:داصتقا ملع رد شور و عوضوم بسانت
یارب یفسلف یتفایهر
یماسا داصتقا
یناتآ یعیفر هااطع،ناریا تعنص و ملع هاگشناد رایداتسا rafieiatani@iust.ac.ir
هدیکچ
بسانت یسررب رذگهر زا هلاقم نیا رد «
عوضوم » و « شور » یارب ،فراعتم داصتقا ملع رد
هیرظن نیا هب لین یارب .تسا هدش هداد ناشن یهار یفسلف رظنم زا یماسا داصتقا رد یزادرپ
هاگیاج نداد ناشن اب ،دوصقم «
عوضوم » داصتقا ملع عوضوم دروم رد نانادداصتقا رظن ،ملع ره
هدش یسررب یم ناشن هلاقم نیا رد .تسا
هک میهد «
عوضوم » ،داصتقا ملع «
ِناسنا شنک
یناقع ِیداصتقا »
رب ًاقطنم دیاب یداصتقا بتاکم و تایرظن ،لئاسم ۀمه نیاربانب .تسا
« روحم » هیرظن فراعتم شور نیب طبر ندنایامن اب سپس ؛دشاب نآ یضایر شور ینعی ،یزادرپ
و « ملع عوضوم »
م ،فراعتم داصتقا یماسا ۀفسلف بوچراچ رد ،داصتقا ملع عوضوم تیها
داصتقا هب یماسا درکیور هک تسا نآ هلاقم نیا یساسا هجیتن .تسا هدش یناوخزاب ًاددجم رب هواع « نییبت » یاراد ، « یشور » هیصوت ،یراجنه یشان ،درکیور نیا ؛تسه زین یزیوجت و یا
ورملق رد یماسا هاگدید زا «
عوضوم » ا داصتقا ملع .تس
هژاو
یدیلک یاه
: عوضوم ملع ،داصتقا ،شور شور داصتقا ،فراعتم عوضوم داصتقا ماسا ی ،
شور داصتقا ماسا ی
.
یدنب هقبط
JEL
:
A12
،
B41
،
B59
.
1
-
همدقم
شور یاسااسا لئااسم زا یکی هیرظن ورملق رد یتخانش
ارچ هک تسا نآ یداصتقا یزادرپ
سم شور ناونع هب تایضایر نابز و قطنم هب ؟تسا یداصتقا تایرظن نایب و دیلوت رد طل
و دیاب ایآ ًاثم ؛تسا حرط لباق یساسا لاؤس نیا بقاعتم یرگید تااؤس یعیبط تروص یم ای تااسج تایااضایر زا ییاهر یارب ار یهار ناوت ًاتیاهن ؟درک وجو
این ک ه ینابم رظنم زا
یم ار یتوافتم هار هچ ،یماسا هیرظن یور شیپ ناوت
نازادرپ ؟داد رارق یداصتقا
طبر هک تسا نیا زا ترابع ،تااسا نآ ندنایامن دداص رد هلاقم نیا هک یاسااسا ۀیاضرف هب ،فراعتم دااصتقا هک هچنآ نیب یقیثو یشور و هدومن یقلت ،دااصتقا ملع عواضوم ناونع
هایرظن یارب هاک قطنم و شور رگا نیاربانب .دراد دوجو هدرک باختنا نآ نوماریپ یزادرپ
ب یرگید هیرظن یار یقلت اب طبترم دیاب ًاقطنم ،داااشاب هتاااشاد دوجو دااااصتقا رد یزادرپ
.دشاب داصتقا ملع عوضوم زا یرگید
2
-
«
عوضوم
»
ملع
هرازگ ۀمه هک تاسا یتیعقاو ،یملع ره عواضوم زا روظنم هیرظن و لئاسم ،اه
ملع نآ یاه
،یرهطمم ؛تاسا نآ رادم رب 4933
ج ، 2 ، 1 مان یارب رگید یوس زا .) ذگ
هعومجم ِیرا زا یا
هیرظن ناور ،یمیش ،داصتقا ،کیزیف ریظن صاخ ملع کی مان هب اه و کام هس ...و یسانش
تسا رواصت لباق رایعم «
شور » ، « تیاغ » و « عوضوم .» هب یبایتسد قرُط ،شور زا روظنم
هرازگ و میهافم هیرظن دییأت و در قرط زین و تایرظن هجیتن رد و اه
هک تهج نآ زا .تساه
ر شو شور ریظن ااا اه یمن شور ،تسا کرتشم ملع دنچ نیب ًامومع ااا یبرجت یاه
دناوت
هب هک مه تیاغ .دشاب رگیدکی زا مولع زیامت لماع هراشا یدربراک ای یداینب ۀدیاف هب یعون
یمن ،دراد ماجااسنا کام دناوت
هعومجم شخب ،دااشاب ملع کی بوچراچ رد تایرظن زا یا
نچ هاگ هک تسا مولعم اریز نانچ اااا نیاربانب .تسا دحاو فده کی یاراد ملع نید
رد هک
صاخ عوضوم رگیدکی زا مولع زیامت کام اااا تسا روهشم زین یماسا نادنمشیدنا نیب ،یزاریش مراکمم تاسا ملع ره 4446
،ق 22 ،یرهطم و 4933
ج ، 4 و ، ج 2، 1 هب هجوت اب .)
یم نااشور تامدقم نیا لکااش زا شیپ هک دوااش
هعومجم یریگ زا یا
هرازگ و میهافم رب اه
کی عوضوم دوخ تیهام دروم رد دیاب ،عواضوم روحم «
یتخانش » اریز ؛دشاب هتشاد دوجو
یمن ناااسنا تااسج رد دناوت
نیمه .دااشاب قلطم لوهجم یوجو «
شناد اه » یارب هک تااس
هب یدعب ۀلحرم ترواااص
« هفراعتم لواااصا »
شیپ و نانچ .دوب دهاوخ ضرف هک
نونم
4 ، هب
وطافا شرازگ ن م ى وگ دی رابرد ۀ ىمن ًاااصا هک ىرما ىم هنوگچ ،تااسیچ ىناد
هب ىهاوخ
؟تاسیچ هک ىنادب و ىزادرپب قیقحت ،نوطافام
4912 ، 931 ) هب نخااس نیا تروااص
کی
دعاق ۀ تفرعم تسا هتفای ریرقت ناملسم نادنمشناد دزن ىتخاناش و
هب نآ زا ىهاگ «
ط بل
تسا لاحم قلطم لوهجم » ىم ریبعت دوش ید یمیهاربام ،ینان 4962 ، 441 .) 3 - ملع عوضوم اب شور بسانت
ریبعت هب هجوت «
هنوگچ » ىایوگ نونم ِنایب رد ترورض
ینعی ا رگید یشناد دوجو ر
شو ا
یارب تخاناااش .تاااسا ملع ره عواااضوم
شور لاااصا لیلد نیمه هب ىمهم ىتخاناااش
ترواص ىم ىدنب ور و اهرازبا نتفرگرب رد ،تسنآ بلط رد هچنآ زا درف روصت ددرگ
ش ىاه
ىدربهار شقن ،بولطم هب لوصو دراد ،یکلمارقم 4939 ، 44 ااا 42 زا یروصت ره نیاربانب .)
« ِعوااضوم تیعقاو »
ه یو ۀعوااضوم لوااصا ،یملع ره هب ار یا
ۀواع « شور » یارب یااصاخ
نآ ضراوع و لاوحا هب یبایتاسد «
تیعقاو » یم نیعم زرط هب یرهطم دیهش داتسا .دزااس
هرااشا عواضوم نیا هب ییایوگ ،یرهطمم تسا هدرک
4912 ، 413 هیرظن نیاربانب .) یزادرپ
شور میاداراپ ره اب دااصتقا ریظن یملع ره ورملق رد هبرجت ریظن یتخانش
ت هب ،ییارگ نییع
رجار زا لقن هب یکیلب نمرون هک تسا یزیچ نامه نیا .تسا هتسباو نآ عوضوم فیرعت و هبرجت یارب یتح گیرت هتاااسناد مزا زین نایارگ
،یکیلبم تاااسا 4934
، 22 ۀزوح نیا .)
