispareunija i premenstrualni sindrom. U: Asim Kurjak, urednik. Ginekologi-ja i perinatologiGinekologi-ja. Vara`dinske Toplice: Znanstvena biblioteka; 2003. p. 350–360.

2. Ciglar S. Upale gronjega dijela spolnog sustava `ene. U: [imuni} V, urednik. Ginekologija. Zagreb: Naklada Ljevak; 2001. p. 259–269.

3. Ronald S Gibbs, Beth Y Karlan, Arthur F Haney, Ingrid Nygaard. Danforth’s Obstetrics and Gynecology, 10th ed. Phila-delphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2008.

4. Nikoli} B., Damnjanovi} B., \uki} S. Infekcije u kologiji. U: Nikoli} B, urednik. Konzervativni tretman u gine-kologiji i aku{erstvu. Beograd: Grafiprof; 1998. p. 9–52.

5. Eschenbach DA. Acute pelvic inflammatory disease. Urol Clin North Am. 1984; 11(1): 65–81.

6. Sweet RL. Pelvic Inflammatory Disease: Current con-cepts of diagnosis and management. Curr Infect Dis Rep. 2012; 14: 194–203.

7. Sweet RL. Treatment of Acute Pelvic Inflammatory Disease. Infect Dis Obstet Gynecol. 2011; 11: 135–43.

8. Soper DE. Pelvic inflammatory disease. Obstet Gyne-col. 2010; 116(1): 419–28.

9. Meirik O. Intrauterine devices — upper and lower ge-nital tract infections. Contraception. 2007;75 Suppl 6: S41–7.

10. Viberga I, Odlind V, Lazdane G, Kroica J, Berglund L, Olofsson S. Microbiology profile in women with pelvic inflam-matory disease in relation to IUD use. Infect Dis Obstet Gyne-col. 2005; 13(4): 183–90.

11. Charonis G, Larsson PG. Prolonged use of intrauterine contraceptive device as a risk factor for tubo-ovarian abscess. Acta Obstet Gynecol Scand. 2009; 88(6): 680–4.

12. Ross JD. Pelvic inflammatory disease. Clin Evid. 2008; 5(3): 233–41.

13. Catherine L. Haggerty, Roberta B. Ness. Diagnosis and Treatment of Pelvic Inflammatory Disease. Women’s Health. 2008; 4(4): 383–397.

14. Jaiyeoba O, Lazenby G, Soper DE. Recommendations and rationale for the treatment of pelvic inflammatory disease. Expert Rev Anti Infect Ther. 2011; 9(1): 61–70.

Correspondence to/Autor za korespodenciju

Dr Petar Cabunac

Belgrade Clinical Center (“Beogradski” KBC), Serbia

Milutina Milankovi}a 3 Belgrade — Serbia Tel: +381 65 306 4555