تسا یزیچ نامه ااا شور ریظن ،نآ تاقحلم و ملع ره عوضوم تخانش ینعی ااا یتفرعم ناونع هب نآ زا هک « مولع ینابم » ای « مولع ۀفاااسلف » ای و « میداراپ » یم ریبعت هک دواااش یم تروص هب دناوت «
تخس ۀتسه »
شقن ملع نآ .دنک ینیرفآ
تسا نآ هجوت روخرد ۀتکن مهم زین ییابطابط هماع رظنم زا هک
ۀفیظو نیرت « فسلف ه » اب
نشور دیاب هک رد نانادداصتقا هک تسا نآ دوش
« هیرظن » و « لمع » قوف بلاطم دروم رد
هدیاشیدنا هنوگچ هتفگ خساپ هنوگچ تااؤس نیا هب ،رگید ترابع هب ؟دنا
ت کام دنا و زیم
کام هس نایم زا داصتقا ملع ریغ زا داصتقا ملع یخاشت «
تیاغ » ، « شور » و « عوضوم »
؟تااسا مادک «
عوااضوم » و ؟تااسیچ داااصتقا ملع نیب یتبااسن هچ هکنیا ًاتیاهن
« شور »
و « عوضوم » ؟دراد دوجو داصتقا ملع
4 - کام امت یز ملع داصتقا زا مولع د ی رگ
ملع ریغ زا داصتقا ملع زرم نییعت نآ فده هک ااا داصتقا زا نانادداصتقا فیرعت رب یرورم یم ناشن ا تسا داصتقا رادم رب ار داصتقا ملع نانآ هک دهد
« عوضوم » فیرعت نآ هدرک
.دنا
یم ناشن هدش ماجنا تاعلاطم هتبلا کیدزن رصاعم نارود هب هتشذگ زا هزادنا ره هک دهد
رت
یم ملع عوااضوم ،داااصتقا شناد یاوتحم رد نینچمه و داااصتقا ملع فیراعت رد ،میوااش
کیدزن نااسنا ِیدااصتقا راتفر هب دااصتقا یم رت
ًاتیاهن .دواش «
داصتقا ملع عوضوم »
ب کی ا
هداس ،یزاس یوگلا « یناقع ناسنا »
بوچراچ رد «
ییاقُع باختنا ۀیرظن »
یم فیرعت ش
دو
شیپ و هعوضوم لوصا شقن ات یروئت یارب ار یداینب ضرف
مهم و یداصتقا یاه همه زا رت
،
باختنا یارب ییانبم «
یضایر و یاسایق شور »
.دنک ءافیا ،یداصتقا تایرظن دیلوت یارب ار
یمیدق رد نانوی ردم فیراعت نیرت
یم قاطا هداوناخ تیریدم رنه هب داااصتقا )میدق ااش
.د
ۀراب رد یملع ار دااااصتقا ،للم تورث باتکرد تیماااسا مادآ اما «
تورث » للم یم و دناد
یم میااضوت هب ،تورث هک دهد
لوااصحم نامزمه روط «
تلود و مدرم »
م تااسا مااسا ی ت 4 ،
4116 ، 493 یم هتبلا .) تفر لوصحم ار للم تورث ۀمه تیماسا هک میناد
تعفنم را نابلط
ۀ
یم نااسنا یدرف قیقد قیرط دنچ زا ،هیاپ تورث فیرعت نیا ،مهدزون نرق رد .دناد
دش رت .
نامه یم مر ناتاسلگنا رد یتعناص باقنا هک هنوگ یگ یو و داد
هیامرس یلااصا یاه ِیراد
یم رتراکااشآ یتعنااص ۀرابرد شهو پ هب داااصتقا ملع ،دااش
« تورث » نیا شیازفا لاح رد
رپ نارود .تخاد بی پ ت ی تس یم هب یسایس داصتقا ،نارود نیا رد دیوگ ک دوب یملع ناونع
ه
فرصم و عیزوت ،دیلوت «
تورث » یم رارق هعلاطم دروم ار ههد رد .داد
مهدزون نرق لوا یاه
هب یااسایااس داااصتقا ۀعلاطم تروااص تیمااسا مادآ یانبم بوچراچ رد ،یفااسلف تروااص
یم کی زیچ همه زا شیب هک یدرف ؛تفریذپ .دوب یقاخا فواااسلیف یتح ای و فواااسلیف
یسایس داصتقا ا تسا هدوب تیمسا یفسلف ینابم زا رثأتم ییوگ هک ا لیم تراوتسا ناج نیا ار یم فیرعت هنوگ هدیدپ رب هک دنک
ورملق رد رشب عون درکلمع زا هدمآرب ِیعامتجا یاه
لیمم تسا مکاح ،رگید عواضوم چیه هن و ،تورث دیلوت 4
، 4344 ، 929 ) ار عوضوم نیا وا .
هزیگنا اب طبترم یم ریسفت ناسنا یاه
یارب دوب ینشور زاغآ ۀطقن لیم هاگن نیا دیاش .درک
هب هتسباو تورث تشابنا ،لیم هاگن زا .یناسنا راتفر هب تورث زا دااصتقا ملع عواضوم رییغت یقطنم سایق شور کی لیم شور نیاربانب .تاااسا یلوزن یهدزااب نونااق ریظن ینیناوق هتاسناد رب ینتبم اریز تاسا ،هلحرم نیا ات تروص ره رد .تسا هتفرگ لکش ینیشیپ یاه
اب زین یفیراعت مهدزون نرق رد اما ؛تاااسا هدوب دحب دروم یلم مطاااس رد تورث ًاامومع ،دوااش دیلوت هلدابم زا تورث هچنانچ لاثم یارب .تفرگ لکااش تورث زا هنایارگدرف رااصانع رد دارفا نیب یداصتقا طابترا .دوب دهاوخ داصتقا شناد عوضوم هعماج کی
ری دراچ لتاو ی 2
م 4392 هب داااصتقا ملع هک درک حرطم ار داهنااشیپ نیا ) «
هلماعم و هلدابم ملع »
ن رییغت ما
فیراعت زا یسایس داصتقا هک هاگنآ ااا مهدزون نرق رخاوا رد داصتقا ۀنایارگدرف رصنع .دهد رث یاج هب ینااسنا راتفر ۀیاپ رب دااصتقا ملع نااسنا تو
شیپ زا شیب اااا تفرگ لکش اه
تیلاعف هب طوبرم ار داااصتقا ملع ،رگنم لراک .دااش حرطم یداااصتقا ناااسنا یلمع یاه
یم رگنمم دناد 9
، 4314 ، 41 هرااشا هک یلاح رد .) یداصتقا ۀزیگنا هب یا
ناسنا راتفر یزاس
یمن ب لااااشرام درفلآ و زنوج یلنااتاااسا ماایلیو ریظن ینااناددااااصتقا ااما .دانک ۀزیگنا ر
ناور لکش رد دارفا یتخاناش هدیدپ یهد
یروئت نارود نیا رد .دندرک زکرمت یداصتقا یاه
شقن اب یداااصتقا هب مه ،تیبولطم موهفم ینیرفآ
باختنا یگنوگچ میااضوت ناونع مه و اه
هب هب ار داااصتقا ملع ،رنوج .دروآرب رااس ،هافر یارب یرایعم ناونع «
تذل و درد ۀبااساحم »
م درک فیرعت زنوج
4 ، 4314 ، 14 هب هچ ،تیبولطم رب زکرمت نیا ااب .) یارب رایعم کی ناونع
،دارفا باختنا ۀرابرد رکفت یارب یبوچراچ ای هافر «
ییارگدرف »
و داااصتقا ملع عوااضوم دراو
« تورث » سپ هب یساسا رییغت نیا .داش جراخ نآ فیرعت رادم زا داصتقا ملع فیرعت ۀنیمز
.دش لیدبت لاشرام درفلآ طاسوت تشون یسایس داصتقا لوصا باتک رد لاشرام
« قا داصت
اس ی سا ی یا ملع ،داصتقا ی ک هعلاطم رد دروم عون ناسنا ی رد ورملق گدنز ی داصتقا ی ا تس .
ملع دااصتقا اشخب ی زا لمع درف ی و عامتجا ی هک طبترم اب باسک دمآرد تسا ار ضوت ی م
م ی ؛دهد اربانب ی ن علاطم ۀ تورث هب ناونع ااشخب ی زا هعلاطم رد م درو ،ناااسنا عوااضوم ملع
4Mill
2Richard Whately
دااصتقا تاسا » لاشرامم 4 ، 4331 ، 4 یم هدهاشم یساسا رییغت کی فیرعت نیا رد .) ،دوش
اریز « دااصتقا ملع »
هب « نااسنا ۀعلاطم »
یسایس داصتقا یاج هب ای فدارتم و هدش فیرعت
یم لادتاسا لاسکیو توک .تاسا هتفر راک هب نامه دنک
میمصت هک هنوگ ب یدرف یریگ
ه
ریدم یاج دوب باااسانمان رگید یاااسایاااس دااااصتقا ۀژاو ،تفرگ رارق تلم و هداوناخ تی
لاسکیوم 2
، 4314 ، 214 هب ار داصتقا ملع لااشرام درفلآ هک دوب سااسا نیمه رب .) ناونع
شزرا زا زیامتم هک یملع ۀتااشر کی هیااصوت و اه
موهفم رد هک یداااصتقا یاه «
داااصتقا
یسایس » فیرعت دیاش اما.دومن حرطم ،دوب جردنم رد زنیبار رظن ساسارب داصتقا ملع جیار
باتک « داااصتقا ملع یانعم و تیهام »
نیا ار داااصتقا ملع زنیبار .دااشاب هتفرگ لکااش هنوگ
یم فیرعت دنک
« ملع داااصتقا ملع ی تااسا هک راتفر ناااسنا ی ار رب رادم طابترا بی ن م عبان
مک ی با و فادها ی هک م ی دنناوت اج ی زگ ی ِن مه ،دنوش دروم هعلاطم ارق ر م ی دهد .» اعدا زنیبار
یم عمج زا فیرعت نیا هک دنک هب اهنآ یملع ۀتشر دروم رد نانادداصتقا تارظن یدنب
د تس
زنیبارم تاسا هدمآ 9
، 4392 ، 42 تسرد دااصتقا ملع دروم رد زنیبار فیرعت تاسا نکمم.)
نیب طابترا هب لاثم یارب .تااسا هتفرگ تروااص یتوافتم ریااسافت وا فیرعت زا اما دااشاب مک یم نیا رب تلاد یبایمک ۀدیا .دوش هجوت باختنا و یبای یارف کی رد باختنا هک دنک
دن
ممیزکام یم ترواص یناقع یزااس درکیور کی رصاعم داصتقا ملع رد هک یعوضوم ،دریذپ
عماج تیناقع یاج هب دودحم تیناقع هب هک تیناقع هب نیدقتنم یتح .تااسا یمومع اب نیمه رب زین دنلئاق قلطم و لاس رد .دنرو
یاه 4361 ات 4311 یزتیبار درکیور ساسارب ،
نوسلئوماس .تفای یاسااسا تارییغت یدااصتقا نوتم ،دااصتقا ملع دروم رد 4
م 4316 ) رد ،
یانبم رب داصتقا ملع زا یفیرعت داصتقا ملع باتک پاچ نیلوا «
عوضوم » هدرکن هئارا .تسا
تااؤس هب دااصتقا ملع هک تاسا نیا وا نایب «
هچ » ، « هنوگچ » و « یسک هچ یارب »
خساپ
یم هب مه و تاااساراد دوخ رد ار یبایمک عواااضوم مه ،ینماااض روط هب فیرعت نیا .دهد راتفر مطااس یاج هب نوااسلئوماااس زکرمت هتبلا .دراد هجوت تورث عیزوت و دیلوت ۀلئااسم
یدرف راتفر یسرربم تسا یعامتجا مطس رب یدرف 41
زا هحفص 611
پاچ باتک هحفص
4343 هب ار لاس رد شباتک مهد پاچ رد نوسلئوماس .)تسا هداد صااصتخا دوخ 4316
هدرتسگ فیرعت کی ِیعامتجا و یدرف باختنا و دومن هئارا روکذم لاؤس هس یانبم رب یرت
4Marshall 2Wicksell 9Robbins
هک تاشون و داد رارق هجوت دروم ار ود ره « ملع داصتقا گنوگچ ی باختنا درف و هعماج رد طابترا عبانم مک ی با و فادها ددعتم ار هعلاطم م ی ؛دنک لاح هچ زا لوپ هدافتسا ،دنک چ ه ؛دنکن لاح هچ عواضوم فرصم اهااک حرطم ؛دشاب هچ هب گراک یر ی عبانم ارب ی لوت ی د ک ؛اا هچ بی ن لاح و آی هدن حرطم داشاب و هچ بی ن دارفا یا هورگ اه ی عامتجا ی . رد ره تروص اب ناکم ی مز زجت یه و لحت ی ل زه ی هن ااااا ،هدئاف عبانم مک ی با بی ن فادها فلتخم صاااصتخا م ی ی دبا » ،نوسلئومااسم 4316 ، 9 درک هئارا داصتقا ملع زا یرگید فیرعت نمدیرف .) « ملع داااصتقا نامه گنوگچ ی لح لئاااسم صاخ ی ک هعماج رد تاکااشم و لئاااسم داااصتقا ی تااسا .ی ک لئااسم ۀ داااصتقا ی نامز ی هب دوجو م ی آی د هک عبانم مک ی با ارب ی مأت ی ن فادها ددعتم هب راک گ هتفر م ی دواااش » نمدیرفم 4 ، 4362 ، 6 هرااااشا چیه فیرعت نیا رد .) هب یا
ممیزکام راتفر ای تیناقع لاس ردم نمدیرف مهم ۀلاقم ساسا رب هتبلا .تسا هداشن یزااس
4329 هدهاااشم راتفر اب داااصتقا ملع ،نمدیرف یژولودتم بوچراچ رد و ) لکااش هدااش
یم دوب هچ راتفر تلع هکنیا زا رظن عطق اب ،دریگ نمدیرف زا توافتم رایسب رلگیتسا.تسا ه
،
ممیزکام دنیارف تسا هدوزفا داصتقا ملع فیرعت رد عبانم یبایمک هب ار یزاس
« ملع داصتقا ملع ی تاسا هک لوااصا مکاح رب صاااصتخا عبانم مک ی با ار رد م ی نا فادها قر ی ب هعلاطم م ی ،دنک هاگنآ هک زگ ی هن اه اب زکام ی مم زااس ی ققحت فادها باختنا م ی دنواش » لگیتسام ر 2 ، 4342 ، 42 ممیزکاام.) باتک یزکرم ۀتاااسه ،نیعم دویق تاحت یزااااس
« و هبرجت ینابم
لیلحت یداصتقا یاه »
م نوسلئوماس 4341
عوضوم فیرعت کی تقیقح رد هک تسا ) روحم
یم ااا ،تسا ناسنا یداصتقا راتفر نآ عوضوم هک ااا داصتقا زا یوس زا .دشاب
دی رگ هب ن رظ م ی داسر ماگ اهن یی را تنک ورا و خرب ی د ی رگ رب دنتشاد . اهنآ ی ک ور ی درک سکآ ی تامو ی ک ار ارب ی روئت ی اه ی داااصتقا ی زگرب ی ؛دند ور ی درک ی هک اهنت ور ی درک مکاح رب ملع ااصتقا دا هب وی ه دااصتقا درخ تسا .ا ی ن رد لاح ی تسا هک داصتقا درخ شقن تسه ۀ زکرم ی ار ارب ی مه ۀ شناد داصتقا ای ءاف م ی دنک م ورا 9 ، 4324 ، 424 ااا 421 ). ساسارب ای ن ور ی ،درک باختنا ناقع ی سااااسارب زکام ی مم زااااس ی عبات بولطم ی ت قم ی د هب ی ک طخ هجدوب و ااااس یر دودحم ی ت اه هب ناونع عوااضوم ملع داااصتقا دادملق دااش . موهفم زا تیناقع موهفم هتبلا
ممیزکام یزاب ۀیرظن هنومن یارب .درک ادیپ یرتشیب ۀطلاس یزااس ،تیناقع ساسارب اه
ای
نیا رد ییاقُع باختنا موهفم بوچراچ
باتک رد .تسا هتفرگ لکش یداصتقا یسرد یاه
.تسا هدش هئارا ،تسا نآ عوضوم هب رظان یگمه هک داصتقا زا یفلتخم فیراعت زین .4
5
-
فراعتم داصتقا ملع عوضوم اب بسانتم شور
هیرظن شور هب هجوت کدنا یم ناشن داصتقا رد یزادرپ
صتقا رد هک دهد یسایق شور هب دا
هیرظن ،یضایر شور نآ جوا رد و )ضحم ِیلقعم یم یزادرپ
هب ًاتیاهن تایرظن دنچره ؛دوش
یم هتااشاذگ هبرجت یرواد هیلک ۀیاایق کی هک تااسا وحن نیا هب یااسایق شور .دنوااش
هب ناونع « هیلوا لااصا »
لکااش زاغآ ۀطقن نانچ .تااسا سایق یریگ
،یئارقتااسا شور رد هک
ۀدهااشم زا هیرظن یم زاغآ یجراخ تایعقاو
،دشاب یهیدب دیاب ای روکذم ۀیلک ۀییق .دواش
ًاتیاهن ،رگید ۀیلک ۀییق کی هب عاجرا اب دیاب هکنیا ای ،دشاب هتشادن لادتاسا هب زاین ینعی هییق دراد دوجو یساسا رصنع ود یسایق لادتسا رد نیاربانب .ددرگ یهتنم تایهیدب هب تاسا قطنم و نیزاغآ یایاایق ای ،تایضایر هک ؛نیتسخن یایاایق زا یدعب یایاایق جارخ
لادتاسا یلاصا قطنم .تاسا یاسایق یاه
اما هچنآ زئاح مها ی ت تاسا نآ تسا هک مه ۀ
،مولع ناکما عاجرا مه ۀ لادتااسا اه
ی دوخ ار هب تروااص ق ی ااسا ی هب دب یه ی تا تااسخن ی ن
دنرادان . ،یلک هاگن کی رد لیلد نیمه هب دابم
ی لواااصا و هیلوا
مولع رد ق یاااسای دنچ
هتسد دنا 4 اا لوصا یق هفراعتم ییایا
هک دنتسه هبدوخ
دب دوخ یهی و هدوب تبسن ی ض رور ی
ب ار نای م ی نک ن .د تااسا یعدم یماااسا ۀفااسلف ۀطقن هک
لادتااسا ۀمه نیزاغآ ،نآ یاه
.تسا یهیدب یایاایق 2
اااا اقح هعوضوم لوصا یقی
لوبقم هک دنتسه تی
لو ،دنراد هماع ی
رد هفراعتم لوااصا تهادب ن اهنآ
تااسی . هتااشاگنا یهیدب ،دنتااسین یهیدب هکنیا اب نیاربانب
یم .دنوااش 9 ااااا راعت فی رعت ،فی اایق هی ا ی تات هک تااسا تای
ای هام تی چ یزی دناااسرب ار
،یاسایاسم 4921
، 423 هک تسا نشور .) «
هیلوا یایایق »
رد ور درکی ق یسای نانادداصتقا
ناسنا تایصوصخ ینعی ااا داصتقا
ااا ی هفراعتم لوصا عون زا باستنا ،هجیتن رد هک تسین
دااشاب یرورااض و یهیدب نادب نآ تایااصوااصخ نااشور هتبلا و
فیراعت عون زا هک تااسا رت
هعوااضوم لوااصا عون زا نیاربانب .تااسین مه ضحم نانادداااصتقا نایم رد هک تااسا یا
یااضایر شور نامه هک یااسایق شور رد تروااص ره رد و اما .تااسا هتفای هماع تیلوبقم هرازگ مامت ،تاسا هب دیاب اه
فیراعت ای و هعوضوم لوصا ای هفراعتم لوصا زا یقطنم تروص
نانچ ؛دنوااش جارختااسا هرازگ ۀمه درخ داااصتقا رد هک
هب تایرظن و اه اب و یقطنم تروااص
4
هب دوش هعجارم هنومن یارب نوسردنه
و تناوک م 4931 ، 3 ،) وراه م ی 933 4، 94 ،) لیفت م ی 4936 ، 4 و ) روم ی س
جارختسا ،یداصتقا یناقع ناسنا تایصوصخ ینعی ،نآ ۀعوضوم لواصا زا یاضایر قطنم یم دوااش ،نایبیبطم 4931
، 21 ،چیو تفل و 4931
، 3 هب .) ملع هک تااسا نااشور یبوخ
شنک ینعی ،نآ عوضوم تایاصواصخ و تاسا یاسایق ملع کی دااصتقا «
یداصتقا ناسنا
یناقع » شقن ، « هعواضوم لواصا »
یروئت نیداینب ضورف و ءافیا ار یداصتقا یسایق یاه
یم .دنک ًااسااسا ره ملع ی هک اب شور ق ی اسا ی « لادتاسا »
م ی ،دنک زا « طرش مزا » ارب ی
هدافتاسا زا قطنم ر ی ضا ی رادروخرب م
ی ؛دوش اما « طرش فاک ی » ارب ی هب گراک یر ی ر ی ضا ی تا
رد ،لادتاسا رد
ی ک ملع ق ی سا ی ، مک ی ت ذپ یر ندوب عوضوم نآ تسا . یلیاد زا یکی دیاش
هفسلف هک هب
هب و قلطم روط تسا یسایق شناد کی هکنیا اب ااا یماسا ۀفسلف صاخ روط
رظن رد یضایر رازبا زا هتسناوتن ا هی
تاعوضوم ۀمه هک دشاب نآ ،دنک هدافتسا دوخ یزادرپ
تیمک یفاسلف مهم تروص ره رد .دنتسین ریذپ
شور تیصوصخ نیرت یتخانش
« ضوم عو »
ینعی ،داااصتقا ملع «
یناقع یداااصتقا ناااسنا شنک »
قوف هک ، تیمک هداعلا
تااسا ریذپ .
،یئاقع یداااصتقا ناااسنا «
یدرف » رثکا دح بااسک وا فده هک تااسا «
تعفنم » لباق
فرااصم یارب تیبولطم و هدننکدیلوت یارب دوااسم هبااساحم زا هدافتااسا قیرط زا )هدننک
یداصتقا تامدخ و اهااک «
شرامش ریذپ » یم تاناکما زا ،فده نیا ققحت یارب یو .دشاب
تیدوداحم و تیمک یاه
هب .تاااسا رادروخرب زین تمیق و دمآرد ریظن یریذپ یدرف هواع
هنیزگ اب هک تاااسا اق یاه
هک تاااسوربور روکذم فادها ققحت یارب ینیعم ۀاااسیاقم لب
یم هنیزگ زا کی ره یراذگرثا نازیم دناوت ،نآ ققحت یارب ار اه
« هبساحم » مهم .دنک زا رت
ماجنا یارب لماک تاعاطا زین و لماک یناقع تردق زا یو ،همه «
دروم تاباااساحم مامت
زاین » نیرتهب باختنا دنیارف رد «
راتفر » رادروخرب ماجنا ار یباختنا ،تیاهن رد یو .تاااسا
یم ناکما نآ زا رتهب هک دهد یو تیعضو ،نآ زا ریغ یرگید باختنا ره ینعی .تسین ریذپ
یم رتدب ار یم ناااشن روکذم تایااصوااصخ ۀعومجم .دنک
یداااصتقا ناااسنا ییوگ هک دهد
،یناقع « یضایر یناد » هک تسا «
یداصتقا یگدنز »
یم مقر ار دوخ .دنز
لاؤس لاح ؟تسا هداتفا یقافتا نینچ داصتقا رد ًاعقاو ارچ هک تسا نیا یساسا
پ م ینیم و وری 4912
، 21 .) تسا دقتعم هک
فسلف ۀ تراکد تیمکاح یساسا یانبم و هیاپ ی
هب ار یداصتقا و یناقع ناسنا تایاصواصخ فیرعت و هدوب یاضایر و یاسایق شور ونع
نا
یروئت رد نآ مویاسکآ نیرتمهم اصتقا فراعتم یاه
تسا هدرک مهارف یدا «
ئآی ن تراکد ی
زا هاسنارف زا قرط راثآ کا و ه ی مو رد ناتاسلگنا شرتاسگ
ی تفا و هب تسد ای ن ود راو د
چ نامه شناد تراکد زا لابق ییاهزی
هب سح زا هک دوب م تاااسد ی دمآ چ . ییاهزی رد هک
م رظن هب تکرح ی دندیااسر ااشروخ لثم ،دی م تکرح ی دندرک ای مز لثم رگا نی
دننکاااس ،
تراکد اما .دننکاااس سپ یروآدای
وح هک درک سا ااسب رای غ ری دندامتعا لباق ؛ اربانب نی ج ا هک دراد نااسنا پ ۀمه رد مای یاه تخانش ی مدآ ساوح ی
همه رد کش اب وا .دنک کش چ زی تااسج رد وجو ی نب نای یراذگ کت رب شناد هی هاگ یاه ی ینیق دمآرب و دااش نآرب هک « شور ر یضای » ا نی مأت ار بولطم نی
م ی دنک نامه اما . دش هتفگ ررکم هک هنوگ
، ر ایضای هب ت کی طقن ۀ ن زاغآ زای هک دراد ینیقی ر تاجاتنتاسا ندوب یاضای
هب ینیقی ا هتسباو نآ ندوب .تس
تراکد لئاق ام هک دوب زا خرب ی هتااسناد زا اه ی ینیقی رادروخرب می ا داوم هک لو ۀی م رکف ار ا م ی دنزااس ق طابنتاسا و لادتاسا . ،یسای
کی رظن هاگتسد ی
هافم هک تسا می ار نامه زا هیلوا داوم هب رگیدکی م ی دزود هب ار اهنآ و وس
ی م ولج هب تابثا ی دنار . مهم نیرت پ شی ضرف ساسا ی ا تراکد نی عقاو ره هک دوب یتی تح ااا ی عقاو تی یاه ناسنا ی اراد ااا ی مک تی تمم د .تاسا اربانب نی وگ یی عقاو ۀمه تی ،اه لادتسا عواضوم اه ی ر یضای م رارق ی دریگ مه و نی
بعت هب هک دوب هاگن ری پ و وری م ینی ر هااشی یاه « داااصتقا ناااسنا ی » ار داااصتقا شناد رد
تاااسا هتخااااس ،ینیم و وریپم
4912 ، 93 .) نااااسنا ی اهراتفر مامت هک شی ق اب سای اه و ر تاباساحم یاضای م لکش ی دریگ ق اب و ای س اه لادتسا و اه ی ر یضای مهف هدی هتخانش و م ی دواش مه رد تراکد . ۀ
هتفای یاه و دوب هدرک کش ساوح نیقی ار ًافرص دبت لوصحم لی مه ۀ عقاو تی یاه بط یعی نااسنا و ی هافم هب می اسدنه ی ایق جاتنتاسا و یای قطنم ی آ زا ن م ی تاسناد ور . درکی تفرعم تخاناش ی تراکد ی جا مولع نادنمشناد ات داش بباس عامت ی ا ز دااصتقا هلمج ، ارب ی بت نیی تیعقاو یعامتجا یاه لوصا ، ی ار )هعوضوم لوصام دروم رد هک
« بط تعی رااشب » هب دنراد رواب طقن ناونع ۀ مه عورااش ۀ لادتااسا اه ی ق یااسای باختنا دوخ
اایق هب دنناوتب ات دننک یای دنمدوس ی پ تسد ادی دننک ،نامهم 44 .) ناسنا ی نارود رد هک
رغ نردم و راااصاعم ب ، فرعم ی لوا هی اااسااااسا و ی
هب تراکد طاااسوت نآ طقن ناونع ۀ زاغآ نااموا ماااسی ذپ ترواااص تفری
اااسو هب و ،ماتنب ۀلی ه ،موی ب ،تناک نکی همادا ...و ،تفای رد هافم بوچراچ می دااصتقا نااسنا ی
ناقع نااسنا و ،ی
عواضوم شناد
و تفرگ رارق داصتقا
اهن ًاتی رظن بوچراچ رد ۀی ناقع باختنا اااا ی هک کی ب نای ر یتایاضای وق ی هام زا تی ب رش تاسا اااا هیرظن یساسا ضورفم هدش یفرعم ِناسنا .تفرگ رارق فراعتم داصتقا یزادرپ
ا ز
هب هچ ،تراکد یوااس هب هچ و تخانااش ِلعاف ناونع
ناااسنا کی ،تخانااش عوااضوم ناونع
فراعتم انااشآ یی ادتبا یی ،دنراد نااشور تااسا هک ای ن شناد هعومجم ا ی زا لادتااسا اه
ی
ناسنا ی ر ی ضا ی ناد =م نادداصتقا )
تسا هک راتفر ی ک ناسنا ر ی ضا ی ناد =م ناسنا صتقا دا ی
و ناقع ی ) ار رد تاعوااضوم داااصتقا
ی بت یی ن م ی دنک مهم . ،یااضایر درکیور یگ یو نیرت
اس نآ زا ینعی .تاسا نآ ندوب یاسایق ار داصتقا ملع عواضوم ِنااسنا تایاصواصخ هک و
یم شیپاشیپ هیرظن یارب هعوضوم لصا ای زاغآ ۀطقن ار تایصوصخ نامه ،میسانش
پ یزادر
داد میهاوخ رارق یاضایر و یقطنم شور اب .
اربانب ی ن م ی ناوت تفگ « شور » ملع داصتقا از
نآ وس ر ی ضا ی تا ی دش هک « عوضوم » نآ اا رب انبم ی فسلف ۀ تراکد ی ا نا ناس داصتقا ی هدش
؛دوب ی نع ی ،عوضوم شور بسانتم شدوخ
ار نی ز هب دوجو دروآ .
6
-
«
عوضوم
»
یماسا داصتقا ملع
هب ملع هک ضورفم نیا اب شیپ و نییبت ،فیصوت یانعم
شنک و اهراتفر دنمشور ینیب یاه
زیوجت ای و لرتنک روظنم هب ناسنا ینیع و یعقاو یعامتجا و یدرف یگدنز ورملق رد ییاه
رد یتیلوئسم نینچ زین یماسا داصتقا و دااصتقا هلمج زا یملع ره یارب ،تاسا نااسنا یم مقر یدااصتقا یگدنز ورملق عون ود یماسا داصتقا ملع دروم رد ،ساسا نیا رب .دروخ
هاگن عون ود ساسا رب درکیور ود ره هک تسا نآ هجوت بلاجم تسا هتفرگ لکاش درکیور هب توافتم «
عواضوم » تقا ملع تسا نآ رب تسخن درکیور .)تسا هتفرگ لکش یماسا داص
تیمااسا کام هک «
داصتقا ملع »
ینعی نآ عوضوم ندوب ناملسم و تیماسا هب «
نک ش
یدااصتقا نااسنا »
یم طوبرم هب ناملسم ناسنا یعقاو راتفر هک هاگنآ نیاربانب .دوش
ۀلیسو
شیپ و نییبت ،فیااصوت فراعتم داااصتقا تایرظن و یژولودتم یب
یم ین تقا ملع ،دوااش داااص
هاب یمااااسا یم دوجو
نآ هک تاااسا نآ رب مود درکیور.دیآ راتفر هک هاگ
« نااااسنا قلطم
یداصتقا » یم نییبت یماسا فراعم و ینابم بوچراچ رد لکش یماسا داصتقا ملع ،دوش
یم یم زاب تخانااش عبانم تیماااسا هب داااصتقا ملع تیماااسا نیاربانب .دریگ یز ،ددرگ
ار
« عوااضوم » اهنت ،ساااسا نیا رب .دوب دهاوخن توافتم فراعتم داااصتقا اب یماااسا داااصتقا
رد فراعتم دااااصتقا هک دوب دهاوخ نیا رد فراعتم دااااصتقا اب یمااااسا دااااصتقا توافت هیرظن ،لقع ینعی تخانااش ربتعم عبانم ۀمه زا یداااصتقا ناااسنا شنک نوماریپ یزادرپ
یمن هدافتااسا یحو و دوهااش ،هبرجت .دنک
یاااش درکیور هب نائاق نایم رد ردااص دیهااش د
دیهش .دشاب رادروخرب یماسا دااصتقا ورملق رد یرتاشیب یراذگرثا و ترهاش زا تاسخن نیب دوخ روهاشم کیکفت اب رداص «
بتکم » و « ملع » مه هک تسا دقتعم ،داصتقا نونکا
زا
،دراد دوجو یماسا دااصتقا بتکم هب یبایتاسد ناکما ،یمااسا رظنم قا بتکم اریز
یمتااسیااس طباور نتفای اب یماااسا و
هب و یماااسا فراعم نیب راگزاااس ماکحا صاخ روط
تاسا یبایتاسد لباق یدااصتقا یهقف دوجو یماسا دااصتقا ملع هب یبایتاسد ناکما اما ؛
نآ یمااسا دااصتقا ملع اریز ،درادن یم دوجو هب هاگ
یماسا ۀعماج راتفر و لمع اب هک دیآ
شزرا ،اهرواب سااسارب ۀنیمز ،ماسا یداصتقا بتکم ورملق رد یماسا قاخا و ماکحا ،اه
شیپ و نییبت ،فیاااصوت یارب )یبرجتم یملع تاعلاطم و درف یدااااصتقا یاهراتفر ینیب
یم مهارف ناملاسم ۀعماج ،ردصم دوش
4413 ،ق 994 -991 نشور ،درکیور نیا ساسارب .)
ف عوضوم اب داصتقا ملع اب یماسا داصتقا ملع هک تاسا بارب ناناملسم یداصتقا راتفر مه
ر
تیعقاو و راتفر مهف یارب یتیلوئاااسم چیه یمااااسا دااااصتقا ملع نیاربانب .تاااسا یاه
ناسنا ریاس و عماوج ریاس یداصتقا هک تسا نآ رب زین ایند یقوش دمحا .درادن هدهع رب اه
داصتقا ملع عوضوم هک تسا نآ ،یماسا دااصتقا نارگاشهو پ نایم جیار درکیور ماسا
ی
« ناملاسم نااسنا یدااصتقا راتفر »
،ایند یقوشم تاسا 4932
، 492 دیس و فهک رذنم .)
عواضوم زین یزعمریم نیاسح «
یمااسا دااصتقا ملع »
ار « رد ناملسم نااسنا یاهراتفر
یمااااسا ۀعمااج »
یم ،فهکم دنناد 4932
، 462 ،یزعمریم ؛ 4936
، 1 نیا سااااسارب .)
یملع ۀدرتاسگ تایبدا درکیور ملق رد یا
هب یماسا داصتقا ور تسا هدمآ دوجو
4 . مهم نیرت
اب یملع اب ربارب طقف ار یماااسا داااصتقا ملع هک یااسررب دروم درکیور تبثم درواتااسد راتفر دروم رد یماسا ملع کی هن و اااا ناملسم ۀعماج و ناسنا یدااصتقا راتفر عواضوم یم اااا ناسنا قلطم یداصتقا یم یماسا ۀعماج هک تسا نآ ،دناد
اوت ره لثم دیاب ای و دن
دوخ یاهزاین هب رظان و دوخ یگدنز تیعقاو مهف یارب صواااصخم یملع ،یرگید ۀعمااج هب ا یناهج دحاو ملع کی زا ات تسین دیفم و یقطنم نیاربانب ؛دشاب هتشاد نآ ه یو
هک هاگ
یم گنهرف و هعماج تائااایتقا و اهزاین زا هدمآرب ،ینونک داااصتقا ملع ریظن ،ملع نآ میناد
طبترم لیلد هب رگید یوس زا .دوش هتفگ نخاس اااا تاسا ینونک برغ صاخ ملع یزاس
یارب ،درکیور نیا اب داصتقا ملع دیلوت یماسا ۀعماج تائایتقا و اهزاین ،طیارش اب دااصتقا لیت تااکاااشا و تاکاااشم اب ،درکیور نیمه اما .داااش دهاوخ رتدیفم یمااااسا ۀعماج تسوربور درکیور نینچ رد )فلا نانچ اااا ی
یم ناااشن زین یااسررب دروم تااقم هک شور اااا دهد
هیرظن یروئت یدح ات و یزادرپ یاه
« دااااصتقا فراعتم شناد »
یم هتفریذپ طقف و دواااش
4
ارب ی هنومن سح ین ی ، 4932 . صم ، 21 ا 21 )؛ م ی زعمر ی ، 4939 / فلا . صم ، 419 ا 494 )؛ ب . صم ، 49 ا 96 )؛ ج ،
« دااصتقا ملع عواضوم »
اجباج )ماسا دییأت دروم ناسنام یماسا ناسنا اب یبرغ ناسنا زا
یم یم رظن هب .دوااش نیا هب ناماع و نائاق رثکا دااسر
یمن انبم هجیتن نینچ هب دنناوت
یا
.دنشاب مزتلم یماساریغ ۀعماج و ناسنا دروم رد یماسا ربتعم تخانش چیه درکیور نیا سااسارب )ب ای دش رکنم هیاپ زا ار یتخانش نینچ دوجو دیاب ای یترواص نینچ رد .درادن ققحت ناکما نآ تخانش هک آ تخانش یارب ار فراعتم یماساریغ مولع و اه
.تسناد دوصقم هب یفاو اهن
هب .تاااسین لوبقم و لوقعم ،تاااسخن ق اااش هک تاااسادیپ شناد رابتعا ینابم هواع
یاه
یمن ،فلتخم لیاد اب زین فراعتم ِیمااساریغ تفرعم تااکاشا دناوت
ر یماسا ۀناساناش ا
خساپ زین و مدآ و ملاع رب مکاح یببسم و ببس ِیعقاو ماظن هک تسا نآ تیعقاو .دشاب وگ
یم نایامن ار نآ یماسا فراعم هک اا مدآ و ملاع یتسه ۀرتسگ نتشاد دوجو یارب ا دنک
یمن ناااسنا رفک و نامیا هب طورااشم و رظتنم ،یراذگ رثا زین و ناااسنا .دنام
عماوج و اه
یم ناماس هب ار دوخ یویند تاسیز ،یتایعقاو ریثأت تحت زین ناملاسمریغ ب هک دننک
نود
« یحو » اای ار تاایعقاو نآ تیدودحم لیلد هب
یتخاناااش یاه «
یمن دننیب » لیلد هب ای و
نامیا ناداقف «
هدیدن » یم و ملاع رب و دنراد دوجو ًاعقاو اهنآ ،ترواااص ره رد و اما ؛دنراگنا
رد ار یتایعقاو نینچ ندنایامن تیلوئاااسم یمااااسا ملع .دنراذگرثا )نموم و رفااکم مدآ هع رب اااا ناملسم ناسنا طقف هن و اااا ناسنا یگدنز نآ نمض .دراد هد
نیمه لیلد هب هک
تیدودحم یتخانش یاه
« ناسنا همه »
شناد رد .تسین تخانش لباق ًاساسا فراعتم یاه
تیناقح یارب یکام هک تاااسا نآ درکیور نیا لوبقمریغ و لوقعمریغ جیااتن زا یکی )ج هیرظن یمن یقاب مولع و اه وج یارب یبرغ دااااصتقا ملع هک تفریذپ دیاب اریز ،دنام
عما دوخ
مهم .تسا تسرد و لوقعم اهنآ گنهرف و عماوج دادعت هب ،نآ زا رت
ملع ،توافتم ًادج یاه
هاسیاقم هتبلا و لوقعم توافتم قیض و هرتسگ هک وااس نآ زا .تااشاد دهاوخ دوجو ریذپان
گنهرف ۀدودحم یب تمااس هب مولع عونت و ددعت ،تاسا یباسن زین عماوج و اه
لیم رامش
یم واضوم نیا .دنک بیقر تیناقح اب هکنآ نماض ع
،تسا راگزاااسان یمااسا فراعم ریذپان
ۀانیمز « هامهاافم »
یلاحرد ،درک دهاوخ یفتنم یناهج ۀعماج رد ار مهاافت و تیعقاو هک
تخانش عوقو زین و ناکما زا یجراخ کی زا فلتخم عماوج یاه
یم ربخ رگید .دهد
ًااسااسا یدرکیور نینچ )د «
ِیتخاناش طابترا »
دااصتقا ملع فراعم و ماسا اب ار یماسا
یم عطق یماسا یب ماسا یتفرعم تیفرظ زا داصتقا ملع نیاربانب و دنک
یارب طقف زین تیعضو نیرتهب رد یمااسا دااصتقا ملع ،یدرکیور نینچ سااسارب )ااااه ه نآ زا یماساریغ عماوج هک تسا یقطنم نیاربانب ؛دوب دهاوخ دیفم یمااسا عماوج چی
هرهب .دنربن یا یم رظن هب )و هب ااا ینید صوصن نتم اب یدرکیور نینچ دسر
ولمم هک ااا میرک نآرق ه یو
هرازگ زا نااااسنا یگدنز تیعقاو هک تاااسا ییاه میاااضوت ار ادخ هب نمؤمریغ عماوج و اه
یم هک تاااسا نآ تیعقاو .تاااسا راگزااااسان ،دهد «
یحو » زا یرادروخرب لیلد هب ًاقطنم
یب تیفرظ یاهن
رب ینتبم هک تسا یتخاناش ،ت «
ترطف » ناسنا ۀمه کرتشم و تساه
رد
.دوب دهاوخ رتاناوت زین هصرع نیمه یقطنم و رتهب نیارباانب هاب هاک تاااسا نآ رت
نآ یااج شیپ و نییبت طقف هاک
فر ینیب رات
یدااصتقا «
ناملسم ناسنا »
شیپ و نییبت ،ددرگ دادملق یماسا داصتقا ملع عوضوم ینیب
دااصتقا راتفر ی
« نااسنا قلطم »
عوضوم ،تخانش ِیماسا ربتعم عبانم ۀمه زا هدافتسا اب
و یقیقح ملع اب ربارب یماسا داصتقا ملع تروص نیا رد هک ،ددرگ دادملق یماسا داصتقا نآ نماض هک یملع .دوب دهاوخ دااصتقا لماک یم میضوت ار ناملسم ناسنا راتفر هک
،دهد
یمن نآ رد رصحنم و دودحم ار دوخ س
نانچ ؛دزا تسا هتشون تحارص اب ءاقرز سنا هک
« هب
رظن نم داصتقا ماسا ی ، دپ ی هد اه ی داصتقا ی ار رد رسارس عماج ۀ رشب ی ، معا زا ماسا ی و
غی مااسار ی ، هعلاطم م ی دنک .ا ی ن دحب م ی دناوت زا واس ی نآرق و تناس تشپ ی ناب ی ش دو »
،ءاقرزم 4932 ، 429 .) ساسارب ای ن تن ی هج گی ر ی هچنآ هک مهارپ ی ت ،تسا تخانش ماسا ی
پی ش ین ی زا « عوضوم » ملع داصتقا تسا هک ظو یف ۀ فسلف ۀ ماسا ی تسا .
7
-
و یماسا ۀفسلف
«
عوضوم
»
و
«
شور
»
داصتقا ملع
دوجو تابثا ،یرهطم دیهش و ییابطابط هماع ۀیرظن سااسارب «
عوضوم » رد و یملع ره
عوضوم لوصا هک ااا عوضوم یقطنم تامزام نیلوا ییاسانش هجیتن یساسا تاضورفم و ه
یم ار یملع ره یماسا ۀفسلف هب دیاب هک یلاؤس نیاربانب .تسا هفسلف ۀدهعرب اااا دزااس
4
داصتقا ملع رد ضورفمم یناقع یداصتقا ناسنا تایصوصخایآ هک تاسا نآ دواش هاضرع )فراعتم «
دوجو » ایآ ،دوجو ضرف رب ؟دراد «
یاشور » وا تخانش یارب فراعتم داصتقا هک
4
هلق هک تهج نآ زا لماک و نیرخآ زین و
اسا ۀفسلف رد یلعف طلسم بتکم زین و نیرت ،تسا ییاردص تمکح ،یم
ور ،هدیزگرب ،تسخن لاؤس هب خساپ ندوب یفنم تروص رد تسا یهیدب ؟تسا یناقع یش
یمن مود لاؤس حرط هب تبون .دسر
ای ن هلاقم رب نآ تاسا هک و ی گ ی اسااسا ی نااسنا رد هاگن تمکح ارداص یی « ص ی ترور و
نداش رمتاسم دوجو ی و دم یر ی ت ذپ یر نااسنا هب واس ی لامک قلطم » اب هدافتسا زا مه ۀ
فرظ ی ت اه ی تااسه ی رثؤم رب تااسوا . ناااسنا یانبم نیا ماع لوااصا و ینابم رب ،یتخانااش
یتاسه .تسا راوتسا ،تسا نآ زا یاشخب زین نااسنا هک یتخاناش زا ،دوجوم ِزیچ ره اریز
یگ یو لثم ااا ناسنا یتسه دروم رد یحیضوت ره نیاربانب .تسا رادروخرب دوجو ماع یاه
و تائااایتقا مامت دیاب ااااا یناقع یداااصتقا ناااسنا یوگلا ماع نیناوق یقطنم تامزام
یتسه ،ییاردص تمکح رظنم زا.دنک نیمأت ار یتخانش یتسه لصا نیتسخن
تخانش نآ ی
هب تلااصا هک تاسا اب )تادوجوم نیب زرم و دح یانعم هبم راثآ تیئشنم یانعم
« دوجو »
،ینیمخ یوااسومم تیهام اب هن و تااسا 4934
، 422 توافت ۀمه ،ساااسا نیا رب .) یاه
نیب رد دوهااشم ناااسنا
یم زاب اهنآ رد یدوجو ِرما کی هب یناااسنا عماوج و اه لااصا .ددرگ
نشور یانبم هک ااا مود ،یئابطابطم تسا دوجو کیکشت لصا ااا تسام دحب یارب یرت
4962 ، 41 توافت ،ساااسا نیا رب .) ناااسنا هلمج زا تادوجوم یاه
هب یناااسنا عماوج و اه
ااش و مطااس زا یرادروخرب نازیم و تدااش رد توافت تکرح .تااسا طبترم ،دوجو تد
یتسه موس لصا یرهوج ،نامهم تسا یتخانش
211 رییغت و تکرح ،لصا نیا ساسا رب .)
هب ورملق رد طقف ایند نیا رد یناسنا تایح و یویند تایح تیصوصخ نیرتدوهاشم ناونع زا ریغتم تادوجوم ۀمه یتسه مامت و رهوج ،تات هکلب ،تاسین اهدومن و رهاوظ ،ضراوع
نا هلمج یم لعف هب هوق زا هتاسویپ ِیدوجو رییغت و تکرح لاح رد ،نااس لصا نیا .داشاب
ۀیاپ اااا تساراد ار نیشیپ لصا ود یقطنم تامزام مامت دوخ تیهام رد هک اااا یساسا لکاش یلاصا نااسنا یدوجو رمتاسم تروریاص ۀدیا یریگ
هب ،اه مهم ناونع ۀصتخم نیرت
ماظن یتسه رساترس رب رگید یوس زا .تاسا یمدآ مطس چیه .تسا مکاح یلولعم و یلع
ص ،نامهم تسا هتفرگن لکش تلع نودب ،هتشادن دوجو ًابق هک یرما و یدوجو 426
.) ات
.دوااش رادروخرب ددرگ یهتنم دنوادخ هب للع ۀلااسلااس هکنیا «
ملع » و « لمع » یتلع ود
.درک دنهاوخ لقتنم دوجو رگید مطااس هب یدوجو مطااس کی زا ار ناااسنا هک دنتااسه و تباااسن وا هب ار لومحم هک درادن زاین یتلع هب و تاااسا تاذلاب بوجو ،دنوادخ هب دوج
یراب تات یواااسومم دنتاااسه یلاعت
مخ ین ی ، 4913 / فلا ، 11 .) یئاغ تلع هک تاااسادیپ
هب ،شنیرفآ ملاع مادم قلخ فده ناونع
یمن قلطم لماک و لامک زج ،مدآ و .دشاب دناوت
هولج نیرتهب مدآ و ملاع یدوجو رمتسم تروریاص و مادم قلخ یبوبر دیحوت ۀدهاشم هاگ
هب ااا اب هسیاقم رد ااا ناهج موادت رد میرک یادخ شقن هب ماسا هاگن یلصا توافت ناونع
هب اااا یتاسیئد درکیور رد یهلا تیبوبر راکنا یارب ییانبم ناونع
ب مسیئد .تسا اااا ملاع ر
تیبوبر اما ،دنک راکنا ار دنوادخ نیتاااسخن تیقلاخ ات درادن یزاین ماااسیاااسکرام فاخ هب ار یهلا رمتاسم یم راکنا ناسنا قلطم یدازآ یارب تیدودحم مدع تروراض رطاخ
مدنک
هب دواش عوجر
ۀرئاد فراعملا رب ی نات ی اک ، تی ل ژاو ۀ ئد ی ماس هاوگ ،ملاع رمتسم تروریص اما .)
یپ یدوجو تروریص ،تاسا دنمزاین قلاخ هب نیتاسخن قلخ رگا هک تاسا یناشور یپرد
یتسه لادتسا نیرتهب یبوبر دیحوت .تسا هتسباو قلاخ هب زین مدآ و ملاع تخانش
یارب ی
تفرعم تحت مادم هک یرتسب رد ،ناسنا یدوجو رمتسم رییغت اریز ؛تسا یماسا یسانش
هب یداامارف و یداام لاماوع ریثأات جو
یم دو لباق یمدآ لقع طاااسوت تاااسا لاحم ،دیآ
شیپ هبرجت لقع هک تسا نشور هتبلا .داشاب تیریدم و ینیب ب ثداوح ات هک یبرغ یارگ
ه
یمن ،ددنویپن عوقو هب و دنک رظن راهظا نآ ۀرابرد دناوت
یدامارف لماوع یارب ًاااساااسا هواع
فااسا تیعااضو زا تهج نیا زا ،تااسین لئاق یتیدوجوم وخرب یرتراب
نیمه .تااسا رادر
تروراااض شقن هاک تاااسااه
تیریدم یارب ملاع نیوکت رب هواع ار یهلا تایبوبر ینیرفآ
و تفرشیپ نیب شلاچ رد هشیمه هک اااا ناسنا یعامتجا و یدرف ریغتم تایح یعیراشت یم هنامیکح اااااا دراد رارق طاطحنا دوجو رگا ،ماک کی رد .دزااااس
« قلاخ » قلخ یارب
،دراد ترورض ًاقع نیتسخن دوجو
« بر » مدآ و ملاع رمتسم یدوجو تروریص قلخ یارب
هتفاین نایاپ مدآ و ملاع قلخ زونه یتااسیئد ینابم فاخ رب اریز ؛دراد ترورااض ًاقع زین .تاسا هب نیا بیترت دیااش ناوتب هب هنوگ ىا رایاسب هدراشف نایب تشاد 4 ناهج اااا دحاو
تسا .2 ناهج اااا و
مامت ىازجا نآ کی شنک مادم تسا . ۀزجعم ناهج ره هظحل رد لاح
عوقو تااسا .9 نیا اااا شنک مادم م دنیآرف ) تهج راد تااسا . أدبم و دوااصقم دراد . ناهج زا
دنوادخ هدیوارت و هب ىوااس وا ارف ىم دلاب .4 تکرح اااا زا
داهن هدیدپ ىمرب دزیخ و طیارااش
،نوریب داهن ار ۀدامآ تکرح ىم دنک .2 تیصخش اا ره
هدیدپ کی دنیآرف تسا .6 دوجو ا رب
تیهام م مدق تسا .
7 -1 - یداصتقا ااسنا یوگ ا رد ااسنا اب یمااسا ۀفاسلف رد ااسنا توافت
شیپ بلاطم سااسا رب ،هتفگ
« نااسنا » اب یماسا ۀفسلف یرظن بوچراچ رد «
ناسنا » رد
توافت یاراد یناقع یداصتقا ناسنا یوگلا یتسه یساسا یاه
تفرعم و یتخانش نش
یتخا
تسا لیت 7 -1 -1 -توافت یتسه یاه یتخانش
هب هاگن عون رد «
ناسنا تیعقاو »
توافت زا دنترابع درکیور ود نیا یساسا یاه
،ییارداص تمکح بوچراچ رد ؛مکی نااسنا
فاخرب اس
یر تانکمم ، وه ّی ت صاخ تیهام ،
تباث و بترم ۀ ىدوجو ىتباث ؛درادن هکلب رد فرظ بط ی تع هب ىااایتقم تکرح
ىرهوج و
داحتا و ی ىگناگ شا اب ندب هب ط رو مئاد رد تکرح هدوب و زا هبترم ىا هب بترم ۀ د ی رگ ب ه
یب تماس نایاپ
لقتنم ىم دواش و رد ره ىنآ زا تانآ هب ىش ء هزات ىا بلقنم ىم ددرگ و از
ره هبترم شا هام ی ت ىاصاخ عازتنا ىم دوش م ،اردصام 4963
ج ، 3 ، 949 و 944 ) نانچ . هک
هب یرفعج یقت دمحم داتاسا تسا هتاشون یناشور
« یساسا زا ار ناسنا هک یرصنع نیرت
یم ادج ناسناریغ رصنع دنک
« دوشب دیاب »
بان هک تسا رمع رگا .تسا یمدآ تخم نیرت
یعقاو رمع ربارب درایلیم اهدرایلیم یتاسه ناهج دیاسر دهاوخن ارف یزور چیه ،داشاب شا
ساسحا یور زا و هناهاگآ ،یتاسه عومجم لک ای )نااسنا ریغم ناهج نیا زا ءزج کی هک مان هب ینایرج ،یدازآ «
موااشب دیاب »
دااشاب هتااشاد »
،یرفعجم 2291
، 92 یلاح رد نیا .)
هک تاااسا واااصخ
اااص و تای و یگ ی نیعم دح زا شیب یدااااصتقا نااااسنا یاه ییاهن ،
و
فاطعنا تاسا ریذپان نانچ .
بتارم یاراد ناسنا سفن تاسا هتفگ زین یراوزباس میکح هک
یب تیاهن دح دوخ لماکت رد و تااسا یرامااش هبترم ره هب .درادن ی
یم هک یا ۀبترم ،دااسر
یمن سفن سپ ؛دراد دوجو یرتااب دریگ مارآ و دوااش نکاااس دناوت
م » راوزبااس ی ، 4912 ،
21 مهم .) ا اردصام ءارآ هب دانتسا اب اااا یرهطم دیهاش داتاسا رظنم زا ،هکنآ همه زا رت
« ناااسنا رمتاسم رییغت »
م یقلت ناویح و ناااسنا یاساااسا توافت ی
،یرهطمم،دوااش 4919
، 942 ،یرهطمم ؛تسا لماک نااسنا و نااسنا لامک مه لوحت نیا داصقم .) 4924
، 234
و 232 یلاحرد.) تیااصوااصخ یاراد ناااسنا ،یناقع یداااصتقا ناااسنا یوگلا ساااسارب هک
نییعت نایاپ و هدش هتفای
.تسا یا
کی ،یناقع یدااصتقا نااسنا یوگلا سااسارب ؛مود «
یناهج دحاو ناسنا »،
و یگنهرفارف
یلاحرد ،دراد دوجو یخیراتارف داجیا تردق لیلد هب ناسنا ،یئارداص تمکح سااسارب هک
هب ًاقطنم ،رمتاسم رییغت «
یب نااسنا راماش »
یم لیدبت درکیور نیا یسااسا ۀجیتن .دواش
توافت هک ییاه ار یناااسنا دارفا
یم زیامتم رگیدکی زا تدااش هب .دنک
ساااسارب هک یتوافت
ره ارداااصام ۀیرظن «
درف » کی هب ار ینااااسنا «
عون » یم لیدبت زیامتم ،دنک
،یرهطمم
4919 ، 246 .)
،ترطف یماسا ۀیرظن ساسارب ؛مواس «
رییغت » و « ِعونت » رد روکذم «
درف » و « هعماج » ب ، ر
زا یرتسب «
هتشاد اه » و « یارگ تاش » یم مقر یناسنا کرتشم یتات .دروخ
تریح رظنم زا
ماما هبم ینیمخ ورملق رد هک ییاردااص فوااسلیف کی ناونع
« ترطف » هیرظن هدرک یزادرپ
)تسا تایرطف زا دوصقم ،
لسلس عیمج هک تسا ىروما ۀ
رشب ی چیه و دنشاب قفتم نآ رد
ت نآ رد ىقاخا و ىطیحم و ىبهذام و ىتدااع أ
یاااشحو .دنکن ىریث َب ،ندمت و ت
َد و تیو
هقبط ریاس و رفک و نامیا و لهج و ملع ،تیرایح یدنب
لسلس ىاه ۀ
ىرشب ، ر هیرطف روما ا
هکلب ،تاسین ىرطف رما لاصا رد ،تاساهنآ نیب فاتخا هچنآ و دهدن رییغت رد
هابتشا تا
م تسا قادصم رد ،ینیمخ یوسوم
4911 ، 33 ).
تسا هتشون یرطف تاشیارگ قیداصم دروم رد و « اب و قلطم ملع هب قااشع دوااش بعااشنم نآ زا هک قلطم لامک هب قااشع هک تااسناد دی
هاقلطم ترداق رد ،لاج و لامج فااااصوا زا ،کلت ریغ و هقلطم ۀدارا و هقلطم تایح و
تااسا رااشب ۀلئاع مامت ترطف هفیاط چیه و
فیاط زا ىا ۀ
راتمم ترطف نیا لااصا رد ،رگید
رد هچرگ ،دنتسین هتشاد قرف بتارم و جرادم
دنشاب م »... ،نامه 31 .)
یلصا قیدااصم ،یلامجا هاگن کی رد هتبلا ارگ
تاشی رطف ی قح زا دنترابع تقی
بلط ،ی م لی
گنادواج هب ،ی
تعفنم بلط ،ی تذل بلط ،ی قااشع زرو ،ی ز ییابی تااسود ،ی م لی شتااسرپ هب ،
تردق بلط ،ی دازآ ی هاوخ ،ی قاخا لئاااایف هب بح ی
م یواااسوم مخ
ینی 4911 و 4931 و
یترم ی رهطم ،ی 4911 ) . هتبلا .تسین مات ءارقتسا یانعم هب دادعت نیا هک تسا یهیدب
نامه لامک هب قشع زا ،روکذم تاشیارگ ۀمه ،داش لقن ینیمخ ماما ترایح زا هک هنوگ
یم بعشنم قلطم ،فچابروگ هب دوخ یخیرات ۀمان رد ماما و ،دنوش
« قلطم لماک و لامک »
اب ربارب ًاقیقد ار «
لاعتم یادخ »
تسا هتسناد
« ناااسنا هب ار ىلامک ره دوخ ترطف رد ىم قلطم روط
ىم بوخ امااش و دهاوخ هک دیناد
ىم نااسنا تاسا قان هک ىتردق چیه هب و داشاب ناهج قلطم تردق دهاوخ
، هتسبن لد
لیام ًاترطف ،تسه مه ىرگید ناهج دوش هتفگ و دشاب هتشاد رایتخا رد ار ملاع رگا .تسا اد رایتخا رد مه ار ناهج نآ تاسا ش
هت دوش هتفگ و دشاب دنمشناد هزادنا ره ناسنا .دشاب
نآ هب همه هک تاااسا لاعتم دنوادخ نآ .ددنبب نآ هب لد ىمدآ ات داااشااب دایااب قلطم ىم ناااسنا .مینادن دوخ هچرگ ،میهجوتم هب دهاوخ
« قلطم قح »
ااسرب د، ادخ رد ىناف ات
دوش ». ،ینیمخ یوسومم 4913
،ب/ 229 .)
ققحت ،یناقع یداااصتقا ناااسنا هک تااسا نااشور ،روکذم بلاطم ساااسا رب «
شیارگ
تذل تعفنم و یبلط یبلط
» یم یمدآ یاهراتفر فده اهنت ار تاااسا لیلد نیمه هب ؛دناد
هب یتخس هب یناسنا نینچ یگدنز هک «
ادخ تمس »
.تفر دهاوخ
اب ؛مراهچ نآ دوجو
یددعتم یدوجو داعبا و اوق زین و ددعتم تااااشیارگ یاراد نااااسنا هک
هیزجت دحاو تیوه کی ینااااسنا تیدوجوم عومجم اما ،تاااسا ۀفاااسلف رد .دراد یریذپان
ا دنوادخ ددعتم و رثکتم ءامااسا و تافااص تینیع و تینادحو یقیقح تخانااش یماااسا کرد و تخانش هار زا اااا دنوادخ تخاناش لاصا ریظن «
تدحو » داعبا « رثکتم » یدوجو
.تسا هدش هتسناد یناسنا تات و سفن و تلاااصا یاراد ،درف لثم زین هعماج ،درف و هعماج نامأوت تلاااصا ۀیرظن ساااسارب ؛مجنپ ،یرهطمم .تسا یتسه 4923
، 29 ااا 99 نانچ ) درف ییابطابط هماع ۀیرظن اب قبطنم هک
م مادختسا شیوخ فادها ققحت یاتاسار رد ار هعماج ی
،ناشیا رظن زا .دنک یندم عبطلاب
نانچ اااا یعامتجا تاریثأت زا دازآ درف نیاربانب .تااسانعم نیمه هب یمدآ ندوب ۀیرظن هک
ا تسا نآ رب ینتبم یناقع ناسنا «
یجراخ تیعقاو »
.درادن
7 -1 -2 -توافت تفرعم یاه یتخانش
شور مهف ،یماسا ۀفسلف زا هدمآرب تایرظن سااسارب ؛مکی دنم
« افت تو ناسنا اه » قادح ل
ۀزادنا هب «
تهاباش ناسنا
اه » کی نیاربانب .دوب دهاوخ تیمها زئاح «
ناسنا » یناهج دحاو
تروص یداصتقا یناقع ناسنا یوگلا بلاق رد هک یم یدنب
یمن ًاساسا ،دوش اک دناوت
و فش
زا یکاح «
ناسنا تیعقاو اه
» .دشاب
یماسا ۀفسلف زا هدمآرب تایرظن سااسا رب ؛مود شور مهف ،
دنم « تارییغت » ،هعماج و درف
زا شیب « کرتاااشم تاتباث »
نااااسنا ۀمه یراگناربارب نیاربانب .دوب دهاوخ تیمها زئاح اه
نااااسنا ۀمه یاه «
عماوج » ۀمه زین و «
خیرات » اب ،یناقع یدااااصتقا نااااسنا یوگلا اب
نیا « تایعقاو » .تسین راگزاس
؛مواس « تیعقاو » هعماج و درف لباقتم ریثأت یمن ار
هب ناوت یداصتقا نااسنا یوگلا ۀلیاسو